مەن ماقۇل دېدىم.

ئەتىسى ئۇ كىشى ماشىنا بىلەن كېلىپ، مېنى ئېلىپ كەتتى...

ھاشىمنىڭ ئېيتىشىچە، شۇنىڭ بىلەن ئۇنى توغرا ئىككى ئاي قۇلدەك ئىشلىتىپتۇ. بىر كۈنى ئۇ كىشى؛

- ئىش چاتاق بولدى. ساڭا پاسپورت ياساۋاتقان ئۇ كىشى بىلەن يەنە بىر ئادىمىمىز ئىككىسى قولغا چۈشۈپ قالدى. ئۇلارنى تۈرمىگە سولاۋەتتى... ئۇلارنىڭ ئارقىسىغا ئادەم چۈشكەن ئېكەن. ساڭا پاسپورت ياساۋاتقاندا، نەق مەيداندا تۇتۇپتۇ!- دەپ ئېيتىپتۇ.

بۇ سۆزنى ئاڭلىغان ھاشىم؛ лمەن ئەمدى قانداق قىلىمەن؟╗دەپ سورىغان ئېكەن، ئۇ كىشى؛ лقانداق قىلىشىڭنى بىلمەيمەن╗دەپ مۈرۈسىنى چىقىرىپ تۇرۇپتۇ. лئۇنداق بولسا ئاقچامنى قايتۇرۇپ بېرىڭ؟╗دېسە، лنېنىڭ ئاقچىسى؟ ئاقچاڭ يوق، كەتتى!... ئۇ كىشىنى قولغا ئالغان ۋاقتىدا، سېيفىدىن خېلى نۇرغۇن ئاقچا ۋە ساڭا ئوخشاشلارغا ياسىغان پاسپورتلار چىققان ئېكەن. شۇ يەردىلا قولىغا كويزا سېلىپ، پۈتۈن ئاقچا- ماقچىلىرى بىلەن بىراقلا تۈرمىگە ئېلىپ كېتىپتۇ... ئەمدى ئاقچىنىڭ گېپىنى قىلما، ئۇقتۇڭمۇ؟! ئۇ كىشى ساڭا ئوخشاشلارغا ياخشىلىق قىلىمەن دەپ، ھەممە نەرسىسىدىن بىراقلا ئايرىلىپ، تۈرمىگە چۈشتى. ئۇ بېچارە سەنلەرنى دەپ، بەش- ئون ژىل تۈرمىدە ياتىدىغان بولدى!╗دەپتۇ قوشۇمىسىنى تۈرۈپ.

ھاشىم ساراڭ ئادەمدەك، ھاڭ قېتىپ تۇرۇپ قاپتۇ. شۇنىڭدىن كېيىن ئۇ كىشى ھاشىمغا؛ лمەن سېنى ھازىرلا تۇغقانىڭنىڭ ئۆيىگە ئاپىرىۋېتەي. بۇ يەردىن تېز كەتمىسەڭ بولمايدۇ. بۇ ئۆينى ساقچىلار تەكشۈرۈپ كېلىپ قالسا، سېنىڭ خىتايدىن قېچىپ كەلگەنلىكىڭنى، قولىڭدا ھېچ قانداق ھۆژژەتلىرىڭ يوق ئېكەنلىگىنى بىلىپ قالسا، توپ- توغرا تۈرمىگە ئېلىپ كېتىدۇ. ساقچىلارنىڭ قولىغا چۈشتۈڭ دېگەن، ئىشىڭنىڭ تۈگۈگىنى. چېگارا بۇزۇپ چىققان سېنى گەپ يوقلا خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بېرىۋېتىدۇ!...

بۇ سۆزنى ئاڭلىغان ھاشىم قورقۇپ تىترەپ كېتىپتۇ. خىتاينىڭ ئىچكىرى ئۆلكىلىرىدە مىڭ بىر ماشاقەتلەر بىلەن يېمەي- ئىچمەي ژىققان ئاقچىسىدىن ئەينە شۇنداق ئايرىلغان ھاشىم ئۈچۈن بۇ ئازاب، خورلۇقلار خىتاي تۈرمىلىرىدە تارتقان ئازاب- ئوقۇبەتلەردىن نەچچە ھەسسە بەتتەر ئېشىپ كېتىپتۇ. ئاھ ئۇرۇپ، ھەسرەت چېكىپتۇ. كىمگە ئەرىزە، شىكايەت قىلىسەن؟ ئۆزۈڭ بىر دۆلەتتىن ئىككىنچى بىر دۆلەتكە چېگارىدىن قانۇنسىز قېچىپ ئۆتكەن چېگارا بۇزغۇچىسەن! ساقچىلاردىن بىرەرسى بىلىپ قالسا، ئاللانىڭ ئۇرغىنى شۇ!... خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بېرىۋېتىدىغان بولسا، ئۇنى گەپ يوق ئېتىپ تاشلايدۇ...

مۇشۇلارنى ئويلىغان ھاشىم نېمە قىلىشىنى بىلمەي، سۇدىن چىققان چاشقان مىسالى تولىمۇ بېچارە ھالدا تۇغقانىنىڭ ئۆيىگە سۇلتىيىپ قايتىپ كەپتۇ.

شۇنىڭدىن كېيىن ھاشىم تولىمۇ ئېغىر كۈندە قاپتۇ. يانچۇقتا بەش تەڭگە يوق. ئىشلەپ، ئوقەت قىلىپ ئاقچا تېپىش بۇ ياقتا تۇرسۇن، كوچىغا چىقىپ ئەركىن ژۈرەلمەيسەن؟!. . лبۇ گۇينىڭ مەملىكىتىگە پوق بار دەپ چىقتىممۇ؟ مانا بولغان كۈنۈم!... ئۆز ۋەتىنىمدە ژۈرۈۋەرگەن بولسام، بۇ كۈنلەرگە قالماس ئىدىم. يامىنى تۈرمىگە يەنە سولار ئىدى؟ ئەژىلىم پۈتمىگەن، يەيدىغان رىسقام، كۆرىدىغان كۈنىم بولسا، تۈرمىدىن چىقاتتىمغۇ؟ ئاتا- ئانامنىڭ، قېرىنداشلىرىمنىڭ ئالدىدا، خوتۇن- بالام بىلەن ئۆز شەھىرىمدە ياشار ئېدىمغۇ؟!╗دېگەن ئويلارغا كەلگەن ھاشىم پۇشايماننى ئالىدىغان قاچا تاپالماي، كېچە- كۈندۈز ھەسرەت چېكىپ، ئاھ ئۇرۇپتۇ. ئاسمانغا چىقاي دېسە ئېگىز، يەرگە كىرەي دېسە قاتتىق. ئېسىلىپ ئۆلۈۋېلىشنىڭ ئامالى يوق. ژان دېگەن تاتلىق ئېكەن؟...

ئارىدىن بىر ئايغا يېقىن ۋاقىت ئۆتۈپ، تۇغقانىنىڭ ئۆيىدە تەييار تاماقنى يەپ ژۈرۈۋېرىشتىن قىسىلىپ، خىژالەت بولغان ھاشىم ئالمۇتىغا كەتمەكچى بوپتۇ. بۇ ئويىنى تۇغقانىنىڭ ئوغلىغا ئېيتقان ئېكەن، ئۇ؛

- مەيلى، شۇنداق قىلساڭمۇ بولىدۇ. بىشكېككە قارىغاندا، ئالمۇتىدا غۇلژىنىڭ سودىگەر بالىلىرى بىلەن ساڭا ئوخشاش قېچىپ چىققانلار خېلى بار ئېكەن. شۇلارنىڭ ئىچىدىن بىرەر يېقىن تونۇشلىرىڭنى تېپىۋېلىشىڭ مۇمكىن؟- دېگەڭە ئوخشاش سۆزلەر بىلەن ئازدۇ- تولا ئاقچا بېرىپ، تونۇشلىرىدىن بىرسىنىڭ ماشىنىسىغا ئولتۇرغۇزۇپ، ئالمۇتىغا يولغا سېلىۋېتىپتۇ.

- ئالمۇتىنىڭ лباراخولكا╗دېگەن بازىرىغا كەلدىم. قاتارسىغا سېلىنغان ئاشخانىلارنىڭ بىرسىگە كىرىپ تاماق يېدىم، - دەپ ھېكايىسىنى داۋام قىلدى ھاشىم. - بىشكېككە قارىغاندا، ھەقىقەتەنمۇ بۇ يەردە غۇلژىلىق بالىلار نۇرغۇن ئېكەن. تونۇش- بىلىشلەردىن بىر- ئىككىسىنى كۆرۈپ قالدىم. ئېيتىشلىرىغا قارىغاندا، ئۇلار سودا- تىژارەت قىلىۋېتىشىپتۇ. ئوقەتلىرى يامان ئەمەس ئېكەن. مەن ئۆزۈمنىڭ سودا- تىژارەت بىلەن چىققانلىقىمنى ئېيتتىم.

лئېھ، قۇدىرىتىڭ ئۇلۇغ ئاللاھ، يېقىنلاردىن بىرەرسىنى بولسىمۇ ئۇچرىتىپ قالسام ياخشى بولاتتى؟╗دېگەن ئۈمىد، ئارزۇ بىلەن ئاشخانىدىن چىقىشىمغىلا، ئىشىك ئالدىدا تۇرغان ئىككى ساقچىنى كۆرۈپ، قورقۇپ كەتتىم. قارىسام، ساقچىلار ئۇ، بۇلارنىڭ ھۆژژەتلىرىنى تەكشۈرەۋاتىدۇ. ئىچىمدە лئابلا، ئىش چاتاق بولدى. ئەمدى قانداق قىلارمەن؟╗دېدىمدە، سىر بەرمەسكە تىرىشىپ، ئۆزۈمنى خاتىرژەم كۆرسىتىپ، ئۇلارنىڭ يېنىدىن ئۆتۈپ كەتمەكچى بولدۇم. ئىككى- ئۈچ قەدەم مېڭىشىمغىلا، ساقچىلاردىن بىرسى؛ лھەي، توختا!╗دەپ ۋارقىرىدى. توختىدىم. ئۇ ئالدىمغا كەلدى. лھۆژژەتلىرىڭنى كۆرسەت؟╗دېدى.

ئويۇمغا قاياقتىن كىرىپ قالدى بىلمەيمەن؛ лھۆژژەتلىرىم بىلەن ئاقچىلىرىمنى تۈنۈگۈن مۇشۇ يەردە يانچۇغۇمدىن بىرى چىقىرىۋالغان ئوخشايدۇ. ئوغىرلىتىپ ئالدىم. ئىزدەپ ژۈرىمەن╗دېدىم. лئۇنداق بولسا، ژۈر بۇ ياققا. ئوتدېلىنىيەگە بارىمىز؟╗دەپ بىلىكىمدىن تۇتۇپ، نېرىدا تۇرغان ساقچى ماشىنىسى تەرەپكە ئېلىپ ماڭدى. лئىشىمنىڭ پۈتكىنى مۇشۇ ئېكەن. ئوغرىدىن قۇتۇلۇپ، قاراقچىغا تۇتۇلدى، دېگىنى مانا مۇشۇ ئېكەندە؟╗دەپ ئويلىدىم. ئەتراپىمغا بېچارىلارچە مۆلتۈيۈپ قارايمەن. بۇ ياقا يۇرتلاردا مەن مۇساپىر بېچارىگە ئاللاھدىن باشقا ياردەم قىلىدىغان، ئىشىمنى ئوڭشايدىغان كىم بولسۇن دەيسەن؟

ئاللانىڭ قۇدرىتىگە ھەيران قالىمەن. ئاللانىڭ ئۆزى ئەۋەتكەنمۇ، بىلمەيمەن. ئاسماندىن چۈشكەندەكلا پەيدا بولغان ھېزىمژان بىلەن چاپمۇ- چاس ئۇچرىشىپ قالدىم. مېنىڭ بىلەن بىر ياشلىق بولغان ھېزىمژان كىچىكىدىنلا زېرەك، ئەقىللىق بالا ئىدى. بىز بىر كوچىدا چوڭ بولغان. ئۇ ئالىي مەكتەپ ئوقۇغان. بىراق، خىزمەت تاپالماي، خېلى ۋاقىت بوش ژۈرگىنىدىن كېيىن، فېۋرال№ ۋاقىەسى باشلىنىپ كېتىپ، ئاشۇ توپىلاڭدا ئۇنىڭمۇ قولغا ئېلىنغانلىقىنى بىلەتتىم. تۈرمىدىن قاچان چىققان، بۇ ياقلارغا قاچان ئۆتكەن، قانداق ئۆتكەن، ئۇ تەرەپلىرىدىن تامامەن خەۋەرسىز ئىدىم.

ھېزىمژان ماڭا قاراپ، كۆزىنى مەنالىق قىستىدە، ئاندىن ساقچىغا؛

- يۇلداش سېرژانت، بۇ مېنىڭ يېقىن تۇغقانىم. بۇنى نەگە ئېلىپ ماڭدىڭىز؟- دەپ سورىدى.

- ھۆژژەتلىرى يوق ئېكەن. ئوغىرلىتىپ قويدۇم، دەيدۇ. ھازىر ئوتدېلىنىېگە ئاپىرىپ ئېنىقلايمىز، - دېدى ساقچى.

- توغرا. ھۆژژەتلىرىنى يوقىتىپ قويغان. شۇنى ئىزدەپ ژۈرىمىز، - دېدى ھېزىمژان. مەن ئۇنىڭ ئەقلىگە قايىل قالدىم.

ساقچى باشقا سۆز قىلمىدى. ماشىنىنىڭ يېنىغا باردۇق.

- يۇلداش سېرژانت، بۇنى ئوتدېلىنىېگە ئاپىرىپ نېمە قىلىسىز، قويۇۋېتىڭ؟- دېدى ۋە ئەتراپىغا بىر قاراۋېلىپ، پەس ئاۋاز بىلەن. - مەن سىزنى رازى قىلىمەن!

- ياق، بولمايدۇ!- دەپ ساقچى ماشىنىنىڭ ئىشىكىنى ئاچتى. - ئولتۇر ماشىنىغا؟!- دېدى ماڭا بۇيرۇق بىلەن.

مەن ئۇنىڭ كۆرسەتمىسى بىلەن ماشىنا ئىچىگە كىرىپ، ئارقا ئورۇندۇغىغا ئولتاردىم. ماشىنىنىڭ ئالدىدا ئولتارغان ساقچى فورمىسىدىكى يەنە بىر ژىگىت ماڭا قاراپ قويدى. مېنى تۇتقان ساقچى ئىشىكنى ياپتى. лبولدى. ئىشىم پۈتتى╗دەپ ئويلىدىم. شۇندا مەن ئۆزۈمنى ماشىنىنىڭ ئىچىدە ئەمەس، تۈرمە كامېرىدا ئولتارغاندەك ھېس قىلىپ، دېرىزىدىن سىرتقا، ھېزىمژانغا تەلمۈرۈپ قارايمەن. ئۇ ساقچى بىلەن سۆزلىشىۋاتاتتى. بىر چاغدا ماشىنىنىڭ ئارتقا ئىشىكى، ئاندىن ئالدى ئىشىكى ئېچىلىپ، ئارتقا ئىشىكى ئارقىلىق ھېزىمژان، ئالدى ئىشىكى ئارقىلىق ساقچى ماشىنىنىڭ ئىچىگە كىرىپ ئولتاردى.

- كەتتۇق!- دېدى ئۇ رول№نى تۇتۇپ ئولتارغان ھەمرايىغا.

ماشىنا ئورنىدىن قوزغالدى. بەش- ئالتە يۈز مېتىر نېرىغا بېرىپ، يولنىڭ چېتىگە چىقىپ توختىدى.

- ھەي ژىگىتلەر، ھەممىمىز بىر مۇسۇلمانغۇ! مۇسۇلمان مۇسۇلمانغا يامانلىق ئەمەس، ياخشىلىق قىلىشى كېرەك، دەپ قۇر№ئاندىمۇ يېزىلغان. ئۇنداق قىلماڭلار، بۇنى ئوتدېلىنىېگە ئاپىرىپ نېمە قىلىسىلەر، قويۇۋېتىڭلار؟- دەپ يالۋۇرۇشقا باشلىدى ھېزىمژان.

- بۇنىڭ ھېچ قانداق ھۆژژىتى يوق. بۇ نېمە ئادەم، بىز نەدىن بىلىمىز؟- دېدى ساقچى قوشۇمىسىنى تۈرۈپ.

- ھۆژژەتلىرىنى يوقىتىپ قويغان. بۇ مېنىڭ تۇغقانىم. سىلەر مېنى ياخشى تونۇيسىلەرغۇ؟ مېنىڭ ئۈچۈن قويۇۋېتىڭلار؟- دەپ يانچۇغىدىن بىر ئوچۇم ئاقچا چىقاردىدە، ساقچىغا سۇندى.

ئۇ ژىگىت قاپىغىنىمۇ ئاچماي، ھېزىمژان سۇنغان ئاقچىنى ئېلىۋېتىپ؛

- بوپتۇ، مەيلى. بۇنىڭدىن كېيىن ھۆژژەتسىز ژۈرمە؟!- قوشۇمىسىنى تۈردى ئۇ. - داۋاي، چۈشۈڭلار ماشىنىدىن؟!- دېدى بۇيرۇق ئاھاڭدا.

بىز يەرگە چۈشۈشىمىزگىلا، ماشىنا گۈرلا قىلىپ ئورنىدىن قوزغالدى...

ئۆزۈمنى ئۇنتۇغان ھالدا ھېزىمژاننى مەككەم قۇچاغلاۋالدىم. بىر ئۆمۈر رەزىمەنلىكتىن، خۇشاللىقتىن ئۆپكەم ئۆرلەپ كەتتى...

- ھوي، نېمىگە ژىغلايسەن؟- دېدى ھېزىمژان.

- ھېزىمژان، ژېنىم ھېزىمژان، رەھمەت ساڭا، مىڭلارچە رەھمەت! بۇ ياخشىلىقىڭنى ئۆلگۈچە ئۇنتۇمايمەن، مەن ساڭا بىر ئۆمۈر قەرزدارمەن، - دېدىم ھاياژاندىن ئۆزۈمنى باسالماي.

- بۇ يەردە نېمە قىلىپ ژۈرىسەن؟ قاچان چىقتىڭ بۇ ياقلارغا؟ سېنى ئىچكىرىگە كەتتى دەپ ئاڭلىغان ئىدىم، - سورىدى ھېزىمژان.

- گەپ ژىق، ئاداش. ھەممىنى ساڭا ئېيتىپ بېرىمەن، - دېدىم ئۆزەمدىكى ھاياژاننى تېخىچىلا باسالماي. - ئېھ، قۇدىرىتىڭ ئۇلۇغ ئاللاھ! ھېزىمژاننى ماڭا يولۇقتۇرغىنىڭغا مىڭلارچە رازىمەن. ژېنىم ھېزىمژان، ئەگەر سەن بولمىغان بولساڭ، مېنىڭ ئىشىم تۈگۈگەن ئىدى؟

- ژۈر، ئۆيگە كەتتۇق. ئۆيگە بارغاندىن كېيىن پاراڭلىشايلى؟- ھېزىمژان مېنى ئانچە ژىراق ئەمەس ژايدىكى ئىژارىدە تۇرۇۋاتقان ئۆيىگە ئېلىپ باردى...

مەن فېۋرال№ ۋاقىەسى كۈنىدىن باشلاپ، بۈگۈنكى كۈڭىچە بېشىمدىن ئۆتكەن ۋاقىەلەرنى ھېزىمژانغا بىرمۇ- بىر سۆزلەپ بەردىم.

- شۇنچىمۇ ئەخمەق بولامسەن، ھە؟ بىشكېكتىكى قويمىچى راسا قويۇپتىدە سېنى؟- دېدى ھېزىمژان.

- ئۇنى ئېيتما، ھېزىمژان. مەن ئەخمەق بولغاندىمۇ ئەخمەقنىڭ راسا چوڭى، دۆت ئەخمەق ئېكەنمەن!

- مېنىڭچە تۇغقانىڭنىڭ بالىسى سەن ئېيتىۋاتقان ئاشۇ قويمىچى بىلەن شېرىك بولۇپ، سېنى راسا قاتۇرۇپ ژايلاپتۇ؟

- شۇنداقمۇ بولامدۇ؟

- بولغادا قانداق. پۇل دېگەن يامان نەرسە. лياتنى ئۆز قىلىدىغانمۇ پۇل، قېرىنداشنى يات قىلىدىغانمۇ پۇل╗، دەپ بىكار ئېيتمىغان. ئۇنداق ئىشلارنىڭ ھاياتتا بولۇپ تۇرۇشىنى ھەممە بىلسە كېرەك؟

- مەن ئەخمەق بىلمەيدېكەنمەن؟ مېنىڭ ئالمۇتىغا كېتىشىمگە ئازدۇ- تولا ئاقچا بېرىپ، مېنى يولغا سالغىنى بىكار ئەمەس ئېكەندە ئۇنىڭ؟

- بۇ مېنىڭ تەخمىنىم. بۇ ئىشنى بىر ئاللاھ بىلىدۇ، بىر ئۇلارنىڭ ئۆزى بىلىدۇ دېگىنە؟

- ئەخمەق، نادانلىقىمدىن شۇنچە ئاقچىدىن ئايرىلىپ ئولتىرىمەن مانا. ئۇ گۇيلارنىڭ ژاژىسىنى ئاللانىڭ ئۆزى بېرەر!

- ئەمدى نېمە ئىش قىلماقچىسەن؟

- بىلمەيمەن. نېمە ئىش قىلىشىمنى بىلمەيمەن. ئاللاھغا شۈكرى، بۈگۈنغۇ سەن قۇتۇلدۇرىۋالدىڭ. ئەمدى تۇتسا، كىم قۇتۇلدۇرىدۇ؟- دېدىم ئىنتايىن بېچارە بولۇپ. مېنىڭ بېچارە ھالىمغا ھېزىمژاننىڭ ھەقىقەتەنمۇ ئىچى ئاغرىپ كەتتى.

- ھەي ئاداش، تولا ئاھ ئۇرۇپ، روھۇڭنى چۈشەرمە. ئوغۇل بالىنىڭ بېشىغا ھەر ئېغىر ئىشلار كېلىدۇ. ھېچ گەپ ئەمەس. ئۇ ئاقچىنى ئۆزۈڭ تاپتىڭ، ئۆزۈڭ يوقاتتىڭ. ئاقچا تېپىلىدۇ، ئامما ژان تېپىلمايدۇ. ژېنىڭ ئامان بولسا، ئۇنداق ئاقچىلاردىن تالايىنى تاپىسەن تېخى. лژان بولسا ژاھان، ئاش بولسا قازان╗، دېگەن ئېكەن!

- رەھمەت ساڭا، ھېزىمژان، رەھمەت!- دېدىم ئۇنىڭدىن چەكسىز رازى بولۇپ.

شۇنىڭدىن كېيىن ھېزىمژان ئۆزىنىڭ فېۋرال№ ۋاقىەسىدىكى توپىلاڭدا قولغا ئېلىنىپ، يەتتە- سەككىز ئاي تۈرمىدە گۇناسىز ياتقانلىقىنى، تۈرمىدىن چىقىپ، خېلى ئاقچا خەجلەپ پاسپورت ئالغانلىقىنى، سودا- تىژارەت قىلىمەن دەپ، قازاقىستانغا چىققانلىقىغا بىر ژىلدىن ئارتۇق بولغانلىقىنى ئېيتتى.

- مېنىڭمۇ مەخسىتىم چەت ئەلگە چىقىپ كېتىش، - دېدى ھېزىمژان، دەپ ھېكايىسىنى داۋام قىلدى ھاشىم. - بىراق، مەن ساڭا ئوخشاش قانۇنسىز ئىش قىلىۋاتقىنىم يوق. ھەممە ئىشنى قانۇنلۇق قىلىۋاتىمەن. ئالمۇتىدا ئوون دەپ قويىدىغان بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە ئالىي كومىسسارىاتى باشقارمىسى بار. خەلق ئارالىق ئاشۇ تەشكىلات ساڭا ئوخشاش، ماڭا ئوخشاش قاچاقلارنىڭ مەسىلىسىنى ھەل قىلىدۇ. ئاللاھ بۇيرۇسا، ژېنېۋادىكى ئىنسان ھوقۇقىنى قوغداش خەلق ئارالىق تەشكىلاتىدىن مېنى قايسى ئەل قوبۇل قىلغانلىقى توغرىلىق قەغەز كەلسىلا، مەن شۇ چاغدا چەت ئەلگە ئىشەشلىك چىقىپ كېتەلەيمەن. ماڭا شۇ دۆلەت ئېگىدارچىلىق قىلىدىغان بولىدۇ...

بۇ سۆزلەرنى ئاڭلاپ ھەيران قالدىم. ئۆزۈمنىڭ ئۇچىغا چىققان ئەخمەق، دۆت- نادانلىقىمغا نەپرەتلەندىم. ژۇقۇرى بىلىملىك، سەۋىيىلىك، دۇنيا ئىشلىرىدىن ئوبدان خەۋەردار ھېزىمژانغا ھەۋەسىم كەلدى. ئوقۇغان دېگەن ئوقۇغانكەندە؟ مەن ئەخمەق ئاتا- ئانامنىڭ؛ лئوقى بالام، ئوقۇغان ئادەم يەردە قالمايدۇ، ھېچ كىمگە خار بولمايدۇ╗دەپ قاخشىغانلىرى بىكار ئەمەس ئېكەندە؟ مانا، ياخشى ئوقۇمىغانلىغىمنىڭ، قارا قورساق، دۆت بولۇپ ژۈرگەنلىگىمنىڭ ئاقىۋىتى.

مەن ھېزىمژاندىن چەت ئەلگە چىقىپ كېتىشنىڭ قانۇنلۇق يوللىرىنى ياخشىراق چۈشەندۈرۈپ بېرىشىنى سورىدىم. ھېزىمژان ئالدىرىماي، سالماقلىق بىلەن مەن دۆتكە چۈشىنىشلىك قىلىپ ھەممىنى سۆزلەپ بەردى.

- ئەتە ئەتىگەندە مەن سېنى شۇ يەرگە ئېلىپ باراي. سەن ھەممە ئەھۋالنى ئېيتىپ، ئەرىزە يازىسەن، - دېدى ئۇ. - ئۇ يەرنىڭ مەست№ئۇللىرى سېنىڭ بىلەن ئىنتېر№ۋىيۇ قىلىدۇ. ئىنتېر№ۋىيۇ دېگىنى ئۈزمۇ- ئۈز سۆزلىشىش. شۇ چاغدا سەن ئۆزۈڭنىڭ نېمە ئۈچۈن تۈرمىگە سولانغانلىقىڭنى، تۈرمىدە تارتقان ئازابلىرىڭنى، تۈرمىدىن چىققاندىن كېيىنمۇ خىتاينىڭ ئىچكىرى ئۆلكىلىرىدە مۆكۈپ- قېچىپ ژۈرگەنلىگىڭنى، كېيىن سېنى تۇتۇش بۇيرۇغى چۈشۈرۈلگەنلىكىنى ئاڭلاپ، قازاقىستانغا قېچىپ ئۆتكەنلىكىڭنى، ئەمدى ئۆزۈڭنىڭ ۋەتەڭە قايتىشىڭ مۇمكىن ئەمەسلىكىنى، ئۆزۈڭنى ئۇ مەملىكەتتە ئۆلۈم ژازاسى كۈتۈپ تۇرغانلىقىنى، شۇنىڭ ئۈچۈن سېنى ئوون نىڭ سىياسىي قاچاق دەپ تونۇشىنى، سەۋەۋى، ھاياتىڭ ھازىر خوۋۇپ ئاستىدا ئېكەنلىگىنى، ئۆزۈڭنىڭ ھازىر ھېچ قانداق ھۆژژەتلىرى يوق ئېكەنلىگىنى ئېيتىسەن. مەن ئويلايمەن، سېنىڭ تۈرمىدە تىلىنغان تىلىڭدىكى ئاشۇ ئىزلارنى كۆرسە، ئۇلار سېنىڭ ھەقىقەتەنمۇ تۈرمىدىكى قىيناپ- ئازابلاشلارنى باشتىن كەچۈرگەنلىكىڭگە ئىشىنىدۇ. سېنى سىياسىي قاچاق دەپ تونۇيدۇ.

سەن ئۇلاردىن ئۆزۈڭنى قاچاق دەپ تونۇغانلىقى ھەققىدە قەغەز بېرىشىنى سورايسەن. قەغەزنى ئېلىۋالساڭ، ساقچىلاردىن قورىقماي، خاتىرژەم ژۈرۈۋېرىسەن.

ئاشۇ ئىشلاردىن كېيىن، سېنىڭ بارلىق ھۆژژەتلىرىڭنى ژېنېۋادىكى ئىنسان ھوقۇقىنى قوغداش خەلق ئارالىق تەشكىلاتقا يوللايدۇ. ئۈچ ئايدىن كېيىنمۇ، ئالتە ئايدىن كېيىنمۇ، بىر ژىلدىن كېيىنمۇ، ئەيتەۋۈر ئاللانىڭ بۇيرۇغان بىر كۈنى، سېنى قايسى مەملىكەت قاچاق دەپ تونۇپ، قوبۇل قىلماقچى بولسا، ئۇ مەملىكەتتىن قەغەز كېلىدۇ. شۇڭغىچە ھەر ئايدا بىر قېتىم ئاشۇ ئىدارىگە بېرىپ، خەۋەر ئېلىپ تۇرۇشىڭ كېرەك؟...

- شۇنداق ئىشلار بارمۇ تېخى؟- بۇ سۆزلەرنى بىرىنچى قېتىم ئاڭلاۋاتقىنىم ئۈچۈن ھەيران بولۇپ ھېزىمژاندىن سورىدىم.

- ھە، مەن ئۆزۈم شۇنداق قىلىۋاتىمەنغۇ، - دېدى ھېزىمژان. - ئاللاھ بۇيرۇسا، قەغىزىم چىقسا، ئۇھ دەيمەن-دە، شۇ زامان بۇ يەردىن ژىراق چەت ئەللەرنىڭ بىرسىگە كېتىمەن!

- ئاللاھ يولىڭنى ئوچۇق قىلغاي، ھېزىمژان؟- دېدىم. - بۇ سۆز چىن ژۇرىگىمدىن چىققان ئىدى.

ئاندىن ئۇ، ھېزىمژان ئەتىسى ئەتىگەندە ئۇنى ئوون نىڭ قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە ئالىي كومىسسارىاتى باشقارمىسىغا ئاپارغانلىقىنى، ئۇ يەردىكى ئىشلار ھېزىمژان ئېيتقىنىدەك بولغانلىقىنى خۇشاللىقتىن ئېغزى- ئاغزىغا تەگمەي سۆزلەپ بەردى.

ئاشۇ كۈندىن كېيىن، ئارىدىن كۆپ ئۆتمەي ھېزىمژان بېلگىياگە، ئىككى بالىسى بار غۇلژىلىق يەنە بىرسى ئەر- ئايال گوللاندىياگە كېتىۋاپتۇ. ھېزىمژان يولغا چىقىش ئالدىدا؛ лئاللاھ بۇيرۇسا، بېلگىياگە بېرىپ ئورۇنلاشقىنىمدىن كېيىن، يولىنى تېپىپ، غۇلژىدا قالغان ئايالىم بىلەن بالامنى ئەپچىقىۋالىمەن!╗دەپ ئېيتىپتۇ.

- شۇنداق دېگىن؟- دېدىم مەن ھاشىمنىڭ سەرگۈزەشتلىرىنى ئاڭلىغىنىمدىن كېيىن. - بۇ شاۋكەت ئاكىمىز بىلەن قانداق تونۇشۇپ، بۇلارنىڭ ياردىمىگە، غەمخورلۇقىغا ئېرىشىپ قالدىڭ؟- دەپ سورىدىم ئۇنىڭ ھېكايىسىنىڭ ئاخىرسىغا قىزىقىپ.

- ياراتقان ئىگىسى سېنى بۇ ھاياتتا پۇتلاشتۇرىمەن، ئازدۇرىمەن دېسە، ئوڭايلىكەن؟ يولۇڭنى ئوچۇق قىلىمەن، ئارزۇ- ئارمانلىرىڭغا يەتكۈزىمەن دېسە، ئۇمۇ ئوڭايلىكەن؟ بۇ ئىشلار مېنىڭ بېشىمدىن ئۆتتى، - دەپ سۆز باشلىغان ھاشىم بىر نەچچە دەقىقە ژىم- ژىت بولۇپ قالدى-دە، ئاندىن سۆزىنى ئاستا داۋام قىلدى. - ھېزىمژاننىڭ ئىژارىدە ئولتىرىۋاتقان كىچىككىنە بىر ئېغىزلىق ئۆيىدە ئۇنىڭ بىلەن بىر يېرىم ئايدىن ئارتۇغىراق بىللە ياشىدىم. مۇنداق ئېيتقاندا، ھېزىمژان مېنى بىر يېرىم ئايدىن ئارتۇغىراق باقتى.

ھېزىمژان بىلەن بىللە ژۈرۈپ، بۇ ياقا يۇرتنىڭ شاراىتىنى، بۇ شەھەردىكى ۋەزىيەتنى خېلى ئۆگىنىپ، كۆزىم كىچىككىنە بولسىمۇ ئېچىلدى. лئاتاڭمۇ بازار، ئاناڭمۇ بازار╗ دېگىنىدەك، بازارغا چىقىپ، غۇلژىلىق تونۇش سودىگەرلەرنىڭ ماللىرىنى چۈشۈرۈش، بېسىش، قاراۋۇللۇق قىلىش، سېتىش ۋە باشقىمۇ ئىشلىرىغا ياردەم قىلىپ، ئۇلارنىڭ بەرگىنىنى ئاز، كۆپ دېمەي، ئىشلەپ ژۈردۈم. بۇ ئىشلارغىمۇ مېنى ژايلاشتۇرغان شۇ ھېزىمژاننىڭ ئۆزى بولدى.

كېيىن ھېزىمژان چەت ئەلگە چىقىپ كەتتى. كېچە- كۈندۈز ئۇنىڭ بىلەن بىللە بولۇپ، ئۇنىڭغا بەك ئۈگۈنىپ كەتكەن ئېكەنمەن. ھېزىمژان كەتكەندىن كېيىن، ژىتىمسىراپ قالدىم. مۇساپىرچىلىقنىڭ دەردى راسا ئۆتتى. лھېزىمژانغا ئوخشاش قاچانمۇ چەت ئەلگە كېتىۋالارمەن؟╗دەپ كېچە- كۈندۈز بىر ئاللانىڭ ئۆزىدىن يېلىنىپ سوراتتىم.

بىر كۈنى ساقچىلار يەنە تۇتۇۋالدى. ئووننىڭ مېنى سىياسىي قاچاق دەپ تونۇپ، بەرگەن قەغىزىنى كۆرسەتسەم، ئۇ ساقچى سەل ئەسكىرەك گۇي ئېكەن، قەغەزنى نەزەرگىمۇ ئىلمىدى. лھازىر مەن سېنى ئاپىرىپ سولايمەن. سەن خەتەرلىك ئادەمگە ئوخشايسەن. سېنى خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بېرىۋېتىش كېرەك!╗دېگەڭە ئوخشاش سۆزلەر بىلەن راسا پوپوزا قىلدى. مەن ئۇنىڭ ئېيتىۋاتقانلىرى راست ئوخشايدۇ، دەپ ئويلاپ بەك قورقۇپ كەتتىم. يېلىنىپ- يالۋۇردۇم. يانچۇغۇمدىكى بار ئاقچامنىڭ ھەممىسىنى ئۇنىڭغا بېرىپ، ئاران قۇتۇلدۇم.

ئەتىسى ئەتىگەندە ئوونغا باردىم. ئۇ يەردىكىلەر ماڭا، ساقچىنىڭ مېنى تۇتۇپ، تۈرمىگە سولايدىغانلىغىغا ھېچ قانداق ھەق- ھوقۇقى يوق ئېكەنلىگىنى، ئۇنىڭ بۇ ئىشلىرى قانۇنسىزلىق ھەرىكەت ئېكەنلىگىنى ئېيتىشتى. ۋە سۈرىتىم چاپلانغان باشقا ھۆژژەت يېزىپ بەردى.

- ھەر قانداق ئادەم سېنى تۇتسا، قورىقما. ئەمدى سېنى ھېچ كىم ھېچ نەرسە قىلالمايدۇ. ساقچىلار تۇتسا، مونۇ ھۆژژەتتىكى تېلېفون نومۇرى ئارقىلىق بىزگە خەۋەرلەشسۇن. سەن ئووننىڭ قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە ئالىي كومىسسارىاتى باشقارمىسى ئېتىراپ قىلغان سىياسىي قاچاق، - دەپ ماڭا ھەممىنى چۈشەندۈرۈپ، خاتىرژەم قىلدى.

ھەممە ئىش، مېنىڭ ئاشۇ ئوقۇمىغان، نادان، قانۇننى بىلمەسلىكىمدىن بولغان ئېكەن. ماڭا ئوخشاش دۆتلەر كۈرمىڭ. بۇ يەرنىڭ ساقچىلىرى ئوقۇمىغان، قانۇننى بىلمەيدىغان، قانۇن بويىچە ئىش قىلمايدىغان ماڭا ئوخشاش نادان، دۆتلەرنى سېغىن سىيىر قىلىۋالغان ئېكەن... يانچۇغىدىكى ھۆژژىتى توغرا بولسۇن، ياكى ژا بولسۇن، ساقچى؛ лھۆژژىتىڭ توغرا ئەمەس. ژۈر، ماشىنىغا ئولتۇر. ئوتدېلىنىېگە بارىمىز╗دېسىلا، قورىققىنىدىن يانچۇغىدىكى ئاقچىلىرىنى بېكاردىن- بېكارغىلا بېرىپ، ساقچىلارنى راسا ھارامتاماق قىلىپ ئۆزلىرى ئۈگۈتىۋەتكەن ئېكەن، قارا. بۇنى مەن بازاردا ژۈرۈپ كۆرۈپ، بىلدىم.

بىر كۈنى ساقچىلار مېنى يەنە تۇتتى. بۇ قېتىم مەن ئۆزۈمنى دادىل تۇتۇپ، قورىقماي سۆزلىدىم.

- ھۆژژىتىمدىكى مونۇ نومېرغا تېلېفون قىل. مېنىڭ كىملىكىمنى سورا؟ بولمىسا، ژۈر، ئاپىرىدىغان يېرىڭگە ئاپار مېنى؟! قانۇننى مەنمۇ ياخشى بىلىمەن. بىلىپ قوي، مونۇ ھۆژژەتنى ماڭا قازاقىستان ئەمەس، ئوون بەرگەن!- دەپ ۋارقىراپ سۆزلىۋېدىم، ساقچىلارنىڭ پوپوزىسى ماڭا ئۆتمىدى. ئۇلار يېلى چىققان پوڭزەكتەك بولۇپ، лمە ھۆژژىتىڭنى، كېتىۋەر╗دېدى.

شۇنىڭدىن كېيىن مەن ئۆزۈمنى باشقىچە ھېس قىلىپ، باشقىچە ئادەم بولۇپ قالدىم. ساقچىلارنى كۆرسەم پۇت- قوللىرىم تىترەپ، كىرىدىغان تۆشۈك تاپالماي قالىدىغان چاشقاندەك ئەھۋالدىن قۇتۇلدۇم. خاتىرژەم ژۈرۈۋېرىدىغان بولدۇم، - دەپ كۈلدى ھاشىم.

- ئايالىڭ قاچان چىقتى؟- دەپ سورىدىم ئۇنىڭدىن.

- ئايالىمنىڭ بۇ ياققا چىقىشىنىڭ ئۆزى بىر ھېكايە، - دەپ تاماكا تۇتاشتۇردى ھاشىم. - مېنىڭدىن ھېچ قانداق بىر خەۋەر بولمىغاندىن كېيىن، ئايالىم مېنى قازاقىستانغا چىقىپ كەتتى، دەپ ئويلاپتۇ. ماڭا قارىغاندا ئايالىم ئوقۇغان، سەۋىيىلىك، بىلىملىك. يېزىدىكى باشلانغۇچ مەكتەپتە مۇئەللىم بولۇپ ئىشلەتتى. بۆرىتالادىكى ئاغىنەم ئارقىلىق ئۇ قىز بىلەن تونۇشۇپ، بىز بىر- بىرسىمىزنى ياقتۇرۇپ، ياخشى كۆرۈشۈپ، ئۆيلەڭەن ئېدۇق...

ئايالىم مېنىڭ بىلەن ئىچكىرى ئۆلكىگە ياق دېمەي، بىللە كەتتى. ھاياتنىڭ ئېغىرچىلىقلىرىنى مەن بىلەن بىللە تارتتى. موشۇنىڭ ھەممىسى ياخشى كۆرگەنلىكنىڭ، مۇھەببەتنىڭ كۈچ- قۇدرىتى دەپ بىلىمەن، - دەپ سۆزلىگەن ھاشىم تاماكىسىنى بىر- ئىككى شوراۋېلىپ، سۆزىنى داۋام قىلدى. - ئايالىم مېنى ئىزدەپ تېپىش ئۈچۈن چەت ئەلگە چىقىدىغان پاسپورتنى ياسىتىپ ئاپتۇ. تونۇش- بىلىشلەر ئارقىلىق قازاقىستانغا چىقىش رەسمىيەتلىرىنى بەژىرىپ، ھەممە ئىشلىرى پۈتكەندىن كېيىن، يولغا چىقىش ئالدىدا غۇلژىدىكى بىزنىڭ ئۆيگە، ئاتا- ئانامنىڭ ئالدىغا بالىنى كۆتۈرۈپ بېرىپتۇ. ئاتا- ئانام بىلەن كۆرۈشۈپ، ئۆزىنى مېنىڭ ئايالىم ئېكەنلىگىنى، بالىنى مېنىڭ بالام ئېكەنلىگىنى ئېيتىپتۇ. ئىچكىرى ئۆلكىدە ۋاقتىدا مەن ئاتا- ئانامغا بىر- ئىككى قېتىم خەت يازغان ئىدىم. ئۇلارنىڭ رۇخسىتىسىز، ئۇلارنىڭ رازىلىغىسىز ۋە ئۇلارسىز ئۆيلىنىۋالغانلىغىم ئۈچۈن ئۇلاردىن كەچۈرۈم سوراپ، ئايالىم ئوغۇل تۇققانلىغىنى خەۋەر قىلغان ئىدىم. بىراق، ئېنىق ئادرېسىمنى يازمىغان ئىدىم.

ئاتا- ئانام مېنىڭ ئۆيلەڭەنلىگىمدىن، بىر بالىلىق بولغانلىقىمدىن خەۋىرى بار ئىدى. مەن ئۆز خېتىمدا، ئاللاھ بۇيرۇسا، بىر كۈنى بولمىسا بىر كۈنى ئايالىمنى، بالامنى ئېلىپ كېلىدىغانلىغىمنى بىلدۈرگەن ئىدىم.

كېلىنى بىلەن نەۋرىسىنى كۆرۈپ ئاتا- ئانامنىڭ خۇشاللىقتىن باشلىرى كۆككە يېتىپتۇ. ئايالىم مېنىڭ قازاقىستانغا چىقىپ كەتكەنلىكىمنى، ئۆزىنىڭ مېنى ئىزدەپ يولغا چىققانلىقىنى ئېيتقىنىدا، ئاتا- ئانام كېلىنىنىڭ بۇ ئىشىدىن بەك خۇشال بولۇپ كېتىپتۇ. كېلىنىگە ئاق يول تىلەپ، چىرايلىق يولغا سېلىپ قويغان ئېكەن...

- بۇ ئېيتىۋاتقانلىرىڭ كىنونىڭ ئۆزىلىغۇ؟- دېدىم مەن ئۇنىڭ ھېكايىسىنىڭ ئاخىرسىغا تېخىمۇ قىزىقىپ.

- ھە، شۇنداق. مېنىڭ بېشىمدىن ئۆتكەنلەرنىڭ ئۆزى چۈشەرسە بىر كىنو، يازسا بىر كىتاب، - ھاشىم مېيىغىدا كۈلدى. - شۇنىڭدىن كېيىن ئايالىم ئالمۇتىغا چىقىپ، بۇ يەردە مېنى راسا ئىزدەپتۇ. ئۇ، بۇدىن سۈرۈشتۈرۈپ ژۈرۈپ، лباراخولكا╗دېگەن بازاردىن تاپتى مېنى.

شۇنىڭ بىلەن ئارىدىن بىر ئاز ۋاقىت ئۆتكەندىن كېيىن، ئايالىمنى ئېلىپ ئوونغا باردۇق. ئۇ ئىدارىنىڭ مەست№ئۇللىرىغا غۇلژىدىن ئايالىم بالامنى ئېلىپ، مېنى ئىزدەپ چىققانلىقىنى ئېيتتىم. лبۇ سېنىڭ ئايالىڭ، بۇ سېنىڭ بالاڭ ئېكەنلىگىنى ئىسپاتلايدىغان قەغەز بارمۇ؟╗دەپ سوراشتى ئۇلار. ئايالىم ئوقۇغان، مۇئەللىم بولغانلىقتىن، بىزنىڭ ئەر- خوتۇن ئېكەنلىگىمىزنى تەستىقلەيدىغان نېكا قەغىزى بىلەن بالىنىڭ بىزنىڭ بالىمىز ئېكەنلىگىنى ئىسپاتلايدىغان قەغەزنىمۇ قوشۇپ ئېلىپ چىققان ئېكەن. كۆرسەتتۇق. ئۇلار مېنىڭ دەسلەپكى قېتىم يازغان ئەرىزەمدىكى ۋە ئۆتكۈزگەن ئىنتېر№ۋيۇلاردا ئايالىم ۋە بالام بار دەپ ئېيتقانلىرىمنى ئېنىقلىغاندىن كېيىن، ئايالىمغىمۇ ئەرىزە يازدۇردى ۋە پانا ئىزدىگۈچى شەخس دېگەن ھۆژژەت بېرىشتى.

شۇنداق قىلىپ، ئەر- خوتۇن ئىككىمىز ياقا يۇرتلاردا بىر- بىرسىمىزنى تېپىۋالغاندىن كېيىن، ئۆزۈم خېلىلا خاتىرژەم بولۇپ قالدىم. ئايالىم ئاغىرىقچان كىچىك بالىمىز بىلەن ئۆيدە. مەن ھەمشەھەرلىك سودىگەرلەرگە مالاي بولۇپ ئىشلەپ ژۈردۈم. تاپاۋەتنىڭ تايىنى يوق. ئولتىرىۋاتقان كىچىككىنە ئۆيىمىزنىڭ ئىژارە ھەققىمۇ قىممەت. ھەپتىلەپ گۆش يېمەي، قۇرۇق نان- چاي بىلەن ئۆتكەن كۈنلىرىمىزمۇ ئاز بولغىنى يوق. ئاللانىڭ شۇ كۈنىگىمۇ شۈكرى دەپ ژۈردۇق. چەت ئەلگە چىقىپ كەتسەك، بۇ كۈنلەرمۇ ئۇنتۇلۇپ كېتەر، دېگەن ئۈمىد بىلەن ياشىدۇق.

بىر كۈنى بازاردا تۇداخۇن ئاكام بىلەن ئۇچرىشىپ قالدىم. ئۇ كىشى مېنىڭ ئۈستى- بېشىمدىكى كىيىملىرىمدىن، توپا يېغىپ تۇرغان ژۈدەڭ چىرايىمدىن مېنىڭ ئەھۋالىمنىڭ ئانچە ياخشى ئەمەسلىكىنى بايقىدى ئەتىمالىم، ئاشخانىغا ئېلىپ كىردى. ياخشى مېھمان قىلدى. شۇنىڭدىن كېيىن؛

- خوش، ئەمدى سۆزلە؟- دەپ مەن توغرىلىق بىلمەكچى بولدى.

مەن تۇداخۇن ئاكامغا چېگارىدىن بۇ ياققا ئۆتكەندىن تارتىپ، بۈگۈنكى كۈڭىچە بېشىمدىن ئۆتكەن ۋاقىەلەرنىڭ ھەممىسىنى سۆزلەپ بەردىم.

- ھازىر ئەھۋالىڭلار قانداق؟- دەپ سورىدى تۇداخۇن ئاكام.

مەن ھەممىنى يوشۇرماي ئوچۇق ئېيتتىم. ئەر- خوتۇن ئىككىمىزنىڭ ئويىمىز ۋە خۇلاسىمىز بويىچە، ئاشۇ فېۋرال№ ئايلىرىدا سۇ تۈرمىلىرىدە مېنى ئۇزاق قىيناپ- ئازاپلىغانلىغىنىڭ ئاقىۋىتىدىن بۆرەك، بېغىرلىرىمغا قاتتىق سوغ ئۆتۈپ كەتكەنلىكتىن، بالىمىزنىڭ ئاغىرىقچان بولۇپ تۇغۇلغانلىقىنى، بالىنى ھازىر دوختۇرخانىدا داۋالىتىۋاتقانلىغىمىزنى، بالىنىڭ دورا- دەرمەكلىرىگە خېلى كۆپ ئاقچا كېتىۋاتقانلىقىنى، ئىژارىدە ئولتىرىۋاتقان ئۆيىمىزنىڭ زەي ئېكەنلىگىنى، ياخشىراق بىر ئۆي تاپايلىق دېسەك، بۇ شەھەردە تۈزۈك ئۆيلەرنىڭ ئىژارە ھەققى بەك قىممەتلىگىنى، بازاردا ژۈرۈپ تاپقان ئاقچا ئىژارە ھەققى بىلەن قورساققا ۋە بالىنىڭ دورا- دەرمەكلىرىگە ئاران- ئاران يېتىۋاتقانلىغىنى، ئەھۋالىمىزنىڭ ئانچىمۇ ياخشى ئەمەسلىكىنى، ئوون ئارقىلىق چەت ئەلگە قاچان چىقىپ كېتىشىمىز ئۈچۈن خېلى كۈتۈشكە توغرا كېلىدىغانلىقىنى ئېيتتىم.

تۇداخۇن ئاكامنىڭ ماڭا بەك ئىچى ئاغرىپ كەتتى.

- خەلقىمىزنىڭ بېشىغا كېلىۋاتقان بۇ سورۇقچىلار قاچانمۇ تۈگەر!... ۋەتەندىن، ئاتا- ئانا، قېرىنداشتىن ئايرىلغاننى ئاز دېگەندەك، بۇ يەردىكى خورلۇقلارنى، ئازابلارنى كىمگە ئېيتىپ، دات دەيسەن؟!- دەپ ئېغىر خورسىندى تۇداخۇن ئاكام. - روھۇڭنى چۈشەرمە، ئۇكام. ئوغۇل بالىنىڭ بېشىغا ھەر ئىشلار كېلىدۇ. بۇ كۈنلەرمۇ ئۆتۈپ كېتىدۇ، ئۇنتۇلۇپ كېتىدۇ. سىلەر تېخى ياش، ياخشى كۈنلەر تېخى ئالدىڭلاردا. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۈمىد بىلەن ياشاش كېرەك، چىداملىق بولۇش كېرەك؟! ھەر ھالدا ھازىر خاتىرژەم ئېكەنسەن. چەت ئەلگە چىقىپ كېتىشنى ئوون ئارقىلىق قىلىۋاتقىنىڭ بەك ئوبدان بوپتۇ. ئاللاھ بۇيرۇسا، ھۈر ئەللەرنىڭ بىرسىگە چىقىپ كېتىدىغان كۈنىڭلارمۇ كېلىپ قالار، - دېگەن تۇداخۇن ئاكام مېنىڭ ئويۇمدىكى يوق گەپنى قىلدى. - مەن سۈرۈشتۈرۈپ كۆرەي، ئۆي مەسىلىسىنى ھەل قىلمىساق بولماپتۇ!

- رەھمەت ئاكا، سىزگە. ماڭا ئاتىدارچىلىق قىلىپ، كۆپ ياخشىلىق قىلدىڭىز. ياخشىلىقىڭىزنى ھېچ قاچاندا ئۇنتۇمايمەن!- دېدىم بۇ ياخشى ئادەمگە مىننەتدارلىقىمنى بىلدۈرۈپ.

- مەن ساڭا چوڭ بىر ياخشىلىق قىلغىنىم يوق تېخى، - دېدى.

- ھېچ كىم قىلمىغان ھەم قىلالمايدىغان ياخشىلىقنىڭ ئەڭ چوڭىنى قىلدىڭىز. مەن ئۇنى ئۆلگۈچە ئۇنتۇمايمەن!

- ھاشىم، ئۆگۈنلۈككە سەن مېنى مۇشۇ يەردە، مۇشۇ ۋاقىتتا كۈت؟- دەپ تۇداخۇن ئاكام مەن بىلەن خوشلىشىپ كېتىپ قالدى.

شۇنىڭ بىلەن تۇداخۇن ئاكام ئۆگۈنىگە، دېگەن ۋاقىتتا بىر بۇرادىرىنىڭ ماشىنىسى بىلەن كەلدى.

- مەن ساڭا بىر ژايدىن ياخشى ئۆي تېپىپ قويدۇم. يېقىن ئاغىنەمنىڭ قوراسىدا. مەن ھازىر سىلەرنى شۇ ئۆيگە كۆچۈرۈپ ئاپىرىپ قوياي، - دەپ، توپ- توغرا مۇشۇ قوراغا، مۇشۇ ئۆيگە ئېلىپ كەلدى.

مانا، شۇنىڭ بىلەن تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئارقىسىدا يورۇق دۇنىيادىكى دوزاقتىن چىقىپ، ژەننەتكە كىردۇق. ھازىر قانداق ياشاۋاتقىنىمىزنى ئۆزۈڭ كۆرۈۋاتىسەن؟ شاۋكەت ئاكام ئىژارە ھەققى دەپ بىر تىيىن ئالمايدۇ. بېكارغا تۇرۇۋاتىمىز. ھەممە نەرسە باياشاياتچىلىك. ھەتتا بۇلار بىزنى بېقىۋاتىدۇ...

- بىشكېكتىكى قويمىچىنىڭ ئالدام خالتىسىغا چۈشۈپ كەتكىنىڭنى ئېيتمىغاندا، ئومۇمەن سېنىڭ يولۇڭ ئوچۇق بالا ئېكەنسەن؟- دېدىم ئۇنىڭ سەرگۈزەشتلىرىنى ئاڭلىغىنىمدىن كېيىن.

- ئۇ قويمىچىنىڭ گېپىنى قىلما، - ئۇلۇغ- كىچىك تىندى ئۇ. - ئاللاھ ژاژىسىنى بېرەر ئۇنىڭ!

- ئەلۋەتتە، بېرىدۇ. ئاللانىڭ ئارغامچىسى ئۇزۇن. قويۇپ بېرىپ، بىر كۈنى بىر تارتىدۇ، شۇ چاغدا كۆرىدۇ ھەممىنى!... قولدىن كەلسە، بۇ دۇنىيادا ياخشىلىق قىلغانغا نېمە يەتسۇن؟

- ئۇنىڭغا ئوخشاش قويمىچىلار، ئالدامچى- كاززاپلار بۇ ئالمۇتاڭدىمۇ بار ئېكەن ئەمەسمۇ!

- شۇنداقمۇ؟

- ھە، شۇنداق. تالايسىنى ماڭا ئوخشاش قاخشاتقانلىغىنى ئاڭلىدىم. ماڭا ئوخشاش مۇساپىر بېچارىلارنىڭ ئۆزلىرى كېلىپ ماڭا ئېيتتى.

- مىللىتى كىم ئېكەن؟

- كىم بولاتتى، ئۆزىمىزنىڭ ئۇيغۇرلىرى!

- ئۇيغۇرلار دەمسەن؟

- ھە، ئۇيغۇرلار. ئۇيغۇر بولغاندىمۇ، ئانداق- مۇنداقلىرىدىن ئەمەس، قىش- ياز بوينىدىن گالستۇك يەشمەيدىغان، قولىدىن پاپكىسىنى چۈشەرمەيدىغان بىر توخىپوقى گۇي تالاي بالىلارنى زار قاقشىتىپ ژۈرۈپتۇ، - دېدى ھاشىم غەزەپلىنىپ سۆزلەپ. - يەر ئېگىلىرىدىن بولغان ساقچىلار سېنى قورقۇتۇپ، پوپوزا قىلىپ يانچۇغىڭنى قاقسا، ئۆز مىللىتىڭدىن بولغان بەزى ناىنساپ، ھارامتاماقلار ئۇلاردىن بەتتەر قويىدېكەن ئەمەسمۇ...

- قانداق قويىدېكەن؟- ھاشىمنىڭ سۆزىنىڭ ئاخىرسىنى ئاڭلاشقا تاقەتسىزلىنىپ سورىدىم.

- ۋەتەندىن تىژارەت بىلەن ۋە باشقا ئىشلار بىلەن بۇ ياققا چىققانلارنىڭ پاسپورتىنىڭ بۇ يەردە تۇرۇش قەرەلى توشۇپ قالسا، ئاشۇنداق قويمىچىلار؛ лبىر- ئىككى كۈندە ئۇزارتىپ بېرىمەن╗دەپ، نەچچە ھەسسىلەپ ئاقچا ئالىدېكەن. مۇشۇ ئىشنى كەسىپكە ئايلاندۇرۇۋالغان نەچچىسىنى بىلىمەن، تونۇيمەن. ئۇلار лباراخولكا╗ بازىرىدا قانژۇق ئىشىتتەك سوكۇلداپ ژۈرۈشىدۇ... ھەممە ئىشنى بۇزۇۋاتقان ۋەتەندىن چىققان بىز ئەخمەق ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزىمىز ئېكەن. قانداق دېمەمسەن؟ ھېزىمژان ماڭا ھەممىنى ئېيتىپ بەرگەن ئىدى. ھېزىمژاننىڭ ئېيتىشىچە، ۋەتەندىن سودا- تىژارەت بىلەن بۇ ياققا چىقىۋاتقان كۆپچىلىكىمىز قانۇنسىز ئىش قىلىدېكەنمىز. چېگارىدىن قانۇنلۇق ئۆتتىڭمۇ، دېمەك، بۇ يەردە تۇرۇش ۋاقتىڭ توشۇپ، ئۇنى ئۇزارتقىڭ كەلسە، ساقچى ئىدارىسىگە بارساڭلا بولىدىغان ئىش ئېكەن. بىز ئەخمەقلەر بىر تەڭگىلىك ئىشنى يەڭ ئىچىدە ئون تەڭگىگە قىلىشقا ئوبدان ئۈگۈنىپ كەتكەن ئېكەنمىز، قارا!

- توغرا دەيسەن، - دېدىم مەن ئۇنى قۇۋۋەتلەپ. - مۇشۇنداق ئىشلار بىزنىڭ ساددىلىقىمىزدىنمۇ، ئوقۇمىغانلىغىمىزدىنمۇ ياكى دۆلەتنىڭ قانۇن- قاىدىلىرىنى بىلمەسلىكىمىزدىنمۇ يە ئەخمەق، دۆتلىگىمىزدىنمۇ بىلمەيمەن؟

مەن ساڭا ئېيتسام، ئاشۇ лباراخولكا╗ بازىرىدا يەنە بىر قىزىق ئىش بار قارا. مىسال ئۈچۈن مەن سېنىڭ پاسپورتىڭنىڭ قەرەلىنى بىر- ئىككى كۈننىڭ ئىچىدە ئۇزارتىپ بېرىمەن، دەپ پاسپورتىڭنى نەچچە يۈز دوللار بىلەن ئېلىپ كېتىمەن. شۇ كۈنى ياكى ئەتىسىلا سېنى ساقچىلار تۇتىدۇ. پاسپورتىڭنى سورايدۇ. سەن پاسپورتىڭنىڭ قەرەلىنى ئۇزارتىشقا بېرىپ قويغانلىقىڭنى، بۈگۈن يە ئەتە پاسپورتىڭ چىقىدىغانلىقىنى ئېيتىسەن. ساقچىلار پاسپورتقا تامغا بېسىلىپ چىققۇچە ، پاسپورت ئورنىدا ئىشلىتىلىدىغان سپراۋكا قەغىزىنى سورايدۇ. ئۇ قەغەزنى پاسپورتىڭنى ئېلىپ قالغان ئورۇن بېرىدېكەن. ئۇ سپراۋكا سېنىڭدە يوق. ساقچى سېنى лسەن چېگارا بۇزۇپ چىققان ژىنايەتچى بولۇشىڭ مۇمكىن؟ مەن سېنى ھازىر تۈرمىگە ئاپىرىپ سولايمەن╗ دەپ، ماشىنىسىغا قاراپ ئېلىپ ماڭغاندا، ساقچى دېسە، تۈرمە دېسە قورقۇپ ژېنى چىقىدىغانلار ئۇنىڭ ئايىغىنى سۆيگىدەك يېلىنىپ- يالۋۇرىدۇ. ئاخىرىسىدا بىر مۇنچە ئاقچا بېرىپ قۇتۇلىدۇ. يوق يەردىن ئاقچا تاپقىنىغا ساقچى خۇشال، قاراپ تۇرۇپ يانچۇقتىكى ئاقچىدىن ئايرىلغىنىغا ئۇ خاپا. كۆردۈڭمۇ بۇ يەردىكى ئويۇنلارنى؟ ئاشۇ ئويۇنلارنى بېزىلەر بىلسە، بېزىلەر بىلمەيدۇ. بىلىدىغانلار بىلمەيدىغانلارغا ئېيتمايدۇ.

- شۇنداقمۇ ئىشلار بارمېكەن تېخى بۇ يەردە؟- ھەيران بولۇپ سورىدىم ھاشىمدىن.

- بولغاندا قانداق. ھەممە ئىش بازاردا بولىدېكەن. ياخشى ئىشلارنىمۇ بازاردا كۆرۈدېكەنسەن، يامان ئىشلارنىمۇ بازاردا كۆرۈدېكەنسەن. - دېدى ھاشىم. - مەن غۇلژىدا قول ھارۋۇسىدا كوچىمۇ- كوچا ژۈرۈپ سەي- كۆكتات سېتىپ، تاپقان بەش- ئون تەڭگىدىن باشقا ھېچ نەرسە كۆرمىگەن، سودىگەر ئادەملەر توغرىلىق ھېچ نەرسە بىلمەس ئېكەنمەن. ھەممىنى مۇشۇ يەردە كۆردۈم. كۆزىم ئېچىلدى. ئېتىزدا كەتمەن چېپىۋاتقان دېھقان بىلەن بازاردىكى سودىگەرنى سېلىشتۇرساڭ، ئۇ ئىككىسىنىڭ ئارىسىدا ئاسمان- يەر پەرق بار ئېكەنلىگىنى ئوبدان كۆردۈم. ئېتىزدا كەتمەن چېپىۋاتقان دېخاننىڭ قوشنىسى بىلەن بىر پارچە قاتتىق ناننى سۇغا چىلاپ ئولتىرىپ تەڭ يەپ، بۇ ژىل ياخشىراق ھوسۇل ئېلىش ئۈچۈن بىر- بىرسىگە ياردەملىشىپ، نېمە قىلىشى كېرەكلىكى ھەققىدە بىر- بىرسىگە مەسلىھەت، يول- يورۇق كۆرسىتىپ، يار- يۆلەكتە بولۇپ ژۈرۈشلىرىنى ئوبدان بىلگەنلىكىمدىن، ئالمۇتىغا چىقىپ، سودا قىلىپ پۇل تېپىۋاتقان چوڭ سودىگەرلەرنىڭ بىر- بىرسىگە ھەسەتخورلۇقىغا ھەيران قالدىم.

بۇ سودىگەر بايۋەچچىلەر پۇلنى قانچە كۆپ تاپسا، شۇنچە كۆپ تاپقۇسى كېلىپ، كۆزى كىچىكلەپ، بەك پىشىق، ھەسەتخور، كۆرەلمەس بولۇپ كېتىدېكەن. ئۇنداقلار پەقەت ئۆزلىرىنىلا ئويلايدېكەن. ئەشۇلارنىڭ قولىدا ئىشلەپ، نۇرغۇن ئىشلارنى كۆردۈم. лمېنىڭكىگە قارىغاندا ئەۋۇنىڭ توۋارلىرى تېز ئۆتۈۋاتىدۇ. ماڭا قارىغاندا ئۇ پايدىنى كۆپ كۆرۈۋاتىدۇ! بۇ قېتىم ئۇ ژىق پايدا تېپىپ كېتىدىغان بولدى؟... ئۇ گۇينى قارا، ئاشۇ قېتىمدا سورىسام ماڭا ئېيتماي، بازىرى ئىشتىك توۋارنى ئۆزىلا ئېلىپ چىققىنىنى؟! توختا، سەن ئاچكۆزنى بىر ژايلىمىسام!╗دەپ ھەسەت ئوتىدا كۆيۈدېكەن. ژىق پايدا كۆرۈپ كېتىۋاتقان ئۇ سودىگەرنىڭ بازىرى ماڭماي، زىيانغا ئۇچرىسا ياكى بىر پېشكەللىككە يولۇقسا، ئۇ ئېغىزىدا ئىچى ئاغىرغاندەك گەپلەرنى دەپ قويىدېكەندە، ئىچىدە лخوي ياخشى بولدى. يەنە تېخىمۇ ژېقىراق كۆي. ئۆزەڭمىغۇ گېدەرەپ كېتىۋېدىڭ، ئاللاھ ژاژاڭنى بەردى؟!╗دەپ راھەتلىنىدېكەن. ئۇزۇن گەپنىڭ قىسقىسى، ئاشۇ بايۋەچچىلىرىڭنىڭ ھەممىسى دېگۈدەك ئۆزىنىلا ئويلايدېكەن. مەنلا بولسام دەيدېكەن. ئۇلارنىڭ كېچە- كۈندۈز ئويلايدىغىنى پەقەتلا پۇل. بۇ قېتىم ئاشۇ توۋاردىن كۆپرەك ئېلىپ چىقىپ، ئەۋۇ گۇينىڭ بالىسىنىڭ بازىرىنى سۇغا چىلاش كېرەك! سەۋەۋى، ئۇ پايدىنى مېنىڭدىن نەچچە ھەسسە ئارتۇق كۆرۈپ كېتىۋاتىدۇ... دەپ، بىر- بىرسىگە كۆرەلمەسلىك، ئىچىتارلىق قىلىپ، ھەسەت ئوتىدا كۆيۈپ ژۈرۈشىدېكەن قارا!

- بايا قىش- ياز بوينىدىن گالستۇك يەشمەيدىغان، قولىدىن پاپكا چۈشۈرمەي ژۈرىدىغان بىر قويمىچى توغرىلىق ئېيتىپ قالدىڭ. ئۇ كىم، نېمە ئادەم ئېكەن؟- دەپ ھاشىمنىڭ ئېسىغا سالدىم.

- ئۇ قويمىچى ئەمەس، ئالدامچى- كاززاپ. كاززاپ بولغاندىمۇ ئۇچىغا چىققان كاززاپ ئېكەن!- ھاشىمنىڭ قوشۇمىلىرى تۈرۈلۈپ، ژىددىي قىياپەتكە كىردى.

- ئۇيغۇرمۇ؟- دەپ سورىدىم.

- ھە، ئۇيغۇر.

- ئۇيغۇر تۇرۇپ، ئۆزىنىڭ مۇساپىر، بېچارە ۋەتەنداش ئۇيغۇرلىرىغا كاززاپلىق قىلامدېكەن؟

- كاززاپلىق قىلغاندا قانداق تېخى، - ھاشىم يەنە تاماكا تۇتاشتۇردى. - بىشكېكتە ۋاقتىدا مېنى ئاشۇ قويمىچى قانداق قويغان بولسا، ھەر خىل يوللار بىلەن ۋەتەندىن ئالمۇتىغا قېچىپ، مۆكۈپ چىققان ماڭا ئوخشاش ھېچ نەرسىنى بىلمەيدىغان دۆت، كالىۋالانى ئۇ توخىپوقى گۇي ۋايژېنىنى چىقىرىپتۇ.

- ئۇ نېمە قىپتۇ؟

- ماڭا ئوخشاش تۈزۈك ئوقۇمىغان، ساۋاتسىز، دۆلەتنىڭ قانۇن- قاىدىسىنى، ئىشنىڭ يول- يورۇقلىرىنى بىلىپ كەتمەيدىغان كالىۋالادىن بىر نەچچىسىنى؛ лسېنىڭ ئىشىڭ چاتاق ئېكەن. مۇنداق قېچىپ- مۆكۈپ ژۈرۈشىڭنىڭ ئۆزى بەك خەتەرلىك. ساقچىلارنىڭ قولىغا چۈشۈپ قالساڭ، قۇتۇلىدىغانغا يانچۇغىڭدا ئاقچاڭ يوق. سېنى تۇتقان يېرىدىنلا توپ- توغرا تۈرمىگە ئاپىرىپ سولايدۇ. چېگارا بۇزغۇچى دەپ، خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بېرىۋېتىدۇ. خىتايدا ساڭا ئوخشاش قاچقۇننى نېمە كۈتۈۋاتقىنىنى ئۆزۈڭ مېنىڭدىن ياخشى بىلىسەن؟! سەن ئۆزۈمنىڭ ئۇيغۇرۇم بولغانلىقىڭ ئۈچۈن مەن ساڭا ياردەم قىلاي دەۋاتىمەن. مەن سېنى ئوون ئارقىلىق ئۈچىنچى بىر دۆلەتكە چىقىرىۋېتىشكە ياردەم قىلىمەن╗- دەپ ماڭا ئوخشاشلاردىن نەچچىسىنى بىر ياز قۇلدەك ئىشلىتىپ، ئۆزىگە ئىككى قەۋەتلىك ئۆي سالدۇرۇپتۇ. بەش تىيىن ئاقچا بەرمەي، بېكارغا ئىشلىتىپتۇ.

- شۇنداقمۇ ئۇيغۇرلار بار ئېكەن، دېگىنە بۇ يەردە؟

- ھە، بار ئېكەن. بىراق، ياخشى ئادەملەرمۇ كۆپ ئېكەن. مانا، ئۆزۈڭ كۆرۈۋاتىسەن، تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئارقىسىدا مەن ئاشۇنداق ياخشى ئادەملەرنىڭ بىرسىگە يولۇقتۇم. ئاللاھغا مىڭ قەتلى شۈكرى كەلتۈرىمەن. ئاللاھ بۇيرۇسا، قەغىزىمىز كەلسىلا، چەت ئەللەرنىڭ بىرسىگە چىقىپ كېتىمىز، دەپ ئولتىرىۋاتىمىز.

- ئىلاھىم، نىيىتىڭلارغا يېتىڭلار!- دېدىم.

- مېنى چوڭ بالا- قازالاردىن قۇتۇلدۇرۇپ، مۇشۇ كۈنلەرگە يەتكۈزگەن ئاشۇ ھېزىمژاندىنمۇ بىر ئۆمۈر رازىمەن. - دېدى سۆھبەت ئارا ھاشىم...

بۇ كۈنى تۇداخۇن ئاكا ئىككىمىز ژەننەت مىسالى بۇ ئۆيىدە راسا مېھمان بولدۇق. كەچ ياتاق ئۆيىمىزگە قايتتۇق. بىزنى ئۇزىتىپ كوچىغىچە چىققان شاۋكەت ئاكا بىلەن ھەدىمىز ماڭا؛

- قەيسەر ئۇكام، سىز تۇداخۇننىڭ ياخشى كۆرىدىغان ئىنىسى بولغاندىن كېيىن، بىزنىڭمۇ ئىنىمىز. ئۆيلەرگە كېلىپ تۇرۇڭ؟ سىز ئۈچۈن ئىشىگىمىز ھەر قاچان ئوچۇق. ھېچ قانداق خىژالەت بولماي، خالىغان ۋاقتىڭىزدا كېلىۋېرىڭ، ئۇكام؟!- دېيىشتى.

مەن ئۇلارغا چەكسىز مىننەتدارلىقىمنى بىلدۈردىم.

شاۋكەت ئاكىنىڭ چوڭ ئوغلى بىزنى ماشىنىسى بىلەن ئۆيگىچە ئەكېلىپ قويدى.

ئىز قوغلاش

ئارىدىن بىر ھەپتە ئۆتۈپ، شىركەت باشلىقىمىزنىڭ تېلېفون قىلىپ چاقىرتىشى بىلەن تۇداخۇن ئاكام غۇلژىغا قايتماقچى بولدى.

- قەيسەر ئۇكام، قورغاستىكى، غۇلژىدىكى ئىشلار بىر ئاز ئالدىراشلىق ئېكەن. مېنىڭ تېزرەك بېرىشىم كېرەك ئوخشايدۇ. شىركەتنىڭ بۇ يەردىكى ئىشلىرى ھازىرچە ساڭا قالدى. ئۆزۈڭگە پىشىق بول، ئۇكام!- دېدى تۇداخۇن ئاكام يولغا چىقىشنىڭ ئالدىدا. - سېنىڭ ئىشلىرىڭ بويىچە ھاشىمدىن ھەممىنى ژىپىدىن ژىڭنىسىغىچە ئاڭلاپ، بىلدىم...

مەن، تۇداخۇن ئاكام ئېيتماقچى بولغان سۆزلەرنى ھاشىمنىڭ قىسمەت- سەرگۈزەشتلىرىدىن ئاڭلاپ، بىلگەن بولساممۇ، تۇداخۇن ئاكامغا؛ лھاشىم ماڭا ھەممىنى سۆزلەپ بەردى╗دەپ ئېيتقىنىم يوق. بىلدىم، ئاڭلىدىم دېسەم، تۇداخۇن ئاكام نېمىلەرنى ئويلاپ قېلىشى مۇمكىن؟... شۇنىڭ ئۈچۈن ژۇمغان ئېغىزىمنى ئاچقىنىم يوق.

- بۇ يول بىلەن ئىش قىلساق، ۋاقىت ئۇزىرىپ كېتەمدېكىن دەپ ئويلايمەن؟- دېدى تۇداخۇن ئاكام. - سېنىڭ قازاقىستاندىن ئۈچىنچى بىر ئەلگە قانۇنىي تۈردە چىقىپ كېتىشىڭ ئۈچۈن ئوون نىڭ ئالمۇتىدىكى خەلق ئارالىق قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە باشقارمىسىنىڭ ئالىي كومىسسارىاتى تەرىپىدىن، سېنى ئۇلار ھەقىقەتەنمۇ سىياسىي قاچاق دەپ، ئالدى بىلەن ئېتىراپ قىلىشى كېرەك ئېكەن؟ بۇنىڭ ئۈچۈن خېلى نۇرغۇن رەسمىيەت ئىشلىرىنى بەژىرىشكە توغرا كېلىدېكەن. ئىش بىر ژىل بىلەن ئۈچ ژىلنىڭ ئىچىدە پۈتىدىغان تۈرى بار. شۇنىڭ ئۈچۈن، بۇ ئىشنىڭ باشقىمۇ يوللىرى بارمۇ دەپ، شاۋكەت ئاكاڭ بىلەن ئايرىم سۆزلەشتىم. سەن توغرىلىق ئۇنىڭغا ھەممىنى ئېيتىپ بەردىم. شاۋكەتنىڭ ساڭا بەك ئىچى ئاغرىپ كەتتى. ئۇنىڭغا سەن يېقىپ قالغان ئوخشايسەن، سېنى ياخشى كۆرۈپ قاپتۇ. شۇڭا ئۇ، سۈرۈشتۈرۈپ ئۇقۇپ باقماقچى بولدى. بەلكىم، باشقىمۇ يوللىرى تېپىلىپ قالار؟ ھازىرچە سەن خاتىرژەم ئىشىڭنى قىلىپ ژۈرۈپ تۇرغىن، ئۇكام؟ تېلېفونلىشىپ تۇرىمىزغۇ؟...

تۇداخۇن ئاكامنى يولغا سېلىپ قويدۇم. شىركەتنىڭ ئۇ، بۇ ئىشلىرى بىلەن كۈنلەر ئۆتۈشكە باشلىدى. بوش ۋاقىتلاردا лباراخولكا╗بازىرى تەرەپكە ئۆتۈپ، غۇلژىنىڭ سودىگەر بالىلىرى بىلەن كۆرۈشۈپ قويىمەن.

تۇداخۇن ئاكام كېتىپ، يالغۇز قالغان بولساممۇ، ئانچە قىينالغىنىم، مۇساپىرلىشىپ كەتكىنىم يوق. كوچا- كويلاردا ژۈرگىنىمدە ھېچ كىم مېنى تۈنۈگۈن غۇلژىدىن چىققان دەپ ئويلىماتتى. سەۋەب، رۇس تىلىنى سۇدەك بولمىسىمۇ، يامان ئەمەس سۆزلەتتىم. بەشىنچى سىنىپتىن كېيىن ئاتام مېنى ئۆيدە رۇسچە ئوقۇتۇپ، ساۋاتىمنى چىقارغان ئىدى. كۆپ يېزىق ۋە كۆپ تىل بىلگەننىڭ قانچىلىك ياخشى، پايدا ئېكەنلىگىنى ئالمۇتىغا چىقىپ ئوبدان سەزدىم. ئىچىمدە مەرھۇم ئاتامغا رەھمەت ئېيتتىم. ئۇزاقنى كۆرىدىغان ئەقىللىق ئاتامنىڭ ئارقىسىدا ئۆيدە بولسىمۇ، داۋاملىق تۈردە ھەر كۈنى بىر ساات ئاتامنىڭ رۇس تىلى دەرسىنى كۆڭۈل قويۇپ، قىزىقىپ ئوقۇغىنىمنىڭ بەك پايىسى تەگدى. رۇسچە تىل- يېزىقنى بىلمىگىنىمدە، بۇ شەھەردە كېكەچ، قارغۇ بولۇپ ژۈرەتتىمكەن؟ سەۋەۋى، قازاقىستان مۇستەقىل قازاق دۆلىتى بولۇپ تۇرغۇلۇق، بۇ يەردە ھەممىلا ئادەمنىڭ رۇسچە سۆزلىشىشىگە بىردىن ھەيران بولغان ئىدىم. مۇستەقىل قازاقىستان ئېكەن، دېمەك، قازاق تىلى ھۆكۈمدار تىل، يەنى دۆلەت تىلى بولۇشى كېرەكقۇ؟... قازاقىستاندا ياشىغاندىن كېيىن ھەممە مىللەتنى قازاق تىلىدا سۆزلەشكە مەژبۇرلاش كېرەك ئىدى، دېگەندەك ئويلار بېشىمغا كەلدى. باشقا مىللەتلەرغۇ مەيلى، قازاقلارنىڭ ئۆزىلىرىنىڭ بىر- بىرسى بىلەن رۇسچە سۆزلىشىشىگە ھەيران قالدىم. يەتمىش ژىل رۇس ئىمپېرىياسىنىڭ مۇستەملىكىسىدە ياشاپ كەلگەن بۇ خەلق ئانا تىلىدىنمۇ ئايرىلغان ئوخشايدۇ، دەپمۇ ئويلىدىم.

مۇستەقىل دۆلىتىگە ئېگە بولغان قازاق قېرىنداشلارنىڭ ئۆز مىللىتى بىلەنمۇ ئۆز ئانا تىلىدا، دۆلەت تىلى بولغان قازاق تىلىدا ئەمەس، رۇس تىلىدا سۆزلىشىشىگە قاراپ، ئالمۇتا بىلەن غۇلژىنى، ئۈرۈمچىنى، قەشقەرنى خىيالەن سېلىشتۇراتتىم. بىزنىڭ ۋەتەن ئىككى يۈز ژىلدىن ئارتۇق ۋاقىتتىن بۇيان مۇستەملىكىچىلەرنىڭ قولىدا تۇرۇۋاتقىنىغا قارىماي بىز، ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆز ئانا تىلىنى يوقاتماي كېلىۋاتقانلىغىغا، ھەتتا ئۇيغۇرنىڭ ئۇيغۇر بىلەن ھېچ قاچاندا خىتايچە سۆزلەشمەيدىغانلىغىغا، خىتاينى، خىتاينىڭ تىلىنى ئۆزلىرىگە پىر تۇتۇپ، چۇقۇنمايدىغانلىغىغا خۇشال بولدۇم، پەخىرلەندىم. دېمەك، مۇنداق مىللەت ھېچ قاچاندا ئاسسىمىلياسىيا قىلىنىپ، يوقاپ كەتمەيدۇ، دېگەن سۆز!

شۇنىڭ بىلەن ئارىدىن ئۈچ ھەپتىگە يېقىن ۋاقىت ئۆتتى.

شىركەتنىڭ ئىشلىرىنى باھانە قىلىپ، تۇداخۇن ئاكام ئالمۇتىغا يەنە چىقتى.

- ئۆتكەندە كۆرگەن چۈشلىرىڭ بىكار ئەمەس ئېكەن، ئۇكام، - دېدى تۇداخۇن ئاكام كەچتە. - سەن بۇ ياققا چىقىپ كېتىپ، ئارىدىن بىر ھەپتە ئۆتە- ئۆتمەيلا ساقچىلار سېنى ئىزدەپ ئۆيىڭگە بېرىپتۇ. سېنىڭ قەشقەرگە كەتكەنلىكىڭنى بىلگىنىدىن كېيىن، سېنى قەشقەر تەرەپتىن راسا ئىزدەپتۇ. ھېچ يەردىن تاپالمىغىنىدىن كېيىن، مەملىكەت بويىچە ئىزدەش بۇيرۇغى چۈشۈرۈپتۇ. سېنى лمىللىي بۆلگۈنچى، ئەشەددىي ئۇنسۇر، خەتەرلىك ژىنايەتچى╗دېگەڭە ئوخشاش سۆزلەر يېزىلغان، سۈرىتىڭ چۈشىرىلگەن ئىزدەش قەغەزلىرى ئۇ يەر، بۇ يەرلەرگە چاپلانغان ئېكەن. ئۇ يازغانلىرىنىڭ ئىچىدە лمىللىي بۆلگۈنچى، ئەشەددىي ئۇنسۇر، خەتەرلىك ژىنايەتچى قەيسەر ئابلىمىت قولغا ئېلىنىش ۋاقتىدا قارشىلىق كۆرسەتسە، مەملىكەتنىڭ ھەر قانداق ژايىدا ئېتىپ ئۆلتۈرۈلسىمۇ بولىدۇ!╗دېگەن ئۇختۇرۇشمۇ ئالاھىدە كۆرسىتىلىپتۇ!...

بۇ سۆزلەرنى ئاڭلاپ پۈتۈن ئەزاسى- بەدىنىمگە تىترەك ئولاشتى.

- سەن ئۆزۈڭنى ئالمۇتىغا ئەمەس، قەشقەرگە كەتتىم، دەپ ئېيتقان ئېكەنسەندە؟- دەپ سورىدى تۇداخۇن ئاكام.

- ھە، شۇنداق. مەن تاغامغا ۋە ئۇنىڭ بالا- ژاقىلىرى بىلەن ئۆيىمىزدە ئىژارىدا ئولتىرىۋاتقان مۇەللىمگە؛ лتوي قىلىشقا ۋەدىلەشكەن قىزىمدىن خەت كەپتۇ. مېنى چاقىرتىپتۇ. ئۇ قىزنىڭ ئاتىسى بىلەن مېنىڭ ئاتام ناھايىتى يېقىن دوست- ئاغىنە ئىدى. ئاتا- ئانىلىرىمىز بىز ئىككىمىزنىڭ مۇھەببەتلىشىپ ژۈرۈشىمىزنى بىلەتتى. ئۇ قىزنىڭ يالغۇز ئاكىسى ماشىنا ھالاكىتىدە قازا قىلىپ كەتكەن ئېكەن. بۇ دەردكە چىدىمىغان قىزنىڭ ئاتىسى قاتتىق كېسەل بولۇپ، ئورۇن تۇتۇپ يېتىپ قاپتۇ. مېنىڭ دەررۇ كېلىشىمنى سورىغان ئېكەن. شۇڭا مەن ئەتە قەشقەرگە مېڭىشم كېرەك. قاچان كېلىشىمنى بىلمەيمەن. ئەگەر ھەممە ئىش مەن ئويلىغاندەك بولۇپ قالسا، ئاشۇ قىز بىلەن توي قىلىپ، قەشقەردە قېلىشىم مۇمكىن سىلەر مېنىڭدىن ھېچ ئەنسىرىمەڭلار؟!- دەپ يالغان گەپ قىلغان ئىدىم.

- بۇنى ناھايىتى ياخشى ئويلاپ تاپقان ئېكەنسەن؟ سېنى ئالدى بىلەن قەشقەردىن، ئاندىن غۇلژىدىن، ھەتتا پۈتۈن ئىلى ۋىلايىدىن ئىزدەپ تاپالمىغىنىدىن كېيىن، مەملىكەت بويىچە ئىزدەش، تۇتۇش، قارشىلىق كۆرسەتسە، ئېتىپ ئۆلتۈرۈش بۇيرۇغىنى چۈشەرگەن ئېكەن؟- دەپ تۇداخۇن ئاكام بىر نەچچە دەقىقە ژىم- ژىت بولۇپ قالدى. كېيىن ئۇھ دەپ ئېغىر نەپەس ئالدى-دە، تاماكا تۇتاشتۇردى. سىگارېتىنى بىر- ئىككى قېتىم شورىغاندىن كېيىن، سۆزىنى داۋام قىلدى. - ۋاڭ ژۇن ئاغىنەڭ بەك تەشۋىشلىنىۋاتىدۇ. ئەنچۋەنتىڭنىڭ /دۆلەت خەۋپسىزلىك كومىتېتى/ ئادەملىرى بىزنىڭ شىركەتكە كېلىپ، سېنى سۈرۈشتە قىپتۇ. ۋاڭ ژۇنمۇ، ياڭ لىمۇ سېنىڭ قەشقەرگە توي قىلىمەن، دەپ كەتكەنلىكىڭنى ئېيتقان ئېكەن. بۇ سۆزنى بىز ئېيتقان بولساق، ئىشەنمەسلىگى مۇمكىن ئىدى. ئامما، ئۆزىنىڭ خىتايلىرى، ئۇنىڭ ئۈستىگە باشلىقلار شۇنداق دېگەندىن كېيىن، سېنى قەشقەردە قولغا ئالىمىز دەپ، خېلى قاتىراپتۇ.

ۋاڭ ژۇننىڭ ئېيتىشىغا قارىغاندا، ئەمدى سېنىڭ ئالمۇتىدا تۇرۇشىڭمۇ خەتەرلىك ئوخشايدۇ؟- دېدى تۇداخۇن ئاكام. - ۋاڭ ژۇن شۇنداق دېدى؛ лقەيسەرنى شىنژاڭدىن، ژۇڭگونىڭ ئىچكىرى ئۆلكىلىرىدىن ئىزدەپ تاپالمىسا، ئەنچۋەنتىڭنىڭ پۇقراچە كىيىڭەن مەخسۇس ئادەملىرى ئالمۇتا، بىشكېكلەرگە چىقىپ ئىزدەپ، بەرىبىر تۇتىمىز دەۋېتىپتۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن، تۇداخۇن ئاكا، سەن دەررۇ ئالمۇتىغا چىقىپ، بىر دەۋر قەيسەرنى ئالمۇتا، بىشكېكلاردىن ژىراغىراق بىر ژايغا يۆتكەۋېتىشىڭ كېرەك؟ قەيسەر ئۆزىنىڭ كىملىكىنى بىلىندۈرمەي، بىر ئاز زامان يوشۇرۇنۇپ ژۈرسۇن! بىز پەقەت ھازىرچە ۋاقىتتىنلا ئۇتۇشىمىز مۇمكىن. بۇلار قەيسەرنى ھېچ يەردىن تاپالمىغاندىن كېيىن، ۋاقىت ئۆتۈشى بىلەن، بۇ ئىش ئاستا- ئاستا بېسىلىدۇ، ئۇنتۇلىدۇ. سەن مۇشۇلارنى قەيسەرگە ئېيتىپ، ياخشى چۈشەندۈرگىن؟ مەن ئۇنىڭ ئۆزىگە تېلېفون قىلىپ، ئېيتاي دېسەم، بولمايدۇ. بىزنىڭ تېلېفونلارنى تىڭشىشى مۇمكىن؟ شۇنىڭ ئۈچۈن قەيسەر بىلەن تېلېفون ئارقىلىق سۆزلىشىشكىمۇ خەتەرلىك!... ╗.

مۇشۇ سۆزلەرنى ۋاڭ ژۇن ئاغىنەڭ ناھايىتى ژېكىپ ئېيتتى. شىركەتنىڭ بۇ يەردە ھازىرچە چوڭ بىر ئىشلىرى بولمىسىمۇ، مېنى ئەتتەي چىقاردى.

- ۋاڭ ژۇن ئاغىنەمگە رەھمەت! ئۇ ھەقىقىي دوستلۇققا ياراۋاتىدۇ. مەن ئۇنىڭدىن چەكسىز مىننەتدارمەن، - دېدىم.

- ۋاڭ ژۇن سېنى بەك ياخشى كۆرۈدېكەن؟... ئۇ ھازىر كېچە- كۈندۈز سېنىڭ ئامانچىلىغىڭنى، سېنىڭ تېزرەك ژىراق چەت ئەللەرنىڭ بىرسىگە تىنچ- ئامان چىقىپ كېتىشىڭنىلا سوراپ، ئويلاپ ژۈرىدۇ. مەن سىلەرنىڭ دوستلۇغىڭلارغا ھەۋەسىم كېلىدۇ... دوست- ئاغىنە دېگەن مانا مۇشۇنداق كۈنلەردە سىنىلىدۇ!

- توغرا ئېيتىسىز، ئاكا. مەن ئۇيغۇر ئەمەس، خەنسۇ بولسىمۇ، ھېقىقى دوست تاپقان ئېكەنمەن؟

- توغرا ئېيتىسەن، ئۇ بەك ياخشى بالا!

- شۇنىڭ بىلەن ئەمدى مېنىڭ ئالمۇتىدا تۇرۇشىممۇ خەتەرلىك ئېكەندە؟- دەپ سورىدىم ۋە лمەن ئەمدى نېمە قىلىشىم كېرەك، تۇداخۇن، ئاكا؟╗دېگەندەك، ئۇنىڭغا تەلمۈردىم. شۇ چاغدا مېنىڭ ھالىم بەك خاراب ئىدى. نېمە قىلىشىمنى بىلمەس ئېدىمۇ، ئامما بۇنىڭدىن كېيىنكى تەغدىرىم، ھايات- ماماتلىقىم تۇداخۇن ئاكامنىڭ قولىدا ئېكەنلىگىنى ئوبدان ھېس قىلاتتىم.

ۋاڭ ژۇن ئاغىنەم ئېيتقاندەك، ئەگەر ئەنچۋەنتىڭنىڭ ئادەملىرى ئالمۇتىنىڭ лباراخولكا╗ بازىرىغا كېلىپلا غۇلژىلىق سودىگەر، تىژارەتچىلەردىن ئىككىسىنىڭ بىرسىگە سۈرىتىمنى كۆرسىتىپ؛ лمونۇ غۇلژىلىقنى تونامسەن؟ ئۇنى مۇشۇ ئالمۇتىدا دەيدۇ. ئۇنى كۆردۈڭمۇ، قەيەردە؟╗دەپ سورىسا، лتونۇيمەن. ھە، ئۇ ئالمۇتىدا، پالانچى يەردە!╗دەپ ئېيتىپ بېرىشى تۇرغان گەپ. ۋەتەننىڭ ئىچىدىكىلىرىنى ئاز دېگىنىدەك، بۇ يەردىمۇ ئەنچىۋەنتىڭنىڭ تىڭ- تىڭلىغۇچىلىرى، پايلاقچىلىرى، ساتقۇن- مۇناپىقلىرى تولۇپ ژۈرۈپتۇ. ئۇنداق ئەبلەخلەر كۆرۈنۈشتە ئەژايىپ ۋەتەنپەرۋەر بولۇۋېلىپ، ئالمۇتا بازىرىدا كۆپ ئاقچا تېپىپ، باي بولۇشى ئۈچۈن خوژايىنلىرى يارىتىپ بېرىۋاتقان شارائىت، ئېچىپ بېرىۋاتقان ئوچۇق يوللىرى ئۈچۈن خىزمەت كۆرسىتىش مەقسىتىدە خىتاي كوممۇنىستىك پارتىياسىگە، ئۇنىڭ دىكتاتور رىژىمىغا قارىشى مەۋقەدىكى قېرىنداشلىرىنى، ۋەتەنداشلىرىنى سېتىۋاتقانلىغىنى، ئۇنى ئاز دېگەندەك، ۋەتەن داۋاسىنى، مىللەت داۋاسىنى قىلىۋاتقان بۇ يەردىكى سىياسىي پاالىيەتچىلەرنىڭ ئېلىپ بېرىۋاتقان ھەرىكەتلىرى ۋە ئۇلار ھەققىدە مەلۇماتلارنى خوژايىنلىرىغا يەتكۈزۈپ تۇرۇۋاتقانلىغىنى ئاڭلاپ ژۈرگەنلىگىمدىن، ئۇنداق مۇناپىقلارنىڭ ئۆزلىرىلا مېنى ئەنچىۋەنتىڭنىڭ ئادەملىرىگە كۆرسىتىپ، تۇتۇپ بېرىشىغا ئىشەنچىم كامىل ئىدى.

ئاشۇنداق مۇناپىق، ئەبلەخلەرنىڭ خاىنلىغىدىن، ساتقۇنلىغىدىن ئۆز ۋەتىنىمىزگە ئۆزىمىز ئېگە بولالماي، بىر- بىرسىمىزنى سېتىپ ژۈرىۋاتقان خەلق ئېكەنمىزدە؟!

ئۆزىمىزنىلا ئويلايمىز. ئۆزۈم بولساملا بولدى، دەيمىز. ئۆزگە بىلەن ئىشىمىز يوق. ئۆزگىنىڭ بېشىغا كەلگەن ئېغىر كۈن، ئېغىر قايغۇ، ئېغىر ژۇدالىق، ئېغىر كۈلپەت ئەتىمۇ، ئۆگۈنمۇ ئۆزىمىزنىڭ بېشىغا كېلىشىنى ئويلىمايمىز. ئويلىمىغىنىمىز ئۈچۈن ئاشۇنداق ئىپلاسلىققا بارىمىز. نېمىشقا شۇنداق؟ بىز ئىلگىرى مۇنداق ئەمەس ئېدىققۇ؟... ئادەملەر ئاقچا ئۈچۈن، باي بولۇش ئۈچۈن، ھەممىدىن ژۇقۇرى تۇرۇش ئۈچۈن ۋىژدانىنى بۇ دەرىژىدە ساتمىغاندۇ، بۇ دەرىژىدە خاىنلىق، مۇناپىقلىق قىلمىغاندۇ، بەلكىم؟

ئۆزىمىزنى ئۆزىمىز باھالاشنى بىلمەيمىز. ھەممە ژەھەتتىن ئۆزىمىزدىن خېلىلا تۆۋەن دەرىژىدىكى غەيرىي مىللەتنى، ئۆزگە مىللەتنى ئۆزىمىزدىن ئۈستۈن قويىمىز، ئۇلارنىڭ ئۆزىمىزدىن تۆۋەنلىگىنى بىلىپ تۇرۇپمۇ نېمىشكىدۇ ژۇقۇرى باھالايمىز؟ بىلىپ- بىلمەي، چۈشىنىپ- چۈشەنمەي، ئازراق مەنپىيەت ئۈچۈن ئۇنىڭغا خىزمەت قىلغۇمىز كېلىدۇ. ئۇنىڭغا ياخشى كۆرۈنۈش ئۈچۈن، ئۇنىڭ ئىشەنچىگە ئېرىشىش ئۈچۈن ھەر قانداق ۋەزىپىنى ئورۇنلاشقا ئۆزىمىزنى ئاتىمىز. ئۇ ئېغىزىدا بىزنى ماختىغىنى، ئالقىشلىغىنى، ياسالما خۇشامەت كۆرسەتكىنى بىلەن، بىزدىن ژىرگىنىدۇ، نەپرەتلىنىدۇ! نېمىشقا؟ سەن بۈگۈن ئۆزۈڭنى ساتتىڭ، ئۆز قېرىندىشىڭنى ساتتىڭ، ئۆز مىللىتىڭنى ساتتىڭ، ئۆز ۋەتىنىڭنى ساتتىڭ! ئۆگۈنلۈككە سەن ئۇنى، ئۇنىڭدىن كۈچلۈگىرەگىگە سېتىشىڭ، ئۇنىڭغا مۇناپىقلىق قىلىشىڭ تۇرغان گەپ! بۇنى ئۇ ياخشى بىلىدۇ. بىلگىنى ئۈچۈن سېنى ۋاقىتلىق پايدىلىنىدىدە، ئاندىن лئۆز مىللىتىڭنى ساتقان سېنىڭدىن بىزگە نېمە ياخشىلىق كېلىشى مۇمكىن╗دەپ، سېنىڭ ئۈزىڭگە تۈكۈرىدۇ. مانا، بۇنىڭدىن ئارتۇق بېچارىلىك بولمىسا كېرەك؟!

بىزدىكى مۇشۇ خىل بېچارىلىك، قورقانچاقلىق، ژۈر№ئەتسىزلىك، خۇشامەتچىلىك، پەسكەشلىك، كىچىككىنە مەنپىيەت ئۈچۈن ۋىژداننى سېتىش، ئابرۇي- ئاتاق، مەنسەپ ئۈچۈن مىللىتىنى سېتىش، ئەڭ ئاخىرىدا ۋەتەننى سېتىش ئوخشاش يارىماس ئىلەتلەرنىڭ بارغانسېرى ئېتەك يېيىۋاتقانلىغىدىن كىمگە دات دەيسەن؟

ئاخىر، نەچچە مىڭ ژىللار بۇرۇن چوڭ ئىمپېرىيالەرنى قۇرغان، خانلىقلارنى قۇرغان، دۆلەتلەرنى قۇرغان، دۇنيا مەدەنىيىتىگە چوڭ تۆھپىلەرنى قوشقان، ئەژايىپ يېڭىلىقلارنى كەشپىيات قىلغان خەلقنىڭ ئەۋلادلىرىغۇ بىز؟! بىز بۈگۈن كىم بولۇپ قالدۇق؟

بۈگۈن بىزنىڭ قورقانچاق، بېچارە، خۇشامەتچى، ژان باقار بولۇپ قېلىشىمىزغا كىم ئەيىپلىك؟ زامان ئەيىپلىكمۇ ياكى ئۆزىمىز ئەيىپلىكمۇ؟

ئابدۇقادىر داموللام ئېيتقاندەك، غەپلەت ئۇيقۇسىدا يېتىۋاتقان خەلق ئېكەنمىز؟!

بۇ خەلق قاچان ئويغىنار ئەمدى؟!...

- خىيالغا چۈشۈپ كەتتىڭغۇ، ئۇكام، - تۇداخۇن ئاكامنىڭ بۇ سۆزى خىياللىرىم ژىپىنى ئۈزۈپ تاشلىدى.

- ھە- ئە- ئە، - دېدىم ئۇيقىدىن چۆچۈپ ئويغانغان ئادەمدەك، بېشىمنى سىلكىپ كۆتەرگىنىمنى ئۆزۈممۇ سەزمەي قالدىم. نىژاتلىق كۈتكەن كۆزلىرىم تۇداخۇن ئاكامغا تىكلەندى.

- ياخشىلىق قىلساڭ پۈتۈن قىل، ئاخىرىسىغىچە قىل، دېگەن ئېكەن!- دەپ سۆز باشلىدى تۇداخۇن ئاكام. - قولدىن كېلىپ تۇرغاندا، پەقەت ياخشىلىق قىلىش كېرەك. بۇ مېنىڭ تۇتقان يولۇم. مەن ساڭا ياخشىلىق قىلاي دېگەن ئېكەنمەن، دېمەك، ئاخىرىسىغىچە قىلىشىم لازىم!

مەن تۇداخۇن ئاكامغا لاپ ئېتىپ قارىدىم.

- كۆپ قايغۇرما، قەيسەر. ئىسمىڭ ژىسمىڭغا ياراشقان قەيسەر ژىگىتقۇ سەن. شۇنىڭ ئۈچۈن مەن سېنى بىر قوساقتىن چىققان قېرىندىشىمدەك ياخشى كۆرىمەن، ئۇكام؟- تۇداخۇن ئاكام ھەقىقىي قېرىنداشلىق مېھرى بىلەن بېشىمنى سىيلاپ، ماڭا ئالەمچە مېھىر- مۇھەببەت بىلەن كۈلۈمسىرەپ باقتى.

تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئالىقانلىرىنى ئېچىپ بېشىمنى سىيپىشى بىلەن پۈتۈن ۋۇژۇدىمغا قان تومۇرلىرىم ئارقىلىق ئىللىق بىر سېزىم ئېقىپ كىرگەندەك بولدى... مۇنداق ئىللىق سېزىملارغا مەن، مەرھۇم ئاتام بىلەن ئانام مېنى باغرىغا بېسىپ، باشلىرىمنى سىيپاپ ئەركىلەتكەنلىرىدە غەرق بولاتتىم. ئۆزۈمنى دۇنىيادىكى ئەڭ بەختلىك بالىلاردەك ھېس قىلاتتىم...

ھاياتىمدىكى مەڭگۈ ئۇنتۇلماس، باھاسى يوق ئاشۇ كۈنلەر، سااتلار، مىنۇتلار، دەقىقىلەر كۆز ئالدىمغا لاپ ئېتىپ كەلدى. كەلدىيۇ، ئىچىمدىن ھۆپۈلدەپ چىققان بىر ئوت گېلىمگە كېلىپ تىرەلدى. ئۆپكەم ئۆرلەپ كەتتى. ئېگىز بويلۇق، ئاق ئۈزلىك، قوشما قاش، بۈركۈت كۆزلۈك، چىرايىدىن بىر خىل ئىللىقلىق نۇرى بالقىپ تۇرىدىغان تۇداخۇن ئاكام كۆزلىرىمگە مەرھۇم ئاتام بولۇپ كۆرۈندى.

- ئاتا، ژېنىم ئاتا!- دەپ ۋاقىرغىنىمچە، ئۇنىڭ بوينىغا ئېسىلىپ، ھۆكۈرەپ ژىغلاۋېتىشكە ئازلا قالدىم. ئۆزۈمنى ئاران- ئاران تۇتۇۋالدىم...

مەن تۇداخۇن ئاكامنىڭ بۇ مېھرىۋانلىغىدىن سىماب مىسالى ئېرىپ كەتكەن ئىدىم...

مەرھۇم ئاتام بىلەن ئانامدىن باشقا شۇ كۈڭىچە ھېچ كىم مېنىڭ بېشىمنى مۇنداق مېھرى- مۇھەببەت بىلەن سىيپاپ، ماڭا ھەۋەسلىنىپ باققانلىقىنى كۆرمىگەن ئىدىم!

بەزى ئىنسانلار بەەينى بىر قوساقتىن چىققان قېرىنداشلاردەك مۇشۇنداق ئېغىر كۈنلەردە بىر- بىرسىگە مېھرىبان، كۆيۈمچان بولىدىغان ئوخشايدۇ؟

بۇنى مەن بىلمەس ئىدىم. مۇنداق ھالەت بېشىمدىن ئۆتمىگەن. ئۇنداق بولغىنى، مېنىڭ بىر قوساقتىن چىققان بىرمۇ قېرىندىشىم يوق ئىدى. تىكەندەك يالغۇزمەن!

ئەمدى يالغۇز ئەمەسمەن!...

- ئەتە كەچتە تاشكەنتكە كېتىمىز!- تۇداخۇن ئاكامنىڭ بۇ سۆزى مېنى ھوشۇمغا كەلتۈردى. - تاشكەنتتە بىر يېقىن تونۇش، قەدىردان ئاكىمىز تۇرىدۇ. ئۆزى ئاتمىشىنچى ژىللاردا خوتەندىن مۇشۇ ياقلارغا چىققان ئېكەن. ئىسمى مۇھەممەت. ھاياتنىڭ ئېغىرچىلىقلىرىنى بېشىدىن كۆپ ئۆتكۈزگەن ئادەم. ئۆزى تولىمۇ مېھرىبان، تازا، ھالال، بەك ئەمگەكچان، ئاتمىش ياشلاردىن ئاشقان كىشى. ئۇ ئادەم بىلەن مەن، ئۇ كىشىنىڭ سودىگەر- تىژارەتچى ئوغلى ئارقىلىق تونۇشۇپ، قەدىردان ئاكا- ئۇكىلاردەك بولۇپ كېتىشكەنمىز. ئۇ كىشىنىڭ ئوغلى بىلەن قىزى مەن ئارقىلىق چوڭ سودىغا كىرىشىپ، باي بولۇپ كېتىشتى. شۇڭا ئۇلار ئۆزلىرىنى مېنىڭ ئالدىمدا قەرزدار دەپ ھېسابلاپ، مېنى قانداق رازى قىلىشنى بىلمەي ژۈرىشىدۇ.

ھەر ئىشنىڭ ئۆز ۋاقتى، سااتى بار دېگىنىدەك، ئۇلارنىڭ مېنىڭ ئۈچۈن راسا خىزمەت كۆرسۈتىدىغان ۋاقتى كەلدى دەپ ئويلايمەن. بۇنى مەن غۇلژىدىن ئالمۇتىغا كەلگۈچە ئويلاپ، كۆڭلۈمگە پۈككەن ئىدىم!...

تۇداخۇن ئاكامنىڭ بۇ سۆزلىرىنى ئاڭلاپ، مېنىڭدىكى ئۆچۈشكە باشلىغان ئارزۇ- ئۈمىد چىراقلىرى قايتىدىنلا لاپىلداپ ياندى.

- سەن ئەمدى بىر دەۋر شۇ يەردە، شۇلار بىلەن ياشاپ تۇرىسەن؟- دەپ سۆزىنى داۋام قىلدى تۇداخۇن ئاكام. - بىر ياخشى يېرى، ئۇ ئاكىمىز شەھەرنىڭ سىرتىدا، بىر تاغ باغرىدا تۇرىدۇ. خېلى نۇرغۇن يېرى، چارۋۇ ماللىرى بار. دېخانچىلىغىنى قىلىدىغان، ماللىرىنى باقىدىغان ئادەملىرىمۇ بار. ئۇلارغا ئايلىق تۆلەپ ئىشلىتىدېكەن. مۇنداق ئېيتقاندا، ئۇ ئاكىمىز شۇ تەۋەدىكى باي فېرمىرلارنىڭ بىرسى. بىر ئوغلى دوختۇر، بىر ئوغلى ساقچىنىڭ باشلىقى، كەنژە ئوغلى باي سودىگەر- تىژارەتچى. ئۇ يەر، ئۇلارنىڭ ئاىلىسى سەن ئۈچۈن ئەڭ بىخەتەر ژاي دەپ ئويلاۋاتىمەن. лكۆزدىن ژىراق، كۆڭۈلدىن ژىراق╗دېگىنىدەك، ھازىرچە ئاشۇ ياقتا ياشاپ تۇرغىنىڭ ياخشى. ئاللاھ بۇيرۇسا، ئۇنىڭدىن كېيىن، سېنىڭ ژىراق چەت ئەللەرنىڭ بىرسىگە چىقىپ كېتىشىڭنىڭ ئامالىنى قىلىمىز، ئۇكام؟!

- رەھمەت سىزگە، تۇداخۇن ئاكا. سىلەرگە ئوخشاش ئەژايىپ ئۇلۇغ ئىنسانلارغا يولۇقتۇرۇپ، سىلەرگە ئىسسىق كۆرسىتىپ، سىلەرنىڭ غەمخورلۇقلىرىڭلارغا، ياردەملىرىڭلارغا، مېھرى- مۇھەببەتلىرىڭلارغا ئېرىشتۇرىۋاتقىنىغا ئاللاھغا مىڭ- مىڭ رەھمەت ئېيتىمەن، شۈكرى كەلتۈرىمەن؟!- دېدىم ھاياژاندىن تىترەك ئاۋازدا. شۇندا ئۆپكەم ئۆرلەپ، كۆز چاناقلىرىمدىن ئېتىلىپ چىقىپ كېتەي دەپ تۇرغان مىننەتدارلىق، رازىمەنلىك، خۇشاللىق ياشلىرىمنى تۇداخۇن ئاكامدىن يوشۇرۇپ، يەرگە قاراۋالدىم.

- بۇ ھايات دېگەن شۇنداق نەرسە، ئۇكام، - دېدى تۇداخۇن ئاكام. - بىز ھەممىمىز بۇ دۇنياغا بەش كۈنلۈك مېھمان؟ مېھمان كېلىدۇ، كېتىدۇ!... ئون سەككىز مىڭ ئالەمنى ياراتقان ئاللاھ مېھماننىڭ ھەممە قىلغان، ئەتكەنلىرىنى كۆرۈپ، بىلىپ تۇرغۇچىدۇر. ئاللاھ ياخشىلارنى، ياخشى ئەمەللەرنى قىلغۇچىلارنى مۇكاپاتلايدېكەن، يامان ئەمەللەرنى قىلغۇچىلارنى ئۇ دۇنياغا قالدۇرمايلا، مۇشۇ يورۇق دۇنىيانىڭ ئۆزىدىلا ژازالايدېكەن؟... شۇنىڭ ئۈچۈن ياخشى ئىشلارنى قىلىش كېرەك، قولدىن كېلىپ تۇرغاندا ئىنسانلارغا ياخشىلىق قىلىشلا كېرەك ئېكەن؟

مەن سېنى ياخشى كۆرىمەن، ئۇكام. سېنىڭ كېلەچىگىڭ پارلاق بالا؟! بۇنىڭغا مېنىڭ كۆزىم ئوبدان يەتتى. بېشىڭغا كېلىۋاتقان بۇ ئېغىرچىلىقلارنىڭ ھەممىسىنى، ئاللاھ ئەزىز ياراتقان سېنى، ئاللانىڭ ئۆزى سىناق قىلىۋاتقانلىقى دەپ ئويلايمەن؟ نېمىشقا دېمەمسەن؟ قۇدرىتى ئۇلۇغ ئاللاھ بىرلىرىگە ھەممە ياخشىلىقلارنىЧبايلىقنى، دۆلەتنى، مەنسەپنى، پاراۋان تۇرمۇشنى، بەختنى، خۇشاللىق- شاتلىقنى ئايىماي بېرىدېكەنۇ، ئىككىنچى بىرلىرىدىن موشۇلارنىڭ ھەممىسىنى ۋاقىتلىق تارتىۋالىدېكەن، ئامما ئەڭ مۇھىم نەرسىنىلا قالدۇرۇپ قويۇپ، سىنايدېكەن؟ лمېنىڭ بۇ بەندىلىرىم بۇ سىناقلاردىن قانداق ئۆتەر ئېكىن؟╗دەپ، ھاياتتىكى ھەر خىل ئىشلار بىلەن بىرلىرىنى قىسقا ۋاقىت، بىرلىرىنى ئۇزاق ۋاقىت سىناقتىن ئۆتكۈزىدېكەن؟

مېنىڭ بۇ سۆزلەرنى ئېيتىشىمدىكى سەۋەب، лمەن ژىتىم، تەنھا يالغۇز╗دەپ كۆپ ئاھ ئۇرمىغىن، ھەسرەت چەكمىگىن، روھۇڭنى چۈشەرمىگىن، ئۈمىدسىزلىككە بېرىلمىگىن، ئۇكام؟ سېنىڭ، نىيىتىڭنىڭ دۇرۇسلىغىدىن، سەن ئۆز بېشىڭنىڭ غېمىدىلا ئەمەس، خەلقىڭنىڭ، مىللىتىڭنىڭ، ۋەتىنىڭنىڭ غېمىدە ياشاۋاتقانلىغىڭدىن، شۇ ئىزگۈلۈك يولىدا زەخمەت چېكىۋاتقانلىغىڭدىن، ئاللاھ سېنى ئوتنىڭ ئىچىدە كۆيدۈرمەي ساقلاپ كېلىۋاتىدۇ... سەۋەب، مۇشۇ يولدا كېلەچەكتە سېنىڭ قىلىدىغان ئىشلىرىڭ بەك نۇرغۇن دەپ ئويلايمەن؟ ئاللاھ بۇيرۇسا، كېلەچەكتە سەن شۇنداق كۈنلەرگە يېتىسەنكېن، ئۇنى سەن ھازىر تەسەۋۋۇرمۇ قىلالمايسەن؟ ئۇنداق بولغىنى، سەن ئىقتىدارلىق، ئەقىل- پاراسەتلىك، ۋىجدانلىق، قورىقماس، ژۈر№ئەتلىك ژىگىتسەن! سېنىڭ پېشانەڭ ئوچۇق بالا، يولۇڭ ئوچۇق بالا، ئۇكام؟!

تۇداخۇن ئاكامنىڭ بۇ سۆزلىرىدىن كېيىن كۆڭلۈم شۇنچىلىك كۆتۈرۈلۈپ كەتتى.

- تاشكەنتكە بارغاندا مۇھەممەت ئاكىنىڭ ئاىلىسىدىكىلەرگە سېنى كىم دەپ تونۇشتۇرۇشۇم ۋە بۇ يەرگە كېلىشتىكى ئاساسىي مەخسىتىمىزنى نېمە دەپ ئېيتىشنى ئۆزۈڭ بىر ئويلاپ كۆرەرسەن؟- دەپ تۇداخۇن ئاكام ئىلگەركى، ئاساسىي ماۋزۇغا كۆچتى. - كۆرۈنۈشتە شىركەتنىڭ ئىشلىرى بىلەن ئالمۇتىغا چىقىۋاتقان تۇرغۇلۇق، غۇلژىدىكى ئۇرۇق- تۇغقان، تونۇشلىرىڭغا؛ лقەشقەرگە توي قىلىشقا كېتىۋاتىمەن╗ دېگەڭە ئوخشاش بىر نەرسىنى توقۇپ چىقىرىش كېرەك؟

- ئەژايىپ ياخشى گەپلەرنى قىلىۋاتىسىز، ئاكا. سىز ھەقىقىي ئالىيژاناپ ئادەمسىزدە؟- دېدىم ۋە تۇداخۇن ئاكامنىڭ лقەشقەرگە توي قىلىشقا كېتىۋاتىمەن╗دېگەڭە ئوخشاش ھېكايە توقۇش كېرەكلىكى ھەققىدىكى سۆزىگە ژاۋابەن شۇنداق گەپنى قىلدىم. - باياتىن مەنمۇ مۇشۇ ھەقتە ئويلاۋاتاتتىم. ياراتقان ئېگەمنىڭ ئۆزىمۇ ئېيتىدېكەنغۇ؛ лساقلانساڭ، ساقلايمەن╗دەپ. ساقلىنىش ئۈچۈن يالغان گەپ قىلىش ئاللانىڭ ئالدىدا گۇناھ بولمىسا كېرەك؟

- ياق، ھېچ قانداق گۇناھ بولمايدۇ، - دېدى تۇداخۇن ئاكام ئىشەشلىك سۆزلەپ. - سەن يالغان گەپ قىلىپ، بىرەر ئادەمگە زەرەر يەتكۈزۈۋاتقىنىڭ، ئۇنىڭغا ئۇگال قىلىۋاتقىنىڭ يوق؟ سەن يالغان گەپ قىلساڭ، دۈشمەنلىرىڭنىڭ قەستىدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن، بېشىڭغا كېلىۋاتقان ئۆلۈمدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن قىلىۋاتىسەن؟ ئاللاھتاالا ھەممىنى كۆرگۈچى، ھەممىنى بىلگۈچىدۇر؟!

- ھېكىمەتلىك، دانىشمەنلىك سۆزلىرىڭىزگە باش ئېگىمەن!...

- قوي، ئۇنداق دېمە...

بۇ كېچە ئۇزاققىچە ئۇخلالمىدىم. نېرى ئويلاپ، بېرى ئويلاپ شۇنداق بىر ھېكايىنى توقۇپ چىقتىم.

بىز ئەسلى خوتەنلىك ئېكەنمىز. بوۋام ياش ۋاقتىدا خوتەندىن غۇلژىغا چىقىپتۇ. غۇلژىدىن ئۆيلىنىپ، بالا- ژاقىلىق بوپتۇ. بوۋامنىڭ ئىككى ئوغلى، ئىككى قىزى بولغان ئېكەن. مېنىڭ ئاتام ئەڭ كەنژە ئوغلى بولۇپ، 1962- ژىلقى ماي ۋاقىەسىدە سوۋېتقا چىقىپ كېتىمىز دەپ، ئون سەككىز- ئون توققۇز ياش ۋاقىتلىرىدا بىر نەچچە ئاغىنىلىرى بىلەن قازاقىستانغا چىققان ئېكەن. ئالمۇتىدا ئورۇنلىشىپ قېلىپ، شوفېرلىقنى ئوقۇپ، بىر نەچچە ژىل تاكسى ھايداپتۇ. كېيىن ئالمۇتىدىكى سودا ساھاسىدا ئىشلەيدىغان ھاللىق بىر ئادەمنىڭ قىزىغا ئۆيلەڭەن ئېكەن. شۇنىڭدىن كېيىن كەسپىنى يۆتكەپ، قېيناتىسىنىڭ ئارقىسىدا شەھەردىكى چوڭ ماگازىنلارنىڭ بىرسىدە پېنسىياگە چىققۇچە سېتىقچى بولۇپ ئىشلىگەن.

بىز ئاىلىدە ئۈچ ئوغۇل، ئىككى قىزЧبەش بالا. ئاكىلىرىم بىلەن ھەدىلىرىمنىڭ ھەممىسى ئاىلىلىك بولۇپ، ئايرىم ياشايدۇ. ھەر بىرسىنىڭ ئىككىدىن، ئۈچتىن بالىلىرى بار. ئاتام ھازىر يەتمىشلەرگە تاقاپ قالدى. ئانام يېقىندا ئاتمىش بەش ياشقا تولدى.

مەن ئاتا- ئانامنىڭ كەنژىسى ئېكەنلىگىمدىنمۇ مېنى بەك ئارزۇلاپ، ئەركىلىتىپ چوڭ قىلغانلىقتىن، بۆۋەك، سەل شوخاراق ئىدىم. ئاتامنىڭ مەن كىچىك ۋاقىتلىرىمدا؛ лئوغۇل دېگەن شوخ بولۇش كېرەك، بولمىسا يوق بولۇش كېرەك╗دېگەن سۆزلىرى قۇلىغىمغا قوغۇشۇندەك قۇيۇلۇپ قالغانلىقتىن، شوخ بولغاندىمۇ ئاسمانغا پىچاق ئاتىدىغاندەك، تۇرۇش دېسە، ئۇرۇش دەپ مەيدانغا چىقىدىغاندەك، ھېچ نەرسىدىن قايىتمايدىغان، ھېچ نەرسىدىن قورىقمايدىغان بولۇپ ئۆسۈپ چوڭ بولدۇم. ئاشۇ شوخلىغىم، گاڭگۇڭلىغىم ھېلىكەم بار.

ئالمۇتىنىڭ ئۇيغۇرلار كۆپ ياشايدىغان лدرۇژبا╗ مەھەللىسىدە تۇرىمىز. مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان چاغلىرىمدىن تارتىپ، سپورت كلۇبىغا قاتنىشاتتىم. كاراتې، بوكس، كېكبوكس بويىچە رېسپۇبلىكىلىق مۇسابىقىلارغا تالاي قېتىم قاتنىشىپ، بىرىنچى، ئىككىنچى ئورۇنلارنى ئالغانمەن.

ئۆيلىنىمەن دەپ ژۈرگەن قىزىمنىڭ تۇغۇلغان كۈنىدە، ئۇ قىزنى رېستورانغا ئېلىپ بارغان ئىدىم. лدرۇژبىنىڭ╗ ژۇقۇرىسىدىكى بايلار مەھەللىسىدە تۇرىدىغان بىر باي- بايۋەچچىنىڭ كۆرەڭ، ماختانچاق ئوغلى ئىككى ئاغىنىسى بىلەن ئاشۇ رېستوراندا ئولتىرىشقان ئېكەن. بىر ئاز قىزىۋالغان ئۇ مېنىڭ قىزىمغا قوپال چاقچاق قىلىپ، بىزگە تېگىشتى. лھەي، ئاغىنە، قويساڭچۇ؟╗دېسەم، مېنى ھاقارەت قىلىۋاتىدۇ. лساڭا نېمە كېرەك؟╗دېسەم، лماڭا قىز كېرەك!╗دەيدۇ. лقىز كېرەك بولسا، كوچىدا تولۇپ تۇرۇپتىغۇ. تاللاپ تۇرۇپ بىرسىنى تۇتمامسەن؟!╗ دېسەم، лماڭا مونۇ قىز يېقىپ قېلىۋاتىدۇ؟╗دېمەسمۇ. ئاچچىقىم شۇنداق كېلىپ، تېرىككىنىمدىن؛ лھەي، ھېژىقىز، ساڭا بۇ قىز كېرەك بولسا، ژۈر تالاغا؟╗دېدىم.

شۇنىڭ بىلەن سىرتقا چىقتۇق. ئۇ ئۈچى مېنى ئوتتىرىغا ئېلىۋېلىپ، چەتتەرەك قاراڭغۇ ژايغا ئېلىپ ماڭدى. مەن قىزىمغا؛ лسىز مۇشۇ يەردە تۇرۇپ تۇرۇڭ، قورىقماڭ╗دەپ رېستوران ئىشىكىنىڭ ئالدىدا قالدۇرۇپ قويدۇم.

ئالمۇتىدا ئۆزىنى مەن دەپ ژۈرگەن ئۇ بايۋەچچىنىڭ ئاشۇ تولىمۇ كۆرەڭ، ماختانچاق ئوغۇلى ئىككى ئاغىنىسى بىلەن سۆزلىگەن بولۇپ، л تارسلا╗ قىلىپ ئىڭىگىمنىڭ ئاستىغا بىرنى ئۇرۇۋەتتى. تۇيۇقسىز تەككەن مۇشتتىن بىر ئىككى قەدەم سەنتۈرلۈپ كەتتىم. يېنىدىكى ئاغىنىلىرىمۇ ماڭا قارىتىپ مۇشت ئېتىشقا باشلىدى.

- ھەي، ھەزىلەكلەر، خوتۇن كىشىدەك ئۇرغىچە، ئوغۇل بالىدەك ئۇرۇشمامسەن؟ ئۇرۇش دېگەن مانا مۇنداق بولىدۇ!- دېدىمدە، پاشمان بىلەن بىر نەچچە دەقىقىنىڭ ئىچىدىلا лتارس- تۇرس╗قىلىپ، ھەر ئۈچىلىسىنى ياتقۇزۇۋەتتىم.

ئاندىن رېستوراننىڭ ئالدىدا قورقۇپ، تىترەپ تۇرغان قىزىمنى ئالدىمدە، ئۇ يەردىن دەررۇ كېتىپ قالدۇق.

ئارىدىن ئىككى كۈن ئۆتۈپ، ئۆيگە كەلسەم، ئانام ۋاي- داتنى باشلىدى.

- سەن پالانچى دېگەن باينىڭ بالىسىنى ئۇرۇپ، ئېڭىگىنى چېقىۋېتىپسەن! ئۇ ھازىر ئاغىرىقخانىدا ئېكەن. ئاتىسى بىلەن ئانىسى كېلىشتى. лسەنلەرنىڭ بۇ بۇزۇق، باش كېسەر بالاڭنى ئەمدى تۈرمىگە سولىتىپ، چىرىتىۋېتىمەن! سەنلەرنىڭ بالاڭ، مېنىڭ ئوغلۇمنىڭ ئىڭىگىنى چاققان بولسا، مەن ئەمدى ئۇنى تۈرمىگە ئولتۇرغۇزۇپ، قانچە پۇل كەتسە مەيلى، تۈرمىدىكى باش كېسەرلەر ئارقىلىق ئۇنىڭ ئىڭىگىنىلا ئەمەس، پۇت- قوللىرىنى، ھەممە يېرىنى چاققۇزۇپ تاشلايمەن. شۇ چاغدا كۆرۈشىسەن مېنىڭ كىملىكىمنى؟!╗دەپ ۋار- ژۇر قىلىپ كېتىشتى. - دېدى ئانام.

مەن بولغان ۋاقىەنى ئۆز ئەينى بويىچە ئېيتىپ بەردىم. ئاتام مەن بىلەن ئۇرۇشقىنى يوق.

- يارايسەن، ئوغۇل بالا. مەن سېنى ئوغۇل دەپ تاپقان؟!- دەپ ئاتام مۈرەمگە ئۇرۇپ قويۇپ، سىرتقا چىقىپ كەتتى.

ئانام تېخىمۇ ۋايساپ كەتتى.

ئەتىسىلا تۇداخۇن ئاكام بىزنى يوقلاپ، ئۆيگە كېلىپ قالدى. تۇداخۇن ئاكام ئانام بىلەن بىر تۇغقاننىڭ بالىلىرى بولغانلىقتىن، بىر- بىرسىگە تولىمۇ مېھرىبان، كۆيۈمچان، غەمخور ئىدى.

ئانام ھەممە گەپنى تۇداخۇن ئاكامغا ئېيتىپ؛

- ۋاي، ژېنىم تۇداخۇن، ئەمدى قانداق قىلارمەن؟ قەيسەرنى تۈرمىگە ئولتارغۇزىۋېتىدىغان بولدى. ئۇ چوڭ باي، پۇلى ژىق. ئۆزۈڭ بىلىسەن، ھازىر بايلارنىڭ زامانى. ئۇلار نېمە قىلىمەن دېسە، قولىنى نەگە سۇنسا يېتىدۇ. ئەتىلا ساقچىلار كېلىپ، قەيسەر بالامنى ئېلىپ كېتىدىغاندەكلا قىلىپ تۇرىدۇ؟... بۇ ئىشلار ئاكاڭنىڭ قاپتىلىغىمۇ كىرىپ چىقماي، лيارايسەن، ئوغۇل بالا!╗دەپ، ئولتىرىدۇ قارا؟ شۇنىڭ ئۈچۈن قەيسەرنى ئەمدى سەن ئۆزۈڭ بىر نەرسە قىلمىساڭ، بۇ ئىشتىن قۇتۇلۇشنىڭ بىر يولىنى ئۆزۈڭ تاپمىساڭ، بالامدىن ئايرىلىپ قالىداغان ئوخشايمەن؟ ۋاي بالام، ۋاي بالام!- دەپ ژىغىنى سالدى.

خۇللاس، تۇداخۇن ئاكامنىڭ مېنى بۇ يەرگە يوشۇرۇن ئېلىپ كېلىشىنىڭ ئاساسىي سەۋەۋىمۇ شۇ، خالاس.

كېچىچە توقۇپ چىققان بۇ ھېكايەمنى ئەتىسى ناشتىن كېيىن تۇداخۇن ئاكامغا ئېيتىپ بەردىم.

- پاھ، بۇ ھېكايەڭ سۇ كىرمەس بولۇپ قاملىشىپتۇ، ئۇكا؟- دېدى تۇداخۇن ئاكام كۈلۈپ. - سەن ئۆزەڭمىغۇ يازغۇچى بولىدىغان بالا ئېكەنسەن؟ غۇلژىدا توقۇغان ھېكايەڭمۇ راسا قاملاشقان ئېكەن. ئۇنى ئاڭلىغان ھەر قانداق ئادەم راست دەپ ئويلايدۇ. مونۇ ھېكايەڭگىمۇ ھەر كىم قەت№ئىي ئىشىنىدۇ، ئەلۋەتتە.

تۇداخۇن ئاكامنىڭ كۆڭلىدىكىنى، ئويىدىكىنى تاپقانلىقىمدىن خۇشال بولدۇم.

- تاشكەنتتىكى مۇھەممەت ئاكىمىزنى خوتەنلىك دەپ قويۇۋېدىم، سەنمۇ بوۋاڭنى خوتەنلىك قىلىۋېتىپسەن؟- دەپ كۈلدى تۇداخۇن ئاكام.

- ئەسلىدىغۇ ئانام تەرەپتىن بوۋام خوتەنلىك، ئاتام تەرەپتىن چوڭ بوۋام بەشكېرەملىك. ئەمدى زامانغا قاراپ ئىش تۇتمىساق بولمۇغىدەك، تۇداخۇن ئاكا؟- دېدىم مەنمۇ چاقچاقنى ئارىلىشتۇرۇپ سۆزلەپ. - بىردە تۇرپانلىق، بىردە ئاتۇشلۇق، بىردە قەشقەرلىك، بىردە غۇلژىلىق بولۇپ ژۈرۈمىزدە ئەمدى؟... ئانامنىڭ ئەژايىپ مېھرىبان، تولىمۇ كۆيۈمچان، بەك قەدىردان تۇغقانى بار. ئۇ كىم دېسىڭىز، ئۇ مېنىڭ مۇشۇ تۇداخۇن ئاكام. مەن بۇ كىشىگە ژىيەن بولىمەن!...

تۇداخۇن ئاكام قاقاخلاپ كۈلۈپ كەتتى.

- лيالغان سۆزنى قايتىلاۋەرسەڭ، ئۇ راستقا ئايلىنىپمۇ قالىدۇ╗دېگىنىدەك، مۇشۇنداق سۆزلەرنى ئېيتىۋەرسەڭ، مەن سېنىڭ راستىنىلا يېقىن تۇغقانىڭ، ئاكاڭ، كىچىك داداڭ ياكى تاغاڭ بولۇپ قالىمەن ژۇمۇ؟...

- ئەگەر شۇنداق بولغىنىدا نېمە ئارمان ئىدى، - دېدىم ھاياژاندىن. - تۇداخۇن ئاكا، مەن بەرىبىر سىزنى يېقىن تۇغقانىم، ئاكام، كىچىك دادام، تاغام دەپ ھېسابلايمەن؟!

- ئاشۇنداق دېگىنىڭگە رەھمەت، ئۇكام، - دېدى تۇداخۇن ئاكام بېشىنى لىڭشىتىپ. - تۇرايلى. ھازىر بازارغا بېرىپ، ئۆزۈڭگە بىر ئىككى قۇر ئىچ كىيىم، ئۇ- بۇ كېرەكلىك نەرسىلەرنى ئېلىۋال؟ ئۇنىڭدىن كېيىن شاۋكەت ئاكاڭغا يولۇقۇپ قويايلى. خوشلىشىپ قويۇشۇڭ كېرەك؟ ئۇ ياقتا قانچە ۋاقىت تۇرىسەن، ھازىرچە بىر نەرسە دېيىش قىيىن. ئۆزۈڭ قارايسەن، مەنمۇ بېرىپ تۇرىمەن. تېلېفون قىلىپ تۇرىشارمىز. تېخى ئۇ يەر يېقىپ قالغۇدەك بولسا، ئۆزبەكستانلىق بولۇپ قالامسەن تېخى!

- ياقە، ئاكا، مېنىڭ ئوي- مەخسىتىمنى ئوبدان بىلىسىزغۇ؟

- ھە، بىلىمەن! ئۇ كۈنلەرگە چوقۇم يېتىسەن. ئاللاھ بۇيرۇسا، سېنىڭ ئاشۇ شېرىن ئارزۇ- ئارمانلىرىڭ سېنى ھەرگىز ئالدىمايدۇ.

- ئىلاھىم، ئېيتقىنىڭىز كەلسۇن، ئاكا؟!...

ئېغىر قىسمەتلەر، سەرگۈزەشتلەر

كەچقۇرۇنلىغى ئالمۇتىدىن چىققان چوڭ ئاۋتوبۇس ئەتىسى ئەتىگەن ساات توققۇز - ئونلاردا تاشكەنت ئاۋتوۋوكزالىغا كېلىپ توختىدى. تۇداخۇن ئاكام تېلېفون قىلىۋەتكەن ئېكەن، تولۇق كەلگەن، ئېگىز بويلۇق، قارا قۇمچاق، ئوتتۇز ياشلارغا تاقاپ قالغان خۇش چىراي ژىگىت تۇداخۇن ئاكام بىلەن قۇچاغلىشىپ؛

- خۇش كەپسىز، تۇداخۇن ئاكا، خۇش كەپسىز؟!- دەپ بىزنى قىزغىن قارشى ئالدى.

- تۇداخۇن ئاكا، ھارماي- چارچىماي كەلدىڭلارمۇ؟ ئۆي ئىچى، بالا- ژاقىلار تىنچلىق- ئامانلىقتۇ؟ سىزنى سېغىندۇق. ئاتام بىلەن ئانام سىزنىڭ كېلىشىڭىزدىن خەۋەر تاپتى. ئۇلار شۇ تاپتا سىزنى كۈتۈشىۋاتىدۇ. ھەدەمگىمۇ سىزنى بۈگۈن ئەتىگەن كېلىدۇ، دەپ ئېيتىپ قويغان ئىدىم.

- رەھمەت، ھەممىڭلار تېنچلىقمۇ؟ مۇھەمەت ئاكام بىلەن ھەدەمنىڭ سالامەتلىكى ياخشىدۇ؟- دەپ سورىدى تۇداخۇن ئاكام.

- ئىنشااللا، ھەممىسى ياخشى!

- مەن سىلەرنى تونۇشتۇرۇپ قوياي. بۇ ژىگىت مېنىڭ ئالمۇتىدىكى ھەدەمنىڭ ئوغلى قەيسەر بولىدۇ!- دەپ ماڭا قارىدى. - قەيسەر، بۇ ئاكاڭ مەن ساڭا ئېيتقان ئۆزبەكستانلىق ئىنىم ئەمەتژان بولىدۇ، - دەپ بىزنى تونۇشتۇردى.

- ناھايىتى ياخشى. قەيسەر ژىيەنىڭىز بىلەن تونۇشتۇرغىنىڭىزغا مىننەتدارمەن. مانا ئەمدى مەن ئالمۇتىدىنمۇ ياخشى بىر ئىنى تاپتىم؟!- دەپ ماڭا كۈلۈمسىرەپ باقتى ئەمەتژان ئاكا قولىنى كۆكسىگە ئېلىپ تۇرۇپ.

- رەھمەت، ئەمەتژان ئاكا، مەنمۇ تاشكەنتتىن سىزگە ئوخشاش بىر ياخشى ئاكا تاپقىنىمغا خۇشالمەن. تاغام سىز توغرىلىق ماڭا كۆپ ياخشى گەپلەرنى قىلاتتى، - دېدىم ئۇنىڭ سۆزىگە ژاۋابەن.

- ياخشى. مەن ئويلايمەن، سىلەر قەدىردان ئاكا- ئۇكىلاردىن بولۇپ ئۆتۈسىلەر ئەمدى! ئەمەتژان، مېنىڭ بۇ ژىيەنىم بەك زور بالا ژۇمۇڭ، - دەپ كۈلۈپ قويدى مېنى ماختاپ.

- توغرا ئېيتىسىز، تۇداخۇن ئاكا، زور ژىگىت ئېكەنلىگى كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇ، - ئەمەتژان ئاكا مېنىڭ ئېگىز بويلۇق قەددىي- قامىتىمگە زوقمەنلىك بىلەن قارىغاچ. - سىزنىڭ ژىيەنىڭىز، دېمەك، مېنىڭ ئىنىم! شۇنداق ئەمەسمۇ ھە، قەيسەر؟

- ئەلۋەتتە، ئەمەتژان ئاكا، - دېدىم.

- ئىسمىغا يارىشا ئۆزىمۇ قەيسەر ژىگىت كۆرۈنىدۇ؟- دەپ مېنى ئىشارە قىلغاندەك بولدى ئەمەتژان ئاكا.

- ئۇ تەرىپىگە گەپ ئىشلەنمەيدۇ. - دېدى تۇداخۇن ئاكام.

شۇ خىلدىكى سۆزلەر بىلەن ئەمەتژان ئاكا بىزنى يولنىڭ چېتىگە توختىتىپ قويغان يېنىك ماشىنىنىڭ يېنىغا ئېلىپ كەلدى. ماشىنا ئىچىدىن ئون ئىككى- ئون ئۈچ ياشلار چامىسىدىكى ئوماققىنا بالا چىقىپ، قولىنى كۆكسىگە قويغان ھالدا؛

- ئەسسالامۇەلەيكۈم، خۇش كەپسىلەر، مېھمانلار!- دەپ سالام قىلدى.

- ۋاەلەيكۈم ئەسسالام!- دېدۇق تۇداخۇن ئاكام ئىككىمىز تەڭلا.

- ھوي، بۇ ئەلىشېرغۇ؟ كاتتا ژىگىت بولۇپ كېتىپسەنغۇ؟- تۇداخۇن ئاكام ئۇنى باغرىغا باستى.

- ئەلىشېر، بۇ ئاكاڭ بىلەن كۆرۈشۈپ، تونۇشۇپ قوي؟- مېنى ئىشارە قىلدى تۇداخۇن ئاكام. - بۇ ئاكاڭ زور سپورتچى. كاراتېس، بوكسېر، چامباشچى!

- چامباشچى دېگىنى سپورتنىڭ قايسى تۈرىگە كىرىدۇ؟- دەررۇلا سورىدى ئۇ بالا.

- چامباشچى دېگىنى، پۇت، قول، باش بىلەن ئۇرۇش!

- ئۇنداق بولسا، كاراتې دېگەن شۇ، - ئەلىشېر ماڭا قاراپ قولىنى سۇندى. - ئەلىشېر!

مەن ئۇنىڭ قولىنى دەررۇ ئالدىمدە؛

- قەيسەر!- دېدىم.

- ئەلىشېر دېگەن بۇ بالىمىز بىزنىڭ كېلەچەك چېمپىونىمىز بولىدۇ، - دېدى تۇداخۇن ئاكام ئۇنىڭ باشلىرىنى سىيپاپ ۋە ئاندىن ئەلىشېرگە قاراپ. - قەيسەر ئاكاڭ ئەمدى ساڭا كۆپ نەرسىلەرنى ئۈگىتىدىغان بولىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ساڭا ترېنېر دەپ ئالمۇتىدىن ئېلىپ كەلدىم...

ياش بالىدە. تۇداخۇن ئاكامنىڭ سۆزىنى راست دەپ چۈشەڭەن ئەلىشېر خۇشاللىق تۇيغۇسى بىلەن مېنىڭ قولۇمدىن مەككەم تۇتۇۋالدى. ئەسلىدە تۇداخۇن ئاكام ئىككىمىزنىڭ مەخسىتىمۇ شۇ ئىدى. ئىللىق چىراي بۇ بالىنى بىر كۆرۈشتىلا مەنمۇ ياخشى كۆرۈپ قالغان ئىدىم.

- قېنى، تۇداخۇن ئاكا، مەرھەمەت؟- دەپ ئەمەتژان ئاكا ماشىنىنىڭ ئالدى ئىشىكىنى ئاچتى.

تۇداخۇن ئاكام ماشىنىنىڭ ئالدىدا، ئەمەتژان ئاكىنىڭ يېنىدا، ئەلىشېر ئىككىمىز ئارقا ئورۇندا ئولتاردۇق.

ماشىنا ئورنىدىن قوزغالدى. تاشكەنتنىڭ كەڭ، تۈز كوچىلىرىدا بىر خىل ئىلداملىقتا كېلىۋاتىمىز. مەن خېلىلا خاتىرژەم، خۇشال ئىدىم. مېنىڭ خوشاللىغىم ئەمەتژان ئاكىنىڭ بۇ ئوغلىنىڭ سپورتقا بەك قىزىقىدىغانلىغى، دېمەك، مېنىڭ بۇنىڭدىن كېيىن بۇ يەردە ئۆتىدىغان خاتىرژەم ھاياتىمنىڭ مۇشۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك ئېكەنلىگى، ئاللاھ بۇيرۇسا، مېنى بۇ كىشىلەرگە تېخىمۇ يېقىنلاشتۇرىدىغان نەرسە، مېنىڭ يامان ئەمەس سپورتچى ئېكەنلىگىم ئىدى. بۇنى ئەمەتژان ئاكىنىڭ ئالدىدا ئۇنىڭ ئوغلى ئەلىشېرغا تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئېيتقان سۆزىدىن بىردىن بىلگەن ئىدىم...

ئەمەتژان ئاكا ماشىنىسىنى ئادەم گەۋژۇم كوچىلارنىڭ بىرسىدىكى лچىنار رېستورانى╗دېگەن چىرايلىق يېزىق ئىلىنغان ئىككى قەۋەتلىك كۆركەم بېنانىڭ ئالدىغا كېلىپ توختاتتى.

- تۇداخۇن ئاكا، كېچىچە يول مېڭىپ، بەك چارچىغان بولساڭلار كېرەك؟ ھازىر مونۇ يەردە چاي- پاي ئىچىپ، ئازراق دەم ئېلىڭلار؟ ئۇنىڭدىن كېيىن فازېندىغا چىقىپ كېتىمىز، - ئىلتىماس قىلدى ئەمەتژان ئاكىمىز.

- مەيلى ئۇكام، مەيلى. - تۇداخۇن ئاكام ماشىنىدىن چۈشتى. بىزمۇ سىرتقا چىقتۇق.

- پاھ، بەك چىرايلىق سېلىنىپتا بۇ ئىمارەت؟- تۇداخۇن ئاكام ئەينەكلىك ئىككى قەۋەتلىك بېناغا ھەۋەس بىلەن تىكلەندى.

- ھېلىقى مەن سىزگە سېلىۋاتىمەن دېگەن رېستوران موشۇدە. پۈتكىنىگە ئۈچ- تۆرت ئايچە بولۇپ قالدى.

- مۇبارەك بولسۇن، بەك قاتۇرۇپسىز، ئۇكام!- تۇداخۇن ئاكام ئۇنىڭ قولىنى ئېلىپ قىستى.

- رەھمەت، ئاكا. بۇ كۈنلەرگە سىزنىڭ ئارقىڭىزدا يەتكەنمىزدە؟

- ئۇنچىلىك دەپ كەتمەڭ. ئۆزۈڭلارنىڭ تىرىشچانلىقىڭلار، ئەقىل- پاراسىتىڭلارنىڭ ئارقىسىدا يەتتىڭلار ئەمەسمۇ؟

- بەرىبىر سىزنىڭ ھىممىتىڭىز چوڭ، تۇداخۇن ئاكا. بىز ئۇنى ياخشى بىلىمىز، ھېچ قاچاندا ئۇنتۇمايمىز؟!...

تۇداخۇن ئاكام ماڭا مەنالىق قاراپ قويدى. تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئۆتكەندە، بۇ كىشىلەر ھەققىدە سۆز قىلغىنىدا؛ лئۇلار ئۆزلىرىنى مېنىڭ ئالدىمدا قەرزدار دەپ ھېسابلاپ، مېنى قانداق رازى قىلىشلىرىنى بىلمەي ژۈرىشىدۇ... ╗دېگەن سۆزلىرى ئويۇمغا بىردىن كەلدىدە؛ лتۇداخۇن ئاكام توغرا ئېيتقان ئېكەن؟╗دېدىم ئۆزۈمگە- ئۆزۈم.

ئەمەتژان ئاكىمىزنىڭ ھاشامەتلىك رېستورانىدا مانتا، سامسا، پولۇ، كاۋاپ دېگەندەك، نەچچە تۈرلۈك تاماقلاردىن ئازدۇ- تولىدىن يەپ، كۆك چاي ئىچىشىپ راھەتلىنىپ راسا ئولتىرىشتۇق. ئارىلىقتا ئەمەتژان ئاكىنىڭ ھەدىسى كېلىپ، بىز بىلەن كۆرۈشۈپ، يەكشەنبە كۈنى فازېندىغا چىقماقچى بولۇپ، ئىشلىرىنىڭ بىر ئاز ئالدىراشلىق ئېكەنلىگىنى ئېيتقاچ، ئۈزۈر سوراپ كېتىپ قالدى.

بىزنى ئەمەتژان ئاكا ئاتا- ئانىسىنىڭ ئالدىغا، فازېندىسىغا ئېلىپ چىقتى...

ئەمەتژان ئاكىنىڭ بۇ ژاڭزىسى /فازېندىسى/ شەھەرنىڭ شەرقىي- شىمالىدىكى تاغ باغرىدا ئېكەن. شەھەرنىڭ سىرتىدىن ئۇ يەرگىچە يېنىك ماشىنا ئۈچۈن بىر سااتلىق يول بولۇپ، ئانچە چوڭ بولمىغان بىر مەھەللىنىڭ باش تەرىپىدە ئېكەن. غولدىن چىقىۋاتقان چوڭ ساي سۈيىنىڭ ياقىسىدىكى بوستانلىق ئىچىدىكى ئانچە چوڭ بولمىغان بىر نەچچە ئۆيلەر بىلەن مال قوراللىرى، چۆپ دوگىلىرى، بوستانلىق ئەتراپىدا ئوتلىشىپ ژۈرگەن قوي، كالىلار، سايدىن تەخمىنەن ئەللىك- ئاتمىش مېتىر ئارىلىقتىكى سول تەرەپكە بىر ئېرىق سۇ كىرىپ، ئۇنىڭ ئاخىرى سايغا قايتىدىن چۈشۈپ تۇرغان چوڭ كۆلدە غاز- ئۆدەكلەر ئۈزۈشۈپ ژۈرىشىدۇ. كەچتە ۋە ئەتىگەندە قوي- قوزىلارنىڭ مەرەشلىرى، كالا- موزايلارنىڭ مۆرەشلىرى، غورازلارنىڭ قىچقىرىشلىرى بىلەن غاز- ئۆدەكلەرنىڭ غاقىلداشلىرى تاشتىن- تاشقا ئۇرۇلۇپ ئېقىۋاتقان تاغ سۈيىنىڭ شاۋقۇنىغا تەڭكەش قىلغاندەك، قۇلاققا ئەژايىپ يېقىملىق بىر مۇز√كاЧسىمفونىيا بولۇپ ئاڭلىنىۋاتقاندەك قىلاتتى.

غولدىن چىقىۋاتقان ئۇلۇغ سۇ بىلەن تاغدىن كېلىۋاتقان تاغ شامىلى ژانغا، تەڭە راھەت بېغىشلاتتى. شەھەردىكى تىنژىق ھاۋا بىلەن بۇ يەردىكى تازا، سالقىن ھاۋانى سېلىشتۇرۇش ئەسلا مۇمكىن ئەمەس ئىدى.

بۇ يەرنىڭ تەبىئەت كۆرۈنۈشىمۇ ئەژايىپ گۈزەل ئېكەن. ئەتراپىڭغا قارىساڭ، قارىغىڭ كېلىپ تۇرىدۇ، قاراپ تويمايسەن. ماھىر رەسسامنىڭ سىزغان چىرايلىق تەبىئەت مەنزىرىسى... پەسكە قارىساڭ، چەكسىز كەتكەن تەكشىلىك. شەھەر ئالىقىنىڭدا تۇرغاندەك، ژىراقتىن قارامتۇ بولۇپ كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. ئۇ يەر، بۇ يەردىكى بوستانلىقلار، ئۆيلەر، ئېتىزلىقلار... ئارتىڭغا ئۆرۈلۈپ قارىساڭ، ئېگىز- پەس ئىدىر- قىرلار، ئىدىر- قىرلارنىڭ نېرىسىدا تاغ- تاشلار، تاغ- تاشلارنىڭ نېرىسىدا قارىغايلىقلار، قارىغايلىقلارنىڭ نېرىسىدا كۈمۈچتەك پارقىراپ تۇرغان ئاق قارلىق چوققىلار!...

كۆرۈنۈشىدىن پالۋان قامەتلىك، قارا قۇمچاق كەلگەن، شاپ بۇرۇتلۇق، كۆزلىرى بەەينى بۈركۈتنىڭ كۆزلىرىدەك چاقناپ- ئويناپ تۇرغان، ئۈزلىرىدە قورۇقنىڭ ئىزىمۇ يوق، ئىككى مەڭزى دومبىلاق، قان تېمىپ تۇرغان مۇھەمەت ئاكىنى تەقدىر سالغا تېشىدەك خوتەندىن تاشكەنتكە بىراقلا تاشلىغان ئېكەن!...

بىزنى مۇشۇ يەرگە ئېلىپ چىققان ئەمەتژان ئاكىنىڭ ئاتىسى مۇھەمەت تاغىمىزنىڭ تەقدىر، كەچۈرمىشلىرىنىڭ ئۆزى بىر كىتاب ئېكەن. قېنى، ئالدى بىلەن شۇ كىتابنى ئوقۇپ كۆرەلى؟

1962- ژىلى ژىگىرمە ياشلاردىن ئەندىگىنە ئاشقان مۇھەمەت بىر ئاغىنىسى بىلەن лشەھەر كۆرىمىز، ئوقەت قىلىمىز╗دەپ، خوتەندىن غۇلژىغا چىققان ئېكەن. غۇلژىغا چىقسا، سوۋېت- خىتاي چېگارىسى ئېچىۋېتىلگەن. ئىلى تەۋەسىنىڭ خەلقى лبىر ئېرىغىدا ئالتۇن، بىر ئېرىغىدا كۈمۈچ ئېقىپ تۇرىدىغان╗سوۋېتقا كۆچۈپ چىقىپ كېتىۋېتىپتۇ. بۇ ئىككى خوتەنلىك ژىگىت بىر- بىرسىگە лكۆزىڭنىڭ بارىدا شە كۆ، چىشىڭنىڭ بارىدا گۆش يە╗دەپتىكەن، سوۋېت دېگەن ئەلنىمۇ كۆرۈپ باقايلى؟╗دەپتىدە، غۇلژىدىن چىلپەڭزىگە كەپتۇ. چىلپەڭزىدە بىر كېچە قونۇپ، ئەتىسى سوۋېتقا ئۆتۈپتۇ.

بۇ ئىككى مۇساپىر ژىگىت بىر ژىلدەك ھەر ژايدا قېقىلىپ- سوقىلىپ ژۈرۈپ، ئاخىرى лگاداي بولساڭ شەھەر تالاش╗ دېگىنىدەك، مۇسۇلمان كۆپ، مۇسۇلمانچىلىق كۈچلۈك دەپ ئاڭلاپ، تاشكەنتكە كەپتۇ. تاشكەنتنىڭ лئېسكى ژۇۋا╗ دەپ ئاتىلىدىغان مەدىكار بازىرىغا چىقىپ، بىر ئاز زامان مەدىكار بولۇپ ئىشلەپ ژۈرۈپتۇ.

ئاللانىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى شۇنداقمۇ ياكى پېشانىگە يېزىلغىنى شۇنداقمۇ، بەزىدە ھاياتتا ئادەم ئويلىمىغان، كۈتمىگەن ئىشلار بولىدېكەن؟ лشەھەر كۆرۈپ، ئوقەت قىلىپ، پۇل تېپىپ چىقايلى╗ دېگەن ئوي- مەقسەت بىلەن ئاتا- ئانىنى، قېرىنداشلارنى، يارۇ- بۇرادەرلەرنى تاشلاپ ئويدىن چىققان مۇھەمەت تاغىمىز ئەزىز ۋەتىنىدىن بىر يولىلا ئايرىلىپ قېلىشىنى، چەت ئەلدە يەنى تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردە تۇرۇپ قېلىشىنى، مۇشۇ يەردە ئۆيلىنىپ، بالا- ژاقىلىق بولۇپ تۇرۇپ قېلىشىنى ئويلاش، ئارمان قىلىش بۇ ياقتا تۇرسۇن، خىيالىغىمۇ كەلتۈرەلمەس، سىغدۇرالماس ئىدى.

بۇ ئىشمۇ قىزىق بولغان ئېكەن.

ئادەتتىكىدەك مۇھەمەت مەدىكار بازىرىغا ئەتىگەندە چىقتى. лخېرىدارىنى╗كۈتۈپ، تام ياقىسىدا قولىنى قوشتۇرۇپ تۇرسا، بىر چاغدا كەكە ساقاللىق، تولۇق كەلگەن، ئاق ئۈزلۈك، بېشىغا ئالا دوپا كىيگەن كىشى ئۇنىڭ ئالدىغا كېلىپ، ئۇنىڭ بېشىدىن ئايىغىغىچە سەپ سېلىپ قارىدى. лبۇ كىشى مېنى بىرسىگە ئوخشىتىۋاتقان بولسا كېرەك؟╗دەپ ئويلىغان مۇھەمەت؛

- ئەسسالامۇەلەيكۈم، تاغا!- دەپ قولىنى كۆكسىگە قويۇپ سالام قىلدى.

- ۋاەلەيكۈم ئەسسالام!- دەپ ئۇنىڭ سالىمىنى ئىللىق قوبۇل قىلغان ئۇ كىشى. - قۇلىڭىزدەن نېمە ئىش كېلەدۇ؟- دەپ سورىدى.

- خەممە ئىش كېلىدۇ!- دەپ ئۆزبېكچە، ئۇيغۇرچە ئارىلاشتۇرۇپ سۆزلىدى مۇھەمەت.

- سىز ئۇيغۇرمۇ؟

- ھە، ئۇيغۇرمەن!

- قەيرلىك بولىسىز؟

- خوتەندىن بولىمەن، - دېدى مۇھەمەت ئۇ كىشىنىڭ ئۇيغۇرچە سۆزلەۋاتقىنىدىن، خۇددى يېقىن ئۇرۇق- تۇغقانىنى تېپىۋالغاندەك، خۇشال بولۇپ كەتتى.

- خوتەنلىك بولىمەن دەڭ؟- ئۇ كىشى بىردىن ژانلىنىپ كەتتى. - خوتەندىن قاچان چىققان؟

- ئىككى ژىلدىن ئاشتى. بىر ئاغىنەم بىلەن بىللە چىقىپ قالغان ئېدۇق. 62- ژىلى خوتەندىن غۇلژىغا چىقساق، ئىلىخولىقلارنىڭ ھەممىسى سوۋېتقا كېتىۋاتقان ئېكەن. سوۋېت دېگەن ئانداق ياخشى، مۇنداق ياخشى دېسە، راستىنىلا شۇنداق ئوخشايدۇ دەپ، شۇلارغا ئەگىشىپ چىقىۋېرىپتىمىز. ئۇ چاغدا چېگارىنى ئېچىۋەتكەن ئېكەن. ئاڭلىساق، كېيىن يېپىۋېتىپتۇ. بۇ سوۋېت دېگەن يەرگە چىقىشنى چىقىپ قويۇپ، ژۇتقا قايتالماي ژۈرىمىز. ۋەتەندىن، ئاتا- ئانا، قېرىنداشلاردىن ئايرىلىپ، پۇشايماننى ئالىدىغان قاچا تاپالماي، ئاتا- ئانىنى، قېرىنداشلارنى، ئەژايىپ شەھىرىمىز خوتەننى سېغىنىپ، ئاتام كۆرمىگەن، ئانام كۆرمىگەن بۇ شەلەردە مەدىكار بولۇپ ژۈرىمىز مانا؟!- دېگەن ياش ژىگىتنىڭ كۆز چاناقلىرىغا لىققىدە ياش تولدى.

- تاشكەنتكە قاچان كەلدىڭىز؟- سورىدى ئۇ كىشى مۇساپىر بۇ ژىگىتكە ئىچى ئاغرىپ.

- ئىككى- ئۈچ ئايچە بولۇپ قالدى. مۇشۇ يەرگە يېقىن بىر ژايدا، بىر موماينىڭ بىر ئېغىزلىق ئۆيىدە ئاغىنەم ئىككىمىز ئىژارىدە تۇرۇۋاتىمىز. ئاغىنەمنى باياراقتىلا بىرلىرى ئازراق ئىش بار دەپ، ئېلىپ كېتىشكەن ئىدى.

- تاشكەنتكە كېلىشتىن ئىلگىرى نەدە تۇرغان ئېدىڭلار؟

- چېگارىدىن ئۆتۈشىمىز بىلەنلا بەش- ئالتە ئاىلە بىلەن بىزگە ئوخشاش بويداق ياشلاردىن يەتتە- سەكىزىمىزنى قازاقىستان دېگەن ژاينىڭ ژىراق بىر كولخوزىغا ئاپىرىپ تاشلىدى. ئۇ يەردە بىرلىرىمىز قوي باقتۇق، بىرلىرىمىز ئېتىزدا سۇ سۇغاردۇق، بىرلىرىمىز كېسەك قۇيۇپ، قىشنىڭ كۈنلىرى سىيىر قوراسىدا ئىشلىدۇق.

بىر ژىلنىڭ ئىچىدە ئىككى- ئۈچ ئاىلىنىڭ ئالمۇتا دېگەن شەھەردىكى تۇغقانلىرى كېلىپ، كۆچۈرۈپ ئېلىپ كېتىشتى. ئۇنىڭدىن كېيىن قالغانلىرىمىز ئىككىلەپ، ئۈچلەپ، ئاستا- ئاستا يوشۇرۇن قېچىشقا باشلىدۇق. قاچمىسىڭىز قويۇپ بېرىشمەيدېكەن. ئازىراقلا ئايلىق بېرىپ قويۇپ، كېچە- كۈندۈز قۇلدەك ئىشلىتىدۇ. سوۋېت دېسە، ئاغزىدىن سېرىق سۇلىرى ئاقىدىغانلار ئاشۇ كولخوزدا ئىشلەپ، مومىسىنىڭ مومىسىنى راسا كۆردى.

ئاغىنەم ئىككىمىزمۇ مەسلىھەتلىشىپ، بىر كۈنى قاچتۇق. سوراشتۇرۇپ ژۈرۈپ، ئالمۇتا دېگەن شەھەرگە كېلىۋالدۇق. ھېچ كىمنى تونۇمايمىز. ئۇرۇق- تۇغقانلارمۇ يوق. ئۇيغۇرلار كۆپ تۇرىدىغان سۇلتانقورغان دېگەن يەرگە باردۇق. شۇ يەردىكى ئۇيغۇرلار ئارقىلىق كولخوزغا ئەزا بولۇپ كىردۇقتە، ئاغىنەم ئىككىمىز يازدا ئېتىزدا، قىشتا سىيىر قوراسىدا ئىشلىدۇق. ئالمۇتا دېگەن ئۇ شەھىرىڭىزدە كاپىرىڭىزمۇ، مۇسۇلمىنىڭىزمۇ، ھەممىسىلا ئورۇسچە سۆزلەيدېكەن. بۇ شەھەرگە زادىلا ئۆگىنەلمىدۇق. лتاشكەنتتە ئورۇسلار ئاز، مۇسۇلمانلار كۆپ. ھەممىسى ئۆزبېكچە سۆزلىشىدۇ. مۇسۇلمانچىلىق كۈچلۈك. مەسچىتلەرمۇ بار╗دېگەن سۆزلەرنى ئاڭلاپ، تاشكەنتكە كەتمەكچى بولدۇق ۋە مۇشۇ شەھەرگە تىنچ- ئامان كېلىپ، خېلى ئۆگىنىپمۇ قالدۇق.

بۇ يەرلەر بىزنىڭ ژۇتلارغا، قەشقەرگە ئوخشاپ كېتىدېكەن. راست دېگەندەكلا مۇسۇلمانچىلىق كۈچلۈك ئېكەن. چوڭ كىچىكنىڭ ھەممىسى بىر- بىرسىنى سىز دەپ سۆزلىشىشى تولا ياخشى ئېكەن. بىزگە بۇ شەھەر يېقىپ قالدى، - دەپ كۈلۈمسىرىدى مۇھەمەت.

- شۇنداق دەڭ، - دېدى ئۇ كىشى ئۇلۇغ- كىچىك نەپەس ئېلىپ. - ياپ- ياش تۇرۇپ بېشىڭىزدىن كۆپ ئىشلار ئۆتۈپتۇ؟

- ئۆزىڭىزچۇ تاغا، سىز نەلىك بولىسىز؟- دەپ سورىدى مۇھەمەت.

- مېنىڭ بېشىمدىمنمۇ كۆپ ئىشلار ئۆتكەن، ئۇكام، - دېدى ئۇ كىشى ئۇلۇغ- كىچىك تىنىپ. - مەن ئۆزۈم قەشقەردىن. خۇددى مۇشۇ سىزنىڭ يېشىڭىز ۋاقتىدا قەشقەردىن مۇشۇ ياقلارغا چىققانمىز...

- قەشقەرلىك ئېكەنسىزدە؟- ئۇ كىشىنىڭ سۆزىنى بۆلۈۋەتتى ژىگىت ئۆز ۋەتەندىشىنى ئۇچرىتىپ قالغانلىقىدىن خۇشال بولۇپ.

- ھە، قەشقەرلىكمەن! ئاشۇ ئەزىزانە قەشقەردە تۇغۇلۇپ ئۆسكەنمەن. - دېدى ئۇ كىشى قانداقتۇر بىر مەغرۇرلۇق بىلەن.

- بۇ ژۇتلارغا قانداق قىلىپ چىقىپ قالغان؟- تاقەتسىزلىنىپ سورىدى ياش ژىگىت.

- سىلەر، ياشلار بىلمەيسىلەر، - ئالدىرىماي ئاستا سۆزلىدى ئۇ كىشى. - ژىگىرمىنچى ژىللاردا قەشقەرىيىدىن مۇشۇ ژۇتلارغا ئىشلەمچىلەر چىقىپ، ياز بويى بۇ ياقلاردا ئىشلەپ، قىش چۈشۈشى بىلەن قايتىدىن ئۆز ژۇتلىرىغا قايتىپ كېتىشەتتى. بىزنىڭ قەشقەر بۇ ياقتىكى ئەنژان، ئوش دېگەن شەھەرلەرگە يېقىن. ئۇ چاغلاردا چېگارىلارمۇ ھازىرقىدەك ئەمەس، ئەركىن ئۆتىسەن، بوش ئىدى. نېمىشقا بۇ ژۇتلارغا چىقاتتى دېسىڭىز، تۇرمۇشنىڭ ئېغىرلىقىدىن، نامراتچىلىقتىن بۇ بىز، ئۇيغۇرلار بالا- ژاقىنى باقىمىز دەپ، مۇشۇ ياقلارغا چىقىپ، ئالتە ئاي ئىشلەپ ئازدۇ- تولا بىر نەرسىلەرنى تېپىپ كېتىشەتتى.

مېنى ئاتام ئۆزى بىلەن بىللە ئېلىپ چىققان. ئىككى ياز ئىشلەپ كەتتۇق. ئۈچىنچى ژىلى ئاتام كېسەل بولۇپ، ئۈچ- تۆرت كۈن ئاغرىپ ياتتىدە، ئۆلۈپلا قالدى. ژىغلىدىم، قاخشىدىم. ھەمشەھەرلىكلەر بىلەن ئاتامنى يەرلىدۇق، - دەپ ئۇ كىشى ئېغىر خورسىندى. كۆز چاناقلىرىدىكى ياشلىرىنى قول ياغلىقى بىلەن سۈرتتى. ئاندىن سۆزىنى داۋام قىلدى. - شۇنىڭ بىلەن، ئۇزۇن گەپنىڭ قىسقىسى، ۋەتەندىن ئايرىلىپ، ئانامدىن، قېرىنداشلىرىمدىن ئايرىلىپ، ئەزىزانە قەشقەرىيىدىن ئايرىلىپ، تاشكەنتلىك بولۇپ قالدىم... قەشقەرگە كېتەي دېسەم، ئاتامنىڭ يالغۇز قەبرىنى تاشلاپ كەتكۈم كەلمىدى. مەن كەتسەم، ئۇنىڭ مۇساپىر قەبرى تېخىمۇ مۇساپىرلىشىپ كەتمىسۇن، دەپ ئويلىدىم. كېيىن چېگارىلارمۇ يېپىلىپ، بۇرۇنقىدەك ئۇياق، بۇ ياقلارغا ئۆتۈپ تۇرۇشلارمۇ ئېغىرلىشىپ كەتتى.

- ئاتىڭىزنىڭ قەبرىنى تاشلاپ كەتمەي توغرا ئىش قىلغان ئېكەنسىز. بىراق، ... - ياش ژىگىت سۆزىنىڭ ئاخىرىنى ئېيتالمىدى. گېلىگە بىر نەرسە تۈرۈلگەندەك بولدى ئەتىمالىم، تۈكۈرىگىنى ئىچىگە ژۇتتى.

- نېمە دېمەكچى ئېكەنلىگىڭىزنى بىلىۋاتىمەن؟- دېدى ئۇ كىشى مۇساپىر بۇ ژىگىتنىڭ ئويىدىكىنى بىردىن چۈشىنىپ. - ھەممە ئىش ئاللانىڭ تەقدىرى بىلەن بولىدېكەن؟

- شۇنداق ئېكەن. ئاللھاتاالا پېشانىگە نېمە يازسا، شۇنى كۆرىدىغان گەپ ئېكەن؟- دېدى مۇھەمەت.

ئارىدا بىر نەچچە دەقىقە ژىم- ژىتلىق ھۆكۈم سۈردى.

- كۆڭۈل دېگەننىڭ نەقەدەر ئۇلۇغ، سەزگۈر ئېكەنلىگىنى مانا بۈگۈن يەنە بىر قېتىم ئوچۇق سەزدىم، - دېدى ئۇ كىشى ئالدىدا مۆلدۈرلەپ تۇرغان ياش ژىگىتكە ھەم ھەۋەس، ھەم ئېچىنىش بىلەن تىكلىنىپ. - سىزنى كۆرۈپلا، نېمىشكىدۇ كۆزىمگە ئىسسىق كۆرۈنۈپ قالدىڭىز؟ سىز بايقىمىدىڭىز، ئالدىڭىزدىن ئىككى- ئۈچ قېتىم ئۇ ياق، بۇ ياققا ئۆتتۈم. قارىسام، تامغا يۆلىنىپ، ئىككى قولىڭىزنى قوشتۇرۇپ، بوينىڭىزنى قىسىپ تۇرىسىز. лتوختا، بۇ ژىگىت بۇ شەھەرنىڭ ئەمەس، مۇساپىر ئېكەنلىگى كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇ╗دەپ ئويلىدىم ۋە ئۆزۈمنىڭ ياش چاغلىرىم ئېسىمغا چۈشۈپ، سىز بىلەن بىر سۆزلىشىپ كۆرەي دېدىمدە، ئالدىڭىزغا كەلدىم.

- رەھمەت تاغا، سىزگە. مۇساپىرچىلىق دېگەن يامان نەرسە ئېكەن؟- ئاۋازلىرى تىترەپ چىقتى ياش ژىگىتنىڭ. - مۇساپىر دېسە، ھە، مۇساپىر ئېكەن دەپلا قوياتتۇق. مۇساپىرنىڭ، مۇساپىرچىلىقنىڭ قانداق نەرسە ئېكەنلىگىنى راسا ئوبدان بىلدۇق، تاغا؟

- شۇنىڭ ئۈچۈن ئاتا- بوۋىلىرىمىز лمۇساپىرنىڭ بېشىنى سىيپا، مۇساپىردىن ياردىمىڭنى ئايىما! باشقا بەندىلىرىگە قارىغاندا، مۇساپىر ئاللاھغا بىر قەدەم يېقىن╗دەپ بىكار ئېيتىشمىغاندە؟- دېدى ئۇ كىشى. - سىز مۇساپىر. مەنمۇ بۇ ژۇتتا مۇساپىر! ۋەتىنىدىن، تۇغۇلۇپ- ئۆسكەن ژۇتىدىن ئايرىلغان ئادەمنىڭ ھەممىسى مۇساپىر! توغرا ئېيتتىممۇ، ئۇكام؟

- ناھايىتى توغا ئېيتتىڭىز، تاغا، - ژانلىنىپ كەتتى ياش ژىگىت. - سىز ئېيتقاندەك، ۋەتەندىن ئايرىلدىڭمۇ، دېمەك، كىم بولۇشىڭدىن، قانداق ياشىشىڭدىن قەت№ئىي نەزەر، سەن بەرىبىر مۇساپىر! دەسسەپ تۇرغان زېمىن سېنىڭ بولمىغاچقا، سەن بەرىبىر كەلگۈندى، يات ئادەم، مۇساپىر! лكىشىنىڭ ژۇتىدا سۇلتان بولغۇچە، ئۆز ژۇتىڭدا ئۇلتان بول╗، دەپ بېكارغا ئېيتمىغاندە؟ شۇنداق بولغاندىن كېيىن، سەن مۇساپىر بولماي، كىم مۇساپىر بولسۇن؟!. .

ياش ژىگىتنىڭ ئېغىزىدىن چىقىۋاتقان بۇ خىل سۆزلەرنى ئاڭلاۋاتقان ئۇ كىشى مۇھەمەتنى лبۇ بالىنىڭ گەپ- سۆزلىرى خېلى ژايىدا، ژىگەرلىك بالا كۆرۈنىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۆزۈمنىڭ ئۇيغۇرى، ھەمشەھەرلىگىم ئېكەن. ھېچ كىمى يوق، مۇساپىر ئېكەن. مەنمۇ بىر چاغلاردا مۇشۇ بالىغا ئوخشاش كۈنلەرنى بېشىمدىن ئۆتكۈزدىمغۇ؟ ئۇ ئېغىر كۈنلەرنى قانداقمۇ ئۇنتۇيمەن؟ بۇ مۇساپىرنىڭ بېشىنى سىيپاپ، ئۇنىڭغا ياردەم قىلىشىم كېرەك!╗دېگەن ئويغا كەلگەن ئۇ كىشى شۇنداق دېدى؛

- ژۈرۈڭ ئۇكام، ئەۋۇ چايخانىدا ئولتىرىپ پاراڭلىشايلى؟- دەپ ياش ژىگىتنى نېرىدىكى چايخانىغا باشلىدى.

ئۇلار بىر چەينەك چاي بىلەن بىر نان ئېلىپ، چەتتىكى بوش ئورۇنلارنىڭ بىرسىگە بېرىپ ئورتىرىشتى. پاراڭ قايتىدىن باشلاندى. ئارىلىقتا ئۇلار بىر- بىرسىنىڭ ئاتلىرىنى سورىشىپ، تونۇشتى.

- مەن ئەللىك، ئاتمىش ژىلدىن بېرى مۇشۇ ئۆزبەكستاندا ياشاۋاتساممۇ، چوڭ- كىچىكنىڭ ھەممىسى مېنى лقاسىم قەشقەلىق╗، лقاسىم ئاخۇن╗دەپ ئاتىشىدۇ، - دەپ سۆز باشلىدى ئۇ كىشى. - ئۆزبېكلەر بىز، ئۇيغۇرلارنى лئاخۇن╗ دېيىشىدۇ. بېزىلەر ئوخشاش лقەشقەلىق╗، лئاخۇن╗ دېگىنىگە ھېچ خاپا بولمايمەن. ئەكسىچە خۇشال بولىمەن، مەغرۇرلىنىمەن. نېمىشقا دېسىڭىز، ئۆزبېك دېگەن سۆز، ئۆزبېك دېگەن خەلقنىڭ پەيدا بولغىنىغا بەش يۈز ژىل بوپتۇ. ئۇيغۇر دېگەن سۆزنىڭ، ئۇيغۇر دېگەن خەلقنىڭ پەيدا بولغىنىغا بەش مىڭ ژىل بوپتۇ. قەشقەر دېگەن شەھەرنىڭ قۇرۇلغىنىمۇ نەچچە مىڭ ژىل بولغان ئېكەن. قەشقەرىيە دېسە، پۈتۈن دۇنيا بىلىدېكەن. تۈركىي تىللىق خەلقلەرنىڭ ھەممىسىنىڭ نېرىقى بوۋىسى ئۇيغۇر ئېكەن قاراڭ؟ بۇ سۆزلەرنى ماڭا مۇشۇ تاشكەنتتە تۇرىدىغان چوڭ بىر ئوقۇمۇشلۇق تارىخچى ئۇيغۇر ئالىم كىشى ئېيتىپ بەرگەن ئىدى.

- پاھ، ئالامەت ئېكەنغۇ. مۇنداق سۆزلەرنى مەن ئاڭلىمىغان ئېكەنمەن؟- ھەيران بولدى ياش ژىگىت.

- ئىككىمىز ياخشى بىلمىگەن بىلەن ئۇيغۇرنىڭ كىملىكىنى دۇنيا ئوبدان بىلىدېكەن قاراڭ!- قىزىپ سۆزلەشكە باشلىدى قاسىم قەشقەلىق. - ئاشۇ تارىخچى ئالىم كىشىنىڭ ئېيتىشىچە، بىز، ئۇيغۇرلار قېدىمىي خەلق ئېكەنمىز. نەچچە مىڭ ژىللار بۇرۇن چوڭ دۆلەتلىرىمىز، خانلىقلىرىمىز، سۇلتانلىقلىرىمىز بولغان ئېكەن. قەغەزنى دۇنىيادا بىرىنچىلەردىن بولۇپ ياساپ چىققان بىز، ئۇيغۇرلار ئېكەنغۇ؟ ئۆز زامانىسىدا دۇنىيانىڭ يېرىمىنى بېسىۋالغان چىڭگىزخان دېگەن موڭغۇل پادىشاھقا خەت يېزىشنى، ئوقۇشنى ئۆگەتكەنمۇ ئۇيغۇرلار ئېكەن؟ بۇلارنى ماڭا ئاشۇ تونۇش ئالىم كىشى سۆزلەپ بەرگەن.

- بۇنىمۇ مەن بىلمەيدېكەنمەن. ئۇيغۇر دېگەننىڭ كىملىكىنى سىزدىن ئاڭلاپ، ئوبدان بىلىۋاتىمەن مانا، - دېدى مۇھەمەت. - قاسىم تاغا، سىز بىلەن تونۇشقىنىمغا بەك خۇشالمەن؟ ئاللاھغا مىڭلارچە رازىمەنكى، خوتەندە قالغان ئاتامنى كۆرگەندەك بولدۇم. سىز ئاتامغا بەك ئوخشايدېكەنسىز؟ ئاتامنىڭ ساقىلىمۇ سىزنىڭكىگە ئوخشاش، ئۆزىگە شۇنداق چىرايلىق يارىشىپ تۇرىدۇ. ئاتام سىزگە قارىغاندا سەل قاراراق، بويى ئېگىز، ئورۇق كەلگەن كىشى. گەپ- سۆزلىرى سىزگە ئوخشاش، ئۆزى بەك پاراڭچى ئادەم. - مۇھەمەت ئۇ كىشىنىڭ قولىنى ئالىقانلىرى ئارىسىغا ئېلىپ، بۇ ئەژايىپ دىلكەش، پاراڭچى، ئوچۇق- يورۇق كىشىنىڭ مېھرى- مۇھەببەتكە تولغان كۆزلىرىگە ئۇزاق تەلمۈردى. كۆپنى كۆرگەن، تۇرمۇشنىڭ ئېغىرچىلىقلىرىنى، ئېغىر قىسمەتلەرنى، ھاياتنىڭ ئىسسىق- سوغىنى بېشىدىن كۆپ كەچۈرگەن قاسىم قەشقەلىق بۇ مۇساپىر ژىگىتنىڭ تەلمۈرگەن كۆزلىرىدىن، شۇ تاپتا ئۇنىڭدىن كۈتۈۋاتقان نىژاتلىق ئالامەتلىرىنى ئوچۇق كۆرگەندەك بولدى...

- قاسىم تاغا، بۇ يەرگە كەلگىنىڭىزگە قارىغاندا، بىرەر ئىشىڭىز بولسا كېرەك؟- دەپ سورىدى بىر چاغدا ياش ژىگىت.

- ھە، بىر- ئىككى كۈنلۈك ئىش بار ئىدى.

- قانداق ئىش بولسا، مانا مەن تەييار، تاغا!

- لايچىلىق، سۇگاكچىلىق ئىشلار ئىدى. بىراق، ئەمدى ئۇنداق ئىشلارغا سىزنى قانداق سالىمەن؟

- بۇ نېمە دېگىنىڭىز، تاغا. ھەرگىز ئۇنداق دېمەڭ؟

- شۇنىڭ ئۆزىدىمۇ، - خىژالەت بولدى قاسىم تاغا. - بىر مۇساپىر ژىگىتنى، ئۇنىڭ ئۈستىگە سىزگە ئوخشاش ھەمشەھەرلىگىمنى مەدىكار قىلىپ ئىشلەتسەم، ياراشماس؟

- ياق، ياق. ھەرگىز ئۇنداق ئويلىماڭ، تاغا؟

- مەيلى، ماقۇل، ژۈرۈڭ، ئۆيگە بارايلى!...

شۇنىڭ بىلەن ئاللاھتاالا بۇ مۇساپىر، بىرەر ژان كۆيەرى، قاياشى يوق تىكەندەك يالغۇز ياش ژىگىتنىڭ ئىشىنى ئوڭدىن كەلتۈردى. ئۇ ژىراق خوتەندە قالغان ئاتا- ئانىسىنى، سىڭلىسىنى بۇ ياقا ژۇتلاردا، تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردىن تېپىۋالغاندەك بولدى...

قاسىم ئاخۇن شەھەرنىڭ лسەمەرقەنت دەرىۋازا╗دەپ ئاتىلىدىغان ژايىدىكى قەشقەرگە بەك ئوخشاپ كېتىدىغان ئەگرى- توقاي، تار كوچىلىرىنىڭ بىرسىدىكى ئىچكىرىدىن- ئىچكىرى سېلىنغان بىر قورا- ژايدا ئۆزبېك ئايالى ۋە ئون ئالتە- ئون يەتتە ياشلاردىكى چىرايلىققىنا بىر قىزى ئۈچىيلەن ياشايدىكەن. قاسىم ئاخۇن ئۆيىدىن ئانچە ژىراق ئەمەس ئېسكى ژۇۋا بازىرىدىكى گۆش دۇكانلىرىنىڭ بىرىدە قاسساپ ئېكەن. ئايالى گۈلچېھرە ئۇستا ماشىنىچى بولۇپ، ئۆيىدە كىيىم تىكىدېكەن. يالغۇز قىزى زىبىنىسا ئانىسىغا ياردەملەشكەچ، ئانىسىنىڭ ھۈنىرىنى ئېگىلەۋېتىپتۇ. بۇ ئاىلە تۇرمۇشتىن خاتىرژەم، باياشايات ياشايدېكەن. بىراق، بۇ ئاىلىگە بىرلا نەرسە يېتىشمەيدىكەن، كامچىلىق قىلىدېكەن. ئۇ بولسىمۇ، ئاتا- ئانىنىڭ ئۆيىنىڭ چىرىغىنى ياقىدىغان، ئۇلارنىڭ ئىزىنى يوقاتماي، يالغۇز قىز زىبىنىساغا ئاتا- ئانىدىن كېيىن قالسا، ئېگىدارچىلىق قىلىدىغان، ئاتا ئورنىدا ئاتا بولىدىغان ئوغۇل بالىنىڭ يوقلۇقى ئېكەن، خالاس.

ئاللاھتاالا بۇ ئەر- ئايالغا ئوغۇل پەرزەنت بەرمەپتۇ ئەمەس، بېرىپتۇ. بەرگەندىمۇ بىر گېزەك ئوغۇل بەرگەن ئېكەن. لېكىن، ئۇلارنىڭ ئۆمرى بەك قىسقا بوپتۇ. پاقلان قوزىدەك ئۆسۈۋاتقان گېزەك ئوغۇللار ئىككى- ئۈچ ياشلارغا كىرگەندە، ئاز كۈن ئاغىرىپلا بىرسىنىڭ كەينىدىن بىرسى ئۆلۈپ كېتكەن ئېكەن. شۇنىڭدىن كېيىن قاسىم قەشقەلىقنىڭ بۇ ئايالى خېلى ژىللار قورساق كۆتەرمەپتۇ. كېيىن مۇشۇ قىزى زىبىنىسا تۇغۇلغان ئېكەن.

تەغدىرنىڭ يازمىشى شۇنداق بولسا كېرەك؟ ۋەتەندىن، ئاتا- ئانىدىن، قېرىنداشلاردىن، تۇغۇلۇپ- ئۆسكەن ئەزىز ژۇتىدىن ئايرىلىپ، ياقا ژۇتلاردا سەرسان- سەرگاندانلىقتا ھاياتى ئۆتۈۋاتقان مۇساپىر، تىرىك ژىتىم، گەپ- سۆزلىرى ژايىدا، ژىگەرلىك، ژاسارەتلىك بۇ ژىگىتكە قاسىم ئاخۇن بىلەن گۈلچېھرە خېنىمنىڭ بىردىنلا مېھرى- مۇھەببىتى چۈشۈپ قالدى...

بۇ مېھرى- مۇھەببەت ئاتا- ئانىنىڭ پەرزەنتكە دېگەن ئىسسىق مۇھەببىتى ئىدى!

بۇنداق ئىسسىقلىق مۇھەمەتنىڭ قەلبىدىمۇ ئويغاندى... بۇ ئىسسىقلىق ژىراقتا قالغان ئاتا- ئانىنىڭ مۇھەببىتىگە تويمىغان، ئۇنىڭغا زار، تەشنا مۇساپىر ژىگىتنىڭ ئاتا- ئانىغا دېگەن مۇھەببىتى ئىدى!

قاسىم ئاخۇن بىلەن زىبىنىسا خېنىم مۇھەمەتكە лبالام!╗دەپ، باغرىنى كەڭ ئاچتى!...

مۇھەمەت بۇ مېھرىبان ئادەملەرنى лئاتا، ئانا!╗دەپ، ئۇلارنىڭ قۇچۇغىغا باش قويدى!...

شۇنىڭ بىلەن بۇ مۇساپىر مەدىكار ژىگىت بازارغا چىقىپ، قولىنى قوشتارغان ھالدا ئەسكى تامغا يۆلىنىپ، بوينىنى قىسقان ھالەتتىكى بېچارە كۆرۈنۈشتە تۇرۇپ، лبۈگۈن بىرەر ئىش چىقىپ قالسا، بەش- ئون سوم تاپسام╗دېگەن ئۈمىد- ئارزۇدا лخېرىدار╗لارنىڭ بەەينى مال بازىرىدىكى قوي ، كالىلارنىڭ سېمىزلىرىنى ئىلغاۋاتقىنىدەك، مەدىكارلارنىڭ بېشىدىن ئايىغىغىچە قاراپ، ئۇ يان، بۇ يان ئۆتۈشلىرىدىن، بەزى كۈنلىرى лخېرىدار╗ بولمىسا، كەچ كىرگىچە تام يۆلەپ ئاچ قورساق ژۈرۈشلەردىن بىر يولىلا قۇتۇلدى.

قاسىم ئاخۇن ئوغلى مۇھەمەتنى يېنىغا ئېلىۋالدى. ئۇنىڭغا قاسساپچىلىقنى ئۆگەتتى. مۇھەمەت تولىمۇ مېھرىبان بۇ ئاتا- ئانىسىنى بەك ياخشى كۆرەتتى، ئەزىزلەتتى. ئۇلارمۇ بۇ ئوغلىنىڭ ئىنتايىن كۆيۈمچانلىقىدىن، ئىشچانلىقىدىن تولىمۇ رازى ئىدى.

چىراي- شەكلى، قەددى- قامىتى كېلىشكەن مۇھەمەت بىلەن گۈل- گۈل بولۇپ ئېچىلىپ بويىغا يېتىۋاتقان زىبىنىسا ئىككىسى بىر- بىرسىگە تولىمۇ ئىمراق- ئامراق ئاكا- سىڭىل بولۇپ، كۈنلەر شادۇ- خوراملىقتا ئۆتۈشكە باشلىدى.

مۇھەمەت خوتەندىن بىللە چىقىپ، ياقا ژۇتلاردا مۇساپىرچىلىقنى، ئىنتايىن ئېغىر كۈنلەرنى، ئېغىر تۇرمۇشلارنى بىللە ئۆتكۈزۈپ، بىر پارچە ناننى تەڭ بۆلۈشۈپ يەپ كەلگەن ئاغىنىسىدىن ژۇدا بولدى!

ئۇنىڭ ئاغىنىسى مەدىكار بولۇپ ئىشلەپ ژۈرۈپ، بىر كۈنى تام بېسىپ ئۆلۈپ قالدى. مۇھەمەت ژىغلىدى، ئاھ ئۇردى. ئاغىنىسىنى ئاتىسى قاسىم ئاخۇن ئىككىسى ئۆز قوللىرى بىلەن يەرلىدى. نەزىر- چىراغلىرىنى ئۆتكۈزدى.

شۇنىڭ بىلەن كۈنلەرنى قوغلاپ ئايلار، ئايلارنى قوغلاپ ژىللار ئۆتۈشكە باشلىدى. ئارىدىن ھەش- پەش دېگۈچە ئىككى- ئۈچ ژىلمۇ ئۆتۈپ كەتتى.

مۇھەمەت بىلەن زىبىنىسانىڭ ئاكا- سىڭىللىق رىشتىسى ھەقىقىي مۇھەببەتكە ئالماشتى، ئايلاندى!...

بۇنى سەزگەن، بىلگەن ئاتا- ئانىنىڭ خوشاللىغىنىڭ چېكى بولماي قالدى. ئۇلارنىڭ ئارزۇ- ئارمىنىمۇ شۇ ئىدى.

مۇھەمەت بىلەن زىبىنىسانىڭ ئۆيلىنىش تويى داغ- دوغلۇق ئۆتكۈزۈلدى.

ئۇزاق ژىللار كىچىك بالىنىڭ چىرقىراپ ژىغلىغان ئۈنى، شوخ كۈلكە ئاۋازلىرى ئاڭلانماي كېلىۋاتقان بۇ كەڭ ھويلىدا- - ئۆيلەردە بوۋاقنىڭ лئىڭە- ئە- ئە!╗دېگەن ئەژايىپ يېقىملىق ئاۋازى ئاڭلاندى.

بۇنىڭدىن ھەممە خۇشال. ياش ئاتا- ئانىمۇ خۇشال. بوۋا- مومىمۇ خۇشال ئىدى!

زىبىنىسا پاقلاندەك ئوغۇل تۇغقان ئىدى.

بوۋاققا ئىسىم قويۇش ۋاقتىدا مۇھەمەت قېيىناتىسى بىلەن قېيىنانىسىغا شۇنداق دېدى؛

- دادا، ئانا، زىبىنىسا ئىككىمىزنىڭ تەلىۋىمىز بويىچە، ئاللاھ بەرگەن بۇ تۇنژا نەۋرەڭلارنىڭ ئىسمىنى ئۆزۈڭلار تېپىپ، قويۇپ بەرسەڭلار؟

بۇ تەكلىپتىن بوۋاي، موماينىڭ بېشى كۆكلەرگە يەتكەندەك بولدى.

- بارىكاللا باللىرىم، بارىكاللا!- دېدى چەكسىز رازىمەنلىكتىن قاسىم ئاخۇن. - نەۋرىمىزنىڭ ئىسمىنى ئۆزۈڭلار قويساڭلار توغرىمېكىن؟

- داداڭلارنىڭ گېپىگە قوشۇلىمەن. - دېدى موماي.

- ياق، دادا، ئانا، بۇ نەۋرەڭلارنىڭ ئىسمىنى ئۆزۈڭلار قويۇپ بەرمىسەڭلار بىز رەنژىيمىز. زىبىنىسا ئىككىمىز شۇنداق كېلىشتۇق، - دېدى مۇھەمەت ھاياژانلىنىپ.

قاسىم ئاخۇن بۇ ئوغلىЧكۈيوغۇلىنىڭ ئەقىل- پاراسىتىدىن، كۆيۈمچان ھەم مېھرىۋانلىغىدىن چەكسىز مىننەتدار بولۇپ، كۆزلىرىگە خۇشاللىق ياشلىرى كەلدىدە، ئۇ شۇنداق دېدى؛

- قۇدرىتى ئۇلۇغ ياراتقان ئېگەم ئۆمۈرىڭلارنى ئۇزۇن قىلغاي، بەختىڭلار زىيادە بولغاي، باللىرىم؟! ئاللاھتاالا بىزگە ئەژايىپ ئوغۇل، ئەژايىپ كۈيوغۇل بەرگەن ئېكەن!

- بىزنىڭ بەختىمىز سىلەر!- دېدى مۇھەمەت. - زىبىنىسا ئىككىمىزنىڭ بەختىگە، نەۋرەڭلارنىڭ بەختىگە ئاللاھ تېنىڭلارنى تازا قىلىپ، ھاياتىڭلار شاتلىققا تولغاي، ئۆمۈرىڭلارنى ئۇزاق قىلغاي؟! نەۋرەڭلارنىڭ ئىسمىنى ئۆزۈڭلار قويۇپ بەرسەڭلار، ژىللار ئۆتۈپ، بۇ ژىگىتنىڭ ئۆيلۈنۈش تويىنىمۇ ئۆزۈڭلار ئۆتكۈزۈپ بېرىدىغان بولىسىلەر؟- دەپ سۆزىنىڭ ئاخىرىنى چاقچاققا ئايلاندۇردى.

- بۇ بالاڭلارنىڭ قۇۋلىغىنى قاراڭلارا؟- دەپ ئېرىنىڭ چاقچىغىغا ئارىلاشتى زىبىنىسا. - ئوغلىنىڭ ئۆيلۈنۈش تويىنى ئۆزى قىلىشتىن قېچىپ، سىلەرگە قىلغۇزماقچى بولۇۋاتىدۇ؟

- ئىلاھىم، ئاللاھ ئاشۇ كۈنلەرگە يەتكۈزگەي؟- دېدى موماي.

- ياراتقان ئېگەم شۇڭغىچە ئۆمۈر بەرسە، بۇ نەۋرەمنىڭ تويىنى شۇنداق ئۆتكۈزىمىزكى، پۈتۈن تاشكەنتنىڭ ھەممىسىنى بولمىسىمۇ، يېرىمىنى تويغا چاقىرىمىز؟!- دەپ قاقاخلاپ كۈلدى قاسىم ئاخۇن.

شۇ خىلدىكى ھەزىل ئارىلاش چىرايلىق سۆزلەر خېلى داۋام قىلدى. ئاندىن بوۋاققا ئىسىم قويۇش ھەققىدە ئويلاشتى. كېيىن بوۋاقنىڭ بوۋىسى شۇنداق دېدى؛

- بۇ پەخلاۋان ژىگىتكە، ئاللاھ ئۆمرىنى ئۇزۇن قىلغاي، بەختىنى بەرگەي، مەرھۇم ئاتامنىڭ ئىسمىنى قويساق قانداق بولىدېكىن؟ سەن بۇنىڭغا نېمە دەيسەن، ئانىسى؟- دەپ مومايغا قارىدى.

- بۇنى بەك ياخشى ئويلاپسىز. مەرھۇم ئاتىمىزنىڭ ئېتى ئۆچمەيدۇ، روھى خۇش بولىدۇ؟- دېدى موماي. - ئىسماىل دېگەن چىرايلىق ئىسىم. پەيغەمبىرىمىزنىڭ ئېتى. نەۋرىمىزگە ئىسماىلژان دەپ ئات قويايلى؟

- بەك ياخشى، بەك چىرايلىق ئىسىم تاپتىڭىز، دادا. رەھمەت سىزگە؟- مۇھەمەت ئورنىدىن تۇرۇپ، قولىنى كۆكسىگە قويدى. قېيىناتىسىغا چەكىز مىننەتدارلىقىنى بىلدۈردى.

- ئىسماىلژان دېگەن چىرايلىق ئىسىم ئېكەن، دادا؟- خوشاللىغىنى بىلدۈردى قىزى. - ئەمدى بوۋامنىڭ ئېتى ھەرگىز يوقالمايدۇ. بوۋامنىڭ روھى خۇش بولىدىغان بولدى؟...

شۇنىڭدىن كېيىن بۇ ئاىلىدە يېڭى تۇغۇلغان بوۋاققا ئىسىم قويۇش ئاشۇنداق دەستۈر، ئەن№ئېنىگە ئايلاندى.

زىبىنىسا ھەر ئىككى ژىلدا دۇنياغا بىردىن پەرزەنت ئەكېلىپ تۇردى.

ئىككىنچى ئوغۇلغا ئىسىم قويۇش موماينىڭ ئىختىيارىغا بېرىلدى. گۈرلچېھرە ئانا بۇ نەۋرىسىگە مەرھۇم ئاتىسىنىڭ ئىسمىЧлيۇسۈپژان╗ دەپ قويدى.

ئۈچىنچى پەرزەنت قىز تۇغۇلدى. قىز بالا دېگەن ئاتىغا يېقىن دېمەكچى، قىزىغا ئىسىم قويۇش ئاتىنىڭ ئىختىيارىغا بېرىلدى. مۇھەمەت چېگارىنىڭ ئۇ قېتىدا، ژىراق خوتەندە قالغان يالغۇز سىڭلىسىنى ئەسلەپ، يادلاپ تۇرۇش ئۈچۈن قىزىغا лتۇرسۇنئاي╗دەپ ئىسىم قويدى.

تۆتىنچى، ئاخىرقى، كەنژە ئوغۇلىغا ئىسىم قويۇش نۆۋىتى بوۋاقنىڭ ئانىسى زىبىنىساغا بېرىلدى. زىبىنىسا كۆپ ئويلانمايلا، ئالەمدىن ئۆتكىنىگە كۆپ بولمىغان تولىمۇ كۆيۈمچان، مېھرىبان، خۇش- خوي، ئوقۇمۇشلۇق، ئۆزى تولىمۇ ياخشى كۆرىدىغان چوڭ دادىسىنىڭ ئىسمىЧлئەمەتژان╗دەپ قويدى.

تۇداخۇن ئاكام ئىككىمىزنى تاشكەنت ئاۋتوۋوكزالىدىن كۈتۈۋالغان ئەمەتژان بۇ ئاىلىنىڭ ئاشۇ كەنژە ئوغلى ئېكەن...

٭ ٭ ٭

بۇ سورۇقچىلىق، بۇ مۇساپىرچىلىق، بۇ ئېغىر قىسمەتلەرنى قاراڭ!

بۇنى بېزىلەر تەقدىر دەپ قويۇشىدېكەن.

بىر ئەسىرگە يەتمەس ۋاقىت ئىچىدە، مېنى قوشقاندا تۆرت ئەۋلادنىڭ بېشىدىن ئاشۇ سورۇقچىلىقلار، ئاشۇ مۇساپىرچىلىقلار، ئاشۇ ئېغىر قىسمەتلەر ئۆتۈپتۇ. بۇ تۆرت ئەۋلاد ۋەكىلى نېمە ئۈچۈن ئۆز ۋەتىنىدە، كىندىك قېنى تامغان ئەزىز ژۇتىدا، ئەزىز ئاتا- ئانىسىنىڭ ئالدىدا ئەركىن- ئازادىلىكتە، بەخت قۇچۇغىدا ياشاپ ئۆتەلمىدى!

مۇھەمەت ئاكىنىڭ قېيىناتىسى بىلەن ئاشۇ قېيناتىسىنىڭ ئاتىسىنى نامراتچىلىق، يوقسىزچىلىق، ئېغىر تۇرمۇش ۋەتەندىن ئايرىلىشقا مەژبۇر قىلغان ئېكەن؟...

مۇھەمەت ئاكا بولسا، ئىلىخولىقلارنىڭ؛ лسوۋېت دېگەن ژەننەت ماكان ئېكەن. ئۇ ئەلدە ئادەملەر زاغرا نان ئەمەس، ئاق ناننى سېرىق مايغا، ھەسەلگە سۈركەپ يەيدېكەن... ئادەملەر ئېشەكتە، كۆتەك ھارۋۇدا ئەمەس، ماشىنىلاردا ماڭىدېكەن... باي- گاداي دېگەن يوق، ھەممە ئادەم ئوخشاش، بىر خىل، ھېچ نەرسىدىن خىژالىتى يوق، باياشايات ياشايدېكەن. ھەممە ئىشلارنى ماشىنىلار قىلىدېكەن. ژەننەت دەپ سوۋېتنى ئېيتسا بولىدېكەن... ╗دېگەڭە ئوخشاش سۆزلەرنى ئاڭلاپ، ئاشۇ лژەننەتنى╗كۆرۈپ كېلەيلى دەپ، ئۇلۇغ ئېچىۋېتىشكەن چېگارا ئارقىلىق يات ئەلگە، بىرسى ئارقىسىغا ئوت قويغاندەك، تۈركۈملەپ كېتىۋاتقان، قېچىۋاتقان خەلىققە قوشۇلۇپ، بۇ تەۋەگە ئۆز ئىختىيارى بىلەن، سوۋېتتىكى лكارامەتلەرنى╗ كۆرۈپ بېقىش ھەۋەس- قىزىقىشى بىلەن ئۆتۈپتۇ. ئۆتۈپتىيۇ، лژەننەتنى╗ ھېچ بىر يەردىن ئىزدەپ تاپالماي، ئاھ ئۇرۇپ، ھەسرەت چېكىپتۇ. پۇشايماننى ئالىدىغان قاچا تاپالماي قېلىشىپتۇ...

مەنچۇ! مەن ۋەتەندىن قانداق ئايرىلدىم؟

مەن نامراتچىلىقتىن، يوقسىزچىلىقتىن، تۇرمۇشنىڭ ئېغىرلىقىدىن ۋەتەننى تاشلاپ، بۇ ياقا ژۇتلارغا چىققىنىم يوق!

مەن лخەلقى ئالتۇننىڭ سۈيىگە چىلانغان چىنىلەردە چاي ئىچىدىغان╗ بۇ ئەلگە ئاشىقىي- بېقارار بولۇپ، ۋەتەننى تاشلاپ چىققىنىم يوق!

مەن شۇنچە كەڭ، باي، گۆھەر زىمىنىمگە، ئەژايىپ گۈزەل ۋەتىنىمگە سىغماي قالدىم! ئۆز ۋەتىنىمگە ئۆزۈم ئۆگەي بولۇپ قالدىم!

مەن ۋەتىنىمدىن ئايرىلدىم! كىندىك قېنىم تامغان گۈزەل غۇلژا شەھىرىمدىن ئايرىلدىم!

مەن ھەممە نەرسەمدىن ئايرىلدىم! ياشاش ھوقۇقىمدىن ئايرىلدىم!

مەن شۇنچىلىك نېمە گۇناھ ئۆتكۈزدىم؟ نېمە ژىنايەت قىلدىم؟

مېنىڭ گۇناھىم، مېنىڭ ژىنايىتىم ۋەتىنىمنى سۆيگەنلىكىم!

مېنى ھازىر ۋەتىنىمدە ئۆلۈم كۈتۈپ تۇرىدۇ. مېنى ئۆلۈم ژازاسىغا ھۆكۈم قىلىشقان!...

بۇنى تەقدىر دەپ قويۇشىدېكەن؟

بۇنىڭ قانداق تەقدىر ئېكەنلىگىنى ھېچ چۈشىنەلمىدىم؟

ئاللاھتاالا بىز، ئۇيغۇرلارنى ياراتقاندا، بۇ شور پېشانە، بەختى قارا بەندىسىگە مۇشۇنداق سورۇقچىلىقلارنى، خورلۇق- ئازابلارنى، قايغۇ- ھەسرەتلەرنى، قارا قىسمەتلەرنى قانداقلارچە راۋا كۆرگەندۇ؟...

بۇ قارا كۈنلەرنىڭ چېكى بولارمۇ؟

مېنىڭ ۋەتىنىمدىكى زوراۋانلىق ھەرىكەتلەرنىڭ سورىغى بولارمۇ؟!...

توختاجىنىڭ ئاھۇ - زارى

ئەمەتژان ئاكىنىڭ تاغ باغرىغا ژايلاشقان شۇنچە كەڭ بوستانلىق ئىچىدىكى فازېندىسىدا يەكشەنبە كۈنى چوڭ بىر توي ئۆتكۈزۈلۈۋاتقاندەك، شادۇ- خوراملىق كەچ كىرگىچە داۋام قىلدى. تۇداخۇن ئاكامنىڭ كەلگەنلىكىنى ئاڭلاپ، ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشۈش ئۈچۈن مۇھەمەت ئاكىنىڭ بالىلىرى ئاىلە ئەزالىرىنى ئېلىپ، شەھەردىن بۇ يەرگە كېلىشتى. ھەر بىر ئاىلە بالا- ژاقىلىرى بىلەن بىر- بىر ماشىنىدا چىقىشتى.

قۇچاق يەتمەس قوش چىنارنىڭ ئاستىدىكى كۈن چۈشمەس كەڭ سەيناغا ئۇزۇن ئۈستەللەر قويۇلغان. ئۈستەل ئۈستى نازۇ- نېمەتلەرگە تولتۇرۇلغان. ئۈستەلنىڭ باش تەرىپىدە مۇھەمەت ئاكا بىلەن ئايالى زىبىنىسا ھەدە، تۇداخۇن ئاكام ۋە مەن ئورتىرىشتۇق. ئۈستەلنىڭ ئوڭ تەرىپىگە مۇھەمەت ئاكىنىڭ ئۈچ ئوغلى بىلەن بىر قىزى، كېلىنلىرى ھەم كۈيوغۇلى، ئەمدى سول تەرىپىدىكى ئۈستەلنى بولسا، چوڭ- كىچىك قىز- ئوغۇل نەۋىرلىرى ئېگىلىشكەن ئىدى.

ئەمەتژان ئاكىنىڭ شەھەردىكى ئاشخانىسىدىن ئالايىتەن چاقىرتىپ چىققان ئاشپەزلەر بىلەن بىر نەچچە ياش ئەر- ئاياللار خىزمەت قىلىپ ژۈرىشىدۇ. چوڭ داش قازانغا ئەتىگەن سويۇلغان قوينىڭ گۆشى سېلىنغان. پولتۇقلاپ قايناپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭدىن سەل نېرىغا قويۇلغان كاۋاپدانغا يېقىلغان ئوت لوغۇلداپ كۆيمەكتە ئىدى. ئالدىغا پەرتۇق تارتىۋالغان ئاشپەز ژىگىت قازان بېشى يېنىغا قويۇلغان ئۈستەل ئۈستىدە دوگىلاقلىق تۇرغان غاز گۆشلىرىنى پاچىلاپ تۇغراۋاتاتتى.

بۇ زىياپەت تۇداخۇن ئاكامنىڭ تاشكەنتكە كېلىشى ھۆرمىتىگە ئۇيۇشتۇرۇلغان ئىدى. شۇنىڭغا قاراپ مەن، تۇداخۇن ئاكامنىڭ بۇ دۆلەتمەن ئاىلىدىكى ھۆرمەت، ئابرۇيىنىڭ قانچىلىك چوڭ ئېكەنلىگىنى ئوچۇق كۆرۈپ، ئۆزۈمنى خاتىرژەم ھېس قىلىپ، غەم- ئەندىشىلىرىم، ۋاھىمىلىرىم بۇلۇتتەك تارقاپ كەتكەن ئىدى.

- قېنى مېھمانلار، قېنى باللىرىم، ئېلىڭلار!- دەتتى مۇھەمەت ئاكا بىلەن زىبىنىسا ھەدە نۆۋەتمە- نۆۋەت. - تاماق تەييار بولغۇچە مونۇ قايماقلاردىن، مايلاردىن، ھەسەللەردىن، مېۋە- چېۋىلەردىن ئېلىپ تۇرۇڭلار؟ ئىسسىق- ئىسسىق چاي ئىچىڭلار؟

- رەھمەت، رەھمەت!- دېيىشەتتى ئۇ- بۇ نەرسىلەرنى يەپ ئولتىرىشقان مېھمانلار.

- داستىخان ئۈستىدىكى بۇ يېمەكلىكلەرنىڭ تەڭدىن تولىسى ئۆزىمىزنىڭ مەھسۇلاتلىرى، تۇداخۇن ئۇكام، - دېدى مۇھەمەت ئاكا مەغرۇرلۇق بىلەن.

- ياشاڭ، مۇھەمەت ئاكا!- دېدى تۇداخۇن ئاكام. - كېلەچەكنى ئالدىن- ئالا كۆرىدىغان ئىقتىدار ئىگىسى ئېكەنلىگىڭىزگە قايىلمەن. بىر ئاىلىنىڭ مۇنچىلىك چوڭ ئىگىلىك تۇرغۇزۇشى كۆرۈڭەن ئادەمنىڭ قولىدىن كېلىدىغان ئىش ئەمەس؟

- تۇداخۇن ئۇكام، مەن قېرىنىڭ قولىدىن بۇنچىلىك چوڭ ئىش نەدىن كەلسۇن دەيسىز. بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى يوقتىن بار قىلغان، روياپقا چىقارغان مانا مۇشۇ باللىرىم. - ئۆزىگە كۈلۈمسىرەپ قاراپ تۇرغان پەرزەنتلىرىگە ھەۋەس بىلەن تىكلەندى. - باللىرىمنىڭ ھەممىسى ئوقۇغان، بىلىملىك، زېرەك، ئىشلەمچان، بىر- بىرسىگە تولىمۇ مېھرىبان، كۆيۈمچان. ھەدىڭىز ئىككىمىزگە ئاللاھتاالا مۇشۇنداق ئەقىللىق، ئىنساپلىق پەرزەنتلەرنى بەرگىنىگە مىڭ- مىڭ شۈكرى كەلتۈرىمىز.

- زىبىنىسا ھەدەم ئىككىڭلار دۇنىيادىكى ئەڭ بەختلىك ئادەملەر، - دېدى تۇداخۇن ئاكام. - سىلەر تۈگىمەس- پۈتمەس بايلىققا ئېگە ئىنسانلاردىن. مەن ئېيتماقچى بولغان بايلىق، ئۇ مال- دۇنيا، ئاقچا ئەمەس، ئاللاھ سىلەرگە بەرگەن بىر- بىرسىدىن ئېسىل مۇشۇ ئولتارغان پەرزەنتلىرىڭلار بىلەن، بىر- بىرسىدىن چىرايلىق، ئوماق نەۋرىلىرىڭلار، ئەلۋەتتە!

- ئىنشااللا. ناھايىتى توغرا گەپ قىلدىڭىز، ئۇكام. ھەدىڭىز ئىككىمىزنىڭ تۈگىمەس بايلىقى، بەختى مۇشۇ باللىرىمىز!...

تۇداخۇن ئاكامنىڭ ھۆرمىتىگە ئۆتكۈزۈلگەن بۇ كۈنكى زىياپەت، مېھماندارچىلىق كەچ كىرگىچە داۋام قىلدى. مۇھەمەت ئاكا بىلەن زىبىنىسا ھەدىنىڭ قىز- ئوغۇللىرى، كۈيوغۇل- كېلىنلىرى شەھەرگە قايتىش ۋاقتىدا تۇداخۇن ئاكام ئىككىمىزنى ئۆيلىرىگە مېھمانغا تەكلىپ قىلىشىپ قايتىشتى. تۇداخۇن ئاكام ئۆزىنىڭ ئەتە قايتىدىغانلىغىنى، مېنىڭ مۇشۇ يەردە بىر ئاز زامان قالىدىغانلىقىمنى ئېيتقىنىدا، ئۇلارنىڭ ھەممىسىلا؛

- قەيسەر ئۇكام، بۇ يەردە زېرىكىپ قالغانلىرىڭىزدا شەھەرگە چۈشۈپ، ئۆيلەرگە بېرىپ تۇرۇڭ؟ سىزمۇ بىزگە يات ئەمەس ئېكەنسىز. ھەممىمىز بىر قېرىنداش. سىز ئۈچۈن ئۆيىمىزنىڭ ئىشىكى ھەر قاچان ئوچۇق؟!- دېيىشتى. مەن ئۇلارغا چەكسىز مىننەتدارلىقىمنى بىلدۈردىم.

مېھمانلار كېتىشكەندىن كېيىن، تۇداخۇن ئاكام بوۋاي- موماي بىلەن ئۇلارنىڭ كەنژە ئوغۇلى ئەمەتژان ئاكىغا مەن توقۇپ چىققان ھېكايىنى ئالدىرىماي سۆزلەپ بەردى.

- بۇ ئىشنى ناھايىتى توغرا ئويلاپسىز، ئۇكام، - دېدى مۇھەمەت ئاكا بىرىنچى بولۇپ سۆزلەپ. - سىز بىلەن بىز يات ئەمەس، ئۇرۇق- تۇغقان، قېرىنداش. سىز قەيسەرنىڭ تاغىسى بولغاندىن كېيىن، قەيسەرمۇ بىزنىڭ ئۆز بالىمىز. ئۆيلەر دېگەن يېتەرلىك، ھەممە نەرسە باياشاياتچىلىق، خىژالەت بولىدىغان، قىسىلىدىغان ھېچ نەرسە يوق. قەيسەر ئوغلۇمىز بىز بىلەن بۇ يەردە تۇرسا ھەدىڭىز ئىككىمىزگىمۇ تولا ئوبدان بولىدۇ دەڭ؟

- ۋاي، ئايلىنىپ كېتەي ئوغلۇم، دېگەن بىلەن ۋاقتىدا كېلىۋاپسىز بۇ ياققا، - دەپ سۆزگە ئارىلاشتى زىبىنىسا ھەدە. - يامان ئادەملەرنىڭ قولىدىن ھەر يامان ئىشلار كېلىدۇ... مۇشۇ يەردە بىز بىلەن، مونۇ ئەمەتژان ئاكىڭىز بىلەن تۇرۇۋېرىڭ، ئوغلۇم؟

- قەيسەر ئۇكام، سىز تۇداخۇن ئاكامنىڭ ژىيەنى ئېكەنسىز، دېمەك، مېنىڭ ئىنىمسىز؟ سىزنى تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئېلىپ كەلگىنى بەك ياخشى ئىش بوپتۇ، - دېدى خۇشاللىقتىن ئەمەتژان ئاكا.

- قەيسەر، - دېدى تۇداخۇن ئاكام چاقچاق ئارىلاش سۆزلىگىنى بىلەن ئويىدىكىنى ئوچۇق بىلدۈرۈپ. - ئەمدى ئەمەتژان ئاكاڭ سېنى ئوغۇلى ئەلىشېرنى سەن چېمپىون قىلىپ يېتىشتۈرمىگىچە ھېچ ياققا ئەۋەتمەيدۇ. شۇنداقمۇ، ئەمەتژان؟

- ئەلۋەتتە. - دېدى ئەمەتژان ئاكا. - تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئارقىسىدا ئاللانىڭ ئۆزى ئېلىپ كەپتۇ سىزنى بىزگە؟ ئەمدى مەن سىزنى ھېچ ياققا ئەۋەتمەيمەن؟

- ئۆزۈم مۇشۇ تاشكەنتتىن ئۆيلەپ قويىمەن دەڭا؟- قاقاخلاپ كۈلدى تۇداخۇن ئاكام.

- ئۇ ھېچ گەپ ئەمەس. ماقۇللا دېسە، مانا، ئاتام- ئانام ئولتىرىپتۇ، ھەر قانداق قىزنى ئۆزىمىز توي قىلىپ ئېلىپ بېرىمىز. شۇنداق ئەمەسمۇ، دادا، ئانا؟

- ئەلۋەتتە، ئەلۋەتتە!- كۈلۈشتى ئۇلار.

شۇ ئارىدا ئەمەتژان ئاكىنىڭ ئوغۇلى ئەلىشېر بىزنىڭ يېنىمىزغا كەلدىدە؛

- قەيسەر ئاكا، بىز ھازىر تەتىدە. مەن بىر ھەپتىدىن كېيىن چىقىمەن. سىز ماڭا چامپاشچىلىقتىن دەرس بېرىسىز، ھە؟- دەپ ئەتىگەندىن بېرى يېنىمدىن نېرى كەتمەي نەچچە قېتىم قايتىلاپ سورىغان بۇ سۆزىنى دادىسىنىڭ، بوۋىسى بىلەن مومىسىنىڭ ۋە تۇداخۇن ئاكامنىڭ ئالدىدا يەنە قايتىلاپ پىشىقلاۋالماقچى بولدى.

- ئەلۋەتتە، ئەلىشېر. مەن سىزنى كۈتىمەن. ئىككىمىز بىللە مەشىق قىلىمىز. سىزگە چامباشچىلىقنى ئۈگىتىمەن، سىزنى ھەقىقىي چېمپىون قىلىپ چىقىرىشقا تىرىشىمەن!- بۇ بالىدىكى قىزىقىشقا ھەۋەسىم كېلىپ، ئۇنىڭ بېشىنى سىيپاپ قويدۇم.

- دادا، ئاڭلىدىڭىزغۇ، ھە؟- دېدى ئەلىشېر خوشاللىغى قىن- قىنىغا پاتماي. - مېنى بىر ھەپتىدىن كېيىن ئەپچىقىپ قويىسىز؟ قەيسەر ئاكام بىلەن بىللە مەشغۇلات ئۆتكۈزىمىز. قەيسەر ئاكام ماڭا چامپاشچىلىقنى ئۈگىتىدۇ. تەتىل پۈتكۈچە مۇشۇ يەردە تۇرىمەن. قەيسەر ئاكا، سىزنىڭ كەلگىنىڭىز قانداق ياخشى، قانداق ياخشى!

- سىزنىڭ ترېنېرىڭىز ئەمدى قەيسەر ئاكىڭىز. مەن سىزنى دېگەن كۈنىڭىزدە ئەپچىقىپ قويىمەن، ئوغلۇم، - دېدى ئەمەتژان ئاكا .

بۇ سۆزلەرنى ئاڭلاپ مۇھەمەت ئاكا بەك خۇشال بولۇپ كەتتى.

مېنىڭ ئۆزبەكستاندىكى ھاياتىم ئەينە شۇنداق باشلاندى...

شۇنىڭ بىلەن مېنىڭ كۈنلىرىم بۇ فازېندىدا خاتىرژەم، تولىمۇ كۆڭۈللۈك ئۆتمەكتە ئىدى. مۇھەمەت ئاكام بىلەن زىبىنىسا ھەدەم بىر ئېغىز ئۆينى ماڭا ياتاق بۆلمىسى قىلىپ ياساپ، ژابدۇپ بەردى. مەن ئۈچۈن قارا يەرنىڭ ئاستىغا كىرىپ كەتكەن ئاتام بىلەن ئانام ئۇ دۇنىيادىن قايتىپ كەلگەندەك بولدى. مۇھەمەت ئاكام лقەيسەر، ئوغلۇم!╗دېسە، زىبىنىسا ھەدەم лۋاي، ئايلىنىپ كېتەي، ئوغلۇم!╗دەپ تۇراتتى. مەن مۇھەمەت ئاكامنى лتاغا╗، زىبىنىسا ھەدەمنى лئانا╗ دەپ ئاتاشقا باشلىدىم. شۇنداق ئاتىشىمدىن ئۇلار تولىمۇ خۇشال ئىدى. ھەر ئىككىيلەنىڭ ماڭا نىسبەتەن چەكسىز مېھرىبان، كۆيۈمچانلىقىدىن تولىمۇ تەسىرلىنىپ، بەزىدە كۆزلىرىمگە مىننەتدارلىق ياشلىرى ئىختىيارسىز كېلەتتى... ئۆزۈمنى ئۆز ئۆيىمدە، ئاتا- ئانامنىڭ ئالدىدا ژۈرگەندەك ئەركىن- ئازادە ھېس قىلىپ، بەزىدە ئۇلارغا ئەركىلىگەن سۆز، ھەرىكەتلىرىمنى ئۆزۈممۇ سەزمەي قالاتتىم. مۇنداق چاغلاردا ئۇلارمۇ ئاتا- ئانىنىڭ مېھرى- مۇھەببىتىگە زار، تەشنا ماڭا /ئۇلار مېنىڭ ژىتىمنىڭ ژىتىمى، تەنھا ژىتىم ئېكەنلىگىمنى بىلمەس ئىدى/، ئۆز پەرزەنتلىرىگە ئاتاپ كېلىۋاتقان بېقىياس مېھرى- مۇھەببىتىنى ئايىماي تۆكەتتى.

مەن مۇھەمەت تاغام بىلەن بۇ يەردىكى ئىشلارغا بىردىن ئارىلىشىپ كەتتىم. تاغامنىڭ ژاڭزىدىكى بارلىق ئىشلارنى نەچچە ژىلدىن بېرى شۇنچىلىك ئېدىتلىق بىلەن يولغا سېلىۋەتكىنىگە ھەيران قالدىم. توخۇ- تۇمان، غاز- ئۆدەكلەرنى باقىدىغان ئەر- ئايال بىلەن قوي، كالىلارغا مەست№ئۇل ئەر- ئايال كۈندىلىك ئىش- ۋەزىپىلىرىنى شۇنچىلىك تېزلىك بىلەن ئاتقۇرۇشقا ئۇستا بولۇپ كېتىپتۇ. ئۇلار مال قوراسى تەرەپتىكى قاتارسىغا سېلىنغان بىر- بىر ئېغىز ئۆيلەردە ياشاۋېتىپتۇ.

ئېتىز- ئېرىق ئىشلىرىنى تۆۋەندىكى مەھەللىدىن ئات، ئېشەك ھارۋۇلىرى بىلەن چىقىپ ئىشلەيدىغان دېخانلار ئاتقۇرىدېكەن.

مۇھەمەت تاغام ھەپتىدە بىر قېتىم بىر تورپاق بىلەن ئۈچ- تۆرت قوينى، ئەللىك- ئاتمىش توخۇ، غازلارنى سويدۇرۇپ، شەھەردىكى ئوغۇلى بىلەن قىزىنىڭ رېستوران، ئاشخانىلىرىغا ئەۋەتىپ تۇرىدېكەن. ئۇنىڭدىن باشقا سەۋزە، پىياز، ياڭيۇ، كۆكتات، سۈت- قېتىق، قايماق، سېرىق ماي، ھەسەل دېگەڭە ئوخشاش نەرسىلەرمۇ مۇشۇ ژاڭزىدىن كۈن ئارىلاپ دېگۈدەك ئەۋەتىلىدېكەن. سويۇلغان تورپاق بىلەن قويلارنىڭ ئورنىغا، ئايدا بىر قېتىم بازارغا چىقىپ، موزايلار بىلەن قوزىلارنى سېتىپ ئېلىپ كېلىپ، بېقىپ ئۆستۈرۈپ تۇرۇۋېتىپتۇ. بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسى شۇنچىلىك سەرەمژانلىق بىلەن ئاتقۇرىلىدىغانلىغىغا ھەيران قالدىم. ھەر كىم ئۆز ئىش- ۋەزىپىلىرىگە ناھايىتى مەست№ئۇلىيەتلىك بىلەن قارايدېكەن. ئىشچىلارغا ئايلىق مااشلىرىنى ئىشىغا قاراپ يامان ئەمەس، ياخشى تۆلەيدېكەن. شۇڭا ئىشچىلارمۇ رازى، خوژايىنمۇ رازى.

ژاڭزىدىكى ئۇششاق- چۈشەك بارلىق ئىشلارغا مۇھەمەت تاغام ئۆزى مەست№ئۇل.

تاغام ژۈك ماشىنىسى بىلەن лموسكۋىچ╗ماركىلىق يېنىك ماشىنىنىڭ ئاچقۇچىنى ماڭا بېرىپلا قويدى. غۇلژىدا، شىركەتتە ئىشلەۋاتقان ۋاقىتتا ۋاڭ ژۇن ئاغىنەمنىڭ بوش ۋاقىتلاردا ماشىنا ھايداشنى ئۆگىتىپ قويغانلىقى بەك ئەسقاتتى.

- ماشىنا ھايدىغانسىزدۇ؟- دەپ بىر كۈنى سورىدى.

- ھە، ھايدايمەن. بىراق، پراۋام يوق. پراۋام بىلەن پاسپورتىمنى يوقىتىپ قويغان ئىدىم. پاسپورت بىلەن پراۋانى قايتىدىن ئالىمەن دەپ ژۈرگەندە، ئەۋۇ ئىشلار بولۇپ كېتىپ، بۇ ياققا كېتىپ قالدۇق، - دەپ يالغان ئېيتتىم.

- مەيلى. ئېتىز- ئېرىقتا پراۋانىڭمۇ ئانچىلىك ھاژىتى يوق. ھايداۋېرىسىز. بۇ يەرنىڭ گاى سى مەن بولىمەن!- دەپ سۆزىنىڭ ئاخىرسىنى چاقچاققا ئۇلىدى.

شۇنىڭ بىلەن مەن تاغامنى يېنىمغا ئولتارغۇزىۋېلىپ، بىردە ژۈك ماشىنىسىنى، بىردە лموسكۋىچنى╗ھايداپ ژۈرىۋەردىم. بۇنىڭدىن تاغام بەك خۇشال ئىدى.

مۇھەمەت تاغام ئۆزى ئوقۇمىغان، ئوقالمىغان بولسىمۇ، بالىلىرىنىڭ ھەممىسىنى ئوقۇتۇپ، ئالىي بىلىملىك قىپتۇ. چوڭ ئوغۇلى دوختۇرلۇقنى ئوقۇغان ئېكەن. ھازىر تاشكەنتتىكى چوڭ ئاغىرىقخانىلارنىڭ بىرسىدە ئىشلەيدىغان ئاتاقلىق دوختۇرلاردىن ئوخشايدۇ. ئىككىنچى ئوغۇلى شەھەرلىك ساقچى ئىدارىسىدە بىر بۆلۈمنىڭ باشلىقى، پولكوۋنىك. قىزى ئىنستىتۇتنى تاماملاپ، ئاز زامان مەكتەپتە مۇئەللىم بولۇپ ئىشلەپتۇدە، ئايلىق مائاشى تولىمۇ ئاز بولغانلىقتىن ئوقۇتقۇچىلىقنى تاشلاپ، سودا- تىژارەتكە ئۆتۈپ كەتكەن ئېكەن. كەنژە ئوغۇلى ئەمەتژانمۇ ئالىي بىلىملىك، ئوقۇغان بالا. بۇ فازېندىنىڭЧژاڭزىنىڭ ئىگىسى، خوژايىنى ئەمەتژان ئاكا بوۋاي- موماينىڭ باللىرىنىڭ ئىچىدىكى ئەڭ مىقتىسى، بېيى شۇ ئېكەن.

بوۋاي، موماي مۇشۇ كەنژە ئوغۇلى بىلەن تۇرۇۋېتىپتۇ. ئۇلارنىڭ شەھەردە چوڭ قورا- ژايىمۇ بار ئېكەن. يازنىڭ ئىسسىق- تىنژىق كۈنلىرىدە شەھەرگە قارىغاندا تاغ باغرىدىكى سالقىن، ساپ ھاۋالىق بۇ ژاينى ئەۋزەل كۆرۈپ، بوۋاي- موماينىڭ مۇشۇ ژاڭزىدا تۇرۇۋاتقىنىغىمۇ ئىككى- ئۈچ ژىل بولۇپ قاپتۇ. قىشتا شەھەردىكى ئۆيىگە كىرىپ كېتىدېكەندە، باھار كېلىشى بىلەنلا بۇ يەرگە چىقىۋالىدېكەن. ئوغۇلىنىڭ ئىگىلىك ئىشلىرىنىڭ بېشىدا ئۆزلىرى تۇرۇپ، ياردەم قىلىپ كېلىۋاتقانلىقىنى بىلدىم.

- ئەمەتژان ئوغلۇم زامانغا ماسلاشقان، ئىش بىلەرمەن ژىگىت. - دېدى مۇھەمەت تاغام مېنى ژاڭزىدىكى ئىشلار بىلەن تونۇشتۇرۇۋېتىپ. - بۇرۇن، پارتىيا ۋاقتىدا مۇنداق ئىشلارغا قەت№ئىي يول قويۇلماتتى. ئادەملەرنىڭ ھەممىسى كولخوزدا ئىشلەيدىغان. ھەممە نەرسە كولخوزنىڭ، ھۆكۈمەتنىڭ ئىختىيارىدا ئىدى. سسسر پارچىلىنىپ تۈگىدى. پارتىيا دېگەن نەرسە يوقالدى. ئۆزبەكستان مۇستەقىل دۆلەت بولدى. زامان شۇنچىلىك چاپسان ئۆزگەردى. كولخوز دېگەنلىرى تاراپ، توزغاقتەك توزۇپلا كەتتى. ئۇنىڭ ئورنىغا شەخسىيلەرنىڭ دېھقان ئېگىلىگى بىلەن ھەر خىل كووپېراتىۋلار قۇرۇلدى...

بىر كۈنى ئەمەتژان مېنى ماشىنىسىغا ئولتۇرغۇزۇپ، مۇشۇ يەرگە ئېلىپ چىقتى. قارىسام، غولنىڭ ئېغىزى. چوڭ بىر ساي سۇ تاغنىڭ ئىچىدىن شارقىراپ ئېقىپ چىقىپ تۇرۇۋېتىپتۇ. بوستانلىق ئىچىدىكى توقايلىق. توقايلىقنىڭ ئاياق تەرىپىدە خېلى نۇرغۇن يەر قوراي- چۆپ بېسىپ بوش تۇرغانلىقىنى كۆردۈم. ئۇنىڭ تۆۋەن تەرىپى چەكسىز كەتكەن تۈزلەڭلىك. ئىلگەركى كولخوزنىڭ تېرىلغۇ يەرلىرىگە ئوخشايدۇ.

- دادا، - دېدى ئەمەتژان مۇشۇ يەرلەرنى ماڭا كۆرسىتىپ. - قانداق يەر ئېكەن، سىزگە ياقتىمۇ؟- دەپ سورىدى.

- قالتىس ژاي ئېكەن.

- ئەگەر مۇشۇ ژاي سىزنىڭ شەخسىي يېرىڭىز بولسا، نېمە قىلار ئېدىڭىز؟

- يەر دېگەن ئالتۇن قوزۇق، ئوغلۇم. ئىنسانلارنى باقىدىغان مۇشۇ مۇقەددەس يەرغۇ؟ يەرگە مېھىر باغلاپ، يەرنى ئاۋايلاپ كۈتسەڭ، يەرنى ئاسرىساڭ، تەر تۆكۈپ ئەمگەك قىلساڭ، يەر ئۆز قوينىدىكى تۈگىمەس بايلىقىنى، خەزىنىسىنى ساڭا ئاچىدۇ، ئوغلۇم، - دېدىم ياش ۋاقىتلىرىمدا دېھقان ئاتام ئېيتىدىغان ئاشۇ سۆزلەر بىردىن خىيالىمغا كېلىپ. - ئەگەر بۇ يەرنىڭ ئىگىسى مەن بولغىنىمدا، بۇ بىزنىڭ ژاڭزىمىز بولاتتى. باھاردىن باشلاپ كۈزگىچە مۇشۇ ژاڭزىدا تۇراتتىم. چارۋۇ مال تۇتۇپ، دېخانچىلىقمۇ قىلاتتىم. بىراق، ئۇ ئىشلارنى قىلىدىغان ياشلىق ئۆتۈپ كەتتى.

- دادا، مۇشۇ يەرنى يېقىن تونۇش ئاكىلار ماڭا سېتىپ بەرمەكچى. تاغنىڭ سول قاپتىلى خېلى يەرگىچە بىزگە تېگىشلىك بولىدۇ. پەستىكى تۈزلەڭلىكتىنمۇ بىر ئاز گېكتار يەر قوشۇپ بەرمەكچى. - دېدى.

- پاھ، بۇ ئەژايىپ گەپ ئېكەنغۇ، ئوغلۇم. بۇنىڭغا ھۆكۈمەت رۇخسەت قىلامدېكەن؟- دەپ سورىدىم.

- ئەلۋەتتە، رۇخسەت قىلىدۇ. ھازىر ھۆكۈمەتنىڭ يەرلەرنى ئادەملەرگە بۆلۈپ، سېتىپ بېرىش قانۇنى چىقتى.

- ھۆكۈمەت بۇ ئىشنى قولغا ئېلىپ ناھايىتى توغرا قىپتۇ. ئاڭلىشىمچە، كولخوزلار تاراپ كەتكەندىن كېيىن، كۆپ يەرلەرگە ھېچ نەرسە تېرىلمەي، بوش قېلىۋاتقان ئوخشايدۇ؟

- ھە، شۇنىڭ ئۈچۈن ھۆكۈمەت يەرلەرنى دېخانلارغا بۆلۈپ بېرىپ، بوش ياتقان مۇشۇنداق يەرلەرنى سېتىشقا باشلىدى.

- ھوي، ئەمەتژان ئوغلۇم، ئۇنداق بولسا، بۇ ژاينى قولدىن چىقارماي، دەررۇ سېتىۋېلىش كېرەك.

- شۇ ئوي- مەقسەت بىلەن مەن سىزگە بۇ يەرنى كۆرسۈتەي، دادام نېمە دەيدۇ، دەپ ئېلىپ چىقتىم؟- دېدى ئوغلۇم.

شۇنىڭدىن كېيىن ئاتا- بالا ئىككىمىز بۇ ژاڭزىمىزنى، ئەمەتژاننىڭ سۆزى بىلەن ئېيتقاندا، فازېندىنى قانداق ياساش، بۇ يەردە نېمە تىرىكچىلىك قىلىش ھەققىدە ئۇزاق سۆزلىشىپ، مەسلىھەتلەشتۇق. ئىش بىلەرمەن بۇ ئوغلۇم، بۇ يەرگە ئۆي سالىدىغانلىقىنى، مال قوراللىرى ياسايدىغانلىغىنى، توخۇ- تۇمان، غاز- ئۆردەك باقىدىغانلىغىنى، كۆكتات ئۆستۈرىدىغانلىغىنى، مال- چارۋۇ، قۇشلارنىڭ يەم- چۆپلىرى ئۈچۈن زىراەتلەر تېرىيدىغانلىغىنى، ئۈزۈم ۋە مېۋە كۆچەتلىرىنى ئولتۇرغۇزۇپ، باغ بەرپا قىلىدىغانلىقىنى ۋە باشقىمۇ ئىشلارنى بىرمۇ- بىر ئېيتىپ بەردى.

- مەقسەت، ئويلىرىڭ ئىنتايىن ياخشى. ئىلاھىم، ئاشۇ نىيەتلىرىڭگە يەتكەيسەن، - دېدىم ئوغلۇمنىڭ بۇ ئەقىل- پاراسىتىدىن خۇشال بولۇپ. - بۇنىڭ ئۈچۈن كۆپ ئەمگەك كېرەك، كۆپ پۇل لازىم، ئوغلۇم؟

- ئۇنى ياخشى بىلىمەن، دادا، - دېدى ئۇ. - ماڭا سىزنىڭ رازىلىقىڭىز، رۇخسىتىڭىز كېرەك؟ سىزلا خوپ دېسىڭىز، قالغان ئىشلار ئاستا- ئاستا ماڭىۋېرىدۇ. ئەڭ مۇھىمى، ھازىر بۇ يەرنى قولدىن چىقارماي دەرھال سېتىۋېلىشىمىز كېرەك، دەپ ئويلايمەن.

- سەن دېگەندەك قىلايلى، ئوغلۇم. ئالدى بىلەن يەرنى سېتىۋالايلى؟- دېدىم. ئەمەتژان بەك خۇش بولدى.

بۇ كۈنى كەچتە بالىلارنىڭ ھەممىسىنى ئەر- ئاياللىرى بىلەن ئۆيگە چاقىرتتىم. ئەمەتژان ئىككىمىز بار گەپنى ئېيتتۇق. ھەممە بىزنىڭ ئوي، مەخسەتلىرىمىزگە قوشۇلدى.

- كىمدە قانچە ئاقچا بار، ئوتتۇرىغا تاشلاڭلار؟ ۋاقتى كېلىپ، بۇ ئاقچاڭلار ئون ھەسسە بولۇپ قايتىدۇ، - دېدىم. بالىلارنىڭ ھەممىسى лخوپ، دادا، سىز نېمە دېسىڭىز، بىز شۇ!╗دېيىشتى.

بالىلار بىلەن بار مەسلىھەت مۇشۇ يەرنى سېتىۋالغاندىن كېيىن، ئۆزىمىزنىڭ خۇسۇسىي مۈلكىمىزگە ئايلاندى.

ئەمەتژان ئوغلۇم ئاقچا تېپىش ئۈچۈن سودا- تىژارەتكە بېشىچە كىرىپ كەتتى. ھەدىسى تۇرسۇنئاي ئىككىسى خىتايغا قاتنىدى. بەختىمىزگە ئۇلار تۇداخۇن تاغىڭىز بىلەن تونۇشۇپ قېلىپ، ئىشىمىز راسا ئوڭدىن كەلدى دېمەمسىز. تۇداخۇن تاشكەنتكە كېلىپ، بىز بىلەن كۆرۈشكەندىن كېيىن، ئوغلۇم بىلەن قىزىم ئۇنىڭ ئىشەنچلىك ئادەملىرىگە ئايلاندىدە، ئۇلار بىللە ئوقەت قىلىشتى. تۇداخۇن ئۇ ياقتىن كاماز- كاماز ماللارنى بۇ ياققا چىقىرىپ تۇردى. ئەمەتژان بىلەن تۇرسۇنئاي بۇ ياقتىن ئۇ ياققا پاختا، ژۇڭ، تېرە ئەۋەتتى. شۇنداق قىلىپ، تۇداخۇن ئۇكامنىڭ ئارقىسىدا ئەمەتژان بىلەن تۇرسۇنئاي نۇرغۇن پۇل تاپتى. مانا، ئاشۇ پۇللارنىڭ ئارقىسىدا مۇشۇ ژاھانلارغا يېتىشتۇق، ئوغلۇم؟- دېدى مۇھەمەت تاغام.

- ئەژايىپ ئەقىللىق ئىش قىلغان ئېكەنسىلەر، تاغا.

- ھە، باللىرىمنىڭ ئەقىل- پاراسىتى، تىرىشچانلىقى بىلەن بىللە بايا ئېيتقىنىمدەك، تاغىڭىز تۇداخۇن ئۇكامنىڭ ئارقىسىدا بالىلار ئىشنى يولغا سېلىۋالدى. ئۆزىڭىز كۆرۈۋاتىسىز، قولۇمىزدا بىر- ئىككى يۈزچە قوي، ئوتتۇز- قىرىق قارا مال بار. توخۇ- تۇمان، غاز- ئۆردەك ئۆز ئالدىغا. تۆۋەندىكى مېۋىلىك باغ مېۋە بېرىشكە باشلىدى. يەر ھايدايدىغان، ئۇرۇق چاچىدىغان، چۆپ چاپىدىغان ۋە باشقا تېخنىكىلارمۇ بار. ژۈك ماشىنىسى ھەم ئېتىز- ئېرىققا ماڭىدىغان лموكۋىچمۇ╗تۇرۇپتۇ. مال- چارۋۇغا قارايدىغان، توخۇ- تۇمان، غاز- ئۆدەكلەرنى باقىدىغان، دېخانچىلىق ئىشلىرىنى قىلىدىغانلار، باغقا قارايدىغانلار بولۇپ، ئونغا يېقىن ئادەملەر ئىشلەۋاتىدۇ. ئۇلارنىڭ ئىشىغا قاراپ، ئايلىق مااشلىرىنىمۇ ۋاقتىدا بېرىپ تۇرۇۋاتىمىز. ئۇلارمۇ رازى، بىزمۇ رازى، ئاللاھمۇ رازى دېگىنىدەك، بۇ يەردە خاپىچىلىق، رەنژىش دېگەن نەرسىلەر يوق.

ئەمەتژاننىڭ شەھەردىكى سىلەر كۆرگەن лچىنار╗ رېستورانىدىن باشقا يەنە ئۈچ- تۆرت ژايدا ئاشخانىلىرى بار. تۇرسۇنئاي ھەدىڭىزمۇ ئىككى- ئۈچ ژايدا ئاشخانا، رېستورانلارنى ئېچىپ قويغان. ئۇلار ھازىر بازاردىن ھېچ نەرسە سېتىۋالمايدۇ. ھەممىسى مۇشۇ يەردىن، ئۆزىمىزدىن چىقىۋاتىدۇ.

ئەمەتژان مېنىڭ بىلەن ئانىسى ئىككىمىزنى بۇ فازېندىنىڭ مۇدىرى قىلىپ بېكىتىپ قويغان، - سۆزىنىڭ ئاخىرىنى چاقچاققا ئايلاندۇردى تاغام. - ئۆزى بولسا، ھەممىمىزنىڭ چوڭى، بىزنىڭ باشلىقىمىز!

تاغامنىڭ ئاخىرقى سۆزلىرىگە مەنمۇ كۈلدىم.

- تاغا، ئانام ئىككىڭلارنىڭ توققۇزى تەل، ئىنتايىن بەختلىك ئادەملەر ئېكەنسىلەر، - دېدىم.

- ھە، ئاللاھغا مىڭ قەتلى شۈكرى، - تاغام شاپ بۇرۇتىنىڭ ئۇچىنى تولغاپ، سىيپاپ قويدى. - بەزى كۈنلىرى ياش ۋاقىتلىرىم، مەدىكار بازىرىغا چىقىپ، مەدىكار بولۇپ ئىشلەپ ژۈرگەن چاغلىرىم ئېسىمغا كېلىپ كېتىدۇ قاراڭ...

مەن مۇھەمەت تاغامغا ھەۋەس قىلدىم. ياش ۋاقىتلىرىدا مۇساپىرچىلىقنىڭ، يوقسىزچىلىقنىڭ، ئېغىر تۇرمۇشنىڭ ئازابىنى شۇنچە تارتقان ئېكەن. مانا بۈگۈن، قېرىغاندا دۆلەتتە ياشاۋېتىپتۇ. лيەيدىغانغا ئېغىزى، كىيىدىغانغا ئۇچىسى يوق╗دېگىنى مانا مۇشۇ ئېكەن، دېگەن سۆزلەر خىيالىمدىن كەچتى.

лئاللاھ ئەزىز ياراتقان بەندىسىنى، خار قىلالماس ھېچ كىشى╗! نېمە دېگەن توغرا ئېيتىلغان سۆز. ئاللاھ مۇھەمەت تاغامنى ئەزىز ياراتقان ئېكەن. مانا، ئاللاھ ئۆزى قوشقان ھالال ژۈپتىسىنىڭ، باللىرىنىڭ، نەۋىرلىرىنىڭ ئالدىدا يەنىلا شۇ ئەزىزلىكى بىلەن قېرىلىقنىڭ گەشتىنى سۈرۈپ، بالا- ژاقىسىنىڭ راھىتىنى، قىزىغىنى كۆرۈپ، غەم- قايغۇسىز، راھەت- پاراغەتتە ياشاۋېتىپتۇ. лئاللاھ قېرىغاندا بەرسۇن!╗دېگىنى شۇ ئېكەن؟!

بىر كۈنى سۆھبەت ئارا مۇھەمەت تاغامدىن سورىدىم.

- تاغا، ۋەتەندىن، خوتەندىن ئايرىلغىنىڭىزغا مانا قىرىق ژىل بوپتۇ. ئاشۇ ۋەتىنىڭىزنى، تۇغۇلۇپ- ئۆسكەن شەھىرىڭىزЧخوتەننى سېغىنغان بولسىڭىز كېرەك؟

- پاھ، سېغىنمامدىغان، ئوغۇلۇم. ھەر كىمنىڭ كىندىك قېنى تامغان ژۇتى ئۆزىگە ئەزىز دېگىنىدەك، تاشكەنتتەك بۇ ئەزىمى شەھەرنى مەن ھېچ قاچاندا ئۆزۈمنىڭ ئەزىز خوتەن شەھىرىمگە تەڭ قىلالمايمەن؟- ئۇلۇغ- كىچىك نەپەس ئالدى تاغام.

- ۋەتەڭە، ئۆز ژۇتىڭىز خوتەنلەرگە بېرىپ كەلگەن بولسىڭىز كېرەك؟- تاغامنى پاراڭغا سالدىم.

- ھە، باردىم، باردىم، - دېدى ئۇ بىردىن ژانلىنىپ. - ئىككى قېتىم باردىم. بىرىنچى قېتىمدا ئەمەتژان بىلەن تۇرسۇنئاينى ئېلىپ باردىم. ئىككىنچى قېتىمدا، بۇلتۇر ئۆيدىكى ئانىڭىزنى ئېلىپ، ئىككىمىز بېرىپ كەلدۇق.

- ياخشى بېرىپ كەلگەنسىلەر؟

- بىرىنچى قېتىمدىمۇ، ئىككىنچى قېتىمدىمۇ كۈلۈپ بېرىپ، ژىغلاپ كەلدىم، ئوغلۇم، - دەپ سۆز باشلىغان تاغام ئېغىر خورسىندى. ئاندىن بىر مەھەل ژىم- ژىت بولۇپ قالدى. مەن ئۇنىڭ خىياللىرىنى بۆلمەس ئۈچۈن شۈپ- شۈك تۇرۇۋەردىم. كېيىن تاغام سۆزىنى ئاستا داۋاملاشتۇردى. - ئاتا- ئانامنىڭ ۋاپات بولغىنىغا ئون ژىلدىن ئېشىپتۇ. بىز ئاىلىدە ئۈچ بالاЧئاكام، سىڭلىم ۋە مەن ئۈچىيلەن ئېدۇق. ئاكام بىلەن يەڭگەم كادر بولغانلىقتىن ھۆكۈمەت ئىدارىسىدە ئىشلەپ، ھەر ئىككىلىسى پېنسىياگە چىقىۋالغان ئېكەن. قىزىنى تۇرمۇشلۇق قىلىۋېتىپتۇ. ئوغۇلى بىلەن بىللە تۇرىدېكەن. ئوغۇلى مەكتەپنىڭ مۇدىرى بولۇپ خىزمەت قىلىۋېتىپتۇ. ئۇنىڭ ئىككى بالىسى بار ئېكەن. تۇرمۇشى يامان ئەمەس، خاتىرژەم ياشاۋېتىپتۇ.

سىڭلىم تۇرسۇنئاي دېھقان ئاىلىگە كېلىن بولغان ئېكەن. يېزىدا تۇرۇۋېتىپتۇ. بىزنىڭ ۋەتەندە лدېھقان باي بولمايدۇ، بىراق ئاچتىن ئۆلمەيدۇ╗ دېگەن گەپ بۇرۇن گومىنداڭ ۋاقتىدا بار ئىدى، ھازىرقى گوڭسەندەڭ ۋاقتىدىمۇ يوقالماپتۇ، - ئۇلۇغ- كىچىك تىندى تاغام. - بېچارە سىڭلىمنىڭ تۇرمۇشى بەك ئېغىر ئېكەن. ئەللىك- ئاتمىش ژىل بۇرۇن سېلىنغان شۇ باياقى سوقما تام ئۆيدە تۇرۇۋېتىپتۇ. بېچارە سىڭلىم ئورۇقلاپ، ئۈزلىرىگە چىغدەك قورۇقلار چۈشۈپ كېتىپتۇ. ئۆزى ئاغىرىقچان بولۇپ قاپتۇ. ئىككى ئوغۇل، بىر قىزى بار ئېكەن. ئوغۇللىرىمۇ ئاتىسىغا ئوخشاش كەتمەنچى.

قەشقەردە توختاژى دېگەن يېقىن بىر ئاغىنەم بولىدىغان. شۇنى كۆرەي دەپ، قەشقەرگە باردىم. ئۇلارنىڭ مەن بىلىدىغان ژايدىكى ئۆيى يوق. ئۇ ئەتراپتىكى ئۆيلەرنىڭ ھەممىسىنى بۇزۇپ، كۆپ قەۋەتلىك بېنالارنى سېلىۋېتىپتۇ. سوراشتۇرۇپ ژۈرۈپ، ئۇنىڭ پەيزاۋاتتا تۇرىدىغانلىقىنى بىلدىم.

پەيزاۋاتقا باردىم. ئۇڭىڭدىن سوراپ، بۇنىڭدىن سوراپ ئاخىرى ئۇنىڭ تۇرار ژايىنى بىلدىم. توختاژى پەيزاۋاتنىڭ ئەڭ چېتىدىكى كوچىلىرىنىڭ بىرسىدە تۇرىدىغانلىقىنى ھارۋۇكەش ئادەم بىلىدېكەن.

- ئولتىرىڭ مېھمان، توختاژىكامنىڭ ئۆيىگە ئاپىرىپ قوياي؟- دېگىنىدىن كېيىن، ئۇنىڭ قېچىر قوشقان رېزىنكە چاقلىق ھارۋۇسىغا ئولتاردىم.

خېلى ماڭغاندىن كېيىن، ھارۋۇكەش بىر چاغدا؛

- ئەينە، توختاژىكام ئىشىك ئالدىدا ئولتىرىپتۇ!- دەپ، ئۈچ- تۆرت ئۆي نېرىدىكى كېسەك سۇپىدا ھاسىسىغا تايىنىپ ئولتارغان، ئاق ساقىلى مەيدىسىگە چۈشكەن بوۋاينى ئىشارە قىلدى ۋە ھارۋۇسىنى شۇ يەرگە ئاپىرىپ توختاتتى. مەن ئۇنىڭ سورىغان ئاقچىسىنى بېرىپ، رەھمەت ئېيتقاندىن كېيىن ھارۋۇدىن چۈشۈپ قالدىم. بوۋاينىڭ ئالدىغا باردىم.

ھە دېگەندە يە مەن ئۇنى، يە ئۇ مېنى بىردىن تونالماي قالدۇق...

ژىللار، باشلاردىن ئۆتكەن ئېغىر كۈنلەر، ئېغىر قىسمەتلەر ھەر ئىككىمىزنىڭ ژىگىتلىك چاغلاردىكى چىراي- شەكلىمىزنى ئۆزگەرتىۋەتكەن، ئوغرىلاپ كەتكەن ئىدى...

مېنىڭ كۆز ئالدىمدا ئاپئاق ساقىلى مەيدىسىگە چۈشۈپ تۇرغان، توپا يېغىپ تۇرغان ئۈزلىرىگە چىغدەك قورۇقلار چۈشكەن، دۈمچەرەپ قالغان، ئۈستىگە كىرلىشىپ كەتكەن ئاق يەكتەك بىلەن تامبال كىيگەن، پايپاقسىز ئاياغلىرىدا ئەسكى كەشە، بېشىغا كونىراپ، مايلىشىپ كەتكەن ئالا دوپا كىيىۋالغان بىر بوۋاي تۇراتتى. ئۇنىڭغا قاراپ ئىچىم سىرىلىپ، ژۈرىگىم ئېچىشىپ كەتتى... лھەي توۋا، مونۇ ھاياتنى قارا، بۇ بوۋاي بىلەن كىم مېنى بىر ياشلىق دەپ ئويلايدۇ؟ ھېچ كىم ئويلىمايدۇ! مېنى بۇ بوۋاينىڭ بالىسى دەپ ئويلىشى مۈمكمن؟ نامراتچىلىق، يوقسىزچىلىق، ئېغىر ئەمگەك، قايغۇ- ھەسرەت، ئازاب- ئوقۇبەتلەرنىڭ ئادەمنى مەزگىلسىز قېرىتىشىنى بىلەتتىمۇ، ئامما بۇ خىل مۈكچەيتىۋېتىشىنى بىلمەس ئىدىم.

- ئەسسالامۇەلەيكۈم!- دەپ سالام بەردىم بوۋايغا.

- ۋاەلەيكۈم ئەسسالام!- ئۇ قولىنى ئۇزاتتى.

ئۇنىڭ ياغاچتەك قاتتىق قوللىرىنى يۇمشاق ئالىقانلىرىم ئارىسىغا ئالدىم. قولىنى قاتتىق قىسقاچ، ئۇنىڭ ئىچىگە ئولتىرىشقان، ياشاڭغىراپ تۇرغان نۇرسىز كۆزلىرىگە تىك قارىدىم. ئۇ ھەيران بولغان ھالدا مېنىڭ بېشىمدىن ئايىغىمغىچە يېنىپ- يېنىپ قاراتتى. چىراي- شەكلى بولسۇن، ئۈستى- بېشىدىكى كىيىم- كېچەكلىرى بولسۇن، بۇ تەۋەنىڭ ئادەملىرىگە تامامەن ئوخشىماس مېنى ئۇ تامامەن تونالمىغان ئىدى. بايا ھارۋۇكەش ئۇنىڭ توختاژى ئېكەنلىگىنى ئېيتمىغان بولسا، مەنمۇ ئۇنى تونۇماس، ھەتتا ئۇنىڭ توتاژى ئېكەنلىگىگە ئىشەنمەس ئىدىم.

- سەمەت تامچىنىڭ ئوغۇلى توختاژى دېگەن سەندۇ؟- سورىدىم ئۇنىڭ توختاژى ئېكەنلىگىگە ئىشەڭۈم كەلمەي.

- ھە، شۇندۇق، شۇنداق. ئۆزلىرى ئېيتىۋاتقان سەمەت تامچىنىڭ ئوغۇلى توختاژى مەن!- دېدى ئۇ نېمىدىندۇ قورقۇپ، ئەنسىرىگەندەك تىترەك، زەىپ ئاۋازدا. - ئۆزلىرى كىم بولىدىلا، تەقسىر؟

- مېنى تونۇمىدىڭمۇ؟

- ياق، غوژام، تونالمىدىم؟- دېدى ئۇ ھەيرانلىق بىلەن.

- ياخشىراق قارىغىن، بەلكىم تونۇپ قالارسەن؟

ئۇ ئايىغىمدىن بېشىمغىچە يەنە بىر قېتىم سىنچىلاپ، ئۇزاق قارىدى.

- ياق، غوژام، ھېچ تونالمىدىم. ئۆزلىرى كىم بولىدىلا؟- تېخىمۇ ھەيران بولدى ئۇ.

- ھەي، توختاژى، مەن سېنىڭ خوتەنلىك ئاغىنەڭ مۇھەمەتقۇ؟!

- نېمە، مۇھەمەت؟!- ئۇنىڭ كۆزلىرى چانىغىدىن چىقىپ كەتكۈدەك چەكچەرەپ، ئېغزىنى ئاچقىنىچە تاشتەك قېتىپ تۇرۇپ قالدى. بىر چاغدا؛

- ۋاي، مۇھەمەت، بۇ سەنمۇ؟- ئۇ تىترەپ كەتتى. ھاسىسى قولىدىن چۈشۈپ كەتتى...

بىز قۇچاغلاشتۇق. ئۇ مېنى ئۇزاققىچە قويۇپ بەرمەي، دەسلەپ ئۆپكۈدەپ، كېيىن ھۆكۈرەپ ژىغلاۋەتتى. ئۇنىڭ ژىغىسىغا مەنمۇ چىدالمىدىم، - دېگەن تاغام ژىم- ژىت بولۇپ قالدى. مەن ئۇنىڭ كۆز چاناقلىرىدا لىققىدە ياش كۆردۈم. تاغام ئۇلۇغ- كىچىك نەپەس ئالدىدا، كۆز چاناقلىرىدىكى ياشلىرىنى قول ياغلىقى بىلەن سۈرتۈپ، ئاندىن سۆزىنى ئاستا داۋام قىلدى.

- بېچارە ئاغىنەم شۇ كۈنلەردە ھازىدار ئېكەن. ئۆزىنى بېقىۋاتقان كەنژە ئوغۇلىنىڭ ۋاپات بولغىنىغا بىر ئايمۇ بولماپتۇ. قىراندەك ئوغۇلىدىن تۇيۇقسىز ژۇدا بولۇش ئاتىنىڭ ئۇنىڭسىزمۇ پۈكلەڭەن قەددىنى تېخىمۇ سۇندۇرۇۋەتكەن، يۈرەك- باغرىنى ئۆرتەپ تاشلىغان، ئۇنىڭغا تۈگىمەس- پۈتمەس، ئۇنتۇلماس دەرد- ئەلەملەرنى بەخشەندە ئەتكەن ئېكەن.

شۇڭا ئۇنىڭ مېنى قويۇپ بەرمەي، قۇچاقلاپ تۇرۇپ ئۇزاق ھۆكۈرەپ ژىغىلغىنى شۇ ئوخشايدۇ...

مەزگىلسىز قېرىپ دۈمچەيگەن، نامراتچىلىقتا، غۇربەتچىلىكتە ياشاۋاتقان كۆڭلى سۇنۇق، مىسكىن بۇ بېچارە ئاغىنەمنىڭ كۆڭلىنى قىيالماي، ئۇنىڭ ئۆيىدە ئىككى كۈن تۇرۇپ قالدىم. ھەر ئىككىمىز بىر- بىرسىمىزدىن ئايرىلغان كۈندىن تارتىپ تا بۈگۈنكى كۈڭىچە بېشىمىزدىن ئۆتكەن ئېغىر كۈنلەرنى، سەرگۈزەشتىلىرىمىزنى ھېكايە قىلىشتۇق.

قەشقەر شەھىرىدىكى ئۇلارنىڭ نەچچە ئەۋلاد ياشاپ كېلىۋاتقان ئۆي، قورا- ژايىنىڭ ئورنىغا ھۆكۈمەت قۇرۇلۇش سالىمىز دەپ، ئازىراقلا ئاقچا بېرىپ بۇزۇۋېتىپتۇ. ئاندىن ئۇلار پەيزاۋاتتىكى ئۇرۇق- تۇغقانلىرىنى ئۇقاق تارتىپ، مۇشۇ يەرگە كۆچۈپ چىققان ئېكەن. تام سوقۇپ، ئۆي ساپتۇ. كېيىن ئۆيلىنىپ، بالا- ژاقىلىق بوپتۇ. ئىككى ئوغۇل، ئىككى قىز كۆرگەن ئېكەن. ئوغۇللىرىنى ئۆيلەپ، قىزلىرىنى ياتلىق قىپتۇ. ئاتا- ئانىسىنىڭ ئۆلۈپ كەتكىنىگىمۇ خېلى ژىللار بوپتۇ. ھەر ئىككى ئوغۇلى ئۆزىگە ئوخشاش دېھقان ئېكەن.

- توختاژى، مېنىڭ ۋەتەندىن چىقىپ كەتكىنىمگە مانا قىرىق ژىلغا يېقىن ۋاقىت بوپتۇ. شۇ چاغدىكى نامرات دېخانلار تېخىچىلا نامرات ئېكەنغۇ؟- دەپ سورىسام، ئۇ شۇنداق ژاۋاپ بەردى، - دەپ مۇھەمەت تاغام توختاژى ئاغىنىسىدىن ئاڭلىغانلىرىنى ئالدىرىماي ھېكايە قىلدى.

- نامرات بولماي، قانداق باي بولسۇن؟- دېدى توختاژى. - ھۆكۈمەت يەرلەرنى دېخانلارغا بۆلۈپ بېرىۋەتكىنىگىمۇ ئون بەش، ژىگىرمە ژىلغا يېقىن ۋاقىت ئۆتتى. شۇ ژىللىرى يەرنى ژان سانىغا قاراپ بۆلۈپ بېرىشكەن ئىدى. مەسىلەن، بىر ئاىلىدە بوۋاي- موماي، ئاتا- ئانا، ئوغۇل- قىز بولۇپ سەككىز ژان دەيلى. شۇ چاغدا سەككىز ژانغا پالانچى مو يەر بەرگەن ئىدى. ھازىرقى كۈندە ئاشۇ سەككىز ژان ئون سەككىز ژان بولدى. ئادەم سانى ئىككى ھەسسە كۆپەيدى. بىراق، يەر كۆپەيگىنى يوق. شۇ باياقى پالانچى مو يەر. ئاشۇ يەر سەككىز ژاننى ئەمەس، ئون سەككىز ژاننى بېقىش كېرەك. بۇ بىر! ئىككىنچىدىن، يەرلىك ھۆكۈمەت ئۇ يەرگە نېمە تېرىشنى ئۆزلىرى بەلگىلەپ بېرىشىدۇ. خالىغان نەرسەڭنى تېرەلمەيسەن. بۇ ئىككى! دېخاندىن ئېلىنىدىغان سېلىق بەك ئېغىر. تۈرى كۆپ. بۇ ئۈچ!

نامرات دېخاننى تېخىمۇ نامراتلاشتۇرۇۋاتقان يەنە بىر ئىش، ئۇ، قەشقەر تەۋەسىدىكى ھاشار دېگەن نەرسە! ھەر ژىلى قىش ئايلىرىدا دېخانلارنى بىر ئىككى ئاي مەژبۇرىي تۈردە ھاشاردا ئىشلىتىدۇ قارا. ئىشلەتكەندىمۇ بېكارغا ئىشلىتىدۇ. ئېرىق- ئۆستەڭ چاپتۇرىدۇ. باي زىمىندارلارنىڭ يەرلىرىگە ئىشلەتكۈزىدۇ. بوز يەرلەرنى ئاچقۇزىدۇ. ئۇ باي زىمىندارلار كىملەر دېسەڭ، ئىچكىرى كۇلىدىن چىققان باي خىتايلار ۋە مۇشۇ يەرنىڭ ئەمەلدارلىرى. سۇلۇق، مۇنبەت، ھوسۇللۇق يەرلەرنىڭ ھەممىسىنى شۇلار ئېگىلەۋالغان. دېھقان بېچارىلەر بىر زاغىرا ناننى بېلىغا چىگىپ، كەتمەننى مۈرىسىگە سېلىپ ھاشارغا ماڭىدۇ. ھاشارغا چىقماسلىق مۇمكىن ئەمەس. چىقمىساڭ، ژەرىمانە پۇل تۆلىتىدۇ. ھۆكۈمەتنىڭ ھاشار سىياسىتىگە قارشى چىقتىڭ دەپ، ئۇرىدۇ، سولاپ قويۇشىدۇ. شۇڭا بېچارە دېخانلار قورىققىنىدىن ھاشارغا چىقىپ، قۇرۇق نان يەپ، ئەتىدىن كەچ كىرگىچە بېكارغا كەتمەن چاپقىنى چاپقان. بۇنداق ئەھۋالدا دېھقان نامرات بولماي، كىم نامرات بولسۇن، ئاداش؟

- تاغا، گېزىت- ژۇرنۇللاردىن، كىتابلاردىن ئوقۇپ بىلىشىمچە، بۇرۇنقى زامانلاردا باي- ماناپلار، زىمىندارلار كەمبەغەل- نامراتلار، ژىتىملارنى قۇل قىلىپ بېكارغا دېگۈدەك ئىشلىتەتتىكەن. ھازىرقى زاماندا، كوممۇنىستىك پارتىيانىڭ دەۋرىدىمۇ ئادەملەرنى ئاشۇنداق قۇل قىلىپ ئىشلىتىۋاتقانلىغى قىزىق گەپ ئېكەنغۇ؟- دەپ، ژۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىياسىنىڭ ئۇيغۇرلار ۋەتىنىدە ژۈرگۈزىۋاتقان سىياسەتلىرى بىلەن باستۇرۇش ھەرىكەتلىرىدىن ياخشى خەۋەردار بولساممۇ، ھېچ نەرسە بىلمىگەن بولۇۋېلىپ، مۇھەمەت تاغامنىڭ كوممۇنىستىك پارتىيا دېگەن نەرسىگە، ئۇنىڭ سىياسىتى ھەم تۈزۈمىگە بولغان كۆز قارىشىنى بىلمەكچى مەقسىتىدە، شۇنداق دەپ سورىدىم، - ئۆزىڭىز ياخشى بىلىسىز، ئىلگىرى سسسر دا لېنىننىڭ كوممۇنىستىك پارتىياسى بولغان. خىتايدا ھازىر ماۋزېدۇڭنىڭ كوممۇنىستىك پارتىياسى بار ئېكەن. لېنىننىڭ پارتىياسى دېخانلارنى ئۇنداق ھاشارغا ئوخشاش نەرسە بىلەن بېكارغا ئىشلەتمەتتىغۇ؟ ماۋزېدۇڭنىڭ بۇ كوممۇنىستىك پارتىياسى نېمىشقا دېخانلارنى ئۇنداق ئېزىدۇ؟

- ھەي ئوغلۇم، مەن مانا ئىككى ئەلدە، ئىككى دۆلەتتە ياشىغان ئادەممەن. - قىزىپ سۆزلەشكە باشلىدى تاغام. - ۋەتەندە ۋاقتىدا ماۋزېدۇڭنىڭ كوممۇنىستىك پارتىياسىنى، بۇ يەردە لېنىننىڭ كوممۇنىستىك پارتىياسىنى كۆرگەن ئادەممەن. بۇ ئىككىسىنىڭ ئانچىمۇ پەرقى يوقتەك بىلىندى ماڭا؟ بىراق، شۇنىڭ ئۆزىدىمۇ ماۋزېدۇڭنىڭ پارتىياسىگە قارىغاندا، لېنىننىڭ پارتىياىسى خېلى ياخشى ئېكەنلىگىنى كۆردۈم.

لېنىننىڭ يەتمىش ژىلدىن ئارتۇق ياشىغان ئاشۇ پارتىياسى بىر كۈندىلا يوق بولۇپ، توزغاقتەك توزۇپلا كەتتى. ئۇنى ئۆزۈڭ ياخشى بىلىسەن، ئوغلۇم؟ پارتىيا بەربات بولدى-دە، مەيلى ئۆزبىگىڭ، مەيلى قىرغىزىڭ، مەيلى قازىغىڭ ۋە باشقىلىرى بولسۇن، بىر پاي ئوق ئاتمايلا ئۆزلىرىنىڭ مۇستەقىل دۆلەتلىرىگە ئېگە بولۇپ، ئۆزى بەگ، ئۆزى خان بولۇپ ئەركىن- ئازادە ياشاۋاتىدۇ. قانداق ياخشى؟

- لېنىننىڭ پارتىياسىگە ئوخشاش، ماۋزېدۇڭنىڭ پارتىياسىمۇ بىر كۈنى ئاشۇ توزغاقتەك توزۇپ يوق بولارمۇ؟- تاغامنىڭ ئويىدىكىنى بىلمەكچى بولدۇم.

- ئاللاھ بۇيرۇسا، ئۇ كۈنمۇ ژىراق ئەمەس! لېنىننىڭ پارتىياسى گۇمران بولغاندەك، ماۋزېدۇڭنىڭ پارتىياسىمۇ بىر كۈنى چوقۇم يوقىلىدۇ. بىز، پۈتۈن ئۇيغۇرلارنىڭ كۈتۈۋاتقىنى، ئاللاھدىن كېچە- كۈندۈز سوراۋاتقىنىمۇ شۇغۇ؟ شۇ چاغدىلا ۋەتەندىكى توختاژىغا ئوخشاش مىللىونلىغان دېخانلار ئادەم سىياقى ياشايدىغان كۈنلەرگە يەتمىسە، ئۇنىڭ بۇياقى، ئۇلارنىڭ كۈنىنىڭ ياخشى بولۇشىغا ھېچ كۆزىم يەتمىدى؟- تاغام ئۇلۇغ- كىچىك تىندىدە، سۆزىنىڭ ماۋزۇسىنى قايتىدىن قەشقەردىكى ئاغىنىسى توختاژىغا يۆتكىدى. - بېچارە توختاژىنىڭ كۈنى تولىمۇ ئېغىر، ھالى خاراب ئېكەن. بۇ يەردىكى ئادەملەرگە ئېيتساڭ، ئىشەنمەسلىگىمۇ مۇمكىن؟ بىراق، مەن ھەممىنى ئۆز كۆزىم بىلەن كۆرۈپ كەلدىم. ئۇ بېچارە ھۆكۈمەتنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە بالا- ژاقىسى بىلەن ئۆلچۈك يېرىنىڭ يېرىمىغا قوناق، يېرىمىغا بۇغداي تېرىيدېكەن. بۇغداينى سېتىپ، چاي- تۇز، كىيىم- كېچەك قىلىدىغان ئوخشايدۇ. قوناقنىڭ دېنىنى ئۇن قىلىپ، лئاق نانغا قارىغاندا كۈچلۈك، قوساقتا ئۇزاق تۇرىدۇ╗دەپ، زاغىرا نان يېقىپ يېسە، قوناقنىڭ شاكال- غولىنى ئېغىلىدىكى كالا- موزاي، ئەمدى يىلتىزىنى بولسا، ئوچاق، مەش يەيدېكەن. مانا مۇشۇلارنى مەن ئۆز كۆزىم بىلەن كۆرۈپ، دېخانلارنىڭ تولىمۇ ئېغىر تۇرمۇشتا ياشاۋاتقانلىغىنىڭ گۇۋاچىسى بولدۇم.

كېلىنىنىڭ چاي قاينىتىش ئۈچۈن ئوچاققا كوناقنىڭ يىلتىزى بىلەن كالا تېزىگىنى قالاۋاتقىنىنى ماڭا كۆرسىتىپ توختاژى شۇنداق دېگەن ئىدى.

- بىزنىڭ كۈنىمىز مانا مۇشۇ. ئەتراپىمىزدا چىقىۋاتقان گازدىن، گاز ئوچاقتىن پايدىلىنىش دېگەن نەرسىنى بىلمەيمىز. مېنىڭ ئاڭلىشىمچە، بىر تۇڭ گاز بىزنىڭ خوتەندە 60 يۇۋەن ئېكەن. ئەمدى ئاشۇ گازنى سەددىچىننىڭ ئۇ تەرىپىگە ئاپىرىپ 6 يۇۋەندىن ساتىدۇ، دېيىشىدۇ. مانا، ئۆزىنىڭ بايلىقىغا ئۆزى ئېگە بولالماي كېلىۋاتقان ئۇيغۇرنىڭ ئەھۋالى! مۇشۇنىڭغا قاراپلا، بىزنىڭ كۈنىمىزنىڭ قانداقلىقىنى بىلىۋالساڭ بولىدۇ. بۇ ھۆكۈمەت شۇنچىلىك زومىگەر بولۇپ كەتتىكېن، قارشى سۆز قىلساڭ، تىلىڭنى كېسىمەن، ئالىيىپ قارىساڭ، كۆزىڭنى ئويىمەن دەيدۇ... دەردى- ھالىمىزنى كىمگە ئېيتىشىمىزنى بىلمەيمىز. شۇڭا بېچارە دېھقان ۋاقتىدىن بۇرۇن قېرىۋاتقان، ئەژىلىدىن بۇرۇن ئۆلۈۋاتقان!

كېيىن توختاژى مېنىڭدىن؛ лسوۋېتتا بىزگە ئوخشاش قېرىلارغا ھۆكۈمەت پېنسىيا ئاقچىسىنى بېرىدۇ دەيدۇ، شۇ راست گەپلەرمۇ؟╗دەپ سوراپ قالدى، - سۆزىنى داۋام قىلدى مۇھەمەت تاغام. - مەن ئۇنىڭغا؛ лھە، كادر بولسۇن، دېھقان بولسۇن، ئىشچى بولسۇن، قېرىغاندا پېنسىيا يېشىغا تولغىنىدا ھەممىگە پېنسىيا ئاقچىسىنى ھەر ئايدا بېرىپ تۇرىدۇ╗دېسەم، ئۇ يەنە سورىدى؛ лئۆيدە بىرەر ئادەم ئاغرىپ قالسا، دوختۇرلارنىڭ تېز قۇتۇلدۇرۇش ماشىنىسىنى چاقىرتساڭ، دوختۇرلار دەررۇ كېلىدۇ. ئاغرىق ئېغىر بولسا، دوختۇرخانىغا ئۆزلىرى ئېلىپ كېتىشىدۇ. ئەگەر ناھايىتى ئېغىر ئاغرىق بولسا، شۇ زامان ئوپېراسىيا قىلىشىدۇ. ئون كۈنمۇ، ژىگىرمە كۈنمۇ دوختۇرخانىدا ياتقۇزۇپ، داۋالاپ، ساقايتقاندىن كېيىن چىقىرىدۇ. بۇ ئىشلارغا بىر تىيىن ئاقچا ئالمايدۇ. ھەممىسى ھەقسىز دېيىشىدۇ. شۇ گەپلەر راستمۇ؟╗دەپ سورىدى. مەن лمۇشۇ ئاڭلىغانلىرىڭنىڭ ھەممىسى راست╗دېسەم، ئۇ ياقىسىنى تۇتۇپ ھەيران بولغان ھالدا؛ лۋاي توۋا، مۇنداقمۇ ياخشى دۆلەتلەر بولىدېكەن، ھە؟╗دەپ، ھەۋەس قىلدى.

كېيىن مەن توختاژىدىن؛

- ئوغۇلىڭنىڭ قازاسى نېمىدىن بولدى؟- دەپ سورىدىم.

- يوقسىزچىلىقتىن! ئادەمنى دەرد قېرىتىدېكەن، يوقسىزچىلىق قاخشىتىدېكەن، ئاداش. بۇنى بېشىغا كەلگەن ئادەمنىڭ بىر ئۆزىلا بىلىدۇ، - دەپ ئۇ بىر پەس ژىم- ژىت بولۇپ قالدى-دە، كېيىن ئۇھ دەپ ئېغىر نەپەس ئېلىپ، شۇنداق دېدى. - سەن سوۋېتقا چىقىپ كېتىپ، بەك ياخشى ئىش قىلغان ئېكەنسەن!... ياش ۋاقتىڭدا ئۇ ژۇتلاردا مۇساپىرچىلىقنىڭ، يوقسىزچىلىقنىڭ دەردىنى بىر ئاز زامان تارتىپسەن. كېيىن ئاللاھ ساڭا بېرىپتۇ... قېرىغىنىڭدا دۆلەتكە چىقىپسەن، دۆلەتتە ياشاۋېتىپسەن مانا! بۇنىڭدىن مەن تولىمۇ خۇشال. سەن بولساڭمۇ دۆلەتتە ياشىغىن، بالا- ژاقىلىرىڭنىڭ قىزىغىنى، راھىتىنى كۆرگىن، ئاداش، - دېدى.

- بىر تۆشۈكتىن چىقىپ، يەنە بىر تۆشۈككە كىرگىچە كۆپ ئىشلارنى كۆرۈدېكەنسەن!

- مەن مانا، ياشلىقىمدىن تارتىپ مۇشۇ كۈڭىچە ژاپا- مۇشاقەتتە، دەرد- ھەسرەتتە ئۆتۈۋاتىمەن. قېرىپ كەتكىنىمنى قارا. كىم مېنى سېنىڭ بىلەن بىر ياشلىق دەپ ئويلايدۇ؟ مۇنچىلىكمۇ بولۇپ كەتمەس ئىدىم. قېرىغاندا مومايدىن ئايرىلىش بەك ئېغىر كەلدى ماڭا. موماينىڭ ئۆلگىنىگىمۇ ئىككى- ئۈچ ژىل بولۇپ قالدى. ژۇدالىق ئوتى بېسىلمايلا، ئوغلۇمنىڭ بۇ ئۆلۈمى ناھايىتى ئېغىر تۇيۇلدى ماڭا، ئاداش. دەردىمنى بىر ئۆزۈم بىلىمەن، - دەپ مىچىلداپ ژىغلاشقا باشلىدى.

- كۆڭلىڭنى بۇزما، ئاداش. سەۋر قىل. قانداق قىلىسەن، تەقدىر. تەقدىرگە تەن بەرمەي مۇمكىن ئەمەس ئېكەن؟- دەپ ئۇنىڭغا تەساللى بەردىم.

- ئۇ دۇنياغا ئوغلۇم ئەمەس، مېنىڭ كېتىشىم كېرەك ئىدى، - دەپ ئېغىر خورسىندى ئۇ. - بالام دەپ مېنىڭ قالغىنىمدىن، ئاتام دەپ ئۇنىڭ قالغىنى ياخشى ئىدى!- توختاژى ئۆزىنى باسالماي، ئۆپكىدەپ ژىغلاۋەتتى.

- قوي، ئاداش، ژىغىلمىغىن؟ ژىغىلغان بىلەن، ئاھ ئۇرغان بىلەن ئۆلگەن ئادەم قايتىپ كەلمەسلىگىنى ئۆزەڭمۇ ياخشى بىلىسەن؟ ئۆزۈڭنى ئايىغىن!- دېيىشتىن باشقا سۆز تاپالمىدىم.

- قانچە ژىغلىماي دەيمەنۇ، ئامما ئوغلۇمنى ئويلىسام، يۈرەك- باغرىم كۆيۈپ كېتىدۇ، - توختاژى ئۆزىنى تۇتالمىدى. - ۋاي بالام، ۋاي بالام! ژېنىم بالام، ئالتۇن بالام! كۆيۈمچان بالام، مېھرىبان بالام! قېرى ئاتاڭغا ئىچىڭ ئاغىرمىدىمۇ، بالام. مەن ئەمدى قانداق قىلاي، بالام؟!...

مەن ئۇنىڭغا лتوختاژى، بولدى، سەۋر قىل، قانداق قىلىمىز. ئامال يوق . سېنىڭلا ئەمەس، ھەممىمىزنىڭ ژۈرىگىمىز كۆيۈۋاتىدۇ... ╗دېگەندەك سۆزلەرنى قىلسام، ئۇ بېچارە تېخىمۇ قاتتىق ژىغلاپ كەتتى.

مەن ئۇنى ژىغىدىن توختىتالمىغىنىمدىن كېيىن، يەنە قىراەتنى باشلىدىم.

ئەۋزۇبىللاھى مىنەش شەيتانىر رەژى- ئى- ئىم!...

مەرھۇمنىڭ روھىغا ئاتاپ دۇگا قىلىپ بولغاندىن كېيىن، توختاژى ئۇھ دەپ ئېغىر نەپەس ئالدى-دە؛

- بۇ ئوغلۇم بەك كۆيۈمچان، مېھرىبان، ئەقىللىق بالا ئىدى.

- نېمىدىن قازا قىلدى؟- باياقى سوالىمنى يەنە تەكرارلاپ سورىدىم.

- ئۇ ئەتىگەندە ئېتىزغا كېتىۋېدى، چۈش بولماي، كىندىگىم موژۇپ كېتىۋاتىدۇ، چىدىمايۋاتىمەن دەپ، ئۆيگە قايتىپ كەلدى. ئاغىرىققا چىدىماي ۋاي ژان دەپ، ئىككى پۈكلىنىپ قاقشىدى. ئۇ، بۇنى قىلىپ باقتۇق. ياق، ئاغىرىغى توختار ئەمەس. ئاخىرى بولمىغاندىن كېيىن دوختۇرغا ئاپىرىۋېدۇق، دوختۇرلار تەكشۈرۈپ كۆرۈپ؛ лقارغۇ ئۈچەي بۇ. دەررۇ ئوپېراسىيا قىلىش كېرەك. ئوپېراسىيا ئۈچۈن پالانچى مىڭ يۇۋەن تاپشۇرۇڭلار؟╗دېيىشتى. ئۇنچىلىك ئاقچا ئۆيدە نەدىن بولسۇن دەيسەن. مەن ئۆيدىكى يالغۇز موزايلىق كالامنى ساتاي، دەپ ئويلىدىمدە، лماقۇل، سىلەر دېگەن ئاقچىنى مەن ھازىر تېپىپ كېلىمەن. ئۆزۈڭلار كۆرۈۋاتىسىلەر، بالا بەك قىينىلىپ كېتىۋاتىدۇ. سىلەر ئوپېراسىيانى قىلىۋېرىڭلار؟╗دېسەم، ئۇلار؛лياق، ئالدى بىلەن ئاقچا تاپشۇرۇشۇڭلار كېرەك. ئوپېراسىيا شۇنىڭدىن كېيىن قىلىنىدۇ╗دەپ تەرسالىق قىلىپ تۇرۇۋالدى. مەن؛лھوي، سادىغاڭ كېتەيلەر، سىلەر دوختۇرغۇ، سىلەر مۇسۇلمانغۇ، بۇ بالىغا ئىچىڭلار ئاغىرسۇن، قىينىلىپ كېتىۋاتىدۇ، ئوپېراسىيانى قىلىۋېرىڭلار، ئەۋۇ خەنسۇ باشلىقىڭلارغا ئېيتىڭلار، مەن سىلەر ئېيتقان ئاقچىنى چوقۇم تېپىپ كېلىمەن، تاپشۇرىمەن╗دەپ، دوختۇرلارنىڭ پۇتىغا سۆيگىدەك بولدۇم. ئۇلار ؛ лھەي تاغا، بۇ ژۇقۇرىنىڭ بۇيرۇغى، كۆرسەتمىسى. ئالدى بىلەن ئاقچىنى تاپشۇرۇشىڭىز كېرەك!╗دەپ مۈرىسىنى چىقىرىپ تۇرۇشتى. ئاپئاق ساقاللىق مەن بوۋاينىڭ ژىغىلغىدەك بولۇپ، يالۋۇرۇپ- يېلىنىشلىرىمدىن كېيىن، باشلىغىنىڭ ماڭا ئىچى ئاغىرىدىمۇ ياكى بالامغا ئىچى ئاغىرىشتىمۇ بىلمەيمەن، دوختۇرلارغا بىر نەرسە دېۋىدى، بىر ھەمشىرە ئايال ۋاي ژان دەپ ئىككى پۈكلىنىپ كېتىۋاتقان بالامغا بىر ئىككى ئوكۇل№ سېلىپ ياتقۇزۇپ قويدى.

شۇنىڭدىن كېيىن چوڭ ئوغۇلۇم ئىككىمىز ئاقچا ئىزدەپ، ئىككى ياققا چىقىپ كەتتۇق.

лئۆزەڭدە يوق، ئالەمدە يوق╗دېگىنىدەك، بۇ يوقسىزچىلىقنىڭ، نامراتچىلىقنىڭ قانچىلىك ئېغىر، قانچىلىك دەرد ئېكەنلىگىنى شۇ قېتىم تېخىمۇ ياخشىراق بىلدىم ۋە چۈشەندىم. كىرمىگەن تۆشۈگۈم، يېلىنىپ- يالۋۇرمىغان ئادىمىم قالمىدى. ھەممىسىنىڭ دەيدىغىنى بىرلا سۆز؛ лبولسىغۇ بېرىپ تۇرساق ياخشى بولاتتى. بىراق، ھازىر قولدا ئۇنچىلىك ئاقچا يوقتە، ئامال يوق، قانداق قىلىمىز. خاپا بولما. باشقا بىر يەردىن تېپىلىپ قالار!╗.

ھېچ يەردىن تېپىلمىدى. تېپىلمىدى ئەمەس، تېپىلدى. تېپىلغاندىمۇ ئۆينىڭ چاي- تۇزىنى كۆتۈرۈۋاتقان موزايلىق كالىنى ئېلىشىغا ساتقاندىن كېيىنلا تېپىلدى.

كالىنى ساتقان ئادەمدىن يەنە ئازراق قەرز ئاقچا ئالدىمدە، پايپاسلاپ دوختۇرخانىغا باردۇق. بارساق، بالام ئۆلۈپ قاپتۇ. خوتۇنى بېشىدا ۋاي- دادنى سېلىپ ژىغلاپ ئولتىرىپتۇ...

ئاشۇ سۆزلەرنى ئېيتقان مۇھەمەت تاغام؛лماۋزېدۇڭنىڭ ژۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىياسىنىڭ رەھبەرلىكىدە╗ بىزنىڭ ئۇيغۇرلار ئەينە شۇنداق ياشاۋېتىپتۇ قارا، ئوغلۇم!╗دېدى-دە، ئېغىر ئۇھ تارتتى. كېيىن سۆزىنى داۋام قىلىپ، دېدى؛

- قەشقەردىن قايتىش ئالدىدا توختاژىغا ؛лبالاڭنى ئوپېراسىيا قىلدۇرىمەن دەپ قەرز ئالغان ئاقچا بىلەن كالىنىڭ ئاقچىسىنى ئوغلۇڭنىڭ ئۆلۈمىگە ئىشلىتىپسەن؟ بالاڭدىنمۇ ئايرىلىپسەن، بىر تال كالاڭدىنمۇ ئايرىلىپسەن، ئاداش؟ مانا مونۇ ئاقچىغا كالا سېتىۋالغىن، قەرزنى بېرىۋەتكىن دەپ، يانچۇغۇمدىكى بار بولغان يەتتە يۈز دوللارنى قولىغا تۇتقازدىم. شۇ چاغدىكى ئۇ بېچارە ئاغىنەمنىڭ ژىغىسىغا ئۆزۈم چىدالمىدىم...

مۇھەمەت تاغام خېلىگىچە ژىم- ژىت بولۇپ قالدى. كېيىن ئۇھ- ھ- ھ دەپ، ئېغىر خۇرسىندىدە. - ۋەتەڭە بىرىنچى قېتىم خۇشال بېرىپ، ژىغلاپ قايتتىم.

ئۆتكەن ژىلى ئۆيدىكىلەرنى ئېلىپ، ئىككىنچى قېتىم يەنە باردىم. سىڭلىم تۇرسۇنئاينىڭ ئۆرۈلۈپ كېتەي دەپ تۇرغان ئۆيىنى بۇزدۇرۇپ تاشلاپ، قىزىل خىش بىلەن قاتۇرۇپ تۇرۇپ پېشايۋانلىق قىلىپ تۆرت ئېغىزلىق چوڭ ئۆينى بىر ئاينىڭ ئىچىدە سالدۇرۇپ، ئۇلارنى يېڭى ئۆيگە كۆچۈرۈپ قويۇپ قايتىپ كەلدۇق. ئۇ ئاقچىنىڭ ھەممىسىنى ئەمەتژان ئوغۇلىم بەرگەن ئىدى. лكىچىك ئانامغا مەنمۇ ياردەم قىلىشىم كېرەك╗ دەپ، تۇرسۇنئاي قىزىم ئىككى ئاي ئىلگىرى خوتەڭە بېرىپ، كىچىك ئانىسىنىڭ بىز سالدۇرۇپ بەرگەن ئۇ ئۆيىنىڭ ئالدىغا چاققان دۇكان ياسىتىپ، دۇكانغا تولدۇرۇپ مال سېلىپ بېرىپ قايتىپ كەلدى. مەن بالىلىرىمنىڭ بۇ ئىشىدىن بەك رازى بولدۇم، - دېدى.

- سىز ئەژايىپ ئىنسان بولغانلىقىڭىز ئۈچۈن باللىرىڭىزمۇ سىزنى دورىغاندە، تاغا؟- دەپ، بۇ ئادەمنىڭ پەرزەنتلىرىگە ئاپىرىن ئېيتتىم...

ئىشقىي- مۇھەببەت

ۋەدە بويىچە ئەمەتژان ئاكام ئوغۇلى ئەلىشېرنى بىر ھەپتىدىن كېيىن، فازېندىغا ئەپچىقىپ قويغان ئىدى. ئەپچىقىپ قويغاندىمۇ يازغۇز ئۆزىنى ئەمەس، سپورتنىڭ ھەر خىل تۈرلىرى بويىچە مەشغۇلاتلارنى ئۆتكۈزۈشكە كېرەكلىك نەرسىلەرنىمۇ ئېلىپ چىققان ئېكەن. ئەلىشېر ئىككىمىز ساي بويىدىكى، دەرەق ئاستىدىكى كۈن چۈشمەس ژاينى سپورت مەشغۇلاتلىرىنى ئۆتكۈزىدىغان مەيدانچە قىلىپ ياسىدۇق.

- قەيسەر ئاكا، سىز ماڭا چامباشچىلىقنى ئۈگىتىسىزغۇ، ھە؟- دېدى ئەلىشېر.

- خوپ، بولىدۇ. سىزنى مەن راسا بىر چامباشچى قىلىپ چىقىرىمەن.

- چامباشچىلىق دېگەن، ئۇ كاراتېغۇ، ھە؟- دەپ سورىدى ئۇ خۇشال بولۇپ.

- ھە، شۇنىڭغا ئوخشايدۇ.

- ئۇرۇش يوللىرى قانداق؟

- سەكىرەپ تۇرۇپ، سەكىرەپ پېقىراپ تۇرۇپ پۇت بىلەن ئۇرىسىز، باش بىلەن ئۇرىسىز، قول بىلەن ئۇرىسىز!

- ۋاھ، باش بىلەن ئۇرىدىغىنى زور ئېكەن؟- قىزىقىپ سورىدى ئەلىشېر.

- بۈگۈن مەن سىزگە سەكىرەپ، پېقىراپ تۇرۇپ پۇت بىلەن ئۇرۇشنى كۆرسىتەي!

- ماقۇل، قەيسەر ئاكا!

شۇنىڭ بىلەن مەشغۇلاتنى باشلاۋەتتۇق. ئۆز بويىمدىن ۋە ئەلىشېرنىڭ بويىدىن ئوتتۇز- قىرىق سانتىمېتىر ئۇزۇنلۇقتىكى، چوڭلىغى باشمالتاقتەك تۆرت تالدىن سەككىز تال تالنى كېسىپ ئالدۇق. بۇ تاللارنى ئۇزۇنلىغىغا قاراپ ئىككىگە ئايرىدۇقتە، تۆرت بۇژەكلىك قىلىپ، قوزۇق قېقىپ بېكىتتۇق. بىر تەرەپتىكىسى مېنىڭ بويىمدىن ئېگىزىرەك، ئىككىنچىسى ئەلىشېرنىڭ بويىدىن ئېگىزىرەك بولدى. تاللارنىڭ ئۇچىغا پلاستماسسا بوتۇلكىلارنى بەل ئوتتۇرىسىدىن كېسىپ، تالنىڭ ئۇچىغا كىرگۈزۈپ قويدۇق.

ھەممە نەرسە تەييار بولدى. ئەمدى ئويۇننى باشلاش كېرەك. شۇ ئارىدا نەۋرىسى بىلەن ئىككىمىزنىڭ باياتىن نېمە ئىشلارنى قىلىۋاتقىنىمىزغا قىزىققان مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانام يېنىمىزغا كەلدى.

- نېمە قىلىۋاتىسىلەر ئىككىڭلار بۇ يەردە؟- دەپ قىزىقىپ سورىدى تاغام.

- ئەلىشېرگە چامباشچىلىقنى ئۆگىتەي دەۋاتىمەن. چامباشچىلىقنى ئۆگىتىپ قويۇڭ دەپ، قويمايۋاتىدۇ؟ ئۆزۈممۇ ۋەدە قىلىۋېدىم.

- ھە، مېنىڭ بۇ بالام كېلەچەكتە چېمپىون بولىدۇ!- دېدى تاغام نەۋرىسىنىڭ روھىنى كۆتۈرۈپ.

- بىر- بىرسىنى ئۇرۇپ ئويناشنى نېمىگە شۇنچە ياخشى كۆرۈدېكىنتاڭ بۇ بالا؟- دېدى زىبىنىسا ئانا.

- سپورت دېگەن ياخشى نەرسىدە، ئانىسى، - دەپ چۈشەندۈردى تاغام. - بۇ، بىرىنچىدىن، سالامەتلىككە ناھايىتى پايدا. ئادەم چېنىقىدۇ، تاۋلىنىدۇ. ساغلام تەڭە ساغلام ئەقىل قوشۇلىدۇ. ئىككىنچىدىن، كۈچلۈك، چاققان ئەلىشېر مۇسابىقىلاردا يېڭىپ چىقسا، چېمپىون ئاتىغىنى ئالسا شەرەپلىك ئەمەسمۇ؟ چېمپىوننى پۈتكۈل ئەل، دۇنيا بىلىدۇ. ئۈچىنچىدىن، ھېچ كىمگە بوزەك بولمايدۇ. ئۆزىنى- ئۆزى قورغايدىغان بولىدۇ، - ئاندىن تاغام ماڭا قاراپ. - قەيسەر ئوغلۇم، بار ماھارىتىڭىزنى مېنىڭ بۇ كېلەچەك چېمپىون نەۋرەم ئەلىشېرگە ئۈگىتىڭ؟!

- بوكس، كاراتې دېگەن ئويۇنلىرىدا بىر- بىرسىنى ئايىماي ئۇرىشىدېكەن. تېخى ژۇمران بۇ بالامنىڭ بىر يەرلىرىگە قاتتىق ئۇرىۋېتەمدېكىن دەپ ئەنسىرەيمەن، ئاتىسى؟- دېدى زىبىنىسا ئانا.

- ئەلىشېر، بوۋىڭىز بىلەن مومىڭىزغا ئۈستەل ئەكېلىپ بېرىڭ، ئولتارسۇن، ئۆرە تۇرۇپ قالدى؟

- ھازىر، - دەپ ئەلىشېر ژۈگۈرەپ بېرىپ، ئىككى تال ئورۇندۇق ئېلىپ كەلدى. بوۋىسى بىلەن مومىسىنى تاماشىبىن سۈپىتىدە ئولتارغۇزدى.

- ئويۇننى باشلايمىزمۇ؟

- باشلايمىز!- دېدى ئەلىشېر خۇشاللىق بىلەن.

- ئۇنداق بولسا، ئويۇننى سىز باشلايسىز؟- دەپ ئەلىشېرنى ئۆزىنىڭ بويىدىن سەل ئېگىزىرەك تۆرت تەرەپكە ئورنىتىلغان تال چىۋىقلارنىڭ ئوتتىرىسىغا ئېلىپ كېلىپ. - مانا مۇشۇ تاللارنىڭ ئۈستىدىكى نەرسىلەرنى سەكرەپ تۇرۇپ، ئايىغىڭىزنىڭ ئۈزلىگى بىلەن ئۇرۇپ چۈشۈرۈشىڭىز كېرەك! سىز سپورت كلۇبىغا بېرىۋاتقاندىن كېيىن، بۇلارنى بېمالال ئۇرۇپ چۈشۈرەلەيسىز دەپ ئويلايمەن؟

مېنىڭ بۇ سۆزلىرىمدىن ئۇ روھلىنىپ كەتتى. رېڭقا چىققان سپورتچىلاردەك، بوۋىسى بىلەن مومىسىغا قاراپ قويۇپ، مەندىن كوماندا كۈتتى.

- سىز تەييارمۇ؟

- تەييار!

- باشلاڭ!- دەپ ۋارقىرىدىم.

ئۇ ئاياغلىرىنى قانچە كۆتۈرسىمۇ، تال چىۋىقنىڭ ئۈستىدىكى يېرىمى كېسىپ كىيگۈزىلگەن پلاستماسسا بوتۇلكىلارغا يەتكۈزەلمىدى. ھەر بىر تەپكىنىدە، تال چىۋىق ئەگىلىپ، ھەر يان ئېغاڭلاپ تۇراتتى.

- توختاڭ، بۇنداق بولمايدۇ. سەكىرەپ تۇرۇپ، ئايىغىڭىزنى ئېگىز كۆتۈرۈپ، ئايىغىڭىزنىڭ ئۈزلىگىنى ئېگىپ تۇرۇپ تېپىشىڭىز كېرەك؟- دەپ ئۇنىڭغا قانداق ھەرىكەت قىلىش كېرەكلىكىنى ئېيتتىم.

- بايا ئوڭ ئايىغىڭىز بىلەن ئىشلىدىڭىز. ئەمدى سول ئايىغىڭىز بىلەن ئىشلەپ كۆرۈڭ؟

بۇ قېتىمدا يەنە بولمىدى.

- قەيسەر ئاكا، سىز ئۆزىڭىز تېپىپ بېقىڭ، مەن كۆرۈپ باقاي؟- دەپ سورىدى.

- خوپ، بولىدۇ. ژۈرۈڭ، ئەۋۇ يەرگە بارايلى؟- دەپ، ئۆزۈم ئۈچۈن تىكىلگەن تال چىۋىقلارنىڭ ئوتتىرىسىغا بارلۇق. ئەلىشېرلا ئەمەس، تاماشىن بولۇپ ئولتارغان بوۋاي بىلەن مومايمۇ قىزىقىپ قاراپ تۇراتتى.

- باشلايمىزمۇ؟- سورىدىم ئەلىشېردىن.

- باشلاڭ!

- سىز سەل نېرىراق تۇرۇڭ؟- دېدىم. ئۇ تۆرت- بەش قەدەم نېرى بېرىپ، مېنىڭدىن كۆز ئالماي تۇردى.

ياش ۋاقىتلىرىم بىلەن ۋاڭ ژۇن ئاغىنەم ئىككىمىزنىڭ شىركەتنىڭ مەشغۇلات ئۆتكۈزىدىغان زالىدىكى مەشىقلىرىمىز، ۋاڭ ژۇندىن ئۈگەڭەن يېڭى ئۇسۇل، تېخنىكىلار كۆز ئالدىمغا لاپ قىلىپ كەلدى...

- باشلايمىزمۇ؟- دەپ يەنە سورىدىم ئەلىشېردىن.

- باشلاڭ!- دېدى ئۇ.

ھايت، دېگەن ئاۋاز بىلەن تەڭ بىر سەكىرەپ ئوڭغا پېقىردىمدە، كۆز ژۇمۇپ ئاچقىچە بولغان ئارىلىقتا سول ئايىغىمنىڭ ئۈزلىگى بىلەن بىرنى تېپىۋېدىم، چىۋىقنىڭ ئۈستىدىك نەرسە ئۇچۇپ چىقىپ، بىر نەچچە مېتىر نېرىگە بېرىپ چۈشتى. ئاندىن يەنە ھايت، دەپ ۋارقىرىغىنىمچە سەكىرەپ سولغا پېقىردىمدە، ئوڭ ئايىغىم بىلەن ئىككىنچى چىۋىقنىڭ ئۈستىدىكىنى تېپىپ چىقىرىۋەتتىم.

- ئۇر- ر- ر!- دەپ ئەلىشېر چاۋاك چېلىپ ۋاقىراۋەتتى. بوۋاي بىلەن مومايمۇ چاۋاك چېلىپ مېنى ئالقىشلىدى.

- ۋاي، قەيسەر ئاكا، بەك زور ئېكەنسىز؟- دېدى ئەلىشېر.

- بۇنىڭ ئۈچۈن كۆپ مەشىق قىلىش كېرەك، ئەلىشېر، - دېدىم يېنىمدا تۇرغان بۇ ئوماق، يېقىملىق بالىنىڭ بېشىنى سىيپاپ تۇرۇپ، - ئەگەر زېرىكمىسىڭىز، ھېرىپ- چارچىمىسىڭىز مەن سىزگە ھەممىنى ئۈگىتىمەن. چىۋىقنىڭ ئۈستىدىكى ئاشۇ نەرسىنى باش بىلەن ئۇرۇپ چىقىرىۋېتىشنىمۇ ئۈگىتىمەن. قانداق دەيسىز؟

- مەن تەييار. سىزنىڭ ئېيتقانلىرىڭىزنىڭ ھەممىسىنى ئورۇنلايمەن، ئۇستاز!- دېدى ئۇ قەت№ئىي تۈردە.

- ياشاڭ، ئوغۇلۇم!- دېدى تاغام نەۋىرىسىنىڭ بۇ قىزىقىشقا ھەۋەسلىنىپ. - ئاللاھ بۇيرۇسا، قەيسەر ئاكىڭىز سىزنى چېمپىون قىلىپ چىقىرىدىغانلىغىغا كۆزىم ئوبدان يەتتى. شۇنىڭ ئۈچۈن دادىڭىز ئىككىمىز قەيسەر ئاكىڭىزنى ئالمۇتىدىن سىزگە ترېنېر بولسۇن، دەپ ئەتتەي چاقىرتىپ كەلدۇق. قەيسەر ئاكىڭىز بىزنىڭ يېقىن تۇغقانىمىز. ئاكىڭىز نېمە قىل دېسە، شۇنى قىلىشىڭىز كېرەك، ئوغلۇم؟- دەپ، تاغام ماڭا كۆز قىسىپ قويدى.

- ماقۇل، بوۋا. قەيسەر ئاكامنىڭ كەلگىنى قانداق ياخشى بولدى؟- دەپ ئەلىشېر مېنىڭ قولۇمنى مەككەم تۇتۇۋالدى...

مانا، بۇ يەردىكى ھاياتىم ئەلىشېر بىلەن، بىزنىڭ مەشىقلىرىمىزنى تاماشە قىلىپ ئولتىرىدىغان بوۋاي- موماينىڭ رازىمەنلىك، خۇشاللىق كۈلكە، ئالقىشلىرى بىلەن تولىمۇ كۆڭۈللۈك ئۆتۈشكە باشلىدى...

ھەر كۈنى ئەتىگەنلىكى كۈن چىقماي ئورنۇمدىن تۇرىمەندە، ئەلىشېرنى ئوخىتىمەن. ئىككىمىز بىر سااتتەك ژۈگۈرەيمىز. ئاندىن تۇرنىكتا ئون- ئون بەش مىنۇت مەشىق ئۆتكۈزىمىز. يېرىم سااتتەك بوكس ئوينايمىز. شۇنىڭدىن كېيىنلا تاغدىن ئېقىپ چىقىۋاتقان مۇزدەك سۇدا ژۇيۇنىمىز. ئاڭغىچە زىبىنىسا ئانىمىزنىڭ ئەتىگەنلىك چېيى تەييار بولىدۇ. يۇمشاق نان، خام قايماق، سېرىق ماي، ھەسەل، مېۋە- چىۋىلەر بىلەن ناشتا قىلىمىز.

كۈن ئولتىرىشقا ئاغامچە بويى قالغاچە ھەر خىل ئىشلار بىلەن كۈن ئۆتىدۇ. شۇنىڭدىن كېيىن ئەلىشېر ئىككىمىزنىڭ مەشغۇلاتلىرى قايتىدىن باشلىنىدىدە، ئەلىشېرگە چامباشچىلىقنى ئۈگىتىمەن. سپورت ئۈچۈنلا تۇغۇلغاندەك قىلىدىغان بۇ بالىدىكى قىزىقىش- ئىشتىياقنى، تالانت- قابىلىيەتنى، تىرىشچانلىق بىلەن ژاسارەتنى، قورىقماس ژۈرەكلىكنى كۆرۈپ، ئۇنىڭ كېلەچەكتە چوڭ سپورتچى ئاتىلىشىغا ئىشەنچىم كامىل ئىدى. ئوغۇلىنىڭ كېچە- كۈندۈز مەن بىلەن بولۇپ، توختىماي مەشىقلىنىۋاتقانلىغىنى ئاڭلاپ، كۆرۈپ ژۈرگەن ئەلىشېرنىڭ ئاتىسى ھەم ئانىسى تولىمۇ خۇشال ئىدى. بۇ ئاىلىنىڭ چوڭ- كىچىك ھەممىسى مەندىن بەك رازى بولۇشۇپ، مېنى ياخشى كۆرۈپ قېلىشقان ئىدى.

ژاڭزىدىكى خىزمەتچى ئايال ئىككى كۈندە بىر تونۇرغا نان ياقاتتى. ئۆزبېكلەرنىڭ تونۇرى بىلەن بىز، ئۇيغۇرلارنىڭ تونۇرى تامامەن ئوخشىمايدېكەن. ئۆزبېكلەرنىڭ تام تونۇرىنى مۇشۇ يەردە بىرىنچى قېتىم كۆرۈشىم. دۈگۈلەك تونۇرنى ياتقۇزۇپ، ئاستىنى تامغا چاپلاپ، ئېغزىنى ئۆزىگە قارىتىپ، سۇپىغا ئورنىتىدېكەن. بىر پەستىلا قىزىيدىغان بۇ تونۇرغا توغاچ ياقىدېكەن. بىزنىڭ، ئۇيغۇرلارنىڭ تونۇرى بولسا، يەرگە ئورنىتىلىدۇ. ئاشۇ يەر تونۇرلارغا چوڭ نانلارنى، چوڭ نانلارنى سويۇۋالغاندىن كېيىن، ئورنىغا توغاچلارنى، گىردىلەرنى، پومنانلارنى، نامرات- كەمبەغەللەر بولسا، زاغرا نانلارنى ياقاتتى.

غۇلژىدىكى بىزنىڭ ئۆيىمىزنىڭ قوراسىدا، بۇلۇڭدا تونۇر بار ئىدى. مەرھۇم ئانام نانغا بەك ئۇستا بولىدىغان. چوڭ نان بىلەن كۆپرەك پومنان ياقىدىغان.

نان ياققان كۈنى ئانامغا ئاتام ئىككىمىز ياردەملىشەتتۇق. تونۇر قىزىغىچە ئانام نان، توغاچلارنى ياسىلاپ، تەييار قىلىپ قوياتتى.

- قەيسەر، ئوغلۇم، تونۇر قىزىدى، ئاناڭغا ئېيت؟- دېگىنىدىن كېيىن مەن ئانامغا؛

- ئانا، تونۇر قىزىدى، - دەپ، كېرەكلىك نەرسىلەرنى تونۇر بېشىغا بىر- بىرلەپ ئاپىراتتىم. ئاڭغىچە ئانام نان ياقىدىغان ۋاقىتتا كىيىدىغان كىيىملىرىنى كىيىپ، باشلىرىنى قېلىن ياغلىقلار بىلەن ئوراپ، كىچىككىنە تەڭچۈككە نەچچە قات قىلىپ تىزغان نان- توغاچلارنى كۆتۈرۈپ ئېلىپ چىقاتتى...

ئۆزبەكنىڭ تام تونۇرى بىلەن ئۇيغۇرنىڭ يەر تونۇرىغا نان يېقىپ يېيىشىدىكى قىيىن، يېنىك ئىشلارنى كۆرگىنىمدىن كېيىن، лبىزنىڭ مىللەت، ھەتتا بىزنىڭ ئانىلىرىمىز بىلەن ئاياللىرىمىزمۇ نېمە دېگەن ژاپاغا يارالغان ، ھە؟ شۇنچە يوغان تونۇرنىڭ ئىچىدىكى لوغۇلداپ تۇرغان ئوت تەپتىگە بېشىچە كىرىپ چىقىدۇ. ھەر بىر نان، توغاچنى ياققاندا بېلىگىچە تونۇر ئىچىگە بېشىنى تىقىدۇ. سويىۋالغاندا يەنە شۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن، лناۋايچى ئۆلگەندە، ئۇ دۇنياغا بارغاندا، سوال- سوراقسىزلا توغرا ژەننەتكە كىرىدېكەن. سەۋەۋى، ئۇ دوزاقنى مۇشۇ يورۇق دۇنىيادىلا كۆرۈپ بولىدېكەن!╗دەپ قويۇشىنىڭ ئۆزى بىكار ئەمەستە؟ بۇنى مەن ئانام ھەر بىر نان ياققىنىدا كۆرەتتىم. نان، توغاچلارنى چاپلاپ بولغۇچە ئۈز- كۆزلىرى ئوت يالقۇنى تەپتىدە قىپ- قىزىل بولۇپ كېتىدىغان. ئانامغا ئىچىم ئاغرىپ كېتەتتى. بىراق، بۇ ماشاقەتنى ئانام ھەر بىر ئايالنىڭ بەژىرىشكە تېگىشلىك ئادەتتىكى ئىشى، دەپ قوبۇل قىلغىنى ئۈچۈن ھېرىپ- چارچىغىنىدىن ھېچ قاچاندا نالىماتتى...

ئۆزبەكنىڭ تام تونۇرغا نان يېقىشى ئۇيغۇرلارنىڭكىگە قارىغاندا ھېچ ئىش ئەمەس ئېكەن، دەپ ئويلىدىم. لوغۇلداپ تۇرغان ئوت تەپتىگە، تونۇرنىڭ ئىچىگە بېشىنىمۇ تىقمايدېكەن. ئۇيغۇرلارنىڭكىگە ئوخشاش چوڭ نانلارنى ئەمەس، توغاچلارنى ياقىدىكەن. ياققاندىمۇ تونۇر ئىچىگە بېشىنى ئەمەس، قولىنى تىقىپلا، تونۇرنىڭ يېرىمىغىلا ياقىدېكەن، خالاس. лئۆزبېكلەرنىڭ بۇ تونۇرى قانداق ياخشى. ئاياللىرى، ناۋايلىرى بىز، ئۇيغۇرلارغا ئوخشاش بۇ دۇنىيانىڭ лدوزىغىنى╗ ئانچىمۇ كۆرۈپ كەتمەيدېكەن╗دەپ ئويلىدىم.

باشقىلار ئۈچۈن قانداق بىلمىدىم، بىراق مەن ئۈچۈن ئۆزبېك تونۇرى بىلەن ئۇيغۇر تونۇرى ئوخشىمىغاندەك، ئۆزبېك نېنى بىلەن ئۇيغۇر نېنىنىڭ تەمىمۇ ، دېمىمۇ ماڭا باشقىچىلا بىلىندى...

ئانام قىزىپ، تاۋلانغان تونۇرغا ئالدى بىلەن چوڭ نانلارنى ياقىدىغان. چوڭ نانلارنى سويۇۋالغاندىن كېيىن، ئۇنىڭ ئورنىغىلا توغاچ، پومنانلارنى يېقىپ، بېشىدىكى ياغلىغىنى يېشىپ، دەم ئالاتتى. مۇنداق چاغدا ئاتام ماڭا؛

- قەيسەر، ئوغلۇم، تاۋۇزدىن بىرنى ئېلىپ چىققىنا؟- دەتتى.

مەن قاتتىق- قۇرۇق نەرسىلەرنى، كۆكتاتلارنى قويىدىغان بۇلۇڭدىكى كىچىككىنە، يازنىڭ كۈنلىرى تولىمۇ سالقىن ئۆيدىن بەزىدە بازاردىن سېتىپ ئەكېلىپ قويىدىغان، بەزىدە ئاتامنىڭ دېھقان ئاغىنىلىرى ئېتىزلىرىدىن ھارۋۇلاپ ئەكېلىپ بېرىدىغان قوغۇن- تاۋۇزلارنىڭ ئىچىدىن بىر تال تاۋۇزنى دەررۇ ئېلىپ چىقاتتىم. ئاتام تاۋۇزنىڭ سىرتىنى دەسمال بىلەن بىر قۇر سۈرتۈۋەتكەندىن كېيىن، باياتىن نان توشۇغان نانتاختىنىڭ ئۈستىگە قوزىۋاي ئالا تاۋۇزنى قوياتتىدە، بىسمىللا دەپ، پىچاقنىڭ ئۇچىنى شۇنداق تەككۈزۈشىگە، تاۋۇز تارسسىدە قىلىپ يېرىلاتتى. ئاتام تاۋۇزنى ھەۋەس بىلەن ئالدىرىماي تىلىدىغان. ئانام تونۇردىن يېڭىلا سويۇۋېلىنغان ناندىن بىرىنى ئۇشتاتتى. بىز، ئۈچىيلەن گۈپۈلدەپ پۇراپ تۇرغان مېيزىلىك ، ئىسسىق، يۇمشاق نان بىلەن ئىلىنىڭ شېكەر- شەربەت مۇزدەك تاۋۇزىنى راھەتلىنىپ يەتتۇق.

تونۇر بېشىدا ئىسسىق نان بىلەن مۇزدەك تاۋۇزنى يېگەن ئادەمنىڭ ئېغىزىدىن ئىسسىق، يۇمشاق ناننىڭ، تەشنالىقنى دەررۇ قاندۇرىدىغان مۇزدەك تاۋۇزنىڭ تەمى، دېمى، پۇرىغى ھېچ قاچاندا كەتمىسە كېرەك... باشقىسىنى بىلمەيمەنۇ، ئامما مۇشۇ كۈڭىچە بالىلىق ۋاقىتلىرىمدا يېگەن ئىلى تەۋەسىنىڭ شېرىن- شېكەر قوغۇن- تاۋۇزلىرىنىڭ ئەژايىپ تاتلىقلىقىنى ھېچ ئۇنىتالمايمەن.

مەن چوڭ بولۇپ، بالاغەتكە يەتكەن چاغلىرىمدا، ئۇ ۋاقىتلاردىكى ئەژايىپ شېرىن، تاتلىق قوغۇن- تاۋۇزلار ئۆز ئىزىدىنلا يوقاپ كەتكەن. مەن بالىلىق ۋاقىتلىرىمدا يېگەن قارا تاۋۇزلارغا، ئالا تاۋۇزلارغا، قوزىۋاي تاۋۇزلارغا پىچاقنىڭ ئۇچى تېگىشى بىلەنلا تارسسىدەڭ يېرىلاتتى. خىلمۇ- خىل، بىر- بىرسىدىن چىرايلىق قوغۇنلار ھەسەلدەك تاتلىق ئىدى. قوغۇنلارنىڭ ئېقىپ تۇرىدىغان تاتلىق- شىرىنلىرىدىن بارماقلار بىر- بىرسىگە چاپلىشىپ تۇرىدىغان.

كېيىنكى ۋاقىتلاردا ئۇنداق قوغۇن- تاۋۇزلارنى ئىلى تەۋەسىدىلا ئەمەس، ۋەتەننىڭ باشقا ژايلىرىدىنمۇ تاپالماس بولدۇق.

- ھازىر قوغۇن- تاۋۇزلار نېمىشقا تەمسىز، لاۋزا؟ بىر چاغلاردىكى ھەسەلدەك تاتلىق قوغۇن- تاۋۇزلار قېنى؟

بۇ سوئاللارغا قوغۇنچىلارنىڭ، دېخانلارنىڭ ئۆزلىرىمۇ ئېنىق ژاۋاپ بېرەلمەتتى.

- يەرنى دەم ئالدۇرماي، ھەر ژىلى تېرىۋەرگەندىن كېيىن، يەرنىڭ كۈچى قالمايدىدە...

- ھوسۇلنى كۆپ ئالىمىز دەپ، خىمىيا ئوغۇتلىرىنى چاچىۋېرىپ يەرنى ئۆلتۈرۈپ بولدۇق...

- ھازىر ھاۋا رايىمۇ ئۆزگىرىپ كەتتىغۇ...

دېخانلار ئانا يەرنىڭЧتوپىراقنىڭ زەھەرلەڭەنلىگىنى، نېمىدىن زەھەرلەڭەنلىگىنى بىلمەس ئىدى! ئۇلار تەبىەتنىڭ، ئېكولوگىيانىڭ نېمىدىن بۇزۇلىۋاتقانلىغىدىن خەۋەرسىز ئىدى! ئۇلار يامغۇر ياققاندا، ئاسماندىن يامغۇر بىلەن قوشۇلۇپ زەھەر چۈشۈۋاتقانلىقىنى نەدىن بىلسۇن!...

ئېتىزدا ئەتىدىن كەچ كىرگىچە كەتمەن چېپىشتىن باشقىنى بىلمەيدىغان ئاشۇ دېخانلار خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ 1966- ژىلىدىن تارتىپ ئوتتۇز ژىل مابايىنىدا ئۆز ۋەتىنىدە، لوبنۇردا ئاتوم بومبىسىنى پارتلىتىپ، سىناق ئۆتكۈزۈپ كەلگەنلىكىنى، ئاتوم رادىاسىياسى ھاۋادا، توپىراقتا ئەللىك ژىل ساقلىنىدىغانلىغىنى، شۇنىڭ ئاقىۋىتىدىن قوغۇن- تاۋۇزلارنىڭ دەمسىز، لاۋزا بولۇشىلا ئەمەس، ئادەملەر ئارىسىدا نېمە ئۈچۈن ئۆسمە كېسەللىكى تېز سۈر№ئەت بىلەن ئېشىۋاتقانلىقىنى، ۋەتەننىڭ ژەنۇبىدا ئاياللارنىڭ بالىياتقۇ راكىنىڭ، شىمالدا بولسا، ھەزىم قىلىش ئورگانلىرىدىكى راك كېسەللىرىنىڭ نېمە سەۋەبتىن كۆپۈيىۋاتقانلىغىنى بىلمەس ئىدى. بىلىش بۇ ياقتا تۇرسۇن، خىتايلارنىڭ لوبنۇردا ئاتوم بومبىسىنى پارتلىتىپ، سىناق ئۆتكۈزۈپ كېلىۋاتقىنىنى ئاڭلاپ، كۆرگەن ئەمەس.

ئۇلار ھەممە نەرسىنى ئاللاھدىن كۆرەتتى، ئاللانىڭ يازمىشى دەپ بىلەتتى!

ئامما، بۇ نەرسىلەر ئاللاھدىن ئەمەس، ئادەملەردىن كېلىۋاتقانلىقىنى بىلمەس، ھەتتا خىيالىغىمۇ سىغدۇرالماس ئىدى!

ئاللاھغا شۈكرى، بۇ خىلدىكى ئاپەت، بۇ خىلدىكى پاژىەدىن ئۆزبەكستان ئامان ئېكەن. ئۆزبەكستاننىڭ قوغۇن- تاۋۇزلىرى بولسۇن، مېۋە- چېۋىلىرى بولسۇن، كۆكتاتلىرى بولسۇن، ھازىرقى بىزنىڭ ۋەتەندىكىگە قارىغاندا ياخشى، تاتلىق، دەملىك، ئېكولوگىيالىك ژەھەتتىن خېلىلا تازا ئېكەن.

ياز كۈنلىرى تونۇر بېشىدا ئىسسىق نان بىلەن يېگەن تاۋۇز ئەمەتژان ئاكامنىڭ فازېندىسىدا قايتىلاندىدە، مەرھۇم ئاتا- ئانام، غۇلژىدىكى ئۆيىمىز، تونۇرىمىز، ئاتامنىڭ تونۇرغا ئوت سېلىشلىرى، ئانامنىڭ نان يېقىشلىرى، مېنىڭ شوخ بالىلىق چاغلىرىم كۆز ئالدىمدىن بىر- بىرلەپ تىزىلىپ ئۆتكەندەك بولدى...

مۇھەمەت تاغام ئىككىمىز ئېتىز- ئېرىقلارنى лموسكۋىچ╗بىلەن بىر قۇر ئايلىنىپ كەلسەك، خىزمەتچى ئايال تونۇرغا نان يېقىۋاتقان ئېكەن. زىبىنىسا ئانام بىلەن ئەلىشېر ئۇ ئايالغا ياردەلىشىۋېتىپتۇ. بىز ماشىنىدىن چۈشۈشىمىزگىلا زىبىنىسا ئانام؛

- قەيسەر، ئىسسىق نان يەڭلار ، ئوغلۇم؟- دېدى.

تاغام ئىككىمىز تونۇر بېشىغا كەلدۇق. تونۇر يېنىغا قويۇلغان ئۈستەل ئۈستىگە تونۇردىن يېڭىلا سويۇۋېلىنغان، قىزىرىپ پىشقان توغاچلارنى يېيىۋېتىپتۇ. ئىسسىق ناننىڭ ئەژايىپ خۇش پۇرىغى گۈپۈلدەپ تۇراتتى.

ئاھ، نېمە دېگەن خۇش پۇراق! سۆز بىلەن ئېيتىپ يەتكۈزگۈسىز مۇنداق خۇش پۇراق ناندىن باشقا ھېچ نەرسىدە بولمىسا كېرەك؟... лنېمىنىڭ پۇرىغى ياخشى؟╗ دېسە، بىرلىرى лگۈلنىڭ، ئەتىرنىڭ، فرانسۇز دۇخىسىنىڭ!╗دېيىشى مۇمكىن؟ باشقىسىنى بىلمەيمەنۇ، بىراق، مېنىڭ ئۈچۈن بۇ دۇنىيادا ناننىڭ پۇرىغىدىن ئېسىل پۇراق يوق، بولۇشىمۇ مۇمكىن ئەمەس!

قىزىرىپ پىشقان چىرايلىق توغاچتىن بىرنى ئالدىمدە، ئۈزىمگە يېقىپ تۇرۇپ ئۇزاق پۇرىدىم.

- پاھ، پاھ، نېمە دېگەن پۇرايسەن؟ سېنى ئادەم پۇراپ- پۇراپ تويمايدۇ؟!. .

زىبىنىسا ئانام نان ئۇشتىدى.

- دادىسى، قەيسەر ئوغلۇم، قېنى، ئىسسىق ناندىن ئېغىز تېگىڭلار؟- دەپ تەكلىپ قىلدى.

تاغام ئىككىمىز گۈپۈلدەپ خۇش پۇراق چېچىپ تۇرغان ئىسسىق، مېيزىلىك، يۇمشاق ناندىن يېدۇق.

- ئەلىشېر، تاۋۇزدىن بىرنى ئېلىپ چىقىڭ، ئوغلۇم؟- دېدى تاغام نەۋرىسىگە.

- خوپ بوۋا، ھازىر!- ئەلىشېر قوغۇن- تاۋۇز، مېۋە- چېۋە ساقلايدىغان چەتتىكى ئۆيگە ژۈگۈرەپ كىرىپ كەتتى.

ھەيەل قىلماي يوغان ئالا تاۋۇزدىن بىرنى كۆتۈرۈپ چىقتى. تاغام تاۋۇزنى ئۈستەلنىڭ بىر چېتىگە قويۇپ، دەسمال بىلەن سىرتىنى سۈرتتى. نەۋرىسىگە پىچاق، لىگەن ئېلىپ كېلىشىنى بۇيرۇدى.

زىبىنىسا ئانا قازان بېشى تەرەپتىن بىر قولىدا يۇغان پىچاق، بىر قولىدا چوڭ لىگەننى كۆتۈرۈپ بىز تەرەپكە ژۈگۈرەپ دېگۈدەك كېلىۋاتقان نەۋرىسىگە قاراپ؛

- ھاي، بالام، ئاستا مېڭىڭ، ژىقىلىپ چۈشمەڭ، پىچاقنى ئاۋايلاڭ!- دەپ ۋارقىرىدى...

مەرھۇم ئاتام بىلەن ئانام لاپ قىلىپ كۆز ئالدىمغا كەلدى... лتوۋا، - دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - مونۇ ئوخشاشلىقنى قارا. بىر چاغلاردا بىزنىڭ ھويلىدا، تونۇر بېشىدا خۇددى مۇشۇنداق ئىشلار بولىدىغان. ئاتام تاۋۇز ئېلىپ چىقىشىمنى، ئاندىن قازان بېشىدىكى پىچاقنى ئېلىپ كېلىشىمنى بۇيراتتى. ئانام؛ лئوغلۇم، ئاستا ماڭ، پىچاقنى ئاۋايلا!... ╗دەپ ئەندىشە قىلىدىغان...

ئۆپكەم ئۆرلەپ، ژىغا ياماشتى. ئۆزۈمنى ئاران بېسىۋالدىم. ئىچىمدىن ھۆپۈلدەپ كەلگەن ئاچچىق پۇغاننى سىرتىمغا چىقارماي، قايتىدىن ئىچىمگە ژۇتۇۋەتتىم.

تاغام تاۋۇزنى ئاتام رەمىتىگە ئوخشاش نانتاختىنىڭ ئۈستىگە ئەمەس، چوڭ لىگەڭە تىلدى. ئوخشىمىغىنى، ئايرىمچىلىغى پەقەت شۇلا بولدى، خالاس.

- تاۋۇزنى مۇشۇنداق تونۇر بېشىدا، تونۇردىن يېڭى سويۇۋالغان ئىسسىق نان بىلەن يېگەننىڭ گەشتى بىشقىچە بولىدۇ؟- دېدى تاغام بىز ھەممىمىز ئىسسىق نان بىلەن مۇزدەك تاۋۇزنى راھەتلىنىپ يەۋاتقىنىمىزدا.

- توغرا ئېيتىسىز، تاغا، تاۋۇزنى ئىسسىق نان بىلەن مۇشۇنداق يېگەننىڭ تەمىمۇ باشقا، گەشتىمۇ، راھىتىمۇ باشقىچىدە؟- دېدىم تاغامنىڭ سۆزىنى قۇۋۋەتلەپ...

٭ ٭ ٭

كۈنلەر كۆڭۈللۈك، خاتىرژەم ئۆتۈشكە باشلىدى.

ئارىدىن ھەش- پەش دېگۈچە ئىككى ئايمۇ ئۆتۈپ كەتتى. بۇ ۋاقىت ئىچىدە مەن ئۆزبەكچىنى خېلىلا ئوبدان سۆزلەيدىغان بولۇپ قالدىم. بۇ يەردىكىلەر بىلەن ئۆزبېكچە سۆزلەشسەم، ئەلىشېر بىلەن ئىڭلىزچە سۆزلىشىشكە تىرىشاتتىم. ئەلىشېر ئىڭلىزچىنى مەكتەپتىكى دەرسىدىن سىرت يەنە ھەر كۈنى بىر ساات ئىڭلىز تىلى مۇەللىمىدىن ئاقچا تۆلەپ ئوقۇۋېتىپتۇ. ئەلىشېر ئىڭلىز تىل- يېزىقلىرىنى ئوبدان بىلگەنلىكتىن، مەن ئۇنىڭغا چامباشچىلىقنى ئۆگەتسەم، ئۇ ماڭا ئىڭلىز تىل- يېزىقلىرىنى ئۆگىتەتتى.

مۇشۇ ئىككى ئاينىڭ ئىچىدە مەن ئۆزۈمنى بەك تېتىك، ساغلام، بەقۇۋەت ھېس قىلىشقا باشلىدىم. سەۋەۋى، كۈنلەر خۇشال- خوراملىقتا بەك كۆڭۈللۈك ئۆتەتتى. ھەر كۈنى ئەتىگەندە ۋە كەچتە سپورتنىڭ بىر نەچچە تۈرلىرى بويىچە داۋاملىق ئۆتكۈزۈلۈۋاتقان مەشىقلەر مېنى روھى ھەم ژىسمانىي ژەھەتتىن چېنىقتۇرۇپ كەلمەكتە ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە يەپ- ئىچىۋاتقان تاماقلارنىڭ كۈچلۈكلۈكى بىلەن تۈرلىرىنىڭ كۆپلۈكى، بولۇپمۇ غاز گۆشلىرىنىڭ تەركىبىدىكى كۈچلۈك ماددىلار بىلەن تاغنىڭ ساپ ھاۋاسىدىن مېنىڭ ئىلگەركى سولغۇن، ياداڭ چىرايىمدىن ئەسەرمۇ قالمىغان. ئۈزلىرىم تولۇپ، ئىككى مەڭزىم قان تېمىپ تۇرغاندەك، قىزغۇچ رەڭگە كىرگەن ئىدى.

ئىككى ئايلىق مەشىق بوشقا كەتمىدى. ئىنتايىن تىرىشچانلىق، قىزىقىش- ئىشتىياق، تالانت- قابىلىيەت ئەلىشېرنىڭ ماھارىتىنى خېلىلا ئاشۇردى. ھازىر ئۇ تال چىۋىقنىڭ ئۇچىدىكى نەرسىلەرنى بىر سەكرەپ پېقىراش ئارقىلىق ئايىغىنىڭ ئۈزلىگى بىلەن ئۇرۇپ چۈشۈرۈۋېتىدىغان بولدى. ھەر ئىككى ئايىغىدا ئوخشاشلا تېپىدىغان دەرىژىگە يەتتى. باش ئېتىشنى، باش بىلەن ئۇرۇشنىمۇ ئۆگەندى. بوكستىمۇ ياخشى. ھەر ئىككى قولى بىردەك ئىشلەيدۇ. بولۇپمۇ، ئوڭ قولىغا قارىغاندا، سول قولىنىڭ ھەرىكىتى چاققان. ئۇرۇش كۈچىمۇ ياشلىقىغا نىسبەتەن خېلىلا قاتتىق. بۇلارنى ئۆز كۆزى بىلەن بىر نەچچە قېتىم كۆرگەن ئۇنىڭ ئاتىسى ئەمەتژان ئاكام ئىككى ئاينىڭ ئىچىدە ئوغۇلىنىڭ شۇنچىلىك ماھارەتنى ئېگىلىگەنلىگىگە ھەيران قالدى. ماڭا چەكسىز مىننەتدارلىقىنى ئىزھار قىلدى.

بىر كۈنى كەچلىك مەشغۇلاتىمىزنى ئۆتكۈزۈۋاتساق، ئەمەتژان ئاكامنىڭ ماشىنىسى بىلەن يەنە بىر يېنىك ماشىنا ھويلىغا كىرىپ كەلدى. ئەمەتژان ئاكامنىڭ ماشىنىسىدىن، ئاغىنىلىرى بولسا كېرەك، ئىككى كىشى، يەنە بىر ماشىنىدىن دومبىلاق كەلگەن، سېمىزلىقتىن قوسىغى چىقىپ كەتكەن، ئەتراپىدىكىلەرگە قارىغاندا خېلىلا چوڭ كۆرۈنىدىغان كىشى بىلەن چىرايلىق ياش چوكان چۈشتى.

- داداملار، ئەكرەمژان تاغاملار كەپتۇ!- دەپ ئەلىشېر ئۇلارنى ئىشارە قىلىپ.

- ھوي، مېھمانلار كەپتىغۇ؟- دەپ، بىزنىڭ مەشغۇلاتلىرىمىزنى تاماشە قىلىپ ئولتارغان تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانام ئورنىدىن تۇردى. مېھمانلارنىڭ ئۆزلىرىگە قاراپ كېلىۋاتقىنىنى كۆرگىنىدىن كېيىن، بوۋاي- موماي تۇرغان ژايىدا ئۇلارنىڭ كېلىشىنى كۈتۈپ تۇرۇۋەردى.

مېھمانلار تاغام بىلەن ئاتا- بالىدەك قۇچاغلىشىپ كۆرۈشتى. قوللىرىنى كۆكسىگە قويغان ھالدا باشلىرىنى ئېگىشىپ، مومايغا سالام قىلىشتى. ھال- ئەھۋال سوراشتى. ئاندىن ئەلىشېر ئىككىمىز بىلەن قول ئېلىشىپ كۆرۈشتى. مەن ئۇلارنىڭ، بۇ ئاىلىنىڭ يېقىن كىشىلىرى ئېكەنلىگىنى سەزدىم.

- ئەكرەمژان ئاكاملار بىلەن ناھىيىگە چىققان ئېدۇق. سىلەرنى كۆرۈپ، سالام بېرىپ ئۆتەيلى دەپ، بۇ ياققا كېلىشتى، - دېدى تىنچلىق- ئامانلىقتىن كېيىن ئەمەتژان ئاكام.

- بەك ئوبدان بوپتۇ، بالىلىرىم. بىز بەك مىننەتدار، - دەپ تاغام ئۇلار بىلەن قايتىدىن ئەھۋال سوراشتى.

- ھە، مۇھەمەت تاغا، ئەلىشېر ئويۇن كۆرسۈتىۋاتقان ئوخشىمامدۇ سىلەرگە؟- دەپ خام سېمىز كەلگەن، كۆرۈنۈشىدىن، ئەتراپىدىكىلەرنىڭ ئۇنىڭغا كۆرسۈتۈۋاتقان ھۆرمەت، خۇشامەتلىرىدىن خېلى چوڭ بايۋەچچە ئېكەنلىگى بىلىنىپ تۇرغان كىشى ئەلىشېر ئىككىمىزگە قاراپ قويدى.

- ھە، شۇنداق. ئانىڭىز ئىككىمىز ھەر كۈنى كەچتە بۇ سپورتچىلارنىڭ ئويۇنىنى تاماشە قىلىپ، مۇشۇنداق ئولتىرىمىز. ئەلىشېر ئوغلۇم ھازىر بەك زور بولۇپ كېتىۋاتىدۇ. تىل تەگمىسۇن، ئاللاھ ئۆمرىنى بەرسۇن، ئەلىشېر دېگىنىڭىز ھازىر قول بىلەن، پۇت بىلەن، باش بىلەن ئۇرۇشنى راسا ئۆگەندى، - تاغام مەغرۇرلۇق بىلەن نەۋرىسى ئەلىشېرنى ماختىدى.

- بىزمۇ شۇنداق ئاڭلىغان، - دېدى ئۇ كىشى. - ئۇنداق بولسا، ئەلىشېرنىڭ، بىزنىڭ كېلەچەك چېمپىونىمىزنىڭ ئويۇنىنى بىزمۇ بىر كۆرەيلى؟ قانداق دېدىم، ژىگىتلەر؟- دەپ ئەتراپىدىكىلەرگە قارىدى. ھەممە ئۇنى قۇۋەتلەشتى.

- ئەلىشېر، ئوغلۇم، ئەكرەمژان تاغىڭىزغا، بۇ ئاكىلىرىڭىز بىلەن ھەدىڭىزگە ماھارىتىڭىزنى بىر كۆرسىتىپ قويۇڭ!- دېدى تاغام.

- خوپ، بوۋا، - ئەلىشېر ماڭا قارىدى.

- چامباشچىلىقنى كۆرسىتىشكە رۇخسەت قىلىمەن!

- خوپ بولىدۇ، ئۇستاز، - ئۇ يەردە ياتقان يېرىمى كېسىلگەن پلاستماسسا بوتۇلكىلارنى تۆرت تەرەپكە تىكىلگەن تال چىۋىقلارنىڭ ئۇچىغا كىرگۈزدىدە، مەيداننىڭ ئوتتۇرىغا چۈشتى. مەندىن كوماندا كۈتتى. مەن، بىزنى قورشاپ تۇرغان مېھمانلارغا قارىسام، ئۇلار قىزىق بىر ئويۇننىڭ باشلىنىشىنى كۈتۈۋاتقان تاماشىبىنلاردەك تاقەتسىزلىنىپ تۇرۇپتۇ. يەردە ياتقان مىس تاۋاقنى ئالدىمدە، ئەلىشېرگە؛

- تەييارمۇسىز؟- دەپ سورىدىم.

- ھە، مەن تەييار!

مەن مىس تاۋاقنىڭ ئارقىسىغا ياغاچ بىلەن قاتتىق بىرنى ئۇردۇم. ژاڭ- ڭ- ڭ! قىلغان ئاۋاز بىلەن تەڭ ئەلىشېرنىڭ лۋەيت!╗دەپ ۋارقىرىغان چېقىراق ئۈنى ئەتراپنى چاڭ كەلتۈرۈۋەتكەندەك بولدى. ئەلىشېر بىردە ئوڭغا، بىردە سولغا پېقىراپ سەكىرەپ، بويى بىلەن تەڭ تال چىۋىقلار ئۈستىدىكى نەرسىلەرنى ئايىغىنىڭ ئۈزلىگى بىلەن بىر- بىردىن تېپىپ چۈشۈرۈۋەتتى. تەرەپ- تەرەپتىن лياشاڭ، ياشاڭ!╗دېگەن ئاۋازلار بىلەن چاۋاكلار چېلىندى. ئەلىشېر چوڭ سپورت مەيدانلىرىدىكى غالىپلار ئوخشاش ئالدى بىلەن ماڭا، ئاندىن ئەتراپىدىكى تاماشىبىنلارغا ئېگىلىپ سالام قىلدى. ئۇنىڭ بۇ ھەرىكەتلىرىدىن كېيىن ئالقىش سادالىرى تېخىمۇ ياڭراپ كەتتى.

- سىز ناھايىتى زور بولۇپ كېتىپسىزغۇ، ئەلىشېر؟ يارايسىز. مەن سىزگە قايىلمەن!- دەپ خام سېمىز كىشى ئەلىشېرنىڭ باشلىرىنى سىيپىدى.

- بۇ ماھارەتنى ماڭا ئۇستازىم قەيسەر ئاكام ئۈگۈتىۋاتىدۇ، - دەپ مېنى ئىشارە قىلدى ئەلىشېر. - قەيسەر ئاكام بەك زور. قەيسەر ئاكامنىڭ ئويۇنىنى كۆرسىڭىز ھەيران قالىسىز، ئەكرەمژان تاغا!

- شۇنداقمۇ؟- دەپ ئۇ كىشى ماڭا قارىدى.

- ئۇستاز، سىزدىن ئىلتىماس، ئەكرەمژان تاغامغا، مېھمانلارغا چامباشچىلىقتىن بىر ئويۇن كۆرسەتسىڭىز؟- دېدى ئەلىشېر ماڭا يارۋۇرغاندەك قىلىپ. ئەكرەمژان تاغا دېگەن خام سېمىز كىشى بىلەن ئۇنىڭ ئەتراپىدىكىلەر ئەلىشېرنىڭ بۇ ئىلتىماسىنى قوللاشتى.

лقەيسەر، بۇ ساڭا كەلگەن بىر پەيت. قېنى، بار ماھارىتىڭنى بىر كۆرسەت!- غايىپتىن كەلگەن بۇ ئاۋاز قۇلىغىم تۈۋىدە قوڭغۇراقتەك ژاراڭلىغاندەك قىلدى. بۇ ئاۋاز بىلەن تەڭلا پۈتۈن ۋۇژۇدىمغا مىسلىسىز كۈچ- غەيرەت ئېقىپ كىرگەندەك بولدى. بۇ مىسلىسىز كۈچ- غەيرەت تەن- تېنىمگە سىغماي، چىقىش ژايىنى تاپالمايۋاتقاندەك، قول- ئاياغلىرىم ئۆزلۈكىدىن قىزىپ، ھەرىكەتكە كېلىشكە باشلىدى...

دەررۇ مەيدانغا چۈشتىم. تۆرت تەرەپكە بېكىتىلگەن، ئېگىزلىكى بويۇمدىن ئوتتۇز- قىرىق سانتىمېتىر ئېگىزلىكتىكى تال چىۋىقلار ئۇچىغا كىرگۈزۈپ قويۇلغان پلاستماسسا بوتۇلكىلار лبىزنى ھازىر ئاياق بىلەن، باش بىلەن ئۇرۇپ ئۇچرىۋېتىدۇ╗دەپ تۇرغاندەك ئىدى.

ئەلىشېر؛

- سىز تەييارمۇ؟- دەپ ماڭا قارىدى.

- تەييار!- دەپ بېشىمنى لىڭشىتتىم.

ئەلىشېر مىس تاۋاقنىڭ ئارقىسىغا лژاڭ- ڭ- ڭ!╗قىلىپ بىرنى ئۇردى.

مەن лھايت!╗دەپ ۋارقىراپ، ئوڭ تەرەپكە مايمۇندەك سەكىرەپ- پېقىراپ تۇرۇپ، سول ئايىغىمنىڭ ئۈزلىگى بىلەن چىۋىقنىڭ ئۈستىدىكى نەرسىنى تېپىۋېدىم، ئۇچۇپ چىقىپ كەتتى. ئاندىن يەنە بىر قېتىم лھايت!╗دەپ ۋارقىراپ، سول تەرەپكە سەكىرەپ- پېقىراپ، ئوڭ ئايىغىم بىلەن ئىككىنچى تال چىۋىقنىڭ ئۇچىدىكى پلاستماسسا بوتۇلكىنى تېپىپ چىقىرىۋەتتىم. سېرك ئويۇنچىلىرىغا ئوخشاش تىك تۇرغىنىمچە ئارقامغا بىر موللاق ئاتتىم. يەرگە تىك چۈشتۈم. سەكىرەپ بېرىپ، تال چىۋىق ئۈستىدىكى نەرسىنى بېشىم بىلەن ئۇرۇپ چىقىرىۋەتتىم. شۇنىڭدىن كېيىن ناھايىتى تېزلىك بىلەن ئىككى ئالىقىنىمنى يەرگە قويۇپ، ئالدىمغا موللاق ئاتتىم. ئايىغىم يەرگە چۈشۈشى بىلەن كۆز ژۇمۇپ، ئاچقان ئارىلىقتا سەكرەپ بېرىپ، تۆتىنچى تال چىۋىقنىڭ ئۇچىدىكىنى ئاستىدىن قولۇم بىلەن ئۇرۇپ ئۇچرىۋەتتىم.

ئەلىشېر بىرىنچى بولۇپ лئۇر- ر- را!╗دەپ ۋارقىراپ، چاۋاك چالدى. تاماشىبىنلارنىڭ ھەممىسى چاۋاك چېلىپ ئالقىشلىدى.

مەن ئەن№ئەنە بويىچە ئالدى بىلەن ئەلىشېرگە، ئاندىن تاماشىبىنلارغا ئېگىلىپ سالام قىلدىم. چاۋاكلار خېلىگىچە داۋام قىلدى. كۆرۈۋاتىمەن، سېزىۋاتىمەن، مېھمانلارنىڭ ھەممىسى مېنىڭ ماھارىتىمگە ھەيران قېلىشتى.

يوغان قورساق كىشىنىڭ يېنىدا تۇرغان ئەمەتژان ئاكام مېنى يېنىغا چاقىردى.

- يارايسىز ژىگىت، يارايسىز، - دەپ ئۇ كىشى غولۇمغا قاقتى. - دەرەقتىن دەرەققە سەكرەپ، موللاق ئاتىدىغان مايمۇننىڭ ئۆزىلىغۇ سىز؟ مەن مۇنداق چاققانلىق بىلەن ماھارەت كۆرسۈتىدىغان كاراتېسنى كۆرمىگەن ئېكەنمەن. ياشاڭ، ئۇكا!...

بىر نەرسە قارا دېگەندەك، قىلىپ قالدى. ئەكرەمژان ئىسىملىك بۇ بايۋەچچە ئاكىمىزنىڭ يېنىدا تۇرغان بەك چىرايلىق چوكاننىڭ كۈلۈپ تۇرغان چولپان كۆزلىرىگە كۆزلىرىم توقۇنۇشتى. توقۇنۇشتىيۇ، ھەر ئىككى كۆزلەرنىڭ بۇ توقۇنۇشىدىن چېقىلغان چاقماقتەك ئوت چىقىپ، ئاشۇ ئوت قان تومۇرلىرىم ئارقىلىق پۈتۈن ۋۇژۇدىمغا تاراپ، ئۇ ئوتنىڭ بىر پارچىسى ژۈرىگىمگە بېرىپ قادالغاندەك بولدى. شۇ زامان پۈتۈن ۋۇژۇدىمنى ئەژايىپ ئىللىق، ھاياتىمدا بولۇپ كۆرمىگەن بىر تۈرلۈك لەززەتلىك، شېرىن سېزىملار بىردىن ئېگىلىدى. ئۆزۈم بىر قىسمىلا بولۇپ قالدىم...

كۆزلىرىمنى ئۇ شەھلا كۆزلەردىن ئېلىپ قاچتىم. ئامما، ئىرادەمگە بوي سۇنمىغان بىر كۈچ مېنى ئاشۇ كۈلۈپ تۇرغان كۆزلەرگە يەنە بىر قېتىم قاراشقا مەژبۇر قىلاتتى. يەر ئاستىدىن ئوغرىلىقچە قارىدىم. лياندۇرىمەن، كۆيدۈرىمەن، ئادا قىلىمەن!╗دەپ تۇرغان ئۇ ژادۇ كۆزلەر ماڭا ھامان كۈلۈپ، تىكلىنىپ قاراپ تۇراتتى...

- بۇ ئۇكىمىز كىم بولىدۇ، ئەمەتژان؟- دېگەن بايۋەچچە ئاكىمىزنىڭ ئاۋازى مېنى ھوشۇمغا كەلتۈردى.

- بىزنىڭ قېرىندىشىمىز. دادامنىڭ ئالمۇتىدىكى تۇغقانىنىڭ ئوغۇلى. ئىسمى قەيسەر!- دەپ تونۇشتۇردى مېنى.

- ئۆزىمۇ، ئىسمىغا ژىسمى ياراشقان قەيسەر ژىگىت ئېكەن!- دەپ ئۇ كىشىنىڭ مېنى ماختىغىنىدىن يېنىمدا تۇرغان ئەلىشېر شۇنداق دېدى؛

- قەيسەر ئاكام بوكستىمۇ بەك زور. قەيىرىگە ئۇرسىڭىزمۇ تاياق ئۆتمەيدۇ. مەشغۇلات ئۆتكۈزگەن ۋاقىتلىرىمىزدا лمېنى ئۇرۇڭ، كۈچىڭىزنىڭ بارىچە ئۇرۇڭ؟╗دەپ، ئۆزىنى ياغاچ بىلەن ئۇرغۇزىدۇ. ياغاچلار سۇنۇپ كېتىدۇ. ۋاي ژان دەپ قويمايدۇ. يە بىر يېرى كۆكەرمەيدېكەن. مەن ھەيران قالىمەن!

- شۇنداقمۇ تېخى؟- سورىدى بايۋەچچە ئاكىمىز.

- قوللىرى، ئاياغلىرى ياغاچتەك قاتتىق. ئىشەنمىسىڭىز قوللىرىنى تۇتۇپ بېقىڭا؟- دېدى ئەلىشېر مېنى ماختىغاننىڭ ئۈستىگە ماختاپ. بالىدە دەپ، بېشىمنى لىڭشىتىپ، كۈلۈپ قويىمەن.

- مەيلى، تۇتۇپ كۆرەيلى، - دەپ ئۇ كىشى بالىنىڭ كۆڭلىنى قايتۇرغۇسى كەلمىدى ئەتىمالىم، مېنىڭ مايكىچان ئوچۇق بەدەنلىرىمگە، تىرسسىدەڭ تۇرغان مۇسكۇللىرىمغا ھەۋەس بىلەن قارغاچ، يۇمشاق ئالىقانلىرى بىلەن بىلەكلىرىمنى تۇتتى. - راست ئېيتىسىز، ئەلىشېر، ئۇستازىڭىزنىڭ قوللىرى ياغاچتەك قاتتىق، تۆمۈردەك قاتتىق ئېكەن!...

بۇ بايۋەچچە ئاكىمىزنىڭ يېنىدىكى چىرايلىق چوكانغا يەنە بىر قېتىم قارىغۇم كېلىپ كەتتى. نېمىشقا شۇنداق؟ ئۆزۈم بىلمەتتىم. بۇ مېنىڭ ھاياتىمدا بىرىنچى قېتىم سادىر بولۇۋاتقان غەلىتە ئىش ئىدى.

چىرايلىق خېنىم سىرلىق قاراش، بېقىش بىلەن مېنى بىر قىسمىلا قىلىپ، ئۆزىگە بىردىن ژەلىپ قىلىۋالدى.

ئەلىشېرنىڭ، بايۋەچچە ئاكىمىزنىڭ سۆزلىرىگە ۋە ئۇ كىشىنىڭ بىلەكلىرىمنى تۇتۇپ كۆرۈشلىرىگە باش ئېغىتىپ، كۈلگەندەك بولۇپ، ئوغرىلىقچە چىرايلىق خېنىمغا لاپ ئېتىپ بىر قاراۋالدىم. شەھلا كۆزلەر ماڭا قىزىقىش، ھەۋەس بىلەن بېقىپ تۇرۇپتۇ. ئۇ كۆزلەردىن مەن، بۇ گۈزەل چوكاندا بايۋەچچە ئاكىمىزغا ئوخشاش بىلەكلىرىمنىڭ، بولژۇڭ گۆشلىرىمنىڭ راستىنىلا ياغاچتەك قاتتىق، تۆمۈردەك قاتتىق ئېكەنلىگىگە ئىشەنچ ھاسىل قىلغۇسى كەلگەندەك، ئۇنىڭدا مېنىڭ تەنلىرىمگە يۇمشاق قوللىرىنى بىر تەگكۈزۈش ئىستىگى، خاھىشىنىڭ شۇ تاپتا پەيدا بولغانلىقىنى سەزگەندەك، بىلگەندەك بولدۇم...

بۇ كۈنى ئۇلار ئۇزاق مېھمان بولۇپ، كەچ قايتىشتى.

ھەر قانداق ئەر كىشىنى پاھ دېگۈزىدىغان، شېرىن خىياللار دېڭىزىغا غەرق قىلىدىغان شەھلا كۆزلۈك بۇ چىرايلىق خېنىم ئۆزىدىن خېلىلا چوڭ ياشتىكى ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ رازىيا ئىسىملىك كىچىك خوتۇنى ئېكەنلىگىنى بىلدىم، خالاس!

ئىككى ئاينىڭ ئىچىدە بىر قېتىممۇ شەھەرگە چۈشۈشكە ئۇنىماي قويغان ئەلىشېر تەتىل ۋاقتىنىڭ تۈگەپ قالغانلىقىدىن ئامالسىز ئۆيىگە قايتىشقا مەژبۇر بولدى. ئۇ ھەر شەنبە كۈنى چۈشتىن كېيىن چىقىپ، يەكشەنبە كۈنى كەچكىچە مۇشۇ يەردە بولۇپ، مەشىقنى داۋاملاشتۇرۇشنى تولىمۇ خالايدىغانلىقىنى ئېيتىپ، دادىسى بىلەن ئۆيىگە- - شەھەرگە قايتىپ كەتتى.

شاگىرتىم شەھەرگە چۈشۈپ كەتكەندىن كېيىنمۇ مەن يالغۇز ئۆزۈم مەشىقلىنىشنى توختاتقىنىم يوق. ئەمەتژان ئاكام ئوغۇلىنى شەنبە كۈنى چۈشتىن كېيىن ئەپچىقىپ قويۇپ، يەكشەنبە كۈنى كەچتە ئېلىپ كېتىپ تۇردى...

نويابىر№ ئېيىمۇ ئاخىرلىشىپ، سالقىن چۈشۈپ قالدى. بۇنداق ۋاقىتتا مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانام شەھەرگە كىرىپ كېتىدېكەن. قىشىچە شەھەردىكى ئۆيىدە تۇرۇپ، باھار كېلىشى بىلەن چاڭزىغا قايتىپ چىقىدېكەن. بوۋاي- موماي شەھەرگە چۈشۈپ كەتكىنى بىلەن بۇ يەردىكى ئىشلارغا مەست№ئۇل بولىدىغان ئادەملەرنىمۇ ئەمەتژان ئاكام بەلگىلەپ قويغان. غەم- تەشۋىش قىلىدىغان ھېچ نەرسە يوق. ئىش- ئوقەت ئۆز- ئۆزىدىن مېڭىۋاتقان. بوۋاي- موماي يازىچە چاڭزىدا بولغىنى بىلەن ھېچ قانداق ئېغىر ئىش قىلىشمايدۇ. ئۇ بۇ ئىشلارغا كۆز- قۇلاق بولغاچ، سالقىن تاغ باغرىدا، ساپ ھاۋادا دەم ئالاتتى. شۇڭا ئۇلار يازنىڭ ئىسسىق، تىنژىق كۈنلىرى شەھەرگە چۈشكىنى ئۇنىمايدۇ. چاڭزىدىن كەتكۈسى كەلمەيدۇ. ئۇرۇق- تۇغقانلىرىنىڭ توي- تۆكۈن، نەزىر- چىراغ ۋە باشقا مۇھىملىرىغا قاتنىشىش ئۈچۈنلا ئامالسىزدىن شەھەرگە چۈشىدىدە، بۇ يەرگە قايتىپ چىققۇچە ئالدىرىشىدۇ.

ئەمەتژان ئاكامنىڭ شەھەردە ھاشامەتلىك چوڭ قورا- ژايى بولۇپ، ھويلىنىڭ بىر چېتىدە بوۋاي- مومايغا ئاتاپ لايىقلاشتۇرۇپ، ھاژەتخانىلىرىنى، ژۇيۇنىدىغان خانىلىرىنى ئىچىگە ياسىتىپ بەرگەن بىر نەچچە ئېغىزلىق چىرايلىق ئۆيى بار. مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامنىڭ ئىلتىماسى بىلەن ئاشۇ ئۆينىڭ بىر خانىسى مېنىڭ ياتاقخانام بولدى. سەۋەب، مەن مۇشۇ ئاىلىنىڭ بىر ئەزاسى، بوۋاي- موماينىڭ كەنژە ئوغۇلى بولۇپ قالغان ئىدىم.

بىزنىڭ ژاڭزىدىن شەھەرگە قايتىپ چۈشكىنىمىزدىن ئەلىشېر تولىمۇ خۇشال ئىدى. ئەمەتژان ئاكام ئوغۇلى ئۈچۈن ھويلىنىڭ بىر چېتىگە چوڭ بىر ئۆينى مەشىقلىنىش زالى قىلىپ ياسىتىپ بەرگەن. ئۇ يەرگە كېرەكلىك نەرسىلەرنىڭ ھەممىسى ئورنىتىلغان. قىش چىققۇچە ئەلىشېر ئىككىمىزنىڭ مەشىقلىرىمىز مۇشۇ زالدا ئۆتىدىغان بولدى.

بىر كۈنى كەچكى تاماقتىن كېيىن ئەمەتژان ئاكام، بۈگۈن ئەتىگەن تۇداخۇن ئاكامنىڭ تېلېفون قىلغانلىقىنى، شىركەتنىڭ ئىشلىرى بىلەن ئالمۇتىغا چىققىنىغا بىر نەچچە كۈن بولغانلىقىنى، ئالمۇتىدىكى ھەدىسىنىڭ ۋە ئۇلارنىڭ بالا- ژاقىلىرىنىڭ /بىزنىڭ ئاىلىنى دېمەكچى/ساق- سالامەت ئېكەنلىگىنى، ئۆزىنىڭ ۋە بىزنىڭ ئاىلىدىكىلەرنىڭ چوڭ سالاملارنى ئېيتقانلىقىنى يەتكۈزۈپ، شۇنداق دېدى؛

- قەيسەر ئۇكام، ئاتا- ئانىڭىز سىزنى ھازىرچە ئۆيگە قايتىمەن دەپ ئويلىمىسۇن، دەۋاتقان ئوخشايدۇ. سىزدىن تاياق يېگەن بالىنىڭ ۋە باشقىلىرىنىڭ ئاتا- ئانىلىرى ئاچچىقىدىن قايتىشى بۇ ياقتا تۇرسۇن، سىزنى بەرىبىر تۈرمىگە ئولتارغۇزىمىز، تۈرمىدە ژايلايمىز، دەۋاتقان كۆرۈنىدۇ. ئۆيىڭىزگە مىلىسىيا بىر نەچچە قېتىم كېلىپ، سىزنى ئىزدەۋاتقان ئوخشايدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇكام، ئالمۇتىنى ئېسىڭىزدىن چىقىرىڭدە، بۇ يەردە خاتىرژەم، ئۆز ئۆيىڭىزدىكىدەك ئەركىن تۇرۇۋېرىڭ؟- دېدى.

лھە، دېمەك، مېنى تېخىچە ئىزدەشتۈرىۋېتىپتۇ؟... بۇ يەردىن چىقتىم، قولغا چۈشتۈم دېگەن سۆز. ئەمدى قولغا چۈشتۈم، خىتاينىڭ ئۇ دوزاقلىرىدىن ساق چىقىشىم مۇمكىن ئەمەس. ئۇ دوزاقلارغا يەتكۈزمەيلا، ئۆلۈم ژازاسىغا ھۆكۈم قىلىنىپ بولغان مېنى چېگارىدىن ئۆتكۈزۈۋېلىپلا، شۇ يەردىلا ئېتىپ تاشلىشى تۇرغان گەپ! بۇنداق ئىشلار بىزنىڭ مەملىكەتتە داۋاملىق بولۇپ تۇرۇۋاتىدىغۇ. ھەر خىل يوللار بىلەن چەت ئەللەرگە قېچىپ چىقىپ كەتكەن، قولغا چۈشۈپ قالغان، كېيىن ئۇ مەملمكەتلەر خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بەرگەن قانچىلىگەن گۇناسىز ياش ژىگىتلەرنى چېگارىدىن ئۆتكۈزۈۋېلىپلا ئېتىپ تاشلاۋەتتى؟ قانچىسىنى مۇددەتسىز تۈرمە ژازالىرىغا ھۆكۈم قىلىۋەتتى؟ بۇ ئىشلارنى مەن تالاي قېتىم ئاڭلىغانمەن؟!

شۇنىڭ ئۈچۈن تۇداخۇن ئاكام ئەتتەي تېلېفون قىلىپ، ئەمەتژان ئاكام ئارقىلىق مېنى ئاگاھلاندۇرىۋاتقىنى بىكار ئەمەس! مېنىڭ تەغدىرىمدىن ئەنسىرەۋېتىپتۇ. تۇداخۇن ئاكام بەك ئەقىللىق ئادەمدە، ئېيتقان سۆزلىرىنى قارا... رەھمەت سىزگە، تۇداخۇن ئاكا! سىزنىڭ بۇ ياخشىلىقلىرىڭىزنى قانداقمۇ قايتۇرارمەن؟

مەن ئۈچۈن ھازىر ئۆلۈمدىن ساقلىنىشنىڭ بىردىن- بىر يولى مۇشۇ يەردە ياشاپ تۇرۇش، خالاس. بۇ ئەژايىپ ئىنسانلارغا يالغان گەپ قىلىۋاتقىنىمىزنى ئاللانىڭ ئۆزى كەچۈرەر؟ лئېيتمىغان سۆزنى ئېيتىشقا بولىدۇ، ئېيتقان سۆزنى قايتۇرۇۋېلىشقا بولمايدۇ╗دېگىنىدەك، ئاللاھ بۇيرۇسا، ۋاقتى كەلگەندە مەن ھەممىنى ئاتام ئورنىدىكى مۇھەمەت تاغامغا، ئانام ئورنىدىكى زىبىنىسا ئانامغا، بىر قوساقتا ياتقان قېرىنداش ئورنىدىكى ئەمەتژان ئاكامغا ھەممىنى بىر باشتىن ئېيتىپ بېرىمەن. ئۇلارنىڭ ئالدىدا ئامالسىزدىن يالغان سۆز قىلغىنىم، ئۇلارنى ئالداپ كەلگىنىم ئۈچۈن كەچۈرۈم سورايمەن. مەن ئويلايمەن، ئۇلار مېنىڭ يالغان سۆزلەرنى قىلغىنىمدىن ھەرگىز خاپا بولمايدۇ، مېنى كەچۈرىشىدۇ؟... ╗ شۇ خىل سۆزلەر خىيالىمدىن چاقماق تېزلىكىدە ئۆتتى.

- قەيسەر ئوغۇلىم، سىز ئۆزىڭىزنىڭ ئۆيىدەك بېمالال ياشاۋېرىڭ؟ سىزنىڭ بارىڭىز بىزگىمۇ تولا ياخشى بولدى، - دېدى تاغام.

- ۋاي، ئايلىنىپ كېتەي بالام، مەن ئەمدى سىزنى ئالمۇتىغا ئەۋەتمەيمەن! ئالمۇتىدا سىزنى تۈرمە كۈتۈۋېتىپتۇ؟... تۈرمە دېگەننى ئاللاھ كۆرسەتمىسۇن. يامان ئادەملەرنىڭ يامان نىيىتىدىن ئاللھانىڭ ئۆزى ساقلىغاي! كۆردىڭىزمۇ، ئۇ يامان ئادەملەرنىڭ يامان نىيىتىنى. بار گۇناھ ئۆزىنىڭ بالىسىدا تۇرۇپمۇ، يەنە سىزنى تۈرمىگە ئولتارغۇزىمەن، سوتلىتىمەن دەۋەتقىنىنى قاراڭ!- دەپ ۋايساپ كەتتى زىبىنىسا ئانام.

- ئەلىشېر شاگىرتىڭىزنى تەربىيىلەشنى ئاخىرىسىغا چىقارمىسىڭىز بولمايدۇ، ئۇكام؟ ئەمدى بىز سىزنى، ئانام ئېيتقاندەك، ئالمۇتىڭىزغا ئەۋەتمەيمىز. سىزنى مۇشۇ يەردىن ئۆيلەيمىز، تاشكەنتلىك قىلىۋالىمىز. بۇ يەر ياقىدىغاندۇ سىزگە؟- دېدى ئەمەتژان ئاكامنىڭ تولىمۇ ئوچۇق چىراي ئايالى.

- رەھمەت سىلەرگە، مېنىڭ ئەزىزلىرىم!- دېدىم چەكسىز مىننەتدارلىقتىن قولۇمنى كۆكسىمگە قويۇپ. - ئەلۋەتتە، تاشكەنت ياقىدۇ. مېنىڭ ھازىرقى بىردىن- بىر ئارزۇ- ئارمىنىم شۇكى، ئەژايىپ تالانتلىق، ئەقىللىق بالا، مېنىڭ سۆيۈملۈك ئۇكام ئەلىشېرگە ئۆزۈمدە بار بولغان بارلىق ماھارەتنى ئۆگىتىپ، ئەلىشېرنى رېسپۇبلىكا، ئۇنىڭدىن كېيىن دۇنيا چېمپىونى قىلىپ تەربىيىلەپ چىقىش!

- ياشاڭ ئوغۇلىم، ياشاڭ!- دېدى تاغام مېنىڭ سۆزلىرىمدىن تولىمۇ رازى بولۇپ.

- ئايلىنىپ كېتەي، بالام، ئەلىشېرىم ئىككىڭلار نىيىتىڭلارغا يېتىڭلار، ئېگەكىم، - دېدى زىبىنىسا ئانام.

- رەھمەت سىزگە، ئۇكام!- دېدى دىلەرەم ھەدەم خۇشال بولۇپ.

- قەيسەر ئۇكام، تەشەككۈر سىزگە. ھەدىڭىزنىڭ سۆزىنى ئاڭلىدىڭىزغۇ، سىزنى مۇشۇ يەردىن ئۆيلەيمىز. ئالمۇتىغا كېتىشنى ئويلىماڭ ئەمدى!- دېدى ئەمەتژان ئاكام كۈلۈپ.

- رەھمەت سىلەرگە، تاغا، ئانا، ئاكا، ھەدە، - ئۇلارنىڭ بۇ سۆزلىرىدىن قاتتىق تەسىرلىنىپ، ئاۋازلىرىم تىترەپ چىقتى. كۆزلىرىمگە خۇشاللىق، رازىمەنلىك ياشلىرى ئىختىيارسىز لۆممىدە كەلدى. - سىلەرگە ئوخشاش ئەزىزىلىرىمنى قانداق تاشلاپ كېتەي!- ژۈرىگىمدىكى گەپنى ئېيتتىم.

شۇنىڭ بىلەن مەن بۇ مېھرىبان، ئەژايىپ ئىنسانلارنىڭ قەلبىدىن تېخىمۇ چوڭقۇر ئورۇن ئالدىم. ئۇلار مېنى تېخىمۇ يېقىن، ياخشى كۆرۈپ كېتىشتى. پۈتۈن مېھرى- مۇھەببىتىنى ماڭا تۆكۈپ تاشلىدى.

مېنىڭ سۇنۇق كۆڭلۈم پۈتۈنلەڭەندەك، ئاتا- ئانىنىڭ مېھرى- مۇھەببىتىگە زار، تەشنا قەلبىم، ژۈرىگىم، پۈتۈن ۋۇژۇدىم چەكسىز خۇشاللىققا تولۇپ، ئاتا- ئانامنىڭ قۇچۇغىدا ئۆسكەن بەختلىك بالىلىق چاغلىرىمغا قايتقاندەك بولدۇم...

شۇ كۈنى ئەمەتژان ئاكام بىلەن خالى قالغاندا، نەچچە ۋاقىتتىن بۇ يان كۆڭلۈمگە پۈكۈپ ژۈرگەن نەرسىنى سورىدىم.

- ئەمەتژان ئاكا، مەن بۇ ياققا كېلىشنىڭ ئالدىدىلا پاسپورتىم بىلەن پروۋامنى يوقىتىپ قويغان ئىدىم. ھازىرچە ماڭا ئالمۇتىغا يول يوق، تورالغان. ئالمۇتىغىلا بارىدىغان بولسام، پۇلى كۆپ ئۇ بايۋەچچىنىڭ مېنى پۇل بىلەن تۈرمىگە ئولتارغۇزىۋېتىشى تۇرغان گەپ. شۇنىڭ ئۈچۈن ماڭا ئۆزبەكستان گراژدانى دېگەن پاسپورت ئېلىشنىڭ ئامالى، چارىسى بولارمۇ؟

- بۈگۈنكى زاماندا پەقەت بىرلا نەرسىگە ئامال يوق، چارە يوق، ئۇكام، - دېدى ئەمەتژان ئاكام ئىشەشلىك سۆزلەپ. - ئۇ نېمە؟ دەپ سورىسىڭىز، ئۇ، ئۆلۈم! ئۆلۈمدىن باشقا ھەممە نەرسىگە ئامال بار، چارە بار!

- دېمەك، ئۆزبەكستان گراژدانى دېگەن پاسپورت ئېلىشقا بولىدېكەندە؟- تاقەتسىزلىنىپ سورىدىم.

- بولغاندا قانداق. بىراق، بىر شەرت بىلەن!

- ئۇ قانداق شەرت؟- تېخىمۇ تاقەتسىزلەندىم.

- ئۆزبەكستان گراژدانى دەپ پاسپورت ئالسىڭىز، ئۆزبەكستانلىق قىزغا ئۆيلىنىشىڭىز شەرت!- كۈلدى ئەمەتژان ئاكام.

- ئۆيلەپ قويىمەن دېسىڭىز، مەن قارىشى ئەمەس، - دېدىم مەنمۇ ئۇنىڭ چاقچىغىغا چاقچاق قايتۇرۇپ.

- بۇ چاقچاق، ئۇكام، - دېدى ئەمەتژان ئاكام. - ئەگەر سىزگە ئۆزبەكستان گراژدانى دېگەن پاسپورت كېرەك بولسا، پروبلېما يوق.

- شۇنداق بولسا، بەك ياخشى بولاتتى. ھازىر مەندە ھېچ قانداق ھۆژژەت يوق.

- بولىدۇ، ئۇكام. سىز خاتىرژەم بولۇڭ، توغىرلايمىز!- دېدى ئىشەشلىك سۆزلەپ.

ئەمەتژان ئاكام ئېيتقان سۆزىدە تۇردى.

بىر ئاينىڭ ئىچىدە مەن ئۆزبەكستان پۇقراسى، مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامنىڭ كەنژە ئوغۇلى دېگەن پاسپورت بىلەن ماشىنا ژۈرگۈزۈش گۇۋاھنامىسىنى قولۇمغا ئالدىم.

بۇ ئىشتا مەن ئەمەتژان ئاكامغا يەنە قىپ- قىزىللا يالغان ئېيتقان ئىدىم...

ھەش- پەش دېگۈچە قاراڭغۇ قىشمۇ ئۆتۈپ كەتتى. ئېتىراپنى يېشىللىققا، گۈل- چېچەكلەرگە ئوراپ باھارمۇ كەلدى. بىز ژاڭزىغاЧفازېندىغا كۆچۈپ چىقتۇق.

ئېتىز- ئېرىق ئىشلىرى باشلاندى. مۇھەمەت تاغامنى يېنىمغا ئولتارغۇزىمەندە، лموسكۋىچ╗بىلەن ئېتىز- ئېرىق ئارىلايمىز. دېخانلارغا كېرەكلىك نەرسىلەرنى يەتكۈزۈپ بېرىپ، ئىشلارنى نازارەت قىلىپ تۇرىمىز. مەنمۇ مۇشۇ ئاىلىنىڭ بىر ئەزاسىЧبۇ ئېگىلىكنىڭ خوژايىنىغا ئوخشاش تاغامنىڭ كۆرسەتمىلىرى بويىچە دېخانلارغا ئۇ ئىشنى ئۇنداق قىلىڭلار، بۇ ئىشنى مۇنداق قىلىڭلار، دەپ بۇيرۇق بېرىپ تۇرىدىغان ھوقۇقدارغا ئايلانغان ئىدىم. مالچىلار بىلەن توخۇ- تۇمان، غاز- ئۆدەكلەرنى باقىدىغانلارمۇ مېنى лخوژايىن╗دەپ ئاتىشاتتى.

تاغام ئىككىمىز مالچىلاردىن بىرىسىنى يېنىمىزغا ئالىمىزدە، ئايدا بىر قېتىم مال بازىرىغا چۈشىمىز. سويۇلۇپ، ئەمەتژان ئاكام بىلەن ئۇنىڭ سىڭلىسى تۇرسۇنئاي ھەدەمنىڭ ئاشخانا، رېستورانلىرىغا ئەۋەتىلىدىغان كالا- تورپاق، قويلارنىڭ ئورنىنى تولتۇرۇش ئۈچۈن موزاي ۋە قوزىلارنى سېتىپ ئېلىپ چىقىمىز. بۇ ماللار ئۈچ- تۆرت ئاي بېقىلغاندان كېيىن سويۇشقا تەييار بولاتتى.

كۈنلەر كۆڭۈللۈك ۋە شادۇ- خوراملىقتا ئۆتمەكتە ئىدى. مۇھەمەت تاغام؛ лئوغۇلىم، قەيسەر╗دەپ، ئۇ- بۇ ئىشلارنى مەن بىلەن مەسلىھەتلەشسە، زىبىنىسا ئانام؛ лئايلىنىپ كېتەي، بالام، قوسىغىڭىز ئېچىپ قالدى، مونۇنى يەۋېلىڭ؟... ئۇسساپ قالدىڭىز، مۇزدەك مونۇ ئۇسسۇلۇقنى ئىچىۋېلىڭ؟╗دەپ، ئەتراپىمدا پەرۋانە بولاتتى.

كەڭ- تاشا بۇ ژاڭزىدا مەن ئۆزۈمنى ئەركىن، خاتىرژەم، بەختلىك ھېس قىلاتتىم.

ئەركىنلىكىم، نېمىنى ئىستىسەم، نېمىنى خالىسام، نېمە سۆز قىلىمەن دېسەم، ئۆز ئەركىنلىكىم!

خاتىرژەملىگىم، يانچۇغۇمدىكى پاسپورتىم بىلەن پروۋام!

بەخىتلىكلىگىم، قارا يەرنىڭ تېگىگە كىرىپ كەتكەن ئاتام بىلەن ئانامنى قايتىدىن تاپقاندەك بولغانلىقىم!

يەنە قايتىلاپ ئېيتىمەن، مەن ئۆز ۋەتىنىمدە، تۇغۇلۇپ- ئۆسكەن گۈزەل غۇلژا شەھىرىمدە بۇلارنىڭ ھەممىسىدىن ئايرىلغان، مەھرۇم بولغان ئىدىم!...

كۈزمۇ كەلدى. بۇ ۋاقىت ئىچىدە ئەلىشېر چوڭ- چوڭ مۇسابىقىلارغا قاتنىشىپ، كاراتې بويىچە ياش ئۆسمۈرلەر ئارىسىدىكى كۈچ سىنىشىشتا بىرىنچى ئورۇننى ئىگىلەپ، رېسپۇبلىكا چېمپىونى ئاتالدى. بۇ غالىبىيەتتىن ئۇنىڭ ئاتا- ئانىسىنىڭ، بوۋا- مومىسىنىڭ، چوڭ دادا، چوڭ ئاپىلىرىنىڭ ھەم ئەمەتژان ئاكامنىڭ دوست- بۇرادەرلىرىنىڭ خوشاللىغىنىڭ چېكى بولماي قالدى. ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئەلىشېرنىڭ چېنىقتۇرغۇچى ئۇستازى بولغان ماڭا چەكسىز مىننەتدارلىقىنى ئىزھار قىلىشتى. مەن ئۆزۈمنىڭ ياش ۋاقىتلىرىمدىن باشلاپ سپورت ئويۇنلىرى بىلەن كۆپ شۇغۇللانغانلىقىمدىن، بولۇپمۇ چامباشچىلىقنى كۆپ ئۈگەڭەنلىگىمدىن بەك رازى، خۇشال بولغان ئىدىم. سەۋەۋى، مېنى بۇ ئاىلە ئەزالىرى بىلەن تولىمۇ يېقىنلاشتۇرۇۋەتكەن، ئۇلارنىڭ ئىشەنچىگە، ھۆرمەت- ئېھتىرامىغا سازاۋەر قىلغان مەندىكى ئەينە شۇ ئارتۇقچىلىقلار ئىدى.

بىر كۈنى ئەمەتژان ئاكام مېنىڭ ئوي- خىيالىمدا يوق بىر گەپنى قىلدى. ئۆتكەن ژىلى مۇشۇ ۋاقىتلاردا بىر نەچچە كىشىلەر ھەم ئايالى بىلەن فازېندىغا چىقىپ، ئەلىشېر ئىككىمىزنىڭ ئويۇنىمىزنى تاماشە قىلىپ كۆرۈپ كەتكەن بايۋەچچە ئەكرەمژان ئاكا توغرىلىق سۆزلىدى. ئەمەتژان ئاكامنىڭ ئېيتىشىچە، ئەكرەمژان ئاكا دېگەن ئۇ كىشى كاتتا باي ئېكەن. بىر نەچچە كارخانىلارنىڭ، بىر نەچچە بازارلارنىڭ خوژايىنى ئېكەن.

- ئەكرەمژان ئاكىنىڭ ئىككى ئايالى بار، - دەپ سۆزىنى داۋام قىلدى ئەمەتژان ئاكام. - چوڭ ئايالىدىن بەش بالىسى بار. بىر ئوغۇلى ئامېرىكىدا، بىر قىزى ئەڭلىيادە ئوقۇۋاتىدۇ. بىر ئوغۇلى كارخانىلىرىغا مەست№ئۇل، يەنە بىر ئوغۇلى بازارلارنىڭ خوژايىنى. ئۆزى ئۇلارنىڭ ئۈستىدە تۇرۇپ، ھەممە ئىشنى ماڭغۇزۇپ تۇرىدۇ. كەنژە قىزى بىزنىڭ ئەلىشېر بىلەن تەڭ، مەكتەپتە بىللە ئوقۇۋاتىدۇ. ئەلىشېرنى بەك ياخشى كۆرگەنلىكتىن، كۈيوغۇل قىلىمەن دېگەن ئارمىنىمۇ بار...

лئەلىشېرنىڭ ئۆتكەندە مېنى ماختاپ، лمېنىڭ ئۇستازىم قەيسەر ئاكامنىڭ قوللىرى ياغاچتەك قاتتىق، تۆمۈردەك قاتتىق... ئەكرەمژان تاغا، ئىشەنمىسىڭىز تۇتۇپ كۆرۈڭا؟╗دېگىنىدىن كېيىن، ئۇ كاتتا بايۋەچچىنىڭ مېنىڭ بىلەكلىرىمنى تۇتۇپ كۆرگىنى شۇنىڭدىن ئېكەندە؟╗دېگەن ئوي دەررۇ خىيالىمدىن ئۆتتى.

- چوڭ، ھاشامەتلىك ئۆي، قورا- ژايى بار، - دېدى ئەمەتژان ئاكام. - ئىككىنچى خوتۇنى بۇلتۇر ئۆزى بىلەن بىللە مۇشۇ يەرگە ئېلىپ چىققان ئايال. ئۇ ئايالىغىمۇ ئالايىتەن قورا- ژاي ياسىتىپ بەرگەن. ئۇ ئايالىدىن ھازىرچە پەرزەنت كۆرگىنى يوق...

ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ ئىككىنچى خوتۇنى توغرىلىق سۆز چىققاندا، نېمىشكىدۇ ژۈرىگىم ژىغلا قىلىپ قالدى. лئۇ چىرايلىق خېنىم مېنىڭ قاراشلىرىمدىن ئېرىغا بىر نەرسە دېمىگەندۇ؟╗دېگەن سۆز خىيالىمدىن چاقماق تېزلىكىدە ئۆتتى. - دېسىمۇ شۇ چاغدا دەر ئىدى! ئارىدىن بىر ژىل ئۆتتى. ئۇلارنى باشقا كۆرگىنىم يوق. ئۇ چىرايلىق خېنىمنىڭ ئۆزىغۇ، ماڭا مەنالىق، كۈلۈمسىرەپ باققان. كۆزلىرىنى مېنىڭدىن ئالالماي قالغان. ماڭا قىزىقىش بىلەن، ھەۋەس بىلەن قارىغان!... ئۇ شۇنداق قارىغاندىن كېيىن، مېنىڭمۇ ئۇنىڭغا قاراپ قويغىنىم راست. ئۆزىمىغۇ بەك چىرايلىق، كۆزگە يېقىن چوكان ئېكەن!... ئۇلارنى ئاتاپ، ئەمەتژان ئاكام نېمە دېمەكچى؟ ئەكرەمژان دېگەن ئۇ كاتتا باي، بايۋەچچىنىڭ، ئۇنىڭ خوتۇنلىرىنىڭ، بالا- ژاقىلىرىنىڭ ماڭا نېمە مۇناسىۋىتى بار؟╗دېگەڭە ئوخشاش سوئاللارغا ژاۋاپ ئالغىچە تاقەتسىزلىنىپ، ئەمەتژان ئاكامنىڭ سۆزىنىڭ ئاخىرىنى ژىم- ژىت تۇرۇپ، دىققەت بىلەن تىڭشىدىم.

- ئەكرەمژان ئاكام سىزنى بەك ياقتۇرۇپ قاپتۇ!...

лئۇھ╗دەپ يېنىك نەپەس ئالدىم. كاللامدىكى ھەر خىل تەشۋىشلىك ئوي- خىياللار شۇ زامان بۇلۇتتەك تارقاپ كەتتى. ئۇ باي- بايۋەچچە ئاكىمىزنىڭ مېنى ياقتۇرۇپ قالغانلىقىنى ئاڭلىشىم بىلەن كۆڭلۈمدە، بۇ خەۋەرنى بىر ياخشىلىققا ژورىدىم. ئەمەتژان ئاكامنىڭ شۇ خىل ياخشى سۆزلىرىنىڭ ئاخىرىسىنى ئاڭلاشقا ئالدىرىدىم.

- مۇشۇ يېقىندا تاشكەنتتە بىر پۇلدار بايۋەچچىنى بىرلىرى پىچاقلاپ كەتكەن ئېكەن. كىم ئېكەنلىگىنى ھېچ كىم بىلمەيدۇ. پولىسىيلار ئىزدەپمۇ تاپالمايۋاتقان ئوخشايدۇ. پىچاق يېگەن ئۇ ئادەم ئۆلگەن. بۇنى ئاڭلاپ ئەكرەمژان ئاكام лئەمەتژان ئۇكام، ھازىر زامان يامان بولۇۋاتىدۇ. پۇل ئۈچۈن ئادەم ئۆلتۈرۈش ھېچ گەپ بولماي قالدى. ئويلاپ قارىسام، مېنىڭ مۇنداق ژۈرۈشىم زادىلا بولمايدىغان ئىش ئېكەن. ئۆزىڭىز بىلىسىز، مېنىڭ دوستلىرىمغا قارىغاندا دۈشمەنلىرىم كۆپ. ئاشۇ ئىچى تار، كۆرەلمەس ھەسەتخورلار مېنىڭ بىر پالاكەتكە ئۇچرىشىمنى خالايدۇ. مەن ئۇنى ياخشى بىلىپ، سېزىپمۇ ژۈرىمەن. شۇنىڭ ئۈچۈن مەن يېنىمغا، مېنى قورغايدىغان بىر كۈچلۈك مۇھاپىزەتچى ئالمىسام زادىلا بولمايدېكەن. نەچچە كۈندىن بېرى ئويلاپ، فازېندىڭىزدىكى ھېلىقى مەن كۆرگەن ئالمۇتىلىق ژىگىت، بىزنىڭ ئەلىشېرنى چېمپىون قىلغان سپورتسىمېننى لايىق كۆرۈۋاتىمەن! سىز، ئۇ تۇغقانىڭىزغا ئېيتسىڭىز، مېنىڭ مۇھاپىزەتچىم ھەم شوفېرىم بولۇپ، مېنىڭ يېنىمدا ژۈرسە؟ قانچە دېسە تۆلەيمەن. چىراي- شەكلى، گەپ- سۆزلىرىمۇ ژايىدا بالا ئېكەن. ئۇ تۇغقانىڭىز ماڭا بەك يېقىپ قالغان. ئۆزۈممۇ ئۇ ژىگىتنى ياخشى كۆرۈپ قالدىم. سىز ئېيتىڭ، ياق دېمىسۇن، - دەۋاتىدۇ.

مەن ئەكرەمژان ئاكامغا نېمە دېيىشىمنى بىلمەي، лئۆزى بىلەن گەپلىشىپ كۆرەي، نېمە دەيدىكېن؟╗دەپ قويدۇم.

كۈتۈلمىگەن بۇ تەكلىپتىن مەن نېمە ئېيتارىمنى بىلمەي، ھاڭ قېتىپ تۇرۇپ قالدىم.

- نېمە بولدى، ئۇكام. ئويلىنىپ كەتتىڭىزغۇ؟- ئەمەتژان ئاكامنىڭ بۇ سۆزى مېنى، ئۇيقۇدىكى ئادەمنى چۆچۈتۈپ ئويغىتىۋەتكەندەك قىلدى.

- بىلمەيمەن، ھەر ھالدا ئويلىنىدىغان گەپ ئېكەن، - دېگەن سۆزنى ئارانلا ئېيتتىم.

- ئەكرەمژان ئاكام بىلەن بىز تولا يېقىن، قەدىردان. ئۇ كىشىنىڭ ئىلتىماسىنى رەت قىلىشقا كۆڭلۈم چىدىمايدۇ... ھەر ھالدا، سىز مېنى توغرا چۈشىنىڭ، ئۇكام! سىز ماڭا، بىزنىڭ ئاىلىگە ئارتۇقچىلىق قىلىۋاتقىنىڭىز يوق. ئەكسىچە سىزنىڭ پايدىڭىز بىزگە كۆپ تېگىۋاتىدۇ... سىزنى ھېچ يەرگە قويۇپ بەرگۈمىز، ئەۋەتكۈمىز يوق. بىراق، ئەكرەمژان ئاكىمىز تولا سىزنى سوراپ، مېنى خىژالەت قىلىۋاتىدۇ. лمېنى ئاكام دېسىڭىز، ئالمۇتىلىق ئۇ تۇغقانىڭىزنى ماڭا بېرىسىز؟╗دەپ تۇرۇۋالدى. مەن نېمە قىلىشىمنى بىلمەيۋاتىمەن. лئۇ ياققا تارتساڭ ھارۋۇ سۇنىدۇ، بۇ ياققا تارتساڭ ئۆكۈز ئۆلىدۇ╗دېگەندەك ئىش بولۇۋاتىدۇ قاراڭ؟ شۇنىڭ ئۈچۈن مەن ئەكرەمژان ئاكىغا؛лئۆزى بىلەن سۆزلىشىپ كۆرەي╗دەپ قويدۇم.

- بولىدىغان ئىش ئېكەن. بىراق، مەن بىلمەيمەن. تاغام بىلەن ئانام نېمە دەيدۇ، شۇلاردىن سوراش كېرەك. ئەگەر ئۇلار توغرا كۆرسە، رازىلىق بەرسە، سىز ئۈچۈن مەن قارشى ئەمەس، ئاكا!- دېدىم.

مېنىڭ بۇ سۆزىمدىن ئەمەتژان ئاكام تولىمۇ رازى، خۇرسەن بولۇپ كەتتى...

مېنىڭ بۇ سۆزنى دېيىشىمدىكى سەۋەب، بىرىنچىدىن، ئاتا- ئانامدەك ئەزىز بولۇپ كەتكەن مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامغا بولغان چەكسىز ھۆرمىتىم، ئىشەنچىمدۇر. ئىككىنچىدىن، ئۇلارنىڭ قەلبىدىن تېخىمۇ چوڭقۇر ئورۇن ئېلىشتۇر. ئۈچىنچىدىن، ئېغىر كۈنلەردە ماڭا ئەسقاتقان، ئەسقىتىۋاتقان، باش- پانا بولۇۋاتقان بۇ كىشىلەرنىڭ رازىلىغىسىز، رۇخسىتىسىز خوپ دېسەم، بۇ مېنىڭ قىپ- قىزىل تۇزكورلىغىم... ياماننى ئويلىماي، ياخشى يوق دېگىنىدەك، ئەتە- ئۆگۈن، ياخشى كۈننىڭ يامىنىدا، ئۇ بايۋەچچە ئاكىمىز ئىككىمىز چىقىشالماي، مەن ئۇنىڭغا ياقماي قالسام، ئۇ چاغدا مېنىڭ بارار ژايىم پەقەت مۇشۇ يەر، مۇشۇ كىشىلەر بولۇشىنى ئوبدان بىلگىنىم ئۈچۈن лتاغام بىلەن ئانام رازى بولسا، رۇخسەت قىلسا، بارسام باراي╗دەپ، بۇ ئىشنى ئۇلارنىڭ ئۆزىگە ئارتىپ قويدۇم.

شۇ ئارىدا زىبىنىسا ئانامنىڭ تامىغىمۇ تەييار بولدى. ئەژايىپ ئوخشىغان پولۇنى تاغام، ئانام، ئەمەتژان ئاكام تۆلتىيلەن ئىشتەي بىلەن يېيىشتۇق. بىر- ئىككى پىيالىدىن چاي ئىچىشكەندىن كېيىن، ئەمەتژان ئاكام شۇنداق دېدى؛

- ئەكرەمژان ئاكام بىزنىڭ قەيسەرنى بۇلتۇر مۇشۇ يەرگە چىققاندا، ئەلىشېر ئىككىسىنىڭ ئويۇنىنى كۆرگىنىدىن كېيىن ياقتۇرۇپ، ياخشى كۆرۈپ قالغان ئېكەن. лئالمۇتىلىق ئاشۇ تۇغقان ئۇكىڭىز مېنىڭدە ئىشلىسە. مېنىڭ مۇھاپىزەتچىم ھەم شوفېرىم بولۇپ، يېنىمدا ژۈرسە. قانچە ئايلىق دېسە، شۇنچە تۆلەيمەن!╗دەپ، تولا سوراپ كېتىۋاتىدۇ. ئۇنداق بولغىنى، ئەكرەمژان ئاكىمىزغا ئوخشاش كاتتا بايلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ھازىر يېنىدا بىردىن مۇھاپىزەتچىلىرى بار. شۇڭلاشقا ھازىرقى قالايمىقانچىلىق زاماندا ئەكرەمژان ئاكام ئۆزۈمگە مۇھاپىزەتچى ئالمىسام بولمايدېكەن دەپ، قەيسەرنى لايىق كۆرۈۋېتىپتۇ. بۇ سۆزنى قەيسەرگە ئېيتسام، лتاغام بىلەن ئانام توغرا كۆرسە، رازى بولسا، رۇخسەت قىلسا، بارسام باراي╗ دەۋاتىدۇ. سىلەر بۇنىڭغا نېمە دەيسىلەر؟- دەپ ئاتىسى بىلەن ئانىسىغا قارىدى.

- بارىكاللا، ياشاڭ ئوغۇلىم!- دېگەن تاغامنىڭ كۆزلىرىدە نۇر چاقنىغاندەك بولدى. - بىزدىن رۇخسەت سورىغىنىڭىزغا مىڭ رەھمەت، ئوغۇلىم!

- ۋاي، ئايلىنىپ كېتەي، بالام، - زىبىنىسا ئانام مەندىن چەكسىز رازى بولۇپ. - سىزگە ئوخشاش ئەقىللىق بالىنى تۇغقان ئانىڭىزغا، ئۆستۈرگەن ئاتىڭىزغا تەشەككۈر!

- مەن ئۆزۈمنى مۇشۇ ئاىلىنىڭ بىر ئەزاسى، سىلەرنىڭ كەنژە بالاڭلار دەپ ھېسابلايمەن. شۇنداق بولغاندىن كېيىن، سىز ئەزىز ئاتام، ئانامنىڭ رازىلىغىسىز، رۇخسىتىسىز قانداق ئىش قىلاي؟- دېدىم...

лياخشى سۆز قىلساڭ، ئېلان ئىنىدىن چىقىدۇ╗دەپ قويىدېكەن.

توققۇزى تەل بۇ كىشىلەرگە كېرىكى، پەقەتكىنە ياخشى سۆز، شېرىن سۆز! بۇنى مەن ياخشى بىلدىم. شۇڭا شېرىن سۆز قىلىشقا، ئۇلارنىڭ كۆڭلىنى ئېلىشقا تىرىشاتتىم. ئېغىزىمدىن چىقىۋاتقان ئاشۇ شېرىن سۆزلەر ياسالما، يالغان سۆزلەر ئەمەس، ژۈرىگىمنىڭ ئەڭ ئاستىنقى قاتلاملىرىدىن چىقىۋاتقان يۈرەك سۆزلىرىم ئىدى! سەۋەۋى، بۇ دۇنىيادا، ۋەتىنىدىن، تۇغۇلۇپ- ئۆسكەن ئەزىز شەھىرىدىن ژىراقتا ژۈرگەن تىكەندەك يالغۇز مەن ژىتىمغا، بىرەر قاياشى يوق مەن مۇساپىرغا ئاتا- ئانىنىڭ مېھرى- مۇھەببىتى، قېرىنداشنىڭ كۆيۈمچانلىقى بىلەن يار- يۆلىگى ھاۋا بىلەن سۇدەك كېرەك، ھاژەت ئىدى...

مەن مەڭگۈگە يوقاتقان ئاشۇ نەرسىلەرنى قايتىدىن تېپىۋالغان ئىدىم!

ئاللاھغا كېچە- كۈندۈز رەھمەت ئېيتاتتىم، شۈكرى كەلتۈرەتتىم!

- ئەلۋەتتە، سىز بىزنىڭ بالىمىز، زىبىنىسا ئىككىمىزنىڭ كەنژە ئوغۇلىمىز!- دېدى تاغام. - ئاتا- ئانىسى ياخشىنىڭ پەرزەنتلىرىمۇ ياخشى بولىدۇ، دەپ بىكار ئېيتمىغان؟ سىزگە قاراپ بىز، ئاتا- ئانىڭىزنىڭ ياخشى ئادەملەر ئېكەنلىگىگە كۆزىمىز ئوبدان يەتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە تۇداخۇنغا ئوخشاش ياخشى ئىنساننىڭ ھەدىسىنىڭ ئوغۇلى ئېكەنسىز...

лئېھ، تاغا، سىز مەرھۇم ئاتامنى كۆرگەن بولسىڭىز، ئۇنىڭ قانچىلىك ئالىيژاناپ، ئۇلۇغ ئىنسان ئېكەنلىگىگە كۆزىڭىز ئوبدان يېتەتتى. ئابلىمىت ئەپەندىم دېسە، غۇلژا شەھىرىدە تونۇمايدىغانلار ئاز ئىدى. مەرھۇم ئاتامنىڭ بىر- بىرىسىدىن ئېسىل، ئەژايىپ دوست- بۇرادەرلىرى بولىدىغان. ئۇلارنىڭ ئىچىدە ئالىملارمۇ، يازغۇچى- شاىرلارمۇ، سەن№ئەتكارلارمۇ، باي- سودىگەرلەر بىلەن كەمبەغەل- نامراتلارمۇ ، ھەتتا قىمارۋاز- بەڭگىلەرمۇ بار ئىدى. ئاتام ئۇلارنىڭ ھەممىسىگە بىر خىل مۇناسىۋەت قىلاتتى. ئۇلارنىڭ ھەممىسى ئاتام ئۈچۈن ئوخشاش قەدىردانلار ئىدى. شۇڭا ئۇلار ئاتامنى تولىمۇ ھۆرمەتلەتتى، ئەزىزلەتتى، ئۇنىڭ بىلەن پەخىرلىنەتتى.

ئانام تولىمۇ مېھرىبان، كۆيۈمچان، ئاق كۆڭۈل، مېھماندوست، پەرىشتىدەك ئايال ئىدى!...

مەن ئاشۇ ئەزىزلىرىمدىن مەڭگۈگە ژۇدا بولغان يالغۇز ژىتىممەن! ۋەتىنىدىن، تۇغۇلۇپ- ئۆسكەن ئەزىز ژۇتىدىن ئايرىلغان مۇساپىرمەن! بۇلارنى سىلەر بىلمەيسىلەر؟ مەن سىلەرگە يالغان ئېيتتىم... يالغان گەپ قىلىشقا مەژبۇرمەن. بۇنى سىلەر كەچۈرىڭلار؟ ئاللانىڭ ئۆزى كەچۈرسۇن، دەپ سورايمەن. ۋاقتى كەلگەندە، مەن ئۆزۈم ھەممە گەپنى سىلەرگە ئېيتىمەن. شۇ چاغدا بۇ يالغانچىلىقىم ئۈچۈن سىلەردىن كەچۈرىم سورايمەن. مېنىڭ بېشىمغا كەلگەن ئېغىر كۈنلەرنى، قارا قىسمەتلەرنى ئاڭلىغاندىن كېيىن، مەن ئويلايمەن، سىلەر مېنى ئەيىبلىمەيسىلەر، مېنىڭدىن رەنژىمەيسىلەر؟ ئىلاھىم، ئۇ ياخشى كۈنلەرمۇ كېلىپ قالار. مەن ئاللاھدىن كېچە- كۈندۈز شۇ كۈنلەرنىڭ تېزىرەك كېلىشىنى سوراۋاتىمەن؟!- دېگەڭە ئوخشاش ئويلار خىيالىمدىن كەچتى.

- ئەكرەمژان ياخشى ئادەم، - دەپ سۆزىنى داۋام قىلدى تاغام. - ئەگەر ئۇ كىشى سىزنى ئۆزىگە ھەم مۇھاپىزەتچى ھەم شوفېر قىلىپ ئىشقا ئالىمەن، دەپ ئىلتىماس قىلىۋاتقان بولسا، مەن ئويلايمەن، تولا ئوبدان ئىش بولىدېكەن. ئۇنداق چوڭ، كاتتا بايلارنىڭ قولىدا ئىشلەش، بولۇپمۇ ھازىرقى زاماندا بەك كېرەك ئىش.

- مەنمۇ ئاشۇ تەرەپلىرىنى ئويلاپ، ماقۇل دەۋاتىمەن. بىراق، قەيسەر سىلەرنىڭ رازىلىقىڭلارسىز، رۇخسىتىڭلارسىز خوپ دېگىنى يوق، - دېدى ئەمەتژان ئاكام.

- بىزنىڭ ئاغىزىمىزغا قاراۋاتقىنىڭىزغا رەھمەت، ئوغۇلىم!- دېدى تاغام.

- ئەگەر مەن ئۇ كىشىگە شۇنچىلىك كېرەك ئادەم بولۇپ قالسام، مەيلى، مەن رازى. بىراق، ئۆزى مۇشۇ يەرگە چىقسۇن، تاغام بىلەن ئانام ئىككىسىدىن مېنى سورىسۇن؟ ئۇنىڭسىز مەن ئۇ كىشىنىڭ ئالدىغا بېرىپ؛лمېنى ئۆزىڭىزگە ھەم مۇھاپىزەتچى ھەم شوفېر قىلىپ ئىشقا ئالىمەن دېگىنىڭىزگە رەھمەت. مەن كېلىشتىم╗دەپ ھېچ قاچان ئېيتمايمەن. ئۇنىڭسىزمۇ ماڭا مۇشۇ يەر بەك ياقىدۇ؟- دېدىم.

مېنىڭ بۇ سۆزلىرىمنى ئاڭلىغان ئەمەتژان ئاكام ئاتىسى بىلەن ئانىسىغا لاپ ئېتىپ، مەنالىق قارىدى.

- بالىكاللا، ئوغۇلىم. ژىگىت دېگەننىڭ مۇشۇنداق غۇرۇرى ئۈستۈن بولۇشى كېرەك!- دېدى تاغام.

- بولىدۇ، مەن ئەكرەمژان ئاكامغا ھەممىنى ئېيتىمەن. ئۇ كىشى بۇ يەرگە، سىزنىڭ ئالدىڭىزغا ئۆزى چوقۇم چىقىدۇ. ئاتام بىلەن ئانامدىن سىزنى سورايدۇ، - دېدى ئەمەتژان ئاكام مېنىڭ رازىلىق بەرگىنىمدىن خۇشال بولۇپ.

- مېنىڭ ئالدىمغا ئەمەس، تاغام بىلەن ئانامنىڭ ئالدىغا چىقىشى كېرەك؟- دېدىم.

- ئەلۋەتتە، شۇنداق بولىدۇ، - دېدى ئەمەتژان ئاكام. - ئەكرەمژان ئاكام ئەتىلا چىقىدۇ!...

مۇھاپىزەتتە تاپقان بەخت

شۇنىڭ بىلەن مېنىڭ ئۆزبەكستاندىكى ئىككىنچى ھاياتىم باشلاندى.

ئۈستى- بېشىمدا چىرايلىق كىيىم، ئاستىمدا چەت ئەلنىڭ يېپ- يېڭى يېنىك ماشىنىسى. كاتتا بايۋەچچە ئەكرەمژان ئاكىنى ھەم مۇھاپىزەت قىلىمەن، ھەم ماشىنا بىلەن توشۇيمەن. بۇ كىشىنىڭ بارمايدىغان يېرى، كىرمەيدىغان تۆشۈكى يوق. مۇناسىۋەت قىلىدىغان ئادەملىرى ھۆكۈمەت ئورۇنلىرىدا ئىشلەيدىغان كاتتا ئەمەلدارلار، باي- بايۋەچچىلەر، سودىگەرلەر. ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ئەكرەمژان ئاكىنىڭ ئابرۇيى چوڭ، ھۆرمىتى بەلەنت. ھەممە ئۇنى лئەكرەمژان ئاكا!╗، лخوژىيىن!╗دەپ، ئۇنىڭ ئالدىدا قولىنى كۆكسىگە قويۇپ تۇرىشىدۇ. بەزى بىر خېلىلا تۈزۈك ئادەملەرنىڭ ئۇنىڭ ئالدىدا كۈچۈكلىنىپ، ماختاش- مەدىھىيىلەشلەرگە تولغان خوشامەتچىلىكلىرىگە قاراپ، лھەي ئادەملەر، نېمىگە بۇنچىلىك خۇشامەت قىلىسىلەر؟ شۇنچىلىكمۇ خۇشامەت قىلغان بارمۇ! ئۇمۇ سىلەرگە ئوخشاشلا ئادەمغۇ؟ ئۇنىڭ سىلەردىن ھېچ بىر ئارتۇقچىلىق يېرى يوق. ئەكسىچە، بۇ قارا قورساق ئادەمدىن سىلەر نەچچە ھەسسە ئارتۇق تۇرىسىلەرغۇ؟... ئۇنىڭ سىلەرگە ئوخشىمايدىغان بىرلا ئارتۇقچىلىقى بار. ئۇ بولسىمۇ، ئۇنىڭ مال- دۇنىياسىنىڭ، پۇلىنىڭ كۆپلۈكىلا، خالاس! شۇنداق ئېكەن، ئۆزۈڭلارنى نېمىگە بۇنچىلىك يەرگە ئۇرۇپ، بېچارە بولىسىلەر؟ خوشامەتنىڭمۇ چېكى، يولى بارغۇ!... خۇشامەتنى چېكىدىن ئاشۇرۇۋېتىش، مېنىڭچە، كۆپ ساندىكى كىچىك پېئىل ئادەملەرنىمۇ ھاكاۋۇرلاشتۇرۇپ، تەكەببۇرلاشتۇرىۋېتىشى، ئۈندىمەسنى سۆزمەن، كېكەچنى ناتىق، ژۇگاچنى شوخ، بىلىمسىزنى دانا- دانىشمەن قىلىۋېتىشى ئاسانلا!╗دەپ قوياتتىم ئۆزۈمگە- ئۆزۈم.

ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ ئەتراپىدا پەرۋانە بولۇپ ژۈرىشىدىغان بەزى ئادەملەر باشقىلىرىغا قارىغاندا، ئۇنىڭغا ياخشى كۆرۈنۈشكە، ئۇنىڭغا تېخىمۇ يېقىنلىشىشقا، ئۇنىڭ قەلبىدىن چوڭقۇرىراق ئورۇن ئېلىشقا، ئۇنىڭ غەمخورلىغىغا كۆپرەك ئېرىشىشكە، ئۇنىڭ ھۆزۈر- ھالاۋىتىنى، راھىتىنى بەكىرەك كۆرۈشكە ئىنتىلىپ، بۇ بايۋەچچىنى شۇ دەرىژىدە مەدھىيلەيدىكېن، ھەتتا ئۇلۇغ مۇھەممەت پەيغەمبەر تۇرغان بۈيۈك پەللىگە- - چوققىغا بىر- ئىككى پەلەمپەي قالغۇدەك دەرىژىدە كۆتۈرۈپ ماختاشلىرىنى ئاڭلىغىنىمدا، лھەي بېچارىلەر، شۇنچىمۇ پەسكەش بولامسىلەر؟... بۇ ماختاش- مەدىھىيلەشلىرىڭلارنىڭ ھەممىسى يالغانغۇ!╗دەپ ئىچىمدە كۈلەتتىم.

ئەكرەمژان ئاكا بۇ دەرىژىدىكى ماختاش- مەدىھىيلەشلەردىن راھەتلەڭەندەك، ھۆزۈرلەڭەندەك بولاتتى. лلويىنىڭ ئېتىنى سۇغار، پۇلىنى ئال╗دېگىنىدەك، ئۇ خىلدىكى ئادەملەر قۇرۇق ماختاش- مەدھىيىلەشلەر بىلەن بايۋەچچىنىڭ پۇلىنى خەجلەپ، راھىتىنى كۆرەتتى.

مال- دۇنىيانىڭ، پۇلنىڭ كۆپلۈكىدىن بولسا كېرەك، ئەكرەمژان ئاكا تولىمۇ ئۆر كۆكرەك، تەكەببۇر، خورىگى بەك ئۈستۈن كىشىلەردىن ئىدى. ئانچە- مۇنچە ئادەملەر بىلەن كۆرۈشكۈسى، سۆزلەشكۈسى كەلمەيدۇ. ھەممىنىڭ ئۆز ئالدىغا كېلىپ، ئېگىلىپ سالام قىلىشىنى تولىمۇ خالايدۇ. بۇ ئۇنىڭغا بەك ياقىدۇ...

лغوژامنىڭ غوژىسى بار، چامغورنىڭ ئورىسى╗دېگەن سۆزنىڭ ھەققانىيلىگىگە كۆزىم ئوبدان يەتتى!

ئەكرەمژان ئاكىنى بايۋەچچە قىلغان ئۇنىڭ ژۇقۇرى ھۆكۈمەت ئورۇنلىرىدا ئىشلەيدىغان دوست- بۇرادەرلىرى يەنى лكرىشىلىرى╗ئېكەن. بايۋەچچە ئاكىمىز ئۇلارنىڭ ئالدىدا شۇنچىلىك كۈچۈكلىنىدىكېن، ئۇلارنى ماختاپ- مەدىھىيلەپ، ھەتتا ئاسماندىكى قۇياشقا تەڭلەشتۈرىدۇ... ئۇلارغا كۆرسۈتىلىۋاتقان ئىلتىپات- ئېھتىرام، ئىززەت- ھۆرمەت، زىياپەت- مېھماندارچىلىق چەكسىز. ئەكرەمژان ئاكىمىز ئاشۇ خىلدىكى ئەمەلدارلارغا ۋاقتى- ۋاقتىدا كۆرسۈتىلىپ تۇرىدىغان лخىزمەتلەرگە╗ ھېچ قاچاندا ئاقچىنى ئايىمايدۇ...

ئەكرەمژان ئاكىنىڭ ئىلتىماسى بىلەن مەن ئۆزۈمنى قانداق يەردە قانداق تۇتۇشىمنى، قانداق تۇرۇشىمنى، قانداق مېڭىشىمنى، قانداق گەپ- سۆز قىلىشىمنى ئىلگەركىدىن تامامەن ئۆزگەرتكەن ئىدىم. ئاز كۈنلەرنىڭ ئىچىدىلا مەن بەەينى كىنولاردا كۆرسۈتىلىدىغان، ھەر قانداق ژايدا، ھەر قانداق ۋاقىتتا ھەممە نەرسىگە چەمبەر- چاس تەييار تۇرىدىغان مۇھاپىزەتچىلەرگە ئوخشاپ قالغان ئىدىم. بىراق، ئۇلاردا بار بىرلا نەرسە مېنىڭدە يوق ئىدى. ئۇ بولسىمۇ، يېنىمدا تاپانچا ئېلىپ ژۈرمەسلىگىم. ئۇنىڭ ماڭا كېرىگىمۇ، ھاژىتىمۇ يوق. بۇنى مەن ئەكرەمژان ئاكىغا ئېيتقىنىمدا، ئۇ كىشى лمەيلى، بوپتۇ╗دېدى، خالاس.

ئەكرەمژان بايۋەچچىنى كىملەر، نەلەرگە مېھمانغا چاقىرمايدۇ. ئۇ قاتناشقان زىياپەتلەردىكى مېھماندارچىلىقلارنى ئېيتىپ تۈگەتكۈسىز. ئۇنىڭ ئەڭ قەدىردان دېگەن بەش- ئالتە ئاغىنىلىرى بار. ئۇلار كېچە- كۈندۈز دېگۈدەك بىللە. بۇ ھاياتنىڭ قىزىغىنى كۆرۈپ، لەززىتىنى، پەيزىسىنى، گەشتىنى سۈرۈۋاتقان بۇ قەدىناس دوست- يارانلارنىڭ ياش ژەھەتتىن ئەڭ چوڭى ئەكرەمژان ئاكا. ئۇلارنىڭ ئىچىدە ئەمەتژان ئاكاممۇ بار بولۇپ، ئۇنىڭ تەڭتۇشلىرى ھەم مەندىن ئىككى- ئۈچ ياش چوڭ بايۋەچچە ژىگىتلەرمۇ بار ئىدى.

ئۇلار شەھەردىكى ئويۇن- تاماشىنىڭ سىرتىدا ئىككى ھەپتىدە بىر قېتىم دەم ئېلىش ئۈچۈن ئو ئولاشقا تاغدىكى، بېلىق تۇتۇشقا دەرىيا بويىدىكى ئاغىنىلىرىنىڭ داچىلىرىغا چىقاتتى. چىققاندىمۇ يالغۇز ئەمەس، ھەر بىرىسى ھەر قېتىمدا يەڭگۈشلەپ تۇرىدىغان بىر- بىردىن چىرايلىق خېنىملارنى ئېلىپ چىقاتتى. ئويۇن- تاماشە، ئەيشى- ئىشىرەت شۇ ژايلاردا قايناتتى.

بايۋەچچىلەرنىڭ شوفېرلىرى بولغان بىزلەر، ئۇ ژايلاردا بولىدىغان ئويۇن- تاماشىلارنى، ھاراق- شاراپلارنىڭ تەسىرىدىن ژىتىپ تاشلىنىدىغان ھايا- نومۇس پەردىسىنىڭ ئۇ چېتىدىكى ئەژايىپ ئىشلارنى، گەپ- سۆزلەرنى، چاقچاق- كۈلكىلەرنى، خېنىملارنىڭ ئەركىلەشلىرى بىلەن بايۋەچچىلەرنىڭ ئۇ ژانانلارنى قۇچاقلىرىغا ئولتارغۇزىۋېلىپ ئەركىلىتىشلىرىنى ئاڭلاپ، كۆرۈپ، ئەژايىپ ئەيشى- ئىشىرەتلەرنىڭ گۇۋاچىسى بولۇپ، بىر چەتتە تاماق يەپ، چاي ئىچىپ ئولتىرىۋېرەتتۇق.

بۇ يەردە بولغان ئىشلار شۇ يەردىلا قالاتتى. شوفېرلارنىڭ قايسىمىز بولمايلى، چىش يېرىپ بىر ئېغىز سۆز چىقارماتتۇق...

تاغ باغىرىدىكى ژاڭزىداЧفازېندىدا ژۈرگەنلىرىمدە ئانچە بىلمىگەن، كۆرمىگەن، ئاڭلىمىغان ئىدىم. تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردە ژۈرگىنىمدىن كېيىن، مۇشۇ شەھەرنىڭ، مۇشۇ دىيارنىڭ، مۇشۇ ۋەتەننىڭ ئېگىلىرى، غوژايىنلىرى بولغان ئۆزبېك خەلقىنىڭ بىر پاي ئوق ئاتماي ئېرىشكەن بەختىگە بىردە ھەۋەس قىلسام، بىردە ھەسەت قىلاتتىم... ئۆزبەكستان دۆلىتىنىڭ پايتەختى تاشكەنتتە بېشىغا ئالا دوپپا كىيگەن چوڭ- كىچىك ئەر كىشىلەرنىڭ، ياشلار بىلەن بېشىغا رومال سالغان ياشانغان ئاياللارنىڭ، قېشىغا ھوسما قويغان، سېكىلەكلىرى ئۆزىگە بەك ياراشقان، ئۈز- كۆزلىرىنى قاتۇرۇپ پەدەز قىلىشقان خانىم- قىزلارنىڭ؛ лبۇ ۋەتەن بىزنىڭ، بۇ ۋەتەننىڭ ئېگىلىرى بىزلەر!╗دېگەندەك، كۆكىرىگىنى كېرىپ، بېشىنى ئېگىز كۆتۈرىپ، روھلۇق ژۈرۈشكەن ئادەملەرگە قاراپ ھەۋەسىم كېلەتتى. شەھەرنىڭ قايسى ژايىدا بولمىسۇن، ئون مۇسۇلمانغا، ئون ئۆزبەككە بىردىن توغرا كېلىدىغان كۆك كۆزلەرگە قاراپ؛قايسى ئۆيگە كىرمە، قايسى ئىدارىگە كىرمە، قايسى ئاشخانا، رېستورانغا كىرمە، قايسى دۇكان، قايسى بازارغا بارما، قىسقىسى، شەھەرنىڭ قايسى بۇلۇڭ- پۇچقاقلىرىغا قارىما، ھەتتا ماشىنىدا ئولتىرىپ ماڭغانلىرىڭدىمۇ ئۆزبەكنىڭ ژاراڭلىق، شوخ ناخشا، سازلىرىنىڭ ئەتىدىن كەچ كىرگىچە ياڭراپ تۇرغانلىرىنى، ھەممىنىڭ ئۆزبېكچە سۆزلەشلىرىنى، ھەتتا كۆك كۆزلەرنىڭمۇ قولىنى كۆكسىگە قويۇپ؛ лئەسسالامۇەلەيكۈم!╗دەپ تۇرۇشلىرىنى ئاڭلىغانلىرىمدا، ۋەتىنىم ئىختىيارسىز كۆز ئالدىمغا كېلەتتى.

بىر چاغلاردا مېنىڭ ۋەتىنىم، ۋەتىنىمدىكى بۈك- بوستانلىق گۈزەل شەھەرلىرىم خۇددى ئەينە شۇنداق كۆرۈنۈشتە ئىدى. بۈگۈن بولسىچۇ؟ بۈگۈن ئۇلاردىن بەرسىمۇ يوق!...

ۋەتىنىمدىكى چوڭ- كىچىك شەھەرلەردە چۈمۈلىدەك ژۈرۈشكەن ئادەملەرنىڭ ئىچىدىكى ۋەتەننىڭ ئېگىلىرى، غوژايىنلىرى بولغان ئۇيغۇرلاردىن بىرسىگە ئون ئەمەس، يۈز ئەمەس، بەزى شەھەرلەردە، ھەتتا يېزا- كەنتلەردە مىڭدىن ژۇمۇق كۆزلەر توغرا كېلىدۇ! ھەممە ئېتىراپقا، ھەتتا ھاژەتخانا تاملىرىغىچە قىزىل سىيالار بىلەن يېزىلغان، چوڭلىغى ئون ياشلىق بالىنىڭ بويى بىلەن تەڭ كېلىدىغان خىتاي خەتلىرى چاپلانغان. ئەتىگىنى ساات ئالتىدە تەنھەرىكەت بىلەن باشلىنىپ، كېچىسى ساات ئون ئىككىگىچە توختىماي ۋارقىرايدىغان رادىئو كانايلىرىدىن پارتىيانى، ھۆكۈمەتنى ماختاش- مەدىھىيىلەشلەرگە تولغان قىزىل سۆزلەر بىلەن خىتايچە ناخشا، سازلارنى ئاڭلاۋېرىپ زېرىكىسەن، سەسكىنىسەن!...

ئىدارە- ژەمىيەتلەرنىڭ، دۇكان- ماگازىنلارنىڭ، ئاشخانا- رېستورانلارنىڭ ئالدىغا قويۇلغان ئورۇندۇق- ئۈستەللەردە ئىشتىنىنىڭ پۇشقىغىنى تىزىغىچە تۈرۈۋېلىپ، پۇتىنى ئالماشتۇرغان ھالدا توختىماي تاماكا چېكىشىپ ئوتىرىشىدىغان ژۇمۇق كۆزلەر؛ лبۇ ۋەتەن بىزنىڭ. بۇ ۋەتەننىڭ ئېگىلىرى بىزلەر!╗دېگەندەك، ئۈستى- بېشىدىكى كىيىمىنىڭ تايىنى يوق، قولتۇقىغا تۈگۈچلىرىنى قىستۇرۇۋالغان، بىر قولىدا سۇمكا، بىر قولىدا بالا كۆتۈرۈۋالغان ياداڭ، ئورۇق، ئۈزلىرىنى قورۇقلار بىلەن قاپ- قارا داغلار قاپلىغان ئاياللارغا، ئەسكى كەشىسىنىڭ سوڭىنى دەسسىگىنىچە ھاسا تايىنىپ كېتىۋاتقان بوۋايلار بىلەن، ئەسكى ياغلىقلىرىنى بېشىغا يېيىپ سېلىۋالغان مومايلارغا، روھى چۈشكەن، روھى ئۆلگەن ياشلارغا، ئومۇمەن، كۈندىلىك تۇرمۇشنىڭ غېمىدىن باشقىنى ئويلىمايدىغان، ئويلاشقا چامىمۇ يوق ئۇيغۇرلارنى تەڭسىتمىگەندەك، ياقتۇرمىغاندەك، ئۇلارغا مەسخىرە كۆزلەر بىلەن قارىشاتتى...

مېنىڭ ۋەتىنىمنىڭ، ۋەتىنىمدىكى چوڭ- كىچىك شەھەرلىرىمنىڭ كوچىلىرىدىكى ئېرىقلاردا شىلدىرلاپ ئېقىپ تۇرىدىغان سۈپ- سۈزۈك سۇلىرىمۇ بۇلغانغان... بۇ ئىقلىم شۇنداق ئېكەنكىن، ژۇندۇسىنى ئېرىققا، ئېرىقتىكى سۇغا تۆكىدۇ. بۇ ئىخلىمنىڭ ھەر قاندىغىنىڭ، مەيلى ئەمەلدارى بولسۇن، مەيلى كادر- زىيالىيسى بولسۇن، مەيلى ئاددىي پۇقراسى بولسۇن، ئۇلارنىڭ ئۆزىدىن، ئۆيىدىن، تۇرۇۋاتقان ژايىدىن قانداقتۇر بىر يېقىمسىز پۇراق گۈپۈلدەپ چىقىپ تۇرىدۇ... ئۇلارنىڭ يەردىن ئۈنۈپ چىققاننىڭ، يەر دەسسەپ ياكى ئۆمىلەپ ماڭغاننىڭ، ئاسماندا ئۇچقاننىڭ، سۇ ئاستىدىكى ھەممە ژانىۋارنىڭ ھېچ قايسىسىنى قويماي، ئىلغىماي يېيىشىدىن، بەلكىم ئاشۇنداق پۇراقلار چىقىپ تۇرامدېكىن، دەپ ئويلاپمۇ قالىمەن؟

بۇ ژۇمۇق كۆزلەر تاشكەنتتىكى كۆك كۆزلەرگە ئوخشاش лسىز╗دەپ سۆزلەشنى ئەسلا بىلىشمەيدۇ. ئۇلارنىڭ قوپاللىقى، ۋارقىراپ سۆزلەشلىرى بۇ مىللەتنىڭ قانچىلىك лمەدەنىيەتلىك╗ ئېكەنلىگىنى كۆرسۈتىپ تۇراتتى. لېكىن، ئۇلار ئۆزلىرىدىكى بۇ ئىللەتلەردىن كۆزىنى ژۇمۇپلا، ھازىر ئۇيغۇرلارنى лمەدەنىيەتسىز، ياۋايىلار╗دەيدىغان بولۇۋالغان.

ئۆزبەكستاندا ۋابا كېسىلىنى تارقىتىدىغان ئەژەل ئوچۇغى يوق ئېكەن. بىراق، ئۇ مېنىڭ ۋەتىنىمدە بار! ئۇ، ئاتوم بومبىلىرىنى سىناق قىلىدىغان ئاتوم پولىگونى!

كوممۇنىست خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلار زېمىنىداЧلوبنۇر ئاتوم پولىگونىدا ئۇزاق ژىللار ئاتوم بومبىلىرىنى يەر ئاستى، يەر ئۈستىدە پارتلىتىپ، سىناق قىلىپ كەلگەنلىكىنى ۋەتەندىكى كۆپچىلىك خەلق بىلىشمەيدۇ. بۇنى خىتاي تەشۋىقاتلىرى خەلقتىن يوشۇرۇپ كەلگەن. ھېچ قاچاندا ئېيتقان ئەمەس، ئېيتمايدۇ ھەم!

شۇنىڭ ئاقىۋىتىدىن مېنىڭ ۋەتىنىمدە بېداۋا كېسەللەر كۆپەيدى. تەبىئەت، ئېكولوگىيا بۇزۇلدى، بۇلغاندى. يەر، توپىراق زەھەرلەندى. ئادەملەر بېداۋا كېسەللەرنى ئاللانىڭ سالغان ئاغىرىغى دەپ قويۇشىدۇ. ياق، ئۇ كېسەل ئاللاھدىن ئەمەس، يادرو پولىگونىدىن كېلىۋاتقىنىنى بىلىۋەرمەيدۇ!...

مەن ئۆز ۋەتىنىم بىلەن ئۆزبەكستاننى شۇ خىلدا سېلىشتۇرۇپ؛ лبۇ ئۆزبېك خەلقى نېمە دېگەن بەختلىك خەلق؟... مۇشۇنداق بەختلەر مېنىڭ خەلقىمگە قاچانمۇ كېلەر؟!╗دەپ ئارمان قىلىپ كېتىمەن.

بىر كۈنى ماشىنىدا كېتىۋېتىپ ئەكرەمژان ئاكا بىلەن تارىخ توغرىسىدا، تارىخ بولغاندا، ئۇيغۇر تارىخى توغرىسىدا سۆزلىشىپ قالدۇق. بۇ كىشى مېنىڭ دۇنيا ۋەزىيىتىدىن، دۇنيا سىياسىتىدىن، ئىلىم- پەن، تارىختىن بىر ئاز مەلۇماتلارغا ئېگە ئېكەنلىگىمدىن، лقەيسەر، ئۇكام، سىز كۆپ نەرسىلەرنى بىلىدېكەنسىز. قايسى ئىنستىتۇتنى پۈتۈرگەن؟╗دەپ سوراپ قالدى. مەن ئۆزۈمنىڭ ، ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ ئۈچىنچى كۇرسىدا ئوقۇۋاتقىنىمدا، نوچىلىق، گاڭگۇڭلۇق قىلىپ، ئوقۇشتىن چىقىرىۋېتىلگەنلىگىمنى ئېيتىپ، يالغان سۆزلىگەن ئىدىم.

- ئۇيغۇرلارنىڭ مەملىكىتىنى خىتايدا دەيدۇ. شىنژاڭ دېگەن ئۇيغۇرلارنىڭ يېرىمۇ؟- دەپ سورىدى.

مەن ئۇيغۇرلارنىڭ كىم بولغانلىقىنى، تارىختا قانداق دۆلەتلەرنى قۇرغانلىقىنى، ئاشۇ دۆلەتلىرىدىن قانداق ئايرىلغانلىقىنى ۋە بۈگۈنكى كۈندىكى پاژىەلىك تەغدىرىنى قىسقىچە ئېيتىپ بەردىم.

ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخىدىن تامامەن خەۋەرسىز بۇ كىشىگە چۈشىنىشلىك بولۇشى ئۈچۈن مەن ئەڭلىيا، فرانسىيا، گېرمانىيا، ئىتالىيە، ياپونىيا ئوخشاش بەش مەملىكەتنىڭ تېررىتورىياسىگە تەڭ كېلىدىغان يەنى بىر مىللىون سەككىز يۈز مىڭ كۋادرات كىلومېتىردىن ئوشۇق تېررىتورىيانى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئاشۇ лشىنژاڭ╗دەپ ئاتىلىپ كېلىۋاتقان كەڭ زېمىن ئۇيغۇرلارنىڭ ئانا ۋەتىنى ئېكەنلىگىنى، ئۇ زېمىندا ئېرامىزدىن تۆرت مىڭ ژىل ئىلگىرى تۇرانىيا ئۇيغۇر دۆلىتى قۇرۇلغانلىقىنى، ئۇنىڭدىن كېيىن، ئېرامىزدىن ئاۋۋالقى 250- ژىلدىن ئېرامىزدىن كېيىنكى 226- ژىلغىچە، 500 ژىل ھۆكۈم سۈرگەن ھۇن ئۇيغۇر دۆلىتى، ئاندىن كېيىن، 546 ژىل ھۆكۈمدارلىق قىلغان ئېگىز ھارۋۇلۇقلار ياكى قاڭقىللار ئۇيغۇر دۆلىتى، 565 ژىل ھۆكۈم سۈرگەن ئاق ھۇن ئىمپېرىياسى، كۆك تۈرك ئۇيغۇر دۆلىتى، ئورخۇن ئۇيغۇر دۆلىتى، كەڭ سۇ ئۇيغۇر دۆلىتى، ئىدىقۇت ئۇيغۇر دۆلىتى، قاراخانىيلار ئۇيغۇر دۆلىتى، سەىدىيە خانلىقى ھەققىدە ماڭا يادقا بولۇپ كەتكەن بۇ سۆزلەرنى ژىپقا تىزىلغان مونچاقتەك تىزىپ چىقتىم. ئاندىن ئون ئالتىنچى ئەسىرنىڭ باشلىرىدىن باشلاپ، ئون يەتتىنچى ئەسىرنىڭ ئاخىرىلىرىغىچە 170 ژىلدەك ھۆكۈم سۈرگەن سەىدىيا ئۇيغۇر دۆلىتىنىڭ ئاغدۇرۇلۇشىغا زامىن بولغان ھىداياتۇللا ئىشاننىڭ يەنى ئاپئاق غوژىنىڭ بۇ زېمىنغا ژۇڭغار قالماقلىرىنى باشلاپ كېلىپ، بىر ئۇيغۇرنى ئىككىگە- - ئاق تاغلىق، قارا تاغلىق دەپ ئىككىگە بۆلۈپ، بىر- بىرىسىگە دۈشمەنلەشتۈرۈپ، بىر- بىرىسىنى ئۆلتۈرۈپ- قىرىشى، ئاخىرىسىغا كېلىپ، ئۇيغۇر زېمىنىنى ژۇڭغار قالماقلىرىنىڭ بېسىۋالغانلىغىنى، شۇنىڭدىن باشلاپ ئۇيغۇر دۆلىتى، ئۇيغۇر خەلقى مۇنقەرىزلىككە ئۇچىرىغانلىغىنى ئېيتىپ، ژىگىرمىنچى ئەسىردە ئۇيغۇرلار ئۆز زېمىنىدا ئىككى قېتىم مۇستەقىل ژۇمھۇرىيىتىنى قۇرغانلىقىنى، ھەر ئىككى ژۇمھۇرىيەت رۇس ۋە خىتاي ئىمپېرىيالىرىنىڭ قۇربانىغا ئايلانغانلىقىنى، 1949- ژىلدىن باشلاپ كوممۇنىست خىتايلار ئۇيغۇرلارنىڭ ۋەتىنىنى بېسىۋالغانلىغىنى ئالدىرىماي ئېيتىپ بەردىم.

- مەن بۇ سۆزلەرنى بىرىنچى قېتىم ئاڭلاۋاتىمەن، - دېدى ئۇ. - بۇ سىلەر، ئۇيغۇرلار، ناھايىتى زور مىللەت ئېكەنسىلەر. شۇنداق تۇرغۇلۇق، ئۆزبەكستانغا ئوخشاش مۇستەقىل دۆلىتىڭلارنىڭ بولماسلىقى بەك ئېچىنارلىق ئېكەن؟- ئۇ بىر نەچچە دەقىقە ژىم- ژىت بولۇپ قالدى. كېيىن شۇنداق دېدى. - ئاللاھ بۇيىرىسا، ئۇيغۇرلارمۇ بىر كۈنى ئۆزبېك، قازاق، قىرغىز ۋە باشقىلارغا ئوخشاش ئۆز دۆلىتىگە ئۆزلىرى ئېگە بولۇپ ياشايدىغان كۈنلەرگىمۇ يېتىپ قالار!

- ئىلاھىم، ئېيتقىنىڭىز كەلسۇن، ئەكرەمژان ئاكا!- دېدىم.

- سۇ ئاققان ئېرىقلاردا يەنە ئاقىدۇ، دېگىنىدەك، نەچچە مىڭ ژىللار بۇرۇن شۇنداق دۆلەتلەرنى قۇرۇپ، دۇنيا سورىغان بۇ خەلق بىر كۈنى بولمىسا بىر كۈنى بەرىبىر ئاشۇ دۆلىتىنى قۇرىدۇ!- دېدى مېنىڭ سۆزلىرىمدىن تەسىرلەڭەن بايۋەچچە ئاكىمىز.

- ئەكرەمژان ئاكا، سىلەر، ئۆزبېك خەلقى تولىمۇ بەختلىك مىللەت ئېكەنسىلەر! پرېزىدېنتىڭلاردىن تارتىپ، يېزىنىڭ ھاكىمىغىچە ھەممىسى ئۆزبېكلەر. تىل، يېزىق ئۆزبېك تىلىدا ماڭىدېكەن. ھەممە ژايدا ئەتىدىن كەچ كىرگىچە ئۆزبېكچە ناخشا، سازلار ياڭراپ تۇرغان. قانداق ياخشى! مۇستەقىل ئۆزبېك دۆلىتى بولغىنىدىن كېيىن شۇنداق بولۇشى ھەق، شەرت. بۇنى مەن يۈزدە يۈز قوللايمەن. ھەتتا بۇ يەردىكى كۆك كۆز رۇسلىرىڭىزمۇ ئۆزبېكچە سۆزلەيدېكەن؟

- ئۆزبەكستاندا ياشىغاندىن كېيىن، ئۆزبەكنىڭ نېنى يەۋەتقاندىن كېيىن، ئۆزبېكچە سۆزلىشى شەرت!

- قازاقىستانغا قارىغاندا ئۆزبەكستاندا رۇسلار ئاز ئېكەن؟

- ئىلگىرى تېخىمۇ ئاز ئىدى. ئاتمىشىنچى ژىللاردا، سىلەر ئۇ چاغلاردا تېخى تۇغۇلمىغان، تاشكەنتتە قاتتىق يەر تەۋرەش بولدى. شۇ ژىللىرى تاشكەنتنى قايتا قۇرىمىز، قۇرۇلۇش سالىمىز. ئۆزبەكستانغا ياردەم قىلىشىمىز كېرەك دەپ، روسسىيادىن رۇسلارنى ئەكېلىپ، تۆكۈپ تاشلىدى... شۇ باھانە بىلەن تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھىرىمىزگە رۇسلار كېلىپ ئورۇنلىشىۋالدى. بولمىسا، ئۇنىڭدىن بۇرۇن تېخىمۇ ئاز ئىدى. كېيىن، سسسر بەربات بولغاندىن كېيىن، بىز مۇستەقىل دۆلەت بولۇپ قۇرۇلدۇق. مۇستەقللىقتىن كېيىن رۇسلار ئۆز ۋەتىنىگە كېتىشكەندەك بولدى.

- بىز، ئۇيغۇرلاردىن باشقا تۈركىي تىللىق خەلىقلەردىن سىلەر، ئۆزبېكلەر، قازاقلار، قىرغىزلار، تۈرىكمەنلەر، ئەزەربەيژانلار بىر پاي ئوق ئاتماي، مۇستەقىل دۆلىتىڭلارغا ئېگە بولدۇڭلار. بۇنى مەن ژانابىي ئاللانىڭ قۇدىرىتىدىن دەپ بىلىمەن؟

- توغرا ئېيتىسىز. ھەممە ئىش ئاللانىڭ قۇدرەت- كارامىتىدىن بولىدۇ. سوۋېت ھۆكۈمىتى، ئۇنىڭ كوممۇنىستىك پارتىياسى ئاللانىڭ غەزىپىگە ئۇچرىدى!...

- ئاللانىڭ غەزىپىگە؟- ئەكرەمژان ئاكىنىڭ سۆزىنى بۆلۈۋەتكىنىمنى ئۆزۈممۇ سەزمەي قالدىم.

- ھە، ئاللانىڭ غەزىپىگە ئۇچرىدى!- دېدى ئۇ. - چوڭ ئاقساقاللارنىڭ ھەممىسى شۇنداق دېيىشىدۇ. ئۇلارنىڭ بۇ ئېيتقىنىغا مەنمۇ قوشۇلىمەن. نېمىشقا دېسىڭىز، ئىلگىرى، پارتىيا ۋاقتىدا ئەزەن ئاۋازىنى ئاڭلىماس ئېدۇق. ھازىرقىدەك مەسچىت- مەدىرىسىلەرمۇ يوق ئىدى. بۇرۇن بار بولغان مەسچىت- مەدىرىسىلەرنى ئاشۇ پارتىيا بۇزۇپ تاشلىغان. يالغۇز مۇسۇلمانلارنىڭ مەسچىتلىرىنىلا ئەمەس، خرىستىانلارنىڭ چىركولىرىنىمۇ ياپتۇرۇپ، ئاشۇ ئىبادەتخانىلارنىڭ ھەممىسىنى ھەر تۈرلۈك ئامبارخانىلارغا، مالخانىلارغا ئايلاندۇرۇۋەتكەن ئىدى. پارتىيا، دىن- - ئۇ ئەپىيۇن دېگەن تەشۋىقاتى ئارقىلىق ئادەملەرنى ئىمان- ئېتىقادسىز روھىدا تەربىيىلىگەن. بەزى چوڭ خىزمەتلەردىكى كوممۇنىست ئەمەلدارلار ئۆلگەن ئاتىسى بىلەن ئانىسىنىڭ نامىزىنى چۈشەرگۈزىشتىن قورقاتتى... مەكتەپلەردە بىزنى лخۇدا دېگەن نەرسە يوق. ئادەملەر مايمۇندىن يارالغان╗دەپ ئوقۇتاتتى. دېمەك، ياراتقان ئېگىسىنىڭ غەزىپىگە ئۇچرىغان سوۋېت ھۆكۈمىتى، ئۇنىڭ كوممۇنىستىك پارتىياسى ئۆزىدىن- ئۆزى يوق بولدى. ئاللانىڭ قۇدرەت- كارامىتى بىلەن يوق بولدى!

- مەن كىنولاردىن كۆرگەنمەن، كىتابلاردىن ئوقۇغانمەن. بول№شىۋېكلارنىڭ قىزىل ئارمىياسى ژىگىرمىنچى ژىللاردا лباسمىچىلار╗دەپ، ئۆزبەكستاندا كۆپ ئادەملەرنى قىرىپ، ئۆلتۈرگەن ئېكەن؟ ئەسلىدە ئۇلار باسمىچىلار ئەمەس، ئۆز ۋەتىنىنىڭ، ئۆز خەلقىنىڭ ئازاتلىغى ئۈچۈن، مۇستەقىل ئىسلام دۆلىتىنى قۇرۇش ئۈچۈن بول№شىۋېكلارغا قارىشى قولىغا قورال ئالغان خەلق قەھرىمانلىرى ئېكەنغۇ؟- سورىدىم.

- ئۆز دەۋرىدە ئۇلارنى лباسمىچىلار╗دەپ كەلگەن بولسا، ھازىر ئۇلارنى ئۆزبەكستان خەلقى باسمىچىلار دېمەيدۇ. بۈگۈنكىدەك مۇستەقىل ئۆزبېك دۆلىتىنى قۇرۇش ئۈچۈن قۇربان بولغان قەھرىمانلىرىمىز دەپ ئاتىشىدۇ، - دېگەن ئەكرەمژان ئاكا ئۆزىنىڭ مەيلى تارىخقا بولسۇن، مەيلى سىياسەتكە بولسۇن، ئانچە قىزىقىپ كەتمەسلىكىنى، مۇنداق سۆزلەرنى ھېچ يەردە ئېيتمايدىغانلىغىنى بىلدۈرۈپ، شۇنداق دېدى. - مەن سىزگە ئوخشاش كۆپ ئوقۇغان ئادەم ئەمەسمەن. ياشلىقىمدىنلا ئاشپەزلىك كەسپىنى ئىگىلەپ، پۇل ساناش بىلەنلا ئۆتۈۋاتقان ئادەممەن، ئۇكام، - دەپ كۈلدى. - باللىرىمنى ئوقۇتاي دېدىم. چوڭ ئوغۇلىم بىلەن قىزىم ئوقۇمۇشلۇق بالىلار بولدى. بىرسى ئامېرىكىدا، بىرسى ئەڭلىيادە ئوقۇۋاتىدۇ. ئوقۇغان ئادەم دېگەن باشقىچە بولىدېكەن. ئۇلار باشقا بىر دۇنيا... ئىنامژان بىلەن ئادىلژاننى ئۆزىڭىز بىلىسىز. ئۇلار مېنى دورىغان. ئوقۇغىسى كەلمىدى. بوپتۇ دېدىم. ئاكىسى بىلەن ھەدىسى ئوقۇۋاتىدۇ. ئوقۇغاندىمۇ چوڭ ئوقۇشلارنى ئوقۇۋاتىدۇ. مەيلى، بۇ ئىككىسى پۇل تاپسۇن دېدىم.

- ئوغۇلىڭىز بىلەن قىزىڭىزنى چەت ئەللەردە ئوقۇتۇپ، ناھايىتى ياخشى ئىش قىپسىز. ئاللاھ بايىرىسا، سىز ئامان بولسىڭىز، ئوغۇلىڭىز بىلەن قىزىڭىز ئوقۇشىنى پۈتتۈرۈپ كەلگەندىن كېيىن، دۆلەتنى باشقۇرىدىغان چوڭ خىزمەتلەردە ئىشلىشىگە چوقۇم ئىشىنىمەن!- دېدىم ھەق گەپنى قىلىپ.

- رەھمەت، ئۇكام. ئېيتقىنىڭىز كەلسۇن!- دەپ مىننەتدارلىقىنى بىلدۈردى ئۇ. - سىز ئۇنىۋېرسىتېتنى پۈتۈرمەي تۇرۇپ شۇنچە كۆپ بىلىسىز. ئەگەر ئۇنىۋېرسىتېتنى تاماملاغان بولسىڭىز، چوڭ بىر ئالىم ياكى يازغۇچى بولىدىغان بالا ئېكەنسىز!

- ئوقۇش ماڭا نېسىپ قىلمىغان ئېكەن، ئاكا، - دېدىم مەن كۆڭلۈمدىكىنى ئوچۇق ئېيتقاندەك بولۇپ. - سىزنىڭ ئوغۇلىڭىز بىلەن قىزىڭىزغا ئوخشاش مەنمۇ چەت ئەلگە چىقىپ ئوقۇشنى بەك ئارمان قىلاتتىم. بىراق، ئۇنىڭغا مۇمكىنچىلىك بولمىدى.

- ھازىر بولسىمۇ كەچ ئەمەس. سىز تېخى ياش. راسا ئوقۇيدىغان ۋاقتىڭىز؟

- ئۇ دېگىنىڭىز توغرا. بىراق، ئامېرىكا بىلەن ئەڭلىياگە بېرىپ ئوقۇش ئۈچۈن خېلى ئاقچا كېرەك؟- دېدىم ھەق گەپنى ئېيتىپ.

- شۇنداق، خېلى پۇل كېرەك. ئوغۇل بىلەن قىزنىڭ ئوقۇشىغا ئانچە ئاقچا كېتىۋاتىدۇ!

ئەكرەمژان ئاكا بىلەن بولغان بۇ كۈنكى سۆھبىتىمىزگە شۇ يەردە چېكىت قويۇلدى.

پەقەت ئاقچا تېپىشنىلا ئويلايدىغان ئەكرەمژان ئاكىنىڭ بىرلا ئىشى ماڭا بەك ياقاتتى. شۇ ئىشى ئۈچۈن مەن ئۇ كىشىنى ياقتۇراتتىم. ژىتىم- يېسىر، ناكا- مەژرۇھ، كەمبەغەل- نامراتلارغا ئۇنىڭ ئىچى تولىمۇ ئاغىراتتى. ئۇلارغا ياردەم قىلىشقا، ئۇلارنىڭ كۆڭلىنى ئېلىشقا، دۇگاسىنى ئېلىشقا كەلگەندە، ئەكرەمژان ئاكىدەك ئادەملەر ئاز بولسا كېرەك دەپ ئويلاتتىم. ئاللانىڭ ئاشۇنداق بەندىلىرىدىن ئۇ ئاقچا ئايىمايدۇ، تولىمۇ سېخى، خەير- ساخاۋەتلىك ئىنسان ئىدى.

تىزىم بويىچە، تىزىمدىكى ئادرېسلار بويىچە ئايدا بىر، بەزىدە ئىككى ئايدا بىر قېتىم مەن ئاشۇنداق ئادەملەرگە كونۋېرتقا سېلىنغان ئاقچىلارنى تارقىتىپ چىقاتتىم. ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ نامىدىن بېرىلگەن ئۇ ئاقچىلارنى ئالغان كىشىلەر چەكسىز مىننەتدارلىق بىلدۈرۈپ، ئاللاھدىن ئۇنىڭغا ئۆمۈر، سالامەتلىك تىلەپ، ئۇزاقتىن ئۇزاق دۇگا قىلاتتى. بەزىلىرى رازىلىقىنى، مىننەتدارلىقىنى ژىغلاپ تۇرۇپ بىلدۈرىشەتتى...

- ئەكرەمژان ئاكا، سىز مۇشۇنداق ئۇلۇغ، سوۋاپلىق، خەيرلىك ئىشلارنى قىلىپ كېلىۋاتقىنىڭىز ئۈچۈن، ئاللاھتاالا ئىشلىرىڭىزغا بەرىكەت بېرىپ، دۆلىتىڭىزنى زىيادە قىلىۋاتقان ئېكەندە؟- دېدىم نۆۋەتتىكى خەير- ئىخساننى تارقىتىپ بولۇپ، ئۆيگە قايتىپ كېلىۋاتقىنىمىزدا. بۇ مېنىڭ، ئۇ كىشىنى قۇرۇق ماختىغىنىم، ئۇنىڭغا خۇشامەت قىلغىنىم ئەمەس، چىن ژۈرىگىمدىن چىققان سۆزلەر ئىدى.

- رەھمەت، ئۇكام، - دېدى ئەكرەمژان ئاكا. - مەن بۇ ئىشلارنى مۇقەددەس قۇر№ئانۇ كەرىمىدىكى كۆرسەتمىلەر بويىچە قىلىۋاتىمەن. سىز بىلىدىغان بەزى лگۇناھلىرىم╗ ژۇيۇلۇپ كېتەر دەپ ئويلايمەن؟- سۆزىنىڭ ئاخىرىنى چاقچاققا ئايلاندۇرغاندەك بولدى.

- مېنىڭچە ئۇنداق ئىشلار گۇناھ ئەمەس، ئاكا؟ ھەر كىمنىڭ ئۆز ئىختىيارى، ئۆز خاھىشى بىلەن قىلىنىدىغان ئىشلار ئېكەنغۇ؟

- بارىكاللا! ھاياتقا سىزگە ئوخشاش كۆز بىلەن قاراش كېرەك، ئۇكام. قولدىن كېلىپ تۇرغاندا، بەلدە كۈچ- قۇۋەتنىڭ بارىدا، ئۇ ئىشنىمۇ، بۇ ئىشنىمۇ قىلىپ كۆرگەڭە نېمە يەتسۇن! ھاياتنىڭ لەززىتىنى، پەيزىسىنى سۈرۈش، مېغىزىنى چېقىش ئەڭ مۇھىم ئىش! كونىلار лكۆزىڭنىڭ بارىدا شەھەر كۆر، چىشىڭنىڭ بارىدا گۆش يە!╗دەپ بىكار ئېيتمىغاندە. ئەتە- ئۆگۈن قېرىغاندا، چىشلىرىڭىز بوشاپ، چۈشۈپ كەتكەندە، قانچە يۇمشاق گۆش بولسىمۇ، گاچ- گاچ چەينەپ يەلەلمەيسىز. بەلدىن كۈچ- قۇۋۋەت كەتكەندە، ھۆزۈر- ھالاۋەتنى سۈرۈشتىنمۇ قالىسىز. قانداق دېدىم؟

- ناھايىتى توغرا گەپ قىلدىڭىز، - دېدىم مەن ۋە سۆزىمنىڭ ئاخىرىنى ئۇنىڭ خەير- ساخاۋەتلىك ئىشلىرىغا يۆتكىدىم. - ژىتىم- يېسىر، نامراتلارغا قىلىۋاتقان سوۋاپلىق ئىشلىرىڭىزنى توختىتىپ قويمىسىڭىزلا بولغىنى!

- ياق، بۇ ئىشنى مەن ھېچ قاقاندا توختاتمىغان ھەم توختاتمايمەن!...

شۇ خىل گەپ- سۆزلەر بىلەن ئۆيگە يېتىپ كەلگىنىمىزنىمۇ بىلمەي قالدۇق.

بۇ كۈنى بىز چوڭ ئۆيگە يەنى ئەكرەمژان ئاكىنىڭ چوڭ خوتۇنىنىڭ ئۆيىگە كەلگەن ئېدۇق. بۇ بايۋەچچە ئاكىمىز ھەپتىدە ئىككى كۈن كىچىك خوتۇنىنىڭ، قالغان كۈنلىرى چوڭ خوتۇنىنىڭ، بالا- ژاقىلىرىنىڭ يېنىدا بولاتتى. ھەر ئىككى قورا- ژاينىڭ بىر چېتىدە چاققانغىنا ياسالغان ئايرىم ئۆي مېنىڭ ياتاقخانام ئىدى. چىرايلىق ياساپ قويغان ياتاقخانامدا ھەممە نەرسە بار. گاز ئوچۇغى، خولودىل№نىك، تېلېۋىزور، رادىوپرېمنىك، ئۈستەل- ئورۇندۇق، كارىۋەت، ئىدەندە گىلەم. بۇ ژەھەتتىن مەن ئۈچۈن ھەممە شارائىت يارىتىلغان... تاماقنى ئۆي ئېگىلىرى بىلەن بىللە يەپ، ئىچىمەن. پەقەت ياتىدىغان ئۆيىملا ئايرىم ئىدى. بوش ۋاقىت بولسىلا، مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامنىڭ ئۆيىگە كېتەتتىم ۋە ئۇ يەردە قونۇپمۇ قالاتتىم.

بەزىدە ئۆزۈم ھەيران قالىمەن. ئاللاھتاالا مېنى ئەزىز ئاتا- ئانامدىن ژۇدا قىلغان، بېشىمغا ئېغىر كۈنلەرنى، قىسمەتلەرنى سالغىنى، ۋەتىنىمدىن، ژۇتۇمدىن ئايرىغىنى بىلەن، ناھايىتى ئېغىر كۈنلەردە، ئېغىر ئەھۋاللاردا قالغانلىرىمدا، ژانابى ئاللاھ يولۇمنى ھەر دائىم ئوچۇق، كەڭ، يورۇق قىلىپ تۇراتتى. بۇنىڭدىن مەن ياراتقان ئېگەمگە مىڭلارچە شۈكۈرانە كەلتۈرەتتىم.

ئەكرەمژان بايۋەچچە بىلەن ئۇنىڭ ئاىلىسىدىكىلەرگە مېنى تېخىمۇ يېقىنلاشتۇرۇۋەتكەن، بۇ دۆلەتمەن ئاىلىنىڭ بىر ئەزاسىغا ئايلاندۇرۇۋەتكەن بىر ۋاقىە بولدى. بۇنى ئاللانىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى بولسا كېرەك، دەپ ئويلاپمۇ قالغان ئىدىم.

بىر كۈنى ماشىنا بىلەن بازارنىڭ ئارقا كوچىسى ئارقىلىق مېڭىپ، چوڭ كوچىغاЧبازارنىڭ ئالدىغا چىقىش ئۈچۈن سولغا شۇنداق بۇرۇلۇشىمغا بىر نەرسە قارا، دېگەندەك قىلىپ قالدى. ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ بۇ بازىرىغا خوژاينلىق قىلىۋاتقان ئوغۇلى ئادىلژانغا كۆزۈم چۈشۈپ قالدى. گەۋىرلىك كەلگەن ئۈچ بالا ئۇنى ئوتتۇرىغا ئېلىۋېلىپ، دەرەقنىڭ ئارقىسىدا ئۇنىڭغا قوللىرىنى شىلتىپ سۆزلەۋاتاتتى.

- ئەكرەمژان ئاكا، ئادىلژان!- دەپ ۋاقىرىدىمدە، تورمۇزنى دەررۇ باستىم. ماشىنا يولنىڭ ئوتتۇرىسىدىلا توختاپ قالدى. ماشىنىدىن ئېتىلىپ چىقىپ، ئۆزۈمنى ئۇلارغا ئاتتىم.

- ھەي، نېمە قىلىشىۋاتىسەن؟!- دەپ ژەھلىم بىلەن ۋارقىرىغىنىمچە، ئوتتۇرىسىدىكىنىڭ گەژگىسىدىن كاپپىدە تۇتتىمدە، ئۆزۈمگە قاراتتىم. ئۇلار بىر دەقىقە ھاڭ- تاڭ بولۇپ قېلىشتى. تورغا چۈشكەن ژەرەندەك تىترەپ، كۆزلىرى مۆلدۈرلەپ تۇرغان ئادىلژان مېنى كۆرۈشى بىلەن، ئۇنىڭغا قايتىدىن ژان كىرگەندەك بولدى.

- ھەي، قويۇۋەت ئۇنى! سېنىڭ نېمە ئىشىڭ بار!- دېدى ئوڭ تەرىپىمدىكى نوچىسى ماڭا ھۆرپۈيۈپ. شۇ ئارىدا ئۇلارنىڭ بىرىسىنىڭ قولىدىكى، ئادىلژاننىڭ قوسۇغىغا ئۇچىنى تەگكۈزۈپ تۇرغان پىچاققا كۆزۈم چۈشۈپ قالدى. نېمە ئىش بولۇۋاتقانلىقىنى بىردىن چۈشەندىم.

лقويۇۋەت ئۇنى!... ╗ دېگەننىڭ ئۆزىگە باش بىلەن بىرنى سالدىم. گەژگىسىدىن تۇتۇۋالغىنىمنىڭ ئېڭەك ئاستىغا بار كۈچۈم بىلەن بىرنى ئۇرۇۋېدىم، ئۇ ئىككى- ئۈچ مېتىر نېرىغا ئوڭدىسىغا پالاققىدە چۈشتى. بۇ ئىش بىر نەچچە سېكۇندنىڭ ئىچىدە بولۇپ ئۆتتى. باش يېگەن نوچىسىنىڭ ئېغىزى- بۇرىنى قىپ- قىزىل قانغا بويالدى. ئۇ يۈزىنى، بۇرۇنىنى ئالىقانلىرى بىلەن تۇتقىنىچە، ئولتىرىپ قالدى. ئۈچىنچىسى بىر- ئىككى قەدەم كەينىگە داژىپ، قولىدىكى پىچاق بىلەن ماڭا ھۇژۇم قىلىشقا تەييارلىنىپ، ھەر يان لىك- لىك سەكىرىگەندەك ھەرىكەتلەرنى قىلىشقا باشلىدى.

ئاڭغىچە بۇ يەرگە يېتىپ كەلگەن ئەكرەمژان ئاكا ئوغۇلىنىڭ يېنىغا ئۆتتى. ئۇ كىشى نېمە ۋاقىە بولۇۋاتقانلىقىنى بىردىن چۈشەندى.

مېنىڭ بار دىققىتىم، قولىدىكى پىچاق بىلەن ماڭا ئېتىلاي دەپ تۇرغان بالىدا ئىدى. مەن ئۇنىڭ قولىدىكى پىچاق بىر يېرىمگە تېگىپ كېتىشىدىن دىققەت، ئېھتىيات قىلغان ھالدا، ئۆزۈمنى ھەر يان قاچۇرغاندەك بولۇپ، ئەپلەپ تۇرۇپ، سەكرەپ بېرىپ قۇلاق تۈۋىگە بىرنى تېپىۋېدىم، ئۇ лۋاي ژان!╗ دېگەن ئاۋاز بىلەن بىر نەچچە قەدەم نېرىغا ئۇچۇپ بېرىپ دۈم ژىقىلدى. قولىدىكى پىچاق نېرىغا ئۇچۇپ چۈشتى.

شۇ ئارىدا ئەكرەمژان ئاكا ئېغىزى- بۇرۇنى قىپ- قىزىل قانغا بويالغان بالىنى лۋۇي، ئەبلەخلەر!╗دەپ ۋارقىراپ، ئۇنىڭ قوسۇغىغا بىرنى تېپىۋېدى، ئۇ بالا ئوڭدىسىغا ژىقىلدى. ئاڭغىچە ئادەملەر توپلىشىپ كەتتى.

- ھاي، ئەكرەمژان ئاكا، ئەكرەمژان ئاكا، نېمە بولدى؟- دېيىشتى ئادەملەر تەرەپ- تەرەپتىن.

- كۆرمەمسىلەر، بۇ ئۈچ ئەبلەخ ئادىلژاننى بۇ يەرگە ئەپچىقىۋېلىپ، ئۇرماقچى بولۇۋاتقان ئېكەن...

شۇ ئارىدا قاياقتىندۇ ئۈچ- تۆرت ساقچى ژۈگۈرەپ يېتىپ كېلىشكەن ئىدى. ئۇلار ئەكرەمژان ئاكىنى ياخشى تونۇغانلىقىدىن؛

- ئەكرەمژان ئاكا، نېمە ئىش بولدى؟- دەپ سوراشتى. ئەكرەمژان ئاكا ئۇلارغا ۋاقىەنى قىسقىچە بايان قىلدى. ساقچىلار ئورۇنلىرىدىن ئاران- ئاران تۇرۇشقان ئۈچ گاڭگۇڭنىڭ قوللىرىنى كېيىنىگە قايىرىپ، ئېلىپ كېتىشتى.

- ھېلىمۇ سىزنىڭ كۆرۈپ قالغىنىڭىز بەك ياخشى بوپتىدە، ئۇكام!- دەپ بايۋەچچە ئاكىمىز ماڭا چەكسىز مىننەتدارلىق بىلەن باقتى...

ئادىلژاننىڭ ئېيتىشىچە، ئۆزى ئۇلارنى تونۇمايدېكەن. ئىلگىرى كېيىن كۆرمىگەن. بۇ ئېتىراپنىڭ باللىرىЧگاڭگۇڭلىرى ئەمەس. شەھەرنىڭ باشقا رايونلىرىدىن بولسا كېرەك. ئۇلار ئادىلژاننى ئالداپ، مۇشۇ يەرگە ئېلىپ چىقىپتىدە، лسەن مۇشۇ بازارنىڭ خوژايىنى ئېكەنسەن. ھەر ھەپتىدە بىزگە مۇنچە ئاقچا بېرىسەن؟... بىز سېنى قورغايمىز. ساقچىلارغا ئېيتساڭ، ياق دېسەڭ، مانا مۇشۇ پىچاق بىلەن قارىنىڭنى يېرىپ تاشلايمىز!╗دەپ ئوتتۇرىغا ئېلىۋېلىپ، ئۇنىڭ بىقىن- قوساقلىرىغا نوقۇشتۇرۇپ، ئاقچا تەلەپ قىلىۋاتقان ئېكەن.

تاشكەنتنىڭ ئۇ گاڭگۇڭ، نوچىلىرىنىڭ ئىككىسىنى كۆز ژۇمۇپ- ئاچقان ئارىلىقتا قانداق ئۇرۇپ، ژىقىتقانلىغىمنى، قولىدا پىچاق بار ئۈچىنچىسىنى سەكىرەپ بېرىپ، قۇلاق تۈۋىگە بىرنى تېپىپ، نەچچە مېتىر ژىراققا ئۇچۇرۇپ ژىقىتقانلىغىمنى ئادىلژان ئاتىسى بىلەن ئانىسىغا، ئاكىسى بىلەن سىڭلىسىغا ئېيتىپ بېرىۋېدى، ئانىسى؛

- ۋاي، ئايلىنىپ كېتەي، قەيسەرژان. ھېلىمۇ سىزنىڭ كۆرۈپ قالغىنىڭىزنى قاراڭ. بولمىسا ئۇ بۇزۇقلار، يامانلار ئادىلژاننى ئۇرۇپ، پىچاقلاپ كەتمەيدۇ دېگىنى بولمايدۇ! ئاللاھ بىر ساقلاپتۇ. سىزگە مىڭ رەھمەت، ئۇكام، - دەپ مىننەتدارلىقىنى بىلدۈردى ھەدىمىز.

- مەنمۇ كۆرمەپتىمەن، - دېدى ئەكرەمژان ئاكا. - تار كوچىدىن بازار ئالدىدىكى چوڭ كوچىغا بۇرۇلۇشىمىزغىلا، قەيسەر؛ лئەكرەمژان ئاكا، ئادىلژان!╗دەپ ۋاقىرىدىدە، ماشىنىنى دەررۇلا يولنىڭ ئۈستىدىلا توختىتىپ قويۇپ، سەكرەپ چۈشتى-دە، ئۆزىنى ئۇلار تەرەپكە ئاتتى. مەن نېمە ۋاقىە بولغانلىقىنى بىلەلمەي قالدىم. ئادىلژان، دەپ ۋارقىرىغىنىدىن كېيىن، نېمە ۋاقىە بولغاندۇ دەپ قارىسام، دەرەقنىڭ ئارقىسىدا، تامنىڭ تۈۋىدە تۇرغان ئۇلارنى كۆرۈپ قالدىم. ماشىنىدىن چۈشۈپ، ئۇلارنىڭ يېنىغا بارغىچە، قەيسەر ئۇ ئىككى گەڭگۇڭنىڭ ئېغىزى- بۇرۇنىنى قانغا بوياپ، يەرگە ياتقۇزۇپ قويۇپتۇ... ئۈچىنچىسىنىڭ قولىدىكى پىچاق قەيسەرگە تېگىپ كەتمىگىدى دەپ بەك ئەنسىرىۋېدىم، بىزنىڭ قەيسەر خۇددى مايمۇندەك سەكىرەپ تۇرۇپ، ئۇ بۇزۇقنىڭ قۇلاق تۈۋىگە كېلىشتۈرۈپ بىرنى تېپىۋېدى، نەچچە مېتىر يەرگە ئۇچۇپ بېرىپ دۈم ژىقىلدى. ئۇنىڭ قولىدىكى پىچاق نېرىغا ئۇچۇپ چۈشتى...

قەيسەر ئۇكام، سىزنىڭ ھېچ نەرسىدىن قورىقمايدىغان باتۇر ژىگىت ئېكەنلىگىڭىزگە ھەيران قالدىم، سىزگە قايىل بولدۇم!... - دەپ سايراپ كەتتى بايۋەچچە ئاكىمىز.

- باش بىلەن يېگەننىڭ بۇرۇنى سۇندى، چامباش يېگەننىڭ ئىڭىگى سۇندى، دەپ بىلىمەن. ئۇنداق ھارامتامقلارغا شۇ كېرەك. ئۇ نامەرد نەرسىلەر ئېكەن؟- دېدىم قېنىم قايناپ.

- نامەرد بولمىسا، ئۈچ ئادەم بىر بولۇپ، بىر ئادەمنىڭ قوسۇغىغا پىچاق تەڭلەپ شۇنداق ئىش قىلامدۇ، ئۇكام؟- دېدى ئەكرەمژان ئاكام.

- ئادىلژان، ئاشۇنداق بۇزۇقلار، يامانلار بولسا، سىز ماڭا ئاستا كۆرسىتىپ قويۇڭ؟ مەن ئۇلارنىڭ كانىيىنى بىر سىقىپ قوياي، شۇنىڭدىن كېيىن ئۇلار سىزنى كۆرگەندە، ئالدىڭىزدا قول قوشتۇرۇپ، تىترەپ تۇرىدىغان بولىدۇ، - دېدىم ئادىلژانغا.

- رەھمەت، قەيسەر ئاكا. بۈگۈن مېنى چوڭ بىر بالادىن قۇتقۇزۇپ قالدىڭىز، - دەپ سۆزگە ئارىلاشتى مەندىن ئىككى- ئۈچ ياش كىچىك ئادىلژان. - سىز بىزنى قانداق كۆرۈپ قالدىڭىز؟- دەپ سورىدى.

- بىز ھەر قاچان چوڭ كوچا بىلەن ماڭاتتۇق. بۇ قېتىم بازارنىڭ ئارقىسىدىكى ئاشۇ تار كوچا بىلەن قانداق مېڭىپ قالغىنىمىزنىمۇ ئۆزۈم بىلمەيمەن. ئاللانىڭ ئۆزى شۇ كوچا بىلەن ماڭغۇزغان ئېكەن؟ تار كوچىدىن چوڭ كوچىغا بۇرۇلۇشىمغىلا سىزگە كۆزىم چۈشۈپ قالدى... شۇ زامان ماشىنىنى توختىتىپ، ئۆزۈمنى سىلەر تەرەپكە ئاتتىم. ئۇنىڭدىن كېيىنكى ئىشلارنى ئۆزىڭىز ھازىر ئېيتتىڭىز، - دېدىم.

- ۋاي، ئايلىنىپ كېتەي، قەيسەرژان، بالام، - دېدى ھەدىمىز. - ئۇ يامانلارنىڭ قولىدىكى پىچاق ھېلىمۇ سىزنىڭ بىر يېرىڭىزغا تېگىپ كەتمەپتە دەڭا؟

- بۇنداق ئىشلار باشتىن تالاي ئۆتكەن، ھەدە، - دەپ كۈلۈپ قويدۇم، خالاس.

- بىر ئەمەس ئۈچ گاڭگۇڭنى ھەش- پەش دېگۈچە باش بىلەن، پۇت بىلەن، قول بىلەن ئۇرۇپ ياتقۇزۇۋەتكەن قەيسەر ئۇكىمىزنى ئاللانىڭ ئۆزى بىزگە يەتكۈزگەن ئېكەن، - دېدى ئەكرەمژان ئاكا. - بۇ ئۇكامنى مەن ئەمەتژاننىڭ فازېندىسىدا، ئەلىشېرنى مەشىقلەندۈرىۋاتقاندىكى ھەرىكەتلىرىنى، بىزگە كۆرسەتكەن ئويۇنلىرىنى كۆرۈپ ھەيران قالغان ئىدىم... بۇ قەيسەر ئۇكامنىڭ ھەقىقىي مۇھاپىزەتچى ژىگىت ئېكەنلىگىگە بۈگۈن كۆزىم ئوبدان يەتتى!

- قەيسەر ئاكا، سىز بەك نوچى كاراتېس ئېكەنسىز. سىز بىلەن ھەر قانداق يەردە قورىقماستىن ژۈرۈۋېرىشكە بولىدېكەن!- دېدى ئادىلژان.

ئۇ تۈنۈگۈنكى ئادىلژان ئەمەس ئىدى. ئاتىسىنىڭ خىزمەتكارى، شوفېرى دەپ ماڭا ئانچىمۇ ئېتىبار بېرىپ كەتمەيدىغان. چوڭ بىر پۇلدار ئادەمنىڭ بۇ كەنژە، ئەركە ئوغۇلىنىڭ ماڭا نىسبەتەن بېپەرۋالىغىنى، تەڭسىتمەسلىك كۆز بىلەن قاراشلىرىنى ئەيىبلەشكىمۇ بولماتتى.

- ئىنامژان ئاكا، - دېدى ئادىلژان يېنىدا ئولتارغان ئاكىسىغا. - بىلەمسىز، قەيسەر ئاكام دژېكى چاننىڭ ئۆزى ئېكەن. ئالامەت زور. دژېكى چاندەك سەكىرەپ تۇرۇپ تېپىشلىرىنى كۆرسىڭىز، ھەيران قالىسىز...

ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ ئىنامژان ئىسىملىك بۇ ئوغۇلى كەم سۆز، سوپى مىژەز بالا ئىدى. ئۆزى بەش ۋاق ناماز. قاچانلا قارىساڭ، چۆگۈن كۆتۈرۈپ ژۈرگەن. ئادىلژان بولسا، ئاتىسىغا ئوخشاش ئويۇن- تاماشىنى بەك ياخشى كۆرىدىغان ژىگىت. ئۇ ئىككىسىنىڭ مىژەز- خۇلقى، گەپ- سۆزلىرى، ژۈرۈش- تۇرۇشلىرى ھەتتا كىيىنىشلىرىدىكى ئاسمان- يەر پەرىقنى كۆرۈپ، лبىر ئاتا- ئانىدىنمۇ بىر- بىرىسىگە تامامەن ئوخشىماس ھەر تۈرلۈك بالىلار تۇغۇلىدېكەن؟╗دەپ ئويلاپ قالاتتىم.

- دادا، سىزمۇ ئادەم تونۇيدىغان، بىلىدىغان زور ئادەمسىزدە!- دېدى بىر چاغدا ئادىلژان. - قەيسەر ئاكامدەك دژېكى چاننى ئۆزىڭىزگە ھەم شوفېر ھەم مۇھاپىزەتچى قىلىپ ئالغىنىڭىز ناھايىتى ياخشى ئىش بولغان ئېكەن؟

- قەيسەر ئاكاڭلار يالغۇز مېنىڭلا ئەمەس، مۇشۇ ئاىلىنىڭ مۇھاپىزەتچىسى، مۇشۇ ئاىلىنىڭ سىلەرگە ئوخشاش بىر ئەزاسى!- دېدى ئەكرەمژان ئاكا مەغرۇرلۇق بىلەن. - ئۇنى بۈگۈن ئۆزىڭىز كۆردىڭىز، ئوغۇلىم. قەيسەر ئاكىڭىز سىزنى مۇھاپىزەت قىلدى. بۇزۇقلارنىڭ، يامانلارنىڭ يامان نىيىتىدىن سىزنى قۇتۇلدۇرۇپ قالدى!...

- قەيسەر ئاكام بۈگۈندىن باشلاپ مېنىڭ ئۆز ئاكام بولدى!- دەپ ئادىلژان ئورنىدىن تۇردى-دە، ئالدىمغا كېلىپ، مېنى باغىرىغا باستى...

شۇ، شۇ بولدى-دە، مەن بۇ دۆلەتمەن ئاىلىنىڭ بىر ئەزاسى بولۇپ قالدىم. ئەكرەمژان ئاكا ئۈچۈن سىرداش- مۇڭداش، قەدىردان، قەدىر- قىممەتلىك ئىنسانغا ئايلاندىم. ئۇنىڭ ھەر قانداق ئەمەلدار، پۇلدار، ئالىم- زىيالىي، سودىگەر ھەتتا ئاددىي كىشىلەر بىلەن بولىدىغان گەپ- سۆزلىرى، مۇناسىۋەتلىرى مېنىڭ بىلەن قىلىشىدىغان گەپ- سۆزلەرگە، مۇناسىۋەتلەرگە تامامەن ئوخشىماس ئىدى. ئاسمان- يەر پەرق قىلاتتى. باشقىلار بىلەن ئۆر كۆكرەك، تەكەببۇرلۇق، تەڭسىتمەسلىك قىياپەتتە گەپلەشسە، مەن بىلەن تولىمۇ يۇمشاق، مېھرىبانلىق تۇستا سۆزلىشەتتى. بۇنى كۆرۈپ، ئۇنىڭ ئەتراپىدىكىلەر ھەيران قېلىشاتتى. ماڭا قىزىقىش، ھەۋەس ھەم ھەسەت بىلەن بېقىشاتتى. لېكىن، بىرەرسى بۇ ھەقتە چىش يېرىپ سوراشقا پېتىنالماس. ئۇلارنىڭ ئالدىدا مەن ئۆزۈمنى سىرلىق كۆرسىتىشكە تىرىشاتتىم، ئارتۇق سۆزلىمەتتىم. ياتلارغا نىسبەتەن مېنىڭدىكى بۇ лخاراكتېر╗ئەكرەمژان ئاكىغا بەك ياقاتتى.

ئاشۇ ۋاقىەدىن كېيىن ئادىلژان بىلەن تولىمۇ يېقىن ئاكا- ئۇكا، دوست بولۇپ كېتىشتۇق.

ئەكرەمژان ئاكا بۇ ئوغۇلىنى چوڭ- كىچىك بىر نەچچە بازارلىرىغا خوژايىن قىلىپ ئولتۇرغۇزۇپ قويغان. ئۆزى ئۈستىدىن دائىم نازارەت قىلىپ، يول- يورۇق كۆرسىتىپ تۇرىدۇ. بازار دېگەن ئۇرۇش- ژاڭژال پات- پات يۈز بېرىپ تۇرىدىغان ژاي. ياخشى ئىشلارمۇ، يامان ئىشلارمۇ ئۇچرىشىپ تۇرىدۇ. بازاردا قويدەك ژۇگاچ، توشقاندەك قورقانچاقلار بىلەن تۈلكىدەك قۇۋ- ھېلىگەرلەرمۇ، ئۇچۇپ كېلىپ، بىر چىشلەم گۆشنى چىشلەپ ئېلىپ قاچىدىغان قارغا- سېغىزخانلار بىلەن ئولژىسىنى چايناپ، تىتىپ ژۇتىدىغان يۇلۋاستەك ھېچ نەرىسىدىن قورىقمايدىغان، قاچمايدىغانلارمۇ ئۇچرىشىدۇ. بازارنىڭ ئىگىسىЧخوژايىنى بولغىنىڭدىن كېيىن، ئاشۇ قويلار بىلەن توشقانلارنىڭ، تۈلكىلەرنىڭ ئالدىدا ئۆزۈڭنى ناھايىتى سەگەك تۇتۇشىڭ، قارغا، سېغىزغان، يۇلۋاسلارنىڭ ئالدىدا بۈركۈتتەك، شىردەك بولۇشىڭ كېرەك ئېكەن. بولمىسا قارغا، سېغىزغان، يۇلۋاسلارنىڭ ئالدىدا ئۆزۈڭ بەەينى ئۈستەل ئۈستىدە تۇرغان بىر پارچە لوق گۆشكە ئايلىنىپ قالىسەن. قارغا، سېغىزغان ئۇچۇپ كېلىدىدە، گۆشنىڭ بىر پارچىسىنى چىشلەپ ئۈزۈپ ئېلىپ قاچىدۇ. يۇلۋاس كاپ قىلىپ ئېغىزىغا ئېلىپ، چايناپ- چايناپ ژۇتۇدىدە، ئۆتكۈر كۆزلىرىنى ساڭا قادايدۇ.

بىر كۈنى ئەكرەمژان ئاكا مۇشۇ مەزمۇندا سۆزلەپ؛

- ئادىلژان ماڭا سىر بەرمىگىنى، ئوچۇق ئېيتمىغىنى بىلەن بىر نەرىسىنى سەزگەندەك قىلىۋاتىمەن. ئۆتكەندىكى ئۈچىنىڭ كېلىپ، ئادىلژاننىڭ قارىنىغا پىچاقنى تەڭلەپ پۇل تەلەپ قىلىشى بىكار ئەمەس. بۇ بالا بەلكىم، قورقۇپ ئېيتمايۋاتىدۇ ماڭا. ئۇياق، بۇ ياقتىن ئاستا ئۇقۇشسام، بىرىلىرى كېلىپ ئۇنى بوزەك قىلىۋاتقان ئوخشايدۇ. سىز بىر ئاز زامان ئادىلژاننىڭ يېنىدا ژۈرۈپ، شۇنى بىلىپ باقسىڭىز، ئۇكام؟- دەپ ئىلتىماس قىلدى.

مەن خوپ دېدىم.

ئادىلژاننىڭ بازار، ئاشخانا- رېستورانلاردىكى ئۇ، بۇ ئىشلىرىغا ياردەم قىلغاچ، ئۇنىڭ يېنىدا ژۈرۈشىمدىن ئەكرەمژان ئاكىمۇ، ئۆيدىكى ئايالىمۇ، بۇ كەنژە ئوغۇلى ئادىلژانمۇ تولا خۇشال، خاتىرژەم ئىدى.

بىر كۈنى ئادىلژان بىلەن ئاتىسى ئېيتقان ئىش، مەسىلە بويىچە ئوچۇق سۆزلەشتۇق.

- بىزنىڭ مۇشۇ ئەتراپتا بىر توپ باندا، ژەلىگۈرلەر بار، - دېدى ئادىلژان. - تۇرۇش دېسە، ئۇرۇش دەيدىغان بۇزۇق، يامان بالىلار. ئوغرى، بۇلاڭچىلار. تالاي ئادەملەرنى قاقشىتىپ كېلىۋاتىدۇ. ھېچ كىم ئۇلارغا پېتىنىپ بىر نەرسە دەلەلمەيدۇ. ھەممە ئۇلاردىن قورقۇشىدۇ. ئۇلارنىڭ باشلىقى، گلاۋارى يامان، نەچچە قېتىم تۈرمىدە يېتىپ چىققان!...

ئادىلژاننىڭ ئاخىرقى سۆزلىرىنى ئاڭلىغىنىمدا، лھەر قانچە تۈرمە بولسىمۇ، مەن ياتقان تۈرمىلەردەك ئەمەستۇ... مەن يېگەن تاياقلارنى، قىيناپ- ئازابلاشلارنى كۆرمىگەندۇ ئۇ گلاۋارى!╗دېگەن سۆزلەر خىيالىمدىن ئۆتتى. ئادىلژاننىڭ سۆزلىرىنى بۆلمەي، ئاخىرىسىغىچە تىڭشىدىم.

- ئۇلار ئايدا ئىككى قېتىم كېلىدۇ. سورىغان ئاقچىسىنى بېرىمەن. بەرمەي مۇمكىن ئەمەس. بەرمەيمەن دېسەم، ئۇرۇپ، پىچاق سېلىپ ئۆلتۈرۈۋېتىشى تۇرغان گەپ. ئادەم ئۆلتۈرۈش ئۇلار ئۈچۈن ھېچ گەپ ئەمەس... ئاقچا ئېلىشقا ئىككىسى كېلىدۇ. بىرسى مۇشۇ يەردىكى باندىنىڭ باشلىقى. چېچىنى قىرىپ چۈشۈرۈۋەتكەن. چىرايىدىن ئادەمنىڭ قورىققىسى كېلىدۇ. يەنە بىرسى ئۇنىڭ ئوڭ قولى. ئۇمۇ يامان بالا، قاپىغى يامان. ئادەمگە رەھىم قىلمايدۇ. ئۆزى بوكسېر ئېكەن. ھەممە ئۇنىڭدىن قورقۇشىدۇ!...

ئايدا ئىككى قېتىم ئېلىپ تۇرىدىغان شۇنچە ئاقچىنى ئاز كۆرگەندەك، بەش- ئالتىسى خالىغان ۋاقتىدا بىزنىڭ رېستورانغا كىرىپ يەپ- ئىچىپ، مەست بولۇشۇپ، ئاقچا تۆلىمەي چىقىپ كېتىدۇ.

- نەچچە ۋاقىتتىن بۇ يان ئاشۇ ھارامتاماقلارنى بىزگە نېمىشقا ئېيتمىدىڭىز؟- دېدىم مەن.

- ئېيتىشتىن قورىقتىم. ئۇلار يامان بالىلار، باندىت، باش كېسەرلەر!

- پولىسىيا بارغۇ. شۇلارغا نېمىشقا ئېيتمايسىلەر؟

- مۇنداق ئىشلارنى پولىسىيلارغا ھېچ كىم ئېيتمايدۇ.

- نېمىشقا؟

- ھازىر پولىسىيلارغا ئىشىنىدىغانلار ئاز. نېمىشقا دېسىڭىز، ئۇلارنىڭ بەزىلىرى ئۇ باش كېسەرلەردىن قورقىدۇ. بەزىلىرى ئۇلار بىلەن بىللە يوشۇرۇن ئىش قىلىشىدۇ.

- شۇنداق دەڭ؟- ھەيران بولدۇم.

- ھە، شۇنداق...

лتوۋا، - دەپ ئويلاپ قالدىم، - پولىسىياگە ئىشەنمىسە، كىمگە ئىشىنىدۇ؟ پولىسىيا دېگەن ژەمىيەتتىكى تەرتىپكە ژاۋاپ بېرىدىغان، ئادەملەرنىڭ بېخەتەرلىگىنى قوغدايدىغان، ئوغرى- ژەلىگۈر، بۇزۇقلارنىڭ ژاژىسىنى بېرىدىغان، تۈرمىگە ئاپىرىپ سولايدىغان مەملىكەتنىڭ قانۇن ئادەملىرى ئەمەسمۇ؟ بۇ ژەھەتتىن بىزنىڭ ۋەتەندىكى ساقچىلار باشقىچە ئېكەندە؟... ساقچى دېسە، بىزدە ئوغرى- بۇلاڭچى، ژەلىگۈر، نوچى- گاڭگۇڭلارلا ئەمەس، يەتتە ياشتىن يەتمىش ياشقىچە بولغان ژىمىكى پۇقرا تىترەپ، ژان ئالىدىغان ژەۋرايىلدەك قورقۇشىدۇ ئۇلاردىن. نېمىشقا شۇنداق؟ بىزنىڭ ۋەتەندە ساقچىلارغا شۇنچىلىك چوڭ ھوقۇق بېرىلگەنكى، گۇناھكار، ژىنايەتچىلەر بولسا مەيلىغۇ، ھېچ قانداق ژىنايەت ئۆتكۈزمىگەن گۇناسىز ئادەملەرنىڭ قوللىرىغا كويزا سېلىپ، ئۇرۇپ- سوقۇپ، تۈرمىلەرگە ئاپىرىپ تىقىشىدىن بېچارە خەلق شۇنچىلىك قورقۇپ كەتكەنكى، شەپكە كىيگەن ھەر قانداق ساقچى؛лھەي، توختىغىنا!╗دەپ قويىدىغانلا بولسا، بولدى، ئىش تامام. лۋاي ئاللاھ، بېشىمغا بىر بالا كەلمىگىدى!╗دېگەن قورقۇش- ئەندىشىدىن بەزگەك ئادەمدەك تىترىشىدۇ...

ئادىلژاننىڭ ئېيتىشىغا قارىغاندا، بۇ يەرنىڭ پولىسېيلىرى باشقىچە ئوخشايدۇ؟... ╗

- سىز ماڭا ئاشۇ باش كېسەر گلاۋارى بىلەن ھەممە قورقىدىغان بوكسېرىنى كۆرسىتىڭ؟- دېدىم.

- خوپ، بولىدۇ!- دېدى ئادىلژان.

شۇنىڭ بىلەن ئارىدىن بىر نەچچە كۈنلەر ئۆتتى. مەن كۈتكەن كۈن، پەيت كەلدى.

ئۇ ئىككىسى مۇشۇ يەرنىڭ غوژىسىدەك ئىغاڭلاپ، قەددىنى غازدەك تۇتۇپ، ئادىلژاننىڭ بازاردىكى ئىدارىسىگە كىرىپ كەلدى.

- ھە، قانداق ژىگىت، ئىشلار ياخشىدۇ؟- دېگەن تاقىر باش ئېتىراپىغا قاراپ قويۇپ، دېرىزىدىن سىرتقا قارىغاندەك بولۇپ تۇرۇۋالغان ماڭا دىققەت، نەزەرمۇ ئاغدۇرماي، كرېسلوغا ئۆزىنى تاشلىدى. پۇتىنى ئالماشتۇرۇپ، كېرىلىپ ئولتاردى. ئىككىنچىسى خۇددى گىستاپىنىڭ ئادەملىرىدەك ئىككى قولىنى قوشتۇرۇپ، ئىشىكنىڭ يېنىدا تۇردى.

- نېمىگە قاراپ تۇرىسەن، ئۇسساپ كەتتۇق، چاي قۇيمامسەن؟- دېدى تاقىر باش قوپاللىق بىلەن.

- بازارنىڭ خوژايىنى ئەمدى بۇ كىشى!- دەپ ژۇقۇرىدىكى ئۈستەلدە ئولتارغان ئادىلژان مېنى ئىشارە قىلدى.

- شۇنداقمۇ؟- دەپ ئۇ ماڭا قارىدى.

مەن ئاستا قەدەم بېسىپ ئۇنىڭ ئالدىغا كەلدىم.

- سەن مېنى تونامسەن؟- دېدى ئۇ.

- ياق، تونۇمايدېكەنمەن!- دېدىم ئۆزۈمنى ئۇنىڭدىن قورقۇۋاتقاندەك كۆرسىتىپ.

- بازارنىڭ خوژايىنى سەن بولساڭ، مۇشۇ تېررىتورىيانىڭ، مۇشۇ رايوننىڭ خوژايىنى بىز!- ئۇ ئاغىنىسىنى ئىشارە قىلدى. - بىز سېنى دائىم مۇھاپىزەت قىلىپ تۇرىمىز. ساڭا ھېچ كىم تېگەلمەيدىغان بولىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن سەن بىزگە ئاقچا تۆلەپ تۇرۇشىڭ كېرەڭ؟ بىز دېگەن ئاقچىنى ئۆز ۋاقتىدا بېرىپ تۇرمىساڭ، سەن بۇ يەردە ئىشلەلمەيسەن، ئىشلەتمەيمىز ھەم!

- شۇنداقمۇ؟- دەپ ئۇنىڭ ئالدىغا ئۆتتۈم. ئارىلىقىمىز شۇنچىلىك يېقىن ئېدىكى، ئۇنىڭ ئالماشتۇرۇۋالغان ئايىغىغا تىزىم تېگىپ تۇراتتى.

- شۇنداق. ھە، سەن بۇنى بىلمەمسەن؟ بۇ بالا ساڭا ئېيتمىدىمۇ؟- دېدى ئۇ قاپىغىنى تۈرگەن ھالدا ئادىلژاننى كۆرسىتىپ.

- ئېيتتى. سىلەرگە ئاقچا كېرەك ئېكەن.

- ھە، ئاقچا كېرەك!

- باشقا نەرسىچۇ؟...

- ھەي، نېمە دەۋاتىسەن، ھە؟ كىم بىلەن سۆزلىشىۋاتقىنىڭنى بىلەمسەن؟- دەپ ئۇ ئالماشتۇرۇپ ئولتۇرغان ئايىغىنى تۈزىگىچە؛

- مانا ساڭا بۈگۈنكى ئاقچا!- دەپ مۇشت بىلەن تاقىر بېشىغاЧمېيىسىگە كېلىشتۈرۈپ بىرنى ئۇرۇۋېدىم، ئۇ غىق قىلىپ، كۆزى ژۇمۇلۇپ قالدى. ئاندىن لىككىدە سەكىرەپ، قول قوشتۇرۇپ تۇرغان بوكسېرنىڭ ئالدىغا ئۆتتۈم.

ئۇ ئىككىمىز مۇسابىقە مەيدانىغا چىققان بوكسېرلاردەك ھەرىكەتكە كەلدۇق. ئۇ بىردە ئوڭغا، بىردە سولغا مۇشت ئاتاتتى. مېنىڭ چاققان ھەرىكەتلىرىمدىن ئۇنىڭ ئاتقان مۇشتلىرى بوشقا كېتىپ تۇردى. بايقايمەن، يامان ئەمەس بوكسېر. غۇلژىدا ۋاقتىمدا، شىركەتنىڭ سپورت زالىدا داۋاملىق مەشىق ئۆتكۈزۈپ ژۈرگەنلىرىمىزدە، ئۆزىنى مەن بوكسېر، چېمپىون دەپ ھېسابلايدىغان ۋاڭ ژۇن ئاغىنەم بىلەن سېلىشتۇرغاندا، بۇ بالا كەسپىي بوكسېر ئەمەس، ھەۋەسكار بوكسېرلاردەك بىلىندى ماڭا.

مەن كۆرۈنۈشتە مۇشت ئاتقاندەك قىلىپ قويىمەن. ئۇ لىكىلداپ سەكىرەپ، ھەر يان مۇشت ئاتاتتى. بىر چاغدا مەن چاققانلىق ھەرىكەت قىلىپ، ئۇنىڭ ئوڭ قول بىلىگىنى سول قولۇم بىلەن شارتتىدە تۇتۇۋالدىم. ماڭا كېرىگىمۇ شۇ ئىدى. بىلىكىدىن مەككەم تۇتۇپ، ئۆزۈمگە بىر تارتتىمدە، قولىنى قايرىۋەتتىم. ئۇ ۋاي ژان دەپ، ئالدىمدا دۈمچەرەپ قالدى. ئۇنىڭ ۋاي ژان دېگىنىگە قارىماي، كرېسلودا ئولتارغان تاقىر باشنىڭ ئالدىغا سۆرەپ ئاپاردىم. قولىنى قويۇۋەتكىنىم يوق. دۈمبىسىگە، ئوڭ قول گۈژىگىگە ئوڭ ئايىغىم بىلەن قاتتىق بىرنى بېسىۋېدىم، غارسلا قىلىپ قالدى... ئۇ پاقىچىلاپ ياتقىنىچە، تاقىر باشنىڭ ئايىغىغا بېشىنى قويدى. بىراق، مەن ئۇنىڭ قولىنى قويۇپ بەرگىنىم يوق. ئۇنىڭ قولى كەينىگە قايىرىلىپ، دۈمبىسىگە چىقىپ قالدى. قارىشىلىق قىلىشقا ھېچ مادارى يوق . قولى گۈژەكتىن چىقىپ كەتكىنىنى بىلدىم...

تېخى ھازىرلا گېدەرەپ، گۆكۈرەپ سۆزلەۋاتقان تاقىر باش بېشىغاЧمېيىسىگە كۈتۈلمىگەن يەردىن بازغاندەك تەككەن مۇشتنىڭ قاتتىق زەربىسىدىن ئۆزىگە كېلەلمەي، كۆزىنى بىردە ئېچىپ، بىردە يېپىپ، كرېسلوغا چۆكۈپ قالغان ئىدى. مېنىڭ سۆزىم بىلەن ئادىلژان بىر ستاكان سۇنى ئۇنىڭ ئۆزىگە چاچتى. ئۇ چۆچۈپ، سەسكىنىپ، ئۆزىگە كەلگەندەك بولدى. ئورنىدىن تۇرۇشقا تەمشىلىۋېدى، كوپلا قىلىپ، ئوڭ قولۇم بىلەن كانىيىنى تۇتتۇم. سول قولۇم بولسا، ئۇنىڭ ئالدىدا پاقىچىلاپ، ئىڭىراپ ياتقان بوكسېرنىڭ بىلىكىدە ئىدى. باشمالتاق ھەم ئوتتۇرا بارمىغىم بىلەن كانىيىنى سىقىۋېدىم، بوغۇزلانغان كالىنىڭ كۆزلىرىدەك، ئۇنىڭ كۆزلىرى ئالىيىپ كەتتى. بارماقلىرىمنى ئاستا بوشاتتىم. بىراق، قويۇۋەتكىنىم يوق.

- ھە، سەنلەرگە ئاقچا كېرەكمۇ؟ قانچىلىك ئاقچا كېرەك، ئېيت!- دەپ ۋارقىراپ، بارماقلىرىمنى تاقىر باشنىڭ كانىيىغا پاتۇرۇپ قوياتتىم. بوكسېرنىڭ دۈمبىسىگە چىققان قولىنى سەللا تارتىپ قويسام، ۋاي ژان دەپ ۋارقىراپ كېتەتتى.

- ياق، ياق، بىزگە ھېچ نەرسە كېرەك ئەمەس. بىزنى كەچۈرىڭ، بىزنى كەچۈرىڭ؟- دەپ يالۋۇردى نوچى، گاڭگۇڭلار.

- ئەمدى بۇندىن كېيىن بۇ يەرگە كېلىشىدىغان بولۇشساڭ، بۇ بالىغا كۆز ئالايتىپ قارايدىغان بولۇشساڭ، مەندىن ياخشىلىق كۈتۈشمە؟!- دەپ ۋاقىرىدىمدە، تاقىر باشنى كرېسلودىن ژۇلۇپ ئېلىپ تۇرغۇزۇپ، كۆتىگە بىرنى تەپتىم...

بوكسېرنىڭ بىر قولى مۈرە- ئېيىغىدىن چىقىپ كەتكەن ئېكەن. ئۇ قولىنى كۆتۈرەلمەي، ساڭگىلاتقىنىچە، تاقىر باشنى ئەگىشىپ، ئاستا چىقىپ كېتىشتى. باياتىن ئامېرىكىنىڭ ياخشى بىر بوېۋىك كىنوسىنى تاماشە قىلىۋاتقاندەك، ژۇقۇرىدىكى ئىشلاردىن كۆز ئۈزمەي، بىردە ئەنسىرەپ- قورقۇپ، بىردە كىچىك بالىلاردەك خۇشال بولۇپ تۇرغان ئادىلژان ژۈگۈرەپ كېلىپ، مېنى مەككەم قۇچاغلاۋالدى.

- ۋاي، قەيسەر ئاكا، ۋاي، قەيسەر ئاكا، نېمە دېگەن زورسىز، ھە؟... مۇنداق ئۇرۇشۇشنى نەدىن، كىمدىن ئۈگەڭەنسىز؟... ۋاي، ژېنىم ئاكا، ئاپىرىن سىزگە، ئاپىرىن!- دەپ سايراپ كەتتى...

بۇ ئىشلارنى ئۇ شۇ كۈنى كەچتە ئاتا- ئانىسىغا ئېغىزى- ئېغىزىغا تەگمەي سۆزلەپ بەردى.

- شۇنىڭدىن كېيىن ئايدا ئىككى قېتىم كېلىپ، ئادىلژاندىن خېلى نۇرغۇن лئايلىق╗ئېلىپ تۇرىدىغان، ئۇنى ئاز دېگەندەك، خالىغان ۋاقتىدا رېستورانغا بىر توپ بولۇپ كىرىۋېلىپ، خالىغانچە يەپ- ئىچىپ ئاقچا تۆلىمەي چىقىپ كېتىدىغان ئۇ مۇتتەھەم، گاڭگۇڭلار بۇ يەرگە باشقا ئاياق باسمىدى. ئاياق بېسىش بۇ ياقتا تۇرسۇن، قارىسىنى كۆرسەتمەي قويۇشتى. بۇنىڭدىن ئادىلژانمۇ، ئەكرەمژان ئاكىمۇ تولا خۇشال بولۇشتى. سەۋەۋى، ئادىلژان ئەمدى خاتىرژەم، ھېچ كىمدىن قورىقمايدۇ، ھېچ كىم ئۇنى ئىلگەركىدەك بوزەك قىلالماس ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە بېكاردىن- بېكارغىلا بېرىۋاتقان شۇنچە كۆپ ئاقچا يانچۇقتا قېلىۋاتاتتى. رېستوراندىمۇ قالايمىقانچىلىق تۈگۈگەن ئىدى.

ئاڭلىغانلارنىڭ بىرسى ئىشەنسە، يەنە بىرسى ئىشەنمەيدىغان ژۇقۇرىدىكى ئىشلارنىЧۋاقىەلەرنى مەن، ژانابىي ئاللھنىڭ مېنىڭ يولۇمنى ئوچۇق قىلىش ئۈچۈن ئورۇنلاشتۇرۇشى دەپ بىلىمەن...

تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردە ئۆزىنى مەن دەپ ژۈرگەن ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ ماڭا كۆرسىتىۋاتقان غەمخورلۇق، ئىلتىپاتلىرى، ئايلىق مائاش تېرىقىسىدە بېرىۋاتقان خېلى نۇرغۇن ئاقچىلىرى، بۇ دۆلەتمەن ئاىلە ئەزالىرى نېمە يېسە، نېمە ئىچسە، شۇلارغا ئوخشاشلا يەپ- ئىچىشلىرىم، ئەشۇلاردەك ئەركىن- ئازادە، غەم- قايغۇسىز ژۈرۈشلىرىم، ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ ئاىلىنىڭ ئەركە ئوغۇلى ئادىلژاننىڭ ئەتراپىمدا پەرۋانە بولۇپ ژۈرۈشلىرى بىلەنمۇ، نېمىشكىدۇ ماڭا بىر نەرسە يېتىشمەيۋاتقاندەك قىلاتتى. كۆڭلۈم يېرىم، توق ئەمەس ئىدى. بايۋەچچىلەردەك ياشاۋاتقىنىمغا قارىماي، ئۆزۈمنى غېرىب، مۇساپىر ھېس قىلاتتىم.

مېنىڭ غېرىپلىغىم، مۇساپىرلىقىم ۋەتەنسىزلىكىم ئىدى!

лكىشىنىڭ ژۇتىدا سۇلتان بولغۇچە، ئۆز ژۇتىڭدا ئۇلتان بول!╗ نېمە دېگەن توغرا ئېيتىلغان سۆز؟ باشقىلارنى بىلمەيمەن، ئامما شۇ كۈنلەردە مەن سۇلتاندەك ژۈرسەممۇ، بەرىبىر ھېچ نەرسە كۆزىمگە كۆرۈنمەتتى. ئۆز ۋەتىنىمدە ئۇلتان بولۇپ ژۈرسەممۇ، شۇ مەن ئۈچۈن ئارتۇق ئىدى؟...

ھەر كۈنى مانتا- پولۇ، گۆش- قىزا يەپ ژۈرگىنىمدىن، ئۆز ژۇتۇمدا ھەتتا قاتتىق ناننى سۇغا چىلاپ يېسەم، ئۇ مەن ئۈچۈن تولىمۇ تاتلىق، لەززەتلىك ئىدى!...

ۋەتەننىڭ نېنىنىڭ تەمى، پۇرىغى، كۈچى باشقىچىدە. مەن ئۇنى ھېچ نەرسىگە تەڭلەشتۈرەلمەس ئىدىم!...

تاشكەنتنىڭ تۈپ- تۈز، پاكىزە ئاسفال№ت يوللىرىدا چەت ئەلنىڭ قىممەت باھالىق يېنىك ماشىنىسىنى ھايداپ ژۈرۈشلىرىمدىن، كىندىك قېنىم تۆكۈلگەن گۈزەل غۇلژا شەھىرىمنىڭ بۈك- بوستانلىق كوچىلىرىدا ژالدۇڭ- ژۇلدۇڭ ئاۋاز چىقىرىپ، خادۈك ھارۋۇلاردا مېڭىشنى ئەۋزەل كۆرەتتىم!

بىردە ئەكرەمژان ئاكىنىڭ ئىلپەتلىرى، بىردە ئادىلژاننىڭ بايۋەچچە دوست- بۇرادەرلىرى بىلەن پات- پات بولۇپ تۇرىدىغان ھاشامەتلىك ئولتىرىش- زىياپەتلەردىن، چوڭ- چوڭ رېستورانلاردىكى مېھماندارچىلىق، ئويۇن- تاماشىلاردىن كۆرە بىر ئىدېيا، بىر مۇدىا- مەخسەتتىكى ئاكىلار، دوستلار بىلەن، بىر شەھەردە، بىر مەھەللىدە تۇغۇلۇپ، بىللە ئويناپ چوڭ بولغان ئاغىنىلىرىمغا قوشۇلۇپ ئىلى دەرىياسى بويىدىكى بوستانلىقلاردا، ئاددىي ئۆيلەردە، كىچىككىنە ئاشخانىلاردا ئۆتىدىغان ئولتىرىش- زىياپەتلەر، مېھماندوستلۇقلار مەن ئۈچۈن نەچچە ھەسسە ئارتۇق ئىدى!

شۇ كۈنلەردە مەن ھېچ نەرىسىدىن خىژالىتىم يوق، خاتىرژەم ئىدىم. يانچۇغىم تولغان ئاقچا. نېمىگە خەشلەشنى بىلمەيمەن. ئۆزۈمگە ئاندا- ساندا كىيىم- كېچەك سېتىۋالىمەن، خالاس. ۋەتەندە ۋاقتىمدا، ئاقچا دېگەننىڭ قەدىر- قىممىتىنى ئوبدان كۆرگەن ئىدىم. ئەگەر شۇ چاغلاردا مېنىڭدە ھازىرقىدەك ئاقچىلار بولغىنىدا، مېنىڭ ھاياتىم تامامەن باشقىچە بولۇشىغا ئىشەنچىم كامىل ئىدى. ئوقۇشقا ياپونىياگە ياكى ئامېرىكىغا چىقىپ كېتەتتىم... تۈرمە ئازپلىرىنىمۇ كۆرمەتتىم. ياقا ژۇتلاردا غېرىب، مۇساپىر بولۇپ، ۋەتەننى بۇ قەدەر سېغىنىپ، كىنەپ ژۈرمەس ئىدىم!...

خەير، بۇنى تەقدىر دەپ قويۇدېكەن؟ نە چارە!

دۇنىيانىڭ قىزىغى، ھاياتنىڭ لەززىتى

ئادىلژان ئاتىسىغا ئوخشاش ئويۇن- تاماشىنى تولىمۇ ياخشى كۆرىدۇ. چىرايلىق قىزلارغا بەكمۇ ئىمراق ژىگىت. ئۇنىڭ ئوي- خىيالىدا پەقەتكىنە سەرۋىقامەت، ئاي ژاماللىق پەرىلەر بىلەن ئەيشى- ئىشىرەت قىلىپ، دۇنىيانىڭ قىزىغىنى، ھاياتنىڭ لەززىتىنى سۈرۈپ ژۈرۈشلا، خالاس.

ئاتىسىنىڭ دۆلىتىدە ئاسماندىكى بۈركۈت مىسالى ئەركىن- ئازادە ياشاۋاتقان بۇ بەختىيار ژىگىتنىڭ ھېچ نەرسىدىن غەم- قايغۇسى يوق. ئوقەت دېگەن مېڭىۋاتقان. ئاقچا دېگەن ئېرىقنىڭ سۈيىدەك توختىماي ئېقىپ كىرىۋاتقان. ھېساۋى يوق. ئۆزى بەگ، ئۆزى خان. ماڭ، تۇر دېگەن ئادەم يوق. قولىنى قايسى تەرەپكە ئۇزارتسا، دېگەن يېرىگە يېتىۋاتقان. ئىككىنىڭ بىرسىنىڭ قولى يەتمەيدىغان گۈل- غۇنچىلارنى ئۈزۈپ ئېلىپ خالىغانچە پۇراۋاتقان. غەم- قايغۇ، تەشۋىش- ئەندىشە، قورقۇش دېگەن نەرسىلەردىن تامامەن قۇتۇلغان... ھازىر ئۇ ھېچ كىمدىن قورىقمايدۇ. ھەر قانداق نوچى، گاڭگۇڭلار بىلەن ئوچۇق سۆزلىشەلەيدۇ... دوست- بۇرادەرلىرىنىڭ ئالدىدا قەدىر- قىممىتى بەك بەلەنت. بازارلاردىكى سودىگەرلەر، ئېلىپ- ساتارلارنىڭ ئالدىدا ئىززەت- ھۆرمىتى ناھايىتى چوڭ. ھەر قانداق ژىگىت ئارمان قىلىدىغان چەت ئەلنىڭ قىممەت باھالىق كىيىم- كېچەكلىرىنى كىيىۋاتقان. ئېسىل يېمەكلىكلەرنى يەپ- ئىچىۋاتقان. ئاستىدا چەت ئەلنىڭ پارقىراپ تۇرغان يېنىك ماشىنىسى. كۆرۈڭەن ژىگىتلەرنىڭ قۇدىرىتى يېتىۋەرمەيدىغان ئەيشى- ئىشىرەتلەرنى قىلىۋاتقان... خان سارايلىرىدەك ئۆيلەردە ياشاۋاتقان.

ئىنسان بالىسىغا بۇنىڭدىن باشقا يەنە نېمە كېرەك؟

ھە، مۇنداق ئادەملەر، ئادىلژاندەك كېلىشكەن، پۇلدار ياش ژىگىتلەر تاماشىنى ياخشى كۆرمەي، كىم ياخشى كۆرسۇن؟ چىرايلىق قىزلارغا ئۇلار ئىمراق بولماي، كىم ئىمراق بولسۇن؟...

ئادىلژان پات- پاتلا ماڭا تېلېفون بېرىپ؛

- قەيسەر ئاكا، ئاغىنىلىرىم كېلىپ قالغان ئېكەن. بۈگۈن مەن بىلەن بىللە بولسىڭىز؟- دەپ ئىلتىماس قىلاتتى.

- بوپتۇ، ئۇكام، بېرىڭ. ئادىلژان سىزنىڭ يېنىڭىزدا بولسا، بىزمۇ خاتىرژەم بولۇدېكەنمىز؟- دەپ، ئۇنىڭ ئاتىسى ئەكرەمژان ئاكا ھەر قانداق ئىشىنى ئەتىگە قالدۇرۇپ، ماڭا رۇخسەت بېرەتتى.

ئادىلژاننىڭ ئۆزىگە ئوخشاش ئۈچ- تۆرت بايۋەچچە ئاغىنىلىرى بار. بۇ ھاياتنىڭ قىزىغىنى كۆرۈپ، لەززىتىنى، پەيزىسىنى، گەشتىنى سۈرۈۋاتقان ژىگىتلەر. ئۇلار مېنى лدژېكى ژان ئاكىمىز!╗دەپ بەك ھۆرمەت قىلىشىدۇ. مەن يېنىدا بولسام، ئۇلار лتاشكەنت بىزنىڭ!╗دېگەندەك كۆكسىنى كېرىپ، مەغرۇر ژۈرۈشەتتى. ھەر قاندىغىدىن قورقۇش دېگەننى بىلمەتتى.

بۇ ژىگىتلەرنىڭ بارمايدىغان يېرى، كىرمەيدىغان رېستورانى بىلەن باغلىرى، چىقمايدىغان تاغلىرى ھەم دەرىيا، كۆل بويلىرى، مۇنچا- ساۇنالار بىلەن ئەيشى- ئىشىرەت قىلىدىغان ئۆيلىرى كامدىن- كەم. ئاشۇ ژايلاردا ئۇلارنىڭ كۆڭلىنى ئېلىشقا، ئۇلارنى خۇش، رازى قىلىشقا تىرىشىدىغان، ئۇلاردىن ھېچ نەرسىسىنى ئايىمايدىغان، ئۇلارنىڭ خاھىش، تەلەپلىرىنى بولژۇتماي ئورۇنلايدىغان بىر- بىرسىدىن چىرايلىق قىزلار بىلەن بولىدىغان ئويۇن- تاماشىلارغا ھە دېگەندە، ھەيران قالغان ئىدىم. كېيىن ئاستا- ئاستا ئۆگىنىپمۇ كەتتىم.

лبىرسى تويۇپ سەكىرەيدۇ، بىرسى توڭلاپ سەكىرەيدۇ╗ دەپ قويۇدېكەن! بۇ بايۋەچچە ژىگىتلەرگە قاراپ، تويۇپ سەكىرەيدىغانلارنىڭ دەم ئېلىشى، كۆڭۈل ئېچىشى مۇشۇنداق بولىدېكەندە، دەپ ئويلاپ قالاتتىم بەزەن.

مەن ھاياتىمدا بىرىنچى قېتىم كۆرۈۋاتقان ئۇلارنىڭ دەم ئېلىشى، كۆڭۈل ئېچىشى، بۇ ھاياتنىڭ، بۇ دۇنىيانىڭ قىزىغىنى كۆرۈپ، لەززىتىنى، پەيزىسىنى سۈرۈشىنىڭ قانداق بولىدىغانلىقىنى يېنىپ- يېنىپ كۆرگىنىمدە، лمۇنداقمۇ ئىشلار بولىدېكەن، ھە؟╗دەپ، ھەيرانلىقتا ياقامنى تۇتاتتىم.

... ئادىلژان تېلېفون قىلغاندىن كېيىن مەن ئەكرەمژان ئاكىنى ئۆيىگە ئاپىرىپ قويۇپ، ئۇنىڭ بازاردىكى ئىدارىسىگە ساات تۆرتلەردە باردىم. ئۇ ئىككى ئاغىنىسى بىلەن مېنى كۈتۈپ ئولتىرىشقان ئېكەن. ژىگىتلەر بىلەن تىنچلىق- ئامانلىق سوراشتۇق.

- كەلگىنىڭىز بەك ياخشى بولدى، قەيسەر ئاكا، - دېدى ئادىلژان خۇشاللىق تۇيغۇسى بىلەن. - بۈگۈن بىر تاماشە قىلىپ دەم ئالايلى؟ بۇ ھاياتنىڭ، بۇ دۇنىيانىڭ لەززىتىنى بىر سۈرەيلىدە، ئاكا!

- خوپ، سىلەر نېمە دېسەڭلار مەنمۇ شۇ، ئادىلژان. تاماشە قىلىپ، دۇنىيانىڭ لەززىتىنى سۈرگەڭە نېمە يەتسۇن!- دېدىم.

بىراق، مەن قانداق تاماشە ئارقىلىق، ئادىلژان ئېيتقان دۇنىيانىڭ لەززىتىنى، پەيزىسىنى قانداق سۈرۈشتىن تامامەن خەۋەرسىز ئىدىم.

بىز سىرتقا چىقىشتۇق.

- ماشىنىڭىز نەدە؟- سورىدى ئادىلژان ئابدىرىشىت ئىسىملىك ژىگىتتىن.

- ئۇ چەتكە قويۇپ قويغان!- دەپ ئىشارە قىلدى ئۇ ئاغىنىسى.

- ئوسمانژان قەيسەر ئاكامنىڭ ماشىنىسىدا بىز بىلەن ماڭسۇن؟- دېدى ئادىلژان. - مېھمانلارنى سىز ئۆزىڭىز ئاپىرىۋېرىڭ؟

- خوپ، - ئابدىرىشىت ماشىنىسى تەرەپكە ماڭدى.

- ئابدىرىشىت، ئادرېسىنى بىلىسىزغۇ؟ ئاشۇ سىز ياخشى كۆرىدىغان ژاي. بىز ماڭىۋېرىمىز، - دېدى ئادىلژان ئۈنلۈك سۆزلەپ. ئابدىرىشىت كۈلۈمسىرىگەن ھالدا بېشىنى لىڭشىتىپ قويۇپ كېتىپ قالدى.

- قەيسەر ئاكا، كەتتىقمۇ؟- دەپ ماڭا قارىدى ئادىلژان.

- خوپ، كەتتۇق!

- ئوسمانژان، ژۈرۈڭ، بىز قەيسەر ئاكامنىڭ ماشىنىسىدا ماڭىمىز؟- دەپ ئاغىنىسىنى باشلىدى...

تاشكەنتنىڭ كەڭ، ئەينەكتەك تۈز كوچىلىرىدا يېرىم سااتلارچە ماڭغاندىن كېيىن، يېنىمدا ئولتارغان ئادىلژان؛

- قەيسەر ئاكا، ئاشۇ ئالدىمىزدىكى ئىككى قەۋەتلىك كۆك بېنانىڭ ئالدىدىن ئوڭغا بۇرالساق بولدى!

مەن ماشىنىنى ئادىلژان ئېيتقان ژايدىن ئوڭغا بۇرىدىم. ئادىلژاننىڭ؛

- ئىچكىرى كىرىۋېرەيلى، - دېگىنىدىن كېيىن، ماشىنىنى ھويلىنىڭ ئىچىگە كىرگۈزۈپ، توختىدىم. ماشىنىدىن چۈشتۇق.

شۇ ئارىدا ئالدىمىزغا چىققان ياش ژىگىت تولىمۇ سىپايىلىك ھەم خۇش- خويلۇق بىلەن؛

- ئەسسالامۇەلەيكۈم، خۇش كەپسىلەر، ئەزىز مېھمانلار!- دەپ قولىنى كۆكسىگە قويغان ھالدا سالام بەردى.

- ۋاەلەيكۈم ئەسسالام!- دەپ ئۇ ژىگىت بىلەن كۆرۈشتۇق.

- ئادىلژان ئاكا، قېنى مەرھەمەت، ئىچكىرى كىرەيلى؟- دەپ تەكلىپ قىلدى.

- ۋاقتىدا كەلدۇقمۇ؟- ئادىلژان سااتىغا قاراپ قويدى.

- ھە، ئەلۋەتتە. - دېدى ئۇ ژىگىت كۈلۈمسىرىگەن ھالدا قولىنى كۆكسىگە قويۇپ.

ئىچكىرى كىردۇق. ئىچكىرى كىرگەندە، بىرىنچى قەۋەتكە ياكى ئىككىنچى قەۋەتكە ئەمەس، پارقىراپ تۇرغان پەلەمپەيلەر ئارقىلىق پەسكە چۈشتۇق.

چىرايلىق بېزەندۈرۈلگەن كەڭ زال. زالنىڭ بىر چېتىگە بىل№يارد ئۈستىلى، ئۇنىڭ ئېتىراپىغا دىۋان، كرېسلولار قويۇلغان. زالنىڭ ئىككىنچى چېتىگە قويۇلغان دۈگۈلەك چوڭ ئۈستەلنىڭ ئۈستى ھەر خىل يېمەكلىكلەر، مېۋە- چېۋىلەر، ھاراق- شارابلار، ئۇسسۇلۇقلار بىلەن تولتۇرۇلغان ئىدى.

ژۇقۇرىدىن چۈشۈپ، زالغا كىرگەندە، ئوڭ قول تەرەپتە بىر ئىشىك، سول تەرەپتە قاتارسىغا ئۈچ- تۆرت ئىشىك. نېرىدىكى بۇلۇڭدا يەنە بىر ئىشىك. ھەممە ئىشىكلەر پارقىراپ تۇراتتى. زال ئىچى قىزىل، يېشىل لامپوچكىلاردا گىرىمسەن يورۇتىلغان. بۇ يەردىن نەم، پارنىڭ ھىدى كېلىپ تۇراتتى. ساۇناغا كەلگەنلىكىمىزنى شۇندىلا بىلدىم.

- قەيسەر ئاكا، قېنى، بۇ ياققا مەرھەمەت! ئوسمانژان، بۇ ياققا ئۆتۈڭ؟- دەپ ئادىلژان بىزنى ئۈستەلگە تەكلىپ قىلدى.

ئولتىرىشتۇق. شۇ ئارىدا بىزنى كۈتۈۋالغان ژىگىت چەينەكتە چاي ئېلىپ كىردى.

- مېھمانلار كەلگۈچە چاي- پاي ئىچىپ تۇرايلى؟- دەپ ئادىلژان چاي قۇيدى.

- خېلى مېھمانلار كېلەمدۇ نېمە؟- دەپ سورىدىم ئادىلژاندىن، چوڭ ئۈستەلنى ئايلاندۇرۇپ قويۇلغان ئورۇندۇقلارنى ئىشارە قىلىپ.

- ھە، مېھمانلارنى ئابدىرىشىت ئېلىپ كېلىدۇ. ھازىر كېلىپ قالار، - ئادىلژان ئاغىنىسىگە قاراپ كۆزىنى قىسىپ قويدى. ئاندىن ماڭا كۈلۈمسىرەپ باققان ھالدا. - قەيسەر ئاكا، بۈگۈن سىزنى بىر ئوينىتاي، كۆڭلىڭىزنى ئالاي، سىزنى خۇش قىلاي، دېگەن نىيەت بىلەن مۇشۇ ئىشنى ئۇيۇشتۇرۇپ قويدۇم؟

- بەك ئاۋارە بوپسىز، ئۇكام. ھاژىتى يوق ئىدى!

- ياق، قەيسەر ئاكا، مەن سىزگە ئۆمۈر بويى قەرزدارمەن، - قولىنى كۆكسىگە قويدى. - بۇ ئەرىزىمەيدىغان بىر ئىش. سىزلا خۇرسەنت بولسىڭىز، مەن خۇشال، قەيسەر ئاكا؟

- رەھمەت سىزگە، ئادىلژان، ئۇكام!

ئارىدىن ئانچە ئۇزاق ۋاقىت ئۆتكۈنى يوق. بىر چاغدا تاش پەلەمپەيلەردىن تاكاسلىغان ئاياق ئاۋازلىرى بىلەن ئابدىرىشىتنىڭ лئەسسالامۇەلەيكۈم!╗دېگەن بوم ئۈنى ھەم قىز بالىلارنىڭ پەس، مەيىن، يېقىملىق ئاۋازلىرى ئاڭلاندى. مەن لاپ ئېتىپ ئىشىك تەرەپكە قارىدىم. قارىدىمۇ، بىر نەچچە دەقىقە تاشتەك قېتىپ قالدىم...

ئابدىرىشىت مېھمانلارنى باشلاپ كىرىپ، بىز بىلەن تونۇشتۇردىدە؛

- قانداق، يارامدۇ؟- دەپ ئادىلژانغا قارىدى. ئادىلژان خۇددى بازاردا قوي، كالا سېتىپ ئېلىۋاتقان قاسساپتەك، تېخى ئولتىرىشقا تەكلىپ قىلىنمىغان قىزلارنىڭ قامىتىگە، ھۆسنى- ژامالىغا بىر قۇر كۆز ژۈگەرتىپ چىقتى-دە؛

- زور!- دېدى كۈلۈپ.

شۇنىڭدىن كېيىنلا ئابدىرىشىت؛

- قېنى مېھمانلار، ئولتىرايلى؟- دەپ، قىزلارنى ئۈستەلگە تەكلىپ قىلدى...

تۆرتىيلەن بىر- بىر قىزنى يېنىمىزغا ئېلىپ ئولتىرىشتۇق.

بىر- بىرسىدىن گۈزەل، رەنا قىزلار!...

лپاھ، نېمە دېگەن چىرايلىق قىزلار؟- دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم ئۇلارنىڭ ھەر بىرسىگە مەھلىيا بولۇپ قارىغاچ. ژىگىرمە ياشنىڭ ئۇ ياق، بۇ يېقىدىكى بىر- بىرسىدىن گۈزەل بۇ پەرىلەرنىڭ ئاپئاق، سۈزۈك ئۈزلىرى، تۆكۈلۈپ تۇرغان قاش- كىرىپىكلىرى، سەرۋى قامىتى، ئىنچىكە بەللىرى بىلەن تىرسسىدە تولغان ساغىرلىرى ھەم كۆكرەكلىرى ھەر قانداق ژىگىتنىڭ، ھەر قانداق ئەر كىشىنىڭ دىققىتىنى ئۆزىگە بىردىن ژەلىپ قىلماي، ماگنىتتەك تارتماي مۇمكىن ئەمەس ئىدى. بۇ گۆزەللەرنى كۆرگەن ياش ژىگىتلەرنىڭ ئۇلارنى قۇچۇغىغا ئولتارغۇزۇۋېلىپ، ئۇ يەر- بۇ يېرىنى چىمداپ، غىدىغلاپ، ئەركىلىتىپ ئوينىغۇسى كەلسە، بۇ پەرىلەرنى كۆرگەن ئوتتۇرا ياشلىقلار، ئۇ گۆزەللەرنى قوينىغا سېلىپ، كېرەك ژايلارنى سىلاپ- مىژىغلاپ، كىچىككىنە بۇرۇتلىرىنى ئاپئاق بويۇنلىرىغا، كۆكرەكلىرىگە سۈركەپ، ھىدلاپ، سۆيۈپ- يالاشلار ئارقىلىق شەھۋانىي نەپسىنى بىر قاندۇرۇۋېلىشنى، بويىنى يېنىكلەشتۈرۈۋېلىشنى ئىستەتتى. ئەمدى بېشى ئاقىرىپ، چىشى سارغىيىپ، بەلدە كۈچ- قۇۋۋىتى قالمىغان چوڭ ياشتىكىلەر بولسا، лپاھ، پاھ!... خەپ، ئۆتۈپ كەتكەن ياشلىق! شۇ ياشلىق بىر كۈڭە بولسىمۇ قايتىپ كەلسە، بۇ نازىنىن ژانانلارنى قوينۇڭغا سېلىپ، باغىرىڭغا بىر بېسىپ ياتساڭ نېمە ئارمان!╗دەپ ئارزۇ قىلىشى، ئارمان قىلىشى، ھەۋەس قىلىشى تۇرغان گەپ ئىدى!

قايسى بىر كىتابتىن ئوقۇغان شۇ ژۈملىلەر بىردىن ئېسىمغا كەلدى؛ лئادەملەرنىڭ ساغلام بولۇشى، چىرايلىق بولۇشى، روھلۇق بولۇشى، خانىم- قىزلارنىڭ سەرۋى قامەتلىك، گۈزەل بولۇشى مۇھىت- شاراىتقا، ئەركىن- ئازادىلىككە، غەم- تەشۋىشسىز ھايات- تۇرمۇشقا باغلىق!╗دېيىلگەن.

ناھايىتى توغرا ئېيتىلغان سۆز! ھە، ئۆزبەكنىڭ قىزلىرى سەرۋى قامەتلىك، گۈزەل بولماي، كىم گۈزەل بولسۇن؟... قاراڭ، ئۇلارنىڭ روھىنىڭ ئۈستۈنلۈكىنى، مەغرۇر تۇرۇشلىرىنى!

ئۆزبېك قىزلىرىدا روھى ئەركىنلىك، روھى بايلىق، روھى مەغرۇرلۇق!...

مېنىڭ ۋەتىنىمدىكى ئۇيغۇر قىزلىرىدا روھى چەكلىمە- قىسىمچىلىق، روھى گادايلىق، روھى زەىپلىك!...

نېمىشقا شۇنداق؟

ئۆزبېك قىزلىرى ئۆزى خان، ئۆزى بەگ. بۇلار ئۆزلىرىنىڭ بوستانلىق، گۈلزارلىق باغلىرىدا ئەركىن- ئازاد ئۇچۇپ، سايراپ ژۈرگەن بۇلبۇللار!

ئۇيغۇر قىزلىرى ئۆزلىرىنىڭ بوستانلىق، گۈلزارلىق باغلىرىغا ئۆزلىرى ئېگە، ئۆزلىرى خان بولالماي قالغان قەپەس ئىچىدىكى بۇلبۇللار!...

... كىملەردىندۇ ئۇيالغاندەك، تارتىنغاندەك، خىژالەت بولۇۋاتقاندەك ئولتىرىشقان، سۆز سورىسىڭىز، تولىمۇ يېقىملىق ئاۋاز بىلەن قىسقىلا ژاۋاپ قايتۇرۇپ، كۈلۈمسىرىگەن ھالدا بېشىنى لىڭشىتىپ قويۇش بىلەنلا چەكلىنىدىغان بۇ قىزلارغا ھەۋەسىم، ئامىراقلىغىم كەلدى. مۇشۇنداق چىرايلىق، تولىمۇ ئەدەپ- ئەخلاقلىق قىزلارنى ئۆستۈرۈۋاتقان ئۇلارنىڭ ئاتا- ئانىلىرىغا ئاپىرىن ئېيتقۇم كېلەتتى.

مېنىڭ قارىشىمدا ئولتارغان، دوستلىرىغا قارىغاندا شوخ كۆرۈڭەن ئاق پىشما قىز ئادىلژاننىڭ قۇلۇغىغا پىچىرلىدى.

- خوپ، خوپ، سىز نېمە دېسىڭىز، شۇ بولىدىدە!- دەپ ئادىلژان قىزنىڭ بېلىدىن تۇتۇپ ئۆزىگە تارتتى. قىزنىڭ ئاپئاق بويۇنلىرىغا ئېغىز- بۇرۇنىنى سۈركەپ، سۆيۈپ، ھىدلىدى. قىز؛

- ۋاي، ئادىلژان ئاكا، غىدىغىم كېلىۋاتىدۇ!- دەپ ئەركىلەپ، نازلىنىپ، شوخ كۈلدى.

ئادىلژان ئورنىدىن تۇردى. يانچۇغىدىن بىر ئوچۇم ئاقچا چىقاردى. ئۇلارنىڭ ئارىسىدىن ئامېرىكىنىڭ كۆك قەغەز ئاقچىسىЧ20 دوللارلىقتىن تۆرت تالنى چىقىرىۋالدى. ئالدى بىلەن يېنىدا ئولتارغان قىزنىڭ، ئاندىن ئۈستەلنى ئايلىنىپ، ھەر بىر قىزنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ، ئۇلارنىڭ يېرىم ياتا ئوچۇق كۆكىرەكلىرىنىڭ ئارىسىغا بىردىن 20 دوللارلىق كۆك قەغەزنى تىقىپ، ئورنىغا كېلىپ مەغرۇر ئولتاردى.

قىزلار ئادىلژان بەرگەن ئاقچىلارنى دەررۇ كىچىككىنە سۇمكىلىرىغا سېلىۋەتتى...

مۇھىت بىردىن ئۆزگەردى. ئولتىرىش بىردىن ژانلاندى.

قەدەھلەر بىر- بىرسىگە ئۇرۇلۇپ، ژىرىڭلىغان سادالار ياڭىرىدى.

باياتىن بېرىقى ئۇيۇلۇش، تارتىنىش، قىسىلىشلار شۇ زامان يوقاپ، ئەكسىچە، ئويۇن- تاماشە بىردىن ئاشكارا- ئوچۇق تۈس ئالدى.

شوخ كۈلكىلەر، ئەركىلەشلەر، نازلىنىشلار بۇ ژاينى بۆلەكچىلا ژانلاندۇرىۋەتتى...

лئامېرىكا دۆلىتى قانچىلىك زور بولسا، ئۇنىڭ كۆك قەغەز ئاقچىسىنىڭ كۈچىمۇ شۇنچىلىك زور ئېكەندە؟- دەيمەن ئىچىمدە ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - باياتىن ئۇيالغاندەك قىلىپ تارتىنىپ- قىسىلىپ ئولتىرىشقان بۇ قىزلارنى 20 رەقەملىك كۆك قەغەز شۇنچىلىك تېزلىكتە بىردىن ئۆزگەرتىۋەتتا؟... ئەگەر 50 رەقەملىك كۆك قەغەز سۇمكىلىرىغا كىرسە، بۇ رەنا قىزلار قۇچىغىڭغا چىقىپ ئولتىرىدىغان، 100 رەقەملىگى بولسا، سېنى قۇچىغىغا ئولتارغۇزىۋېلىپ، سېنى ئەرىكىلىتىپ، ساڭا ئەرىكىلەپ، ساڭا يېقىش ئۈچۈن، سېنىڭ كۆڭلىڭنى ئېلىش ئۈچۈن، سېنى خۇش قىلىش ئۈچۈن، رازى قىلىش ئۈچۈن ھەممە ئىشقا تەييار ئېكەندە؟... ╗

- قەيسەرژان ئاكا، ئۆزىڭىز ئىچمىگەندىن كېيىن مېنىڭ قەدىغىمگە قۇيۇۇپ تۇرمامسىز؟- دەپ يېنىمدا ئولتارغان مەۋلۇدە ئىسىملىك تولۇغىراق كەلگەن قىز خىياللىرىم ژىپىنى ئۈزۈپ تاشلىدى. ئۇ شۇنداق دېگەن بولۇپ، ماڭا ئۆرۈلدىدە، يۇمشاق كۆكىرەكلىرىنى كالتە يەڭ كۆينەكتىكى بىلەكلىرىمگە تەگكۈزۈپ، سۈركىدى... ئۇنىڭ قوش كۆكىسىدىن لاپ قىلىپ چىققان بىر ئوت بىلەكلىرىم ئارىقىلىق پۈتۈن ۋۇژۇدىمغا ئېقىپ كىرگەندەك بولدى-دە، مېنى شۇ زامان ئەژايىپ بىر شېرىن سېزىملارغا چۆمدۈردى...

- خوپ، مەۋلۇدەخان، خىزمىتىڭىزگە بىز تەييار!- دەپ ئۇنىڭ قەدىغىغە كۆن№ياك قۇيدۇم. كۆن№ياكنى قۇيۇۋېتىپ، ئەتراپىمغا قارىدىم. بىزگە قاراۋاتقان، نەزەر ئاغدۇرۇۋاتقان ھېچ كىم يوق. خېلىلا قىزىشىپ، كەيپىياتلىرى چاغ بولغان ژىگىت- قىزلار سۆيۈشۈپ، بىر- بىرسىنى يالىشىپ ئولتىرىشىپتۇ.

- قەيسەرژان ئاكا، قېنى ئېلىپ قويايلى؟- دېدى قىز شوخ كۈلۈپ، ئەرىكىلەپ- نازىلىنىپ.

مەن ئۇسۇلۇق سۇ قۇيۇلغان ستاكاننى قولۇمغا ئالدىمدە، مەۋلۇدەنىڭ ريۇمكىسىغا ئاستا ئۇرۇپ قويدۇم. قىز كۆن№ياكنى گۈپلا قىلىپ ئىچىۋەتتى.

بىر چاغدا ئادىلژان شۇنداق دېدى؛

- قېنى، يەنە بىردىن ئىچەيلىدە، ئاندىن مونچىغا، ساۇناغا كىرەيلى!

ھەممە ئۇنىڭ بۇ تەكىلىۋىگە قوشۇلۇپ، قەدەھلەرنى قولغا ئېلىشتى.

قەدەھلەر بىر- بىرسىگە ئۇرۇلۇپ، ژىرىڭلىغان سادالار يەنە ياڭرىدى...

ئاندىن ژىگىت، قىزلار يېشىنىشقا باشلىدى.

лئەلگە كىرسەڭ ئېلىڭچە، سۇغا كىرسەڭ بېلىڭچە╗دېگەن ئېكەن. ماڭىمۇ يېشىنىشكە توغرا كەلدى. يېشىندىم. بىل№يارد ئۈستىلى تەرەپكە ئۆتۈپ يېشىنىۋاتقان قىزلار بىر- بىر ئاق پروستىنىنى كۆكىسىدىن ژۇقۇرى ئوراپ، يالىڭاچ بەدىنىنى بىزدىن يوشۇرغاندەك قىلدى.

ئادىلژاننىڭ يول كۆرسىتىپ باشىلىشى بىلەن ھەممىمىز كەڭ- تاشا ياسالغان پار ئۆيىگە كىردۇق. ئانچە ئىسسىق ئەمەس ئېكەن. ئاق پىشما شوخ قىز خېلىلا قىزىۋالغانلىقتىنمۇ ياكى پۇلدار بۇ ژىگىتنى ئۆزىگە ھەسەلدەك چاپىلاۋېلىشنى ئويلىدىمۇ، ئۆز ئىختىيارىنى ئادىلژانغا تامامەن تاپشۇرۇۋەتكەن ئىدى. شۇڭا ئادىلژان بىرىنچى بولۇپ ئۇنىڭ ئۈستىدىكى تېنىنى ئوراۋالغان پروستىنىنى ئېلىۋەتتىدە، قىزنى قۇچاقلاپ، ئۇنىڭ ئاپئاق، سىقىمغا بىر كېلىدىغان ئەمچەكلىرىنى سىلاپ، مىژىغلاپ، بويۇنلىرىغا سۆيۈشكە باشلىدى. قىز بولسا، بىر قولى بىلەن ئۇنىڭ قويۇق، بۆدىرە چاچلىرىنى تاراپ، بىر قولى بىلەن دۈمبىلىرىنى توختىماي سىيپاپ، ئەركىلەپ؛ лۋاي، ئادىلژان ئاكا، غىدىغىم كېلىۋاتىدۇ... قوللىرىڭىز بەك قاتتىق ئېكەن... ئاغىرىتىۋەتتىڭىز، ئاستا!... ╗دەپ بىردە شاراخلاپ كۈلۈپ، بىردە چېقىرىغاندەك ئاۋاز چىقىرىپ، نازىلىنىشقا، ئەرىكىلەشكە باشلىدى...

بۇ كۆرۈنۈشلەر باشقىلارنىڭمۇ شەھۋانىي ھەۋەسلىرىنى قوزغاۋەتكەن ئىدى...

قالغان ئۈچ قىزنىڭ نازۇك، چىرايلىق بەدەنلىرىنى يوشۇرۇپ تۇرغان نەرسىلەرنىڭ ھەممىسىنى ئادىلژان ئېلىپ تاشلاۋەتتى...

شۇنىڭ بىلەن ژىگىت- قىزلار ئارىسىدىكى ھايا- نومۇس پەرىدىسى تامامەن ژىتىپ تاشلاندى!

بۇ مېنىڭ ھاياتىمدا قىز بالىنىڭ، بىر ئەمەس، رەنا تۆرت قىزنىڭ ئوچۇق تېنىنى ئۈزمۇ- ئۈز بىرىنچى قېتىم كۆرۈشۈم ئىدى...

بىر- بىرسىدىن گۈزەل، چىرايلىق بۇ قىزلار ئانا تۇغمىدەك يالىغاچ ئىدى. پەقەتكىنە ئۇلارنىڭ، ئىككى چاتىرىغىنىڭ ئارىسىدىكى نەرسىسىنى يوشۇرماقچى بولغان ئۈچ بارماق كەڭلىكتىكى نېپىز تۇرىسىگىدىن ئۇ نەرسە ۋە ئۇ نەرسىنىڭ چەت- چۆرىسىدىكى نەرسىلەر ئوچۇق كۆرۈنۈپ تۇراتتى.

قىز بالىلارنىڭ بىر- بىرسىدىن سەل- پەل پەرقلىنىپ تۇرىدىغان؛دىڭگاراپ تۇرغان، ئازراق ساڭگىلاپ تۇرغان، چوڭ- كىچىكلىكى ھەر خىل ئەمچەكلەرنى بۇ ھالەتتە بىرىنچى قېتىم كۆرۈشىم ئىدى!

лيا، ئاللاھ، بۇ نېمە دېگەن رەسۋاچىلىق! مېنى شەرمەندە قىلما!╗دەيمەن ئىچىمدە ئۆزۈمگە- ئۆزۈم.

باشقا ئەر كىشىلەرگە قانداقكىن، بىلمەيمەن. ئامما، كۆز ئالدىمدا ئانا تۇغما يالىڭاچ ژۈرگەن بۇ قىزلارنىڭ ئولتىرىشتىكى، ئۆرە تۇرۇشتىكى، ھەر يان مېڭىشلىرىدىكى، ئېڭىشكەن چاغلىرىدىكى قىياپەت، كۆرۈنۈشلىرى بىردە ماڭا بەك چىرايلىق كۆرۈنسە، بىردە تولىمۇ سەت كۆرۈنەتتى...

مۇسۇلمانچىلىقتا يات ئەر كىشىنىڭ كۆرۈشى ناماھرەم ھېسابلانغان ئايال كىشىدىكى ئاشۇ лنەرسىلەرنىڭ╗ بۇ خىلدا ئوچۇق ئەمەس، كۆرۈنمەي تۇرغىنى مىڭ ھەسسە ئەلا ئېكەن!... سەۋەب، ئۇ лنەرسىلەر╗ ناماھرەم بولغانلىقى ئۈچۈن، كۆرۈنمەي تۇرغانلىقى ئۈچۈن گۈزەل، چىرايلىق، قىممەتلىك! ھەر قانداق ئەر كىشى ئايال كىشىدە بار بولغان ئاشۇ лنەرسىلەرنى╗ كۆرۈشنى، ئۇنىڭدىن لەززەتلىنىشنى، ھۆزۈرلىنىشنى ئىستەيدۇ، خالايدۇ، ئارمان قىلىدۇ. تۇغۇلۇشى بىلەن ئىمىپ- شوراپ، سىلاپ- مىژىپ، چىشلەپ چوڭ بولغان سەبىلىك دەۋرلىرىدىكى ئاشۇ ئىشلىرىنى قايتىدىن يەنە بىر قېتىم تەكرارلاشنى تولىمۇ ياخشى كۆرىدۇ، ئۇنىڭدىن ھۆزۈرلەڭۈسى كېلىدۇ!...

بۇ، تەبىەتنىڭ ئۆزگەرمەس قانۇنى، ئەلۋەتتە!

پار ئۆيىدە بىر ئاز ئولتىرىشقاندىن كېيىن، ساۇناغا چىقتۇق. ئالدى بىلەن ژىگىتلەر، ئاندىن قىزلار ئۆزلىرىنى سۇغا تاشلاشتى. سۇ ئىچىدىكى ھەممىمىز كۆتىمىزدىكى تار، ئىنچىكە تۇرىسىكلارنى ئېيتمىغاننىڭ ئۆزىدە ئانا تۇغمىدەك يالىغاچ ئېدۇق. ھاياتىمدا بىرىنچى قېتىم يۈز بېرىۋاتقان سۇ ئىچىدىكى ئويۇنلاردىن مەن ئۆزۈمنى باشقا بىر دۇنياغا بېرىپ قالغاندەك ھېس قىلدىم.

مەن بالا ۋاقىتلىرىمدا، ياز كۈنلىرى ئىلى دەرىياسى بويىغا بېرىپ، ئاغىنىلىرىم بىلەن ئەتىدىن كەچ كىرگىچە سۇغا چۆمۈلۈپ ئويناتتۇق. بىراق، بىز ھازىرقىدەك بىر- بىرىمىزنى قۇچاغلاۋېلىپ، بويۇنلىرىمىزغا ئېسىلىشىپ، سۆيۈشۈپ- يالىشىپ، دۈمبىلىرىمىزگە مىنىۋېلىپ، ئەكىلىشىپ، چوقۇرىشىپ- چاقىرىشىپ ئوينىماس ئېدۇق. بىز، ئۇلۇغ دەرىيانىڭ چېتىدە بەسلىشىپ ئۈزۈشەتتۇق. كۈڭە قاخلىنىش ئۈچۈن سۇدىن چىقىپ، ھازىرقىدەك بىر- بىرىمىزنىڭ قۇچۇغىدا ئەرىكىلەپ، نازىلىنىپ ئولتىرىش ئەمەس، دەرىيا ياقىسىدىكى قىزىق قۇمدا دۈم يېتىۋالاتتۇق، ئوڭدا يېتىۋالاتتۇق. ھېچ قاچاندا، قىزلار بىلەن ئەمەس، پەقەت ئوغۇل بالىلارلا چۆمۈلەتتۇق. ئۆيگە قايتىش ۋاقتىدا، بالا بولساقمۇ قوڭىمىزنى، ئالتۇنىمىزنى ئەتراپتىكىلەرگە كۆرسۈتىشتىن ئۇيىلىپ، نېرىگە، تاللارنىڭ ئارقىسىغا ئۆتۈپ، ئىشتانلىرىمىزنى يېشىپ، سىقىپ، قايتىدىن كىيىپ چىقاتتۇق.

شۇڭا بالاغەتكە، بويىغا يەتكەن ژىگىت- قىزلارنىڭ ئانا تۇغما ھالدا بىر- بىرسىگە ئېسىلىشىپ، قۇچاغلىشىپ- سۆيۈشۈپ، قىزلارنىڭ ۋارقىراپ- چېقىرىشىپ، ئەركىلەپ- نازلىنىپ سۇغا چۆمۈلۈشلىرى مەن ئۈچۈن غەلىتە بىر ئىشتەك تۇيۇلدى. лمۇمكىن، بۇ خىلدىكى ئىشلار ژۇقۇرى مەدەنىيەتنىڭ، سۋىلىزاسىيانىڭ بىر تۈرى بولسا كېرەك؟╗دەپمۇ ئويلاپ قالدىم.

قۇرسۇن مۇنداق مەدەنىيەت، مۇنداق سۋىلىزاسىيا!...

ساۇنادا خېلى ئۇزاق چۆمۈلۈپ، ئوينىدۇق. ئاندىن دۇشتا چايقىنىپ، زالغا قايتىپ چىقتۇق.

قىزلار ئاق پروستىنىلار بىلەن ئوچۇق تەنلىرىنى كۆكسىدىن ژۇقۇرىغىچە يۆگەپ، يېپىۋېلىشتى.

ئادىلژان تاشقىرى ئىشىكنىڭ يېنىدىكى كنوپكىنى بېسىۋېدى، ھەيەل قىلماي باياقى كۈتكۈچى ژىگىت كىرىپ كەلدى.

- خوش، ئادىلژان ئاكا، خىزمەت؟- دەپ ئىككى قولىنى كۆكسىگە قويدى.

- كاۋاپنى ئەكىرىۋېرىڭ!

- خوپ ئاكا، ھازىر!- دەپ چىقىپ كەتتى كۈتكۈچى ژىگىت.

- كاۋاپ كىرگىچە بىردىن ئىچەيلى؟ قېنى، قۇيۇڭلار!- دېدى ئادىلژان.

قەدەھلەرگە كۆن№ياك، ھاراقلار قۇيۇلدى. مەن ماشىنا رۇلىدا بولغانلىقىم ئۈچۈن باياتىن مېۋە سۈيىنى ئىچىپ ئولتىرىۋەردىم.

- قېنى بولمىسا، بۈگۈن يۈرەك قانغىچە ئويناپ، دەم ئېلىشىمىز ئۈچۈن كۆتۈرەيلى!- دەپ ئادىلژان قەدەھنى قولىغا ئالدى.

قەدەھلەر بىر- بىرىسىگە ئۇرۇلۇپ، ژىرىڭلىغان ئاۋازلار ئېتىراپقا تارىدى.

ئادىلژان سىگارېتا تۇتاشتۇردى. قىزلاردىن ئىككىسى- - ئادىلژاننىڭ يېنىدىكى ئاق پىشما قىز بىلەن مېنىڭ يېنىمدىكى مەۋلۇدە تاماكا چەككەنلىكتىن، ئادىلژان ئۇ قىزغا، مەن مەۋلۇدەگە سىگارېتا سۇندۇق. ئۇلار лرەھمەت╗دېيىشىپ، بىردىن سىگارېتىنى ئېغىزىغا چىشىلىدى. بىز ئوت تۇتتۇق. ئۇلار سىگارېتىنى تۇتاشتۇرۇپ، بىردىن شوراپ يەنە лرەھمەت╗ دېيىشتى.

ئابدىرىشىت شوخلۇق بىلەن قەدەھلەرنى يەنە تولتۇردى. ئاق پىشما قىز سىگارېتىنى كەينى- كەينىدىن بىر- ئىككىنى شورىدىدە، ئاندىن ئالدىدىكى كۈلدانغا بېسىپ ئۆچۈردى. ئورىنىدىن تۇرۇپ، قەدەھنى قولىغا ئالدى.

- ئادىلژان ئاكا، مۇشۇنداق پات- پات ئۇچرىشىپ تۇرۇشىمىز ئۈچۈن ئالايلى!- دېدى ناز ئارىلاش ئەرىكىلەپ.

- ئەلۋەتتە، بىز ھەر قاچان سىلەرنىڭ خىزمىتىڭلارغا تەييار!- ئادىلژانمۇ ئورىنىدىن تۇرۇپ، قەدەھنى تۇتتى.

قەدەھلەر بىر- بىرىسىگە ئۇرۇلۇپ، ژىرىڭلىدى.

- قانداق زاكۇسكا ئالاي؟- ئادىلژان ئالدىدىكى خىلمۇ- خىل يېمەكلىكلەردىن نېمىنى ئېلىشىنى بىلمەي تۇرۇۋېدى، ئاق پىشما قىز شوخلۇق بىلەن؛

- ئادىلژان ئاكا، مېنىڭ ئەڭ شېرىن زاكۇسكام سىز ئۆزىڭىز!- ئەرىكىلەپ، ئادىلژاننىڭ لېۋىگە چوككىدە بىرنى سۆيدى.

- ياشاڭ!- دېگەن ئاۋازلار ياڭىرىدى.

- ئادىلژان ئاكا، مەن سىزگە ياقىمەنمۇ؟- ئاق پىشما قىز ئەركىلىدى.

- ئەلۋەتتە، ياقىسىز ژېنىم!- ئادىلژان قىزنىڭ بېلىدىن قۇچاقلاپ ئۆزىگە تارتتى ۋە ئاپئاق بويۇنلىرىغا سۆيۈپ، ھىدلىدى.

- سىزمۇ ماڭا ياقىسىز. سىز ئەژايىپ ژىگىت ئېكەنسىز!... مەن سىزنى ياخشى كۆرۈپ قالدىم. ئەمدى سىزنى ھېچ كىمگە بەرمەيمەن! مەن پەقەت سىزنىڭلا بولىمەن، ئادىلژان ئاكا!...

قىز راست ئېيتىۋاتامدۇ ياكى يالغان سۆزلەۋاتامدۇ، ئۇ تەرىپىنى بىلەلمەي قالدىم.

- بۇنىڭ ھەممىسى سىزنىڭ ئۆزىڭىزگە باغلىق! تاتلىق قىلىقلىرىڭىز بىلەن مېنى قاندۇرۇشىڭىزغا باغلىق!

- شۇنداقمۇ؟

- ھە، شۇنداق!

- ئۇنداقلا بولسا، مەن سىزنى ئۆزۈمگە ھەسەلدەك چاپلاۋېتىمەن!...

ئابدىرىشىت بىلەن ئوسمانژانغا قارىدىم. ئادىلژانغا ئوخشاش ئويۇن- تاماشىنى تولا ياخشى كۆرىدىغان بۇ ژىگىتلەرمۇ ئۆزلىرىگە تەئەللۇق بولغان چىرايلىق قىزلارنى قۇچۇغىغا ئولتارغۇزۇۋېلىپ، ئاشىق- مەشۇقلاردەك بىر- بىرسىگە تويماي بېقىشىپ، بىر- بىرسىنىڭ ئۈز- كۆزىلىرىنى سىيپىشىپ، سۆيۈشۈپ- يالىشىپ، قۇلاقلىرىغا پىچىرلىشىپ، قاقاخلاپ كۈلۈشىپ ئولتىرىشاتتى. ئۇ ئىككى ژۈپنىڭ ئەتراپىدىكىلەرگە، بىزلەرگە قارىغۇچىلىگىمۇ يوق ئىدى...

يېنىمدا ئولتارغان مەۋلۇدە دوستلىرىغا، بىر كۆرۈش بىلەنلا بىر- بىرسىگە يېلىمدەك چاپىلىشىپ كەتكەن лئاشىق- مەشۇقلارغا╗ھەۋەس قىلغاندەك قاراپ قوياتتىدە، تۇرۇپ- تۇرۇپلا ئۇھ تارتىپ، ماڭا كېيىك بالىسىدەك مۆلتۈيۈپ بېقىشلىرىدىن، مېنىڭمۇ ئۇنى قۇچۇغۇمغا ئولتارغۇزىۋېلىپ، ئەركىلىتىشلىرىمنى، مۇھەببەتكە تولغان شېرىن سۆزلەرنى ئېيتىپ، سۆيۈپ- يالاشلىرىمنى شۇ قەدەر خالاپ كېتىۋاتقانلىقىنى سېزىپ، بىلىپ، كۆرۈپ تۇراتتىم. بىراق، лمۇنداق مەدەنىيەتتىن، سۋىلىزاسىيادىن╗ چەتتە قالغان ماڭا بۇ ئىشلار نېمىشكىدۇ غەلىتە تۇيۇلاتتى. نېمىشقا شۇنداق؟ ئۇنى ئۆزۈممۇ بىلمەتتىم.

лتوۋا، زامان بۇزۇلغانمۇ ياكى ياشلار بۇزۇلغانمۇ؟ ھەممە ئىش ئوچۇق- ئاشكارىلا بولىدىغان بولۇپ كېتىپتىغۇ؟... ھايا- نومۇس دېگەن نەرسىلەر نەگە كەتكەن؟ ئاقچا دېگەنمۇ قالتىس نەرسە ئېكەندە! лپۇلىڭ بولسا، ژاڭگالدا شورۋا╗دېگىنى مۇشۇ بولسا كېرەك؟... ئاخىر بۇ قىزلار ئوقۇشلىرىنى پۈتۈرگەندىن كېيىن ئەرگە تېگىشىدىغۇ؟ تەككەن ئېرىنىڭ ئۆزىگە قانداق قارايدۇ دېسەڭچۇ... مۇنداق چىرايلىق، ئوقۇغان قىزلارغا ھەر قانداق ژىگىتنىڭ ئاشىقى- بېقارار بولۇشى تۇرغان گەپ. مۇمكىن лمەدەنىيەتنىڭ╗ چوققىسىغا يەتكەن ئەلدە، تويى بولغان قىزدىن ئۇ نەرسە... سۈرۈشتۈرىلمىسە كېرەك؟ شۇنىڭ ئۈچۈن بۇ قىزلارنىڭ ئەرگە تەككىچە، توي بولغۇچە مۇشۇنداق ئويناپ- كۈلۈۋېلىشىنى ئەۋزەل كۆرگەنلىكى بىكار بولمىسا كېرەك؟!... ╗دېگەڭە ئوخشاش ئوي- خىياللارغا بېرىلىپ كەتتىم.

- مانا، كاۋاپمۇ كىرىپ قاپتۇ!- ئادىلژان ھەممىنىڭ دىققىتىنى بۆلدى.

كۈتكۈچى ژىگىت چوڭ لېگەندە دوگىلاپ كاۋاپ ئېلىپ كىردى. كاۋاپنىڭ دىماغنى يارىدىغان خۇش پۇراقلىرى ئېتىراپقا تارىدى.

- قېنى مېھمانلار، كاۋاپتىن ئېلىڭلار؟ كاۋاپ دېگەننى مۇشۇنداق ئىسسىق ۋاقتىدا يېمىسە، سوۋۇغاندا يېيىشكە بولمايدۇ. قېنى، قېنى، ئېلىڭلار!- دېگىنىدىن كېيىن ھەر قايسىمىز بىر- بىر زىقتىن كاۋاپنى قولغا ئېلىشتۇق.

ئىككى- ئۈچ زىقتىن كاۋاپ يېيىشتۇق. بىر- ئىككى پىيالىدىن كۆك چاي ئىچىشتۇق. بۇ ئارىلىقتا قەدەھلەر بىر- بىرسىگە ئىككى- ئۈچ قېتىم ئۇرۇلدى. مېنىڭدىن باشقىلارنىڭ ھەممىسى كەينى- كەينىدىن ئىچىلگەن كۆن№ياك، ھاراقلارنىڭ تەسىرىدىن خېلىلا قىزىشىپ قالغان، ھەممىنىڭ كەيپىياتى چاغ ئىدى.

- قېنى دوستلار، ئەندىكى نۆۋەت بۇ دۇنىيانىڭ، بۇ ھاياتنىڭ ئەڭ قىزىغى، ئەڭ لەززىتى، ئەڭ شېرىنى بولغان كۆڭۈل ئېچىشقا!- دەپ ئادىلژان ئورىنىدىن تۇردى.

ئابدىرىشىت بىلەن ئوسمانژان ئۆزلىرىگە تەئەللۇق قىزلارنى يېتىلەپ، قاتارىسىغا تۇرغان ئىشىكلەر تەرەپكە ماڭدى.

- قەيسەر ئاكا، مەۋلۇدە، ئولتىرىسىزغۇ، تۇرۇڭلار، ئۇ ياققا كىرىڭلار؟!- دەپ ژىگىت- قىزلار ماڭغان تەرەپنى ئىشارە قىلدى ئادىلژان.

- ھازىر، سىلەر كىرىۋېرىڭلار، - دەپ ئورنۇمدىن مىدىرلاپ قويدۇم، خالاس. مەن تۇرمىغاندىن كېيىن، مەۋلۇدەمۇ ئولتىرىۋەردى.

ئۇلار بىر- بىر ئىشىكنى ئېچىپ، ئىچكىرىگە كىرىپ كېتىشتى. شۇ چاغدىلا مەن، ئۇ خانىلار ژىگىت- قىزلارنىڭ، ئەر- چوكانلارنىڭ بۇ دۇنىيانىڭ قىزىغىنى كۆرۈپ، بۇ ھاياتنىڭ لەززىتىنى سۈرىدىغان، ئەركەك بىلەن ئۇرغاچىنىڭ بىر- بىرسى بىلەن چېتىشىپ، ئۆز ئوقەتلىرىنى قىلىدىغان، ئىشلىرىنى بەھۆزۈر، ۋەزىپىلىرىنى خاتىرژەم ھالدا ئاتقۇرىدىغان ژاي ئېكەنلىگىنى بىراقلا بىلگەن ئىدىم.

سېزىپ، بىلىپ تۇرۇۋاتىمەن. ئۆز توپىدىن ئايىرىلىپ قالغان يالغۇز قۇش مىسالى ئولتارغان مەۋلۇدە مېنىڭ ئورنۇمدىن تۇرۇشىمنى، лژۈرۈڭ╗دەپ، بىزگە قالدۇرۇپ قويغان چەتتىكى ئىشىكنى ئېچىپ، ئۇ خانىغا باشلاپ كىرىشىمنى تاقەتسىزلىك بىلەن، تەشنالىق بىلەن كۈتەتتى. ئۇنىڭمۇ دوستلىرىغا ئوخشاش بۇ دۇنىيانىڭ، بۇ ھاياتنىڭ لەززىتىنى سۈرۈپ، راھەتلەڭۈسى كېلىۋاتاتتى، ئەلۋەتتە.

ئارىدىكى بىر نەچچە دەقىقىگە سوزۇلغان ژىم- ژىتلىقتىن بىزار بولغان مەۋلۇدە سىگارېتا تۇتاشتۇردى. بىر- ئىككىنى ئۇزاق شورىدىدە، ئاندىن лپۈۋ- ۋ- ۋ!╗دەپ ئېغىزىدىكى ئىسنى چىقاردى. كۆكۈچ ئىسلار ژۇقۇرى كۆتۈرۈلدى.

- قەيسەر ئاكا، مەن سىزگە ياقماي قالدىممۇ؟- كۆزلىرىمگە تىكىلىنىپ قارىدى.

مەۋلۇدەنىڭ شەھلا كۆزلىرىدىكى باياتىن بېرىقى چاقناپ تۇرغان ئوت ئۆچۈشكە باشلىغاندەك ئىدى... ئۇنىڭ كۆزلىرىدىن مەن، تورغا چۈشۈپ قالغان بېچارە ژەرەننىڭ مۆلدۈرلەپ تۇرغان كۆزلىرىنى كۆرگەندەك بولدۇم...

- ياق، ياق، سىز بەك گۈزەل، چىرايلىقسىز! سىزنىڭ گۆزەللىگىڭىز ماڭا بەك ياقىدۇ، - دېدىم قىزنىڭ كۆڭلىنى كۆتۈرۈشكە تىرىشىپ. ھەقىقەتەنمۇ مەۋلۇدە تولىمۇ چىرايلىق ئىدى. سەرۋىقامەتلىك بۇ قىزنىڭ تۈپ- تۈز ئاياغلىرى، تولۇق ساغىرىلىرى، ئىنچىكە بەللىرى، سىقىمغا بىر كېلىدىغان چىرايلىق كۆكىرەكلىرى، ئاپئاق بويۇنلىرى، سۈزۈك ئۈزلىرى بىلەن سەل قىزىغۇچ مەڭىزلىرى، ئويماقتەك ئېغىزى بىلەن نېپىز لەۋلىرى، قالىغاچ قانىتىدەك قىيىلغان قاشلىرى بىلەن ئۇزۇن كىرپىكلىرى ئاستىدىكى قاپ- قارا شەھلا كۆزلىرى ھەر قانداق ژىگىتنىڭ، ھەر قانداق ئەر كىشىنىڭ ژۈرىگىگە ئوت سالاتتى.

- ئەگەر مەن سىزگە ياققان بولسام، ژۈرۈڭ، بىزمۇ كىرەيلى ئۇ خانىغا؟... سىز بەك ئۇيالچاق ژىگىت كۆرۈنىسىز. ئۇلار قىلغان ئىشنى بىزمۇ قىلساق، ئۇنىڭ نېمىسى ئۇيات. ئۇيات دېگەن نېمە ئۇ؟

بۇنداق سۆزنى قىز بالا ئەمەس، ژىگىت ئېيتىشى، مۇنداق تەكلىپنى قىز بالا ئەمەس، ژىگىت قويۇشى كېرەك ئىدى!...

مەن بەك ئوڭايسىزلاندىم. خىژالەت بولدۇم. ئېغىر ئەھۋالدا قالدىم. نېمە دېيىشىمنى بىلمەس ئىدىم.

- قەيسەر ئاكا، نېمە بولدى، ئويلىنىپ كەتتىڭىزغۇ؟- دەپ بىلىكىمدىن تۇتتى مەۋلۇدە.

- مەۋلۇدە، بىلەمسىز، مەن مۇنداق ئىشنى قىلىپ كۆرمىگەن ئېكەنمەن!- دېگەن سۆزنى ئارانلا ئېيتتىم.

قىز قاقاخلاپ كۈلۈپ كەتتى. مېنى ھازىرلا كۆرۈۋاتقاندەك ماڭا، باشقا بىر پلانېتىدىن ئۇچۇپ كەلگەن يوچۇن ئادەمگە قارىغانغا ئوخشاش ئايىغىمدىن بېشىمغىچە بىر قۇر قاراپ چىقىپ، ھەيرانلىق بىلەن تەلمۈردى.

- قىلىپ كۆرمىگەن بولسىڭىز، ئەمدى قىلىپ كۆرمەمسىز!- دەپ مېيىغىدا كۈلۈپ قويۇۋېدى، قىزغۇچ رەڭگە كىرگەن ئىككى مەڭزىدە چىرايلىق زىناقلار پەيدا بولدى.

- ئۆگەنمىگەن ئىش ئادەمگە بىر تۈرلۈك بىلىنىدېكەن، - دېدىم پەس ئاۋازدا.

- سىزگە ئوخشاش كېلىشكەن، سۇمباتلىق، بەقۇۋەت ژىگىتنىڭ مۇنداق ئىشلارنى قىلىپ كۆرمىدىم دېگىنىگە ھېچ كىم ئىشەنمەيدۇ؟

- راست سۆزىم، مەۋلۇدە. ئىشىنىش، ئىشەنمەسلىك ئۆز ئىختىيارىڭىزدا!

- چۈشىنىشلىك. دېمەك، سىز مېنى كۆرۈڭەن ژىگىت بىلەن يېتىپ ژۈرگەن، بۇزۇلغان كوچا قىزلىرىدىن دەپ ھېسابلايسىز. مەندىن ژىرگىنىۋاتىسىز...

مەۋلۇدە شۇ تاپتا مېنىڭ ئويىمدىكىنى تېپىپ ئېيتقان ئىدى. лبۇ چىرايلىق بۇ يەرگە كەلگۈچە كىمنىڭ ئاستىدىن، نەچچىسىنىڭ ئاستىدىن يېتىپ چىقتى؟ ئۇنى ئۆزىدىن باشقا ھېچ كىم بىلمەيدۇ... ╗

- ياق، ياق، سىز مېنى توغرا چۈشىنىڭ!

- ماڭا يېقىنلاشماي، مېنىڭدىن ئۆزىڭىزنى قاچۇرۇپ تۇرغانلىقىڭىز بىكار ئەمەس، - خاپا بولۇپ، دودىلاندى قىز.

- ياق، مەن سىزنى ئەيىبلەشتىن ژىراقمەن.

- قەيسەر ئاكا، بىلەمسىز، ئايال كىشىنى چىنىگە ئوخشىتىپ قويۇشىدېكەن؟- دەپ ئالدىدىكى بوش پىيالىنى قولىغا ئالدى. - مۇشۇ پىيالىدە بىرلا ئادەم ئەمەس، نەچچە ئادەم چاي ئىچىدۇ. بىر ئادەم چاي ئىچكەندىن كېيىن، ژۇيۇۋەتسە، بولدى، پارقىراپ، تاپ- تازا بولۇپ تۇرىدۇ!

- نېمە دېمەكچى بولغانلىقىڭىزنى چۈشەندىم. راستىنى ئېيتسام، مۇشۇ ياشقا كەلگۈچە مەن مۇنداق ئىشلارنى قىلىپ كۆرمىگەن ئېكەنمەن.

- كۆرمىگەن بولسىڭىز، تولا ياخشى ئېكەن. مەن سىزگە شۇنداق بىر كۆرسۈتەيكېن، كېيىن مېنى سېغىنىپ، ئىزدەپ ژۈرىدىغان بولىسىز!

- سىزگە ئۆگىنىپ قالسام قانداق قىلىمەن، - دېدىم چاقچاق ئارىلاش.

- ئۆگىنىپ قالسىڭىز نېمە بوپتۇ؟ياخشى ئەمەسمۇ. ئىككىمىز پات- پات ئۇچرىشىپ تۇرىدىغان بولىمىز!

- قانداق بولۇدېكىن؟

- قەيسەر ئاكا، راستىنى ئېيتسام، سىزگە ئوخشاش ژىگىتنى مەن بىرىنچى قېتىم كۆرۈشىم. باياتىن بېرى بىرەر قېتىممۇ مېنى باغرىڭىزغا بېسىپ، مېنى ھىدلاپ، سۆيگۈنىڭىزمۇ يوق؟ مەن سىزگە قانچە چاپىلىشاي دېسەممۇ، مېنىڭدىن ئۆزىڭىزنى ئېلىپ قېچىپلا تۇرىسىز. مەن ھەيران؟... بىلەمسىز، ھەر قانداق ئەر كىشى چىرايلىق قىز- چوكانلارنى كۆرگىنىدە، ئۇنىڭ ئويلايدىغىنى، ئىستەيدىغىنى، ئارمان قىلىدىغىنى ئاشۇ خېنىمنى قوينىغا سېلىپ، ... بىر يېتىۋېلىش، خالاس!

- ئۇ دېگىنىڭىز توغرا.

- سىز نېمىشقا شۇنداق ئەمەس؟

- بىلمەيمەن!

- ئۇنداق بولسا، قۇيۇڭا، ئىچكۈم كېلىۋاتىدۇ؟- دەپ ماڭا ئۆرۈلۈپ قارىدى ۋە يېقىنىراق ئولتاردى. مەن قەدەھكە تولتۇرۇپ كۆن№ياك قۇيدۇم.

- شۇنداق سۇمباتلىق، بەقۇۋەت ژىگىتنىڭ ئۆمرىدە قىلمىغان ئىشىنى ئەمدى قىلىپ كۆرۈشى ئۈچۈن ئىچىمەن!- دەپ گۈپلا ئىچىۋەتتى. ئۈزۈمدىن بىر تالنى ئېلىپ ئېغىزىغا سالدى.

شۇ ئارىدا يالىڭاچ تېنىنى كۆكىسىدىن ژۇقۇرى ئوراپ، ئۈستى تەرىپىنى قىستۇرۇۋالغان ئاق پروستىنا يېشىلىپ، سىرىلىپ تۆۋەڭە چۈشۈپ كەتتى. ئۆزى ئەتتەي شۇنداق قىلدىمۇ ياكى بايقىماسلىقتا يېشىلىپ كەتتىمۇ، بىلمەيمەن. مەۋلۇدەنىڭ ئاپئاق، نازۇك تېنى بىلەن، تۇتساڭ ئالىقانغا بىر كېلىدىغان بولۇق ئەمچەكلىرى مانا مەن، مېنى تۇتمامسەن، مىژىغلىمامسەن دەپ، كۆرۈنۈپ تۇردى. مەن ئۇنىڭ ئوچۇق تېنىنى قايتىدىن يېپىۋالامدېكىن، دەپ ئويلىۋېدىم، ئۇنداق قىلمىدى...

كەينى- كەينىدىن ئىچىلگەن كۆن№ياكنىڭ تەسىرىدىنمۇ ياكى مېنىڭ شەھۋانىي ھەۋەسىمنى- - نەپسىمنى ئويغىتىشنى ئويلىدىمۇ، ئۇ تەرىپىنى بىلمەيمەن. قىز مېنىڭ ئوچۇق تەنلىرىمنى سىيپاشقا باشلىدى...

ئۆزۈم بىر تۈرلۈك بولۇپ قالدىم... يېنىمدا يالىڭاچ ئولتارغان بۇ گۈزەل، پەرى قىزنىڭ يۇمشاق، ئىسسىق ئالىقانلىرى تەككەن ژايلاردا چۈمۈلىگە ئوخشاش بىر نەرسىلەر ماڭغاندەك قىلدى. قىزنىڭ يۇمشاق، ئىسسىق ئەمچەكلىرى يالىڭاچ تېنىمنىڭ ئۇ يەر، بۇ يەرلىرىگە تېگىپ ئۆتكەنلىرىدە، ئاشۇ ژايلار قىزىپ، ئوتتەك كۆيۈشكە ئۆتتى. پۈتۈن ۋۇژۇدىمغا تەسۋىرلەش مۇمكىن بولمىغان ئەژايىپ بىر شېرىن لەززەت ئېقىپ كىرىشكە باشلىدى. بۇ شېرىن لەززەتتىن چايغا چۈشكەن قەنتتەك ئېرىپ كېتىۋاتقاندەك سەزدىم ئۆزۈمنى...

- ۋاي، قەيسەرژان ئاكا، بۇ بىلەكلىرىڭىز، كۆكىرەكلىرىڭىز، ھەممە يېرىڭىز بەك قاتتىق ئېكەنغۇ؟ سپورتچى ئېكەنسىزدە؟- ئەركىلىدى قىز.

- توپ- توغرا تاپتىڭىز. ھە، مەن سپورتچى!

- بوكسېر بولسىڭىز كېرەك؟

- شۇنداق. بوكسېرمەن، كاراتىسمەن!

- ۋاي ئۆلەي، مەن بوكسېرلارنى، كاراتىسلارنى شۇنداق ياخشى كۆرىمەن، - دەپ مەۋلۇدە ئورنىدىن تۇردى-دە، ئارقامغا ئۆتۈپ، كەينىمدىن مەككەم قۇچاغلاۋالدى. ئەمچەكلىرىنى دۈمبىلىرىمگە توختىماي ئۇ يان، بۇ يان سۈرىكىدى، قوللىرى بىلەن مەيدەمنى، قوساقلىرىمنى سىلىدى. بويۇنلىرىمنى ھىدلاپ، توغرا كەلگەن يەرگە سۆيۈشكە باشلىدى...

مەن ھاياتىمدا بىرىنچى قېتىم بولۇۋاتقان بۇ راھەت- پاراغەت ئىچىدىكى شېرىن سېزىم، ئەژايىپ تۇيغۇلاردىن باھاردىكى مۇزغا ئوخشاش ئېرىپ كېتىۋاتىمەن... بۇ گۆزەلنىڭ قوساقلىرىمنى توختىماي سىلاۋاتقان يۇمشاق، ئىسسىق قوللىرى بارغانسېرى تۆۋەنلەپ، ئۆز نىشانىغا يەتتى... بىر- ئىككى قېتىم قاتتىق- قاتتىق قىسقاندەك بولدى.

- ۋاي ئۆلەي، نېمە دېگەن يوغان، نېمە دېگەن قاتتىق؟!...

مەن سەسكىنىپ كەتتىم. ئورنۇمدىن ئىرغىپ تۇرۇپ كەتتىم. مەۋلۇدەنىڭ ئىككى بىلىكىدىن تۇتۇپ، ئۆزۈمگە قاراتتىم.

- مەۋلۇدە، ئۆزىڭىزنى تۇتۇڭ. مۇنداق ئىش ماڭا ياقمايدۇ؟- دېدىم ژىددىي قىياپەتتە.

كۆن№ياكنىڭ تەسىرىدىن ئاز- ماز كەيىپىسى كۆتۈرۈلگەن، شەھۋانىي نەپسىنىڭ تەشنالىقى ئېشىپ- تېشىپ كېتىۋاتقان بۇ گۈزەل ماڭا شۇنداق بىر قارىدېكىن، ئۇنىڭ بۇ قارىشى، نەچچە كۈن تاماق يېمەي ئېچىقاپ كەتكەن تۈلكىنىڭ، كۆز ئالدىدا تۇرغان بىر پارچە لوق گۆشكە ئۆزىنى ئېتىش ۋاقتىدىكى كۆرۈنۈشىنى ئەسلىتەتتى.

ئېچىقاپ كەتكەن ئاشۇ تۈلكە؛

- قەيسەرژان ئاكا، مەن سىزنى ياخشى كۆرىمەن! سىز ئەژايىپ ژىگىت ئېكەنسىز!- دەپ بوينۇمغا ئېسىلىپ، مېنى مەككەم قۇچاغلاۋالدى. ئەمچەكلىرىنى ئوچۇق مەيدەمگە يېقىپ، ئۇ يان- بۇ يان سۈركەشكە باشلىدى. بويۇنلىرىمغا، ئۈزلىرىمگە، توغرا كەلگەن ژايلارغا توختىماي سۆيدى. ئۈزلىرىمنى سىيپاپ، ئۇزۇن، نازۇك بارماقلىرىنى تاغاق قىلىپ، چاچلىرىمنى تاراشقا باشلىدى...

مەن ئويلايمەن، مۇنداق ئەھۋالدا، ئۆزىنى تۇتۇۋېلىشقا مەن دېگەن ئەركەك چىدىمىسا كېرەك؟ بىراق، مەن چىدىدىم. ئامما، ئېچىقاپ كەتكەن بۇ تۈلكىگە يەم بولۇشقا ئاز- ئاز قالدىم. ئۆزۈمنى تۇتۇۋالدىم. تۇتۇۋالغىنىم، كۆرۈڭەن ئەركەكنىڭ ئاستىدىن ئۆمىلەپ چىقىپ ژۈرگەن ئۇنىڭ پاسكىنىچىلىقىدىن، ھەر قانداق ئەركەكنى ئۆزىگە مەھلىيا قىلىۋالىدىغان ئۇنىڭ گۆزەللىگىدىن سەسكەندىم. ئۇنىڭ چېكىدىن چىقىپ كەتكەن غەلىتە قىلىق، ھەرىكەتلىرىدىن ژىرگەندىم، نەپرەتلەندىم.

лتوۋا، مۇسۇلمان دۆلىتىدىكى مۇسۇلمان قىزلىرى ھايا- نومۇس دېگەننى تامامەن يوقىتىپتۇ. مۇسۇلمان قىز- ئاياللىرىنىڭ ئۈزىدىن، قوللىرىنىڭ ئۇچىدىن باشقا ژايىنى يات ئەركەكلەرگە كۆرسۈتىشى ناماھرەم، دېگىنى قېنى؟ بۇ قايسى ئەلدىن كەلگەن лتەرەققىيات، مەدەنىيەت؟╗- دەيمەن ئىچىمدە ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - كوچىدىكى كۇرسۇكقا چۈشكەن قانژۇق ئىشىتلاردىن پەرقى قالماپتۇ بۇلارنىڭ!...

بۇ تۆرت گۆزەلنىڭ ئىككىسى ئىنستىتۇتتا، ئىككىسى تېخنىكومدا ئوقۇۋاتقان ستۇدېنتلار ئېكەن تېخى. تېخى ئەرگە تېگىشمىگەن. ئانىسىنىڭ سۈتى تېخى ئېغىزىدىن كەتمىگەن. شۇنداق تۇرغۇلۇق، ئۇلارنىڭ قىلىۋاتقان بۇ ئىشلىرىغا نېمە دېگۈلۈك؟ كېلەچەكتە ژەمىيەتتە خىزمەت ئىشلەيدىغان، ئۆزگىلەرگە ئۈلگە- ئىبىرەت كۆرسۈتىدىغان كېلەچەكنىڭ بۇ زىيالىيلىرىنىڭ ئەھۋالى بۇنداق بولسا، باشقىلىرىدىن نېمە كۈتۈش مۇمكىن؟!

شۇندا ئۆز ۋەتىنىم، ۋەتىنىمدىكى ئۇيغۇر قىزىللىرى كۆز ئالدىمغا لاپ قىلىپ كەلدى.

ئاللاھغا مىڭ قەتلى شۈكرى، بىزنىڭ قىزلىرىمىز ئىپپەت- نومۇسىنى بۇ دەرىژىدە بۇلغىغىنى، ھايا- نومۇسىنى بۇ دەرىژىدە يوقاتقىنى يوق تېخى!... ۋەتەندە مەن ئۇيغۇر قىزلىرىنىڭ مۇشۇنداق مۇنچا- ساۇنالاردا، ئەيشى- ئىشىرەت ژايلىرىدا، يات ئەر كىشىلەرنىڭ ئالدىدا ئانا تۇغما ھالدا يالىڭاچ بولۇۋېلىپ كۆڭۈل ئېچىشلىرىنى، بۇ دۇنيا، بۇ ھاياتنىڭ لەززىتىنى سۈرۈشلىرىنى كۆرۈش ئەمەس، بىرەر قېتىم ئاڭلاپ باققىنىم يوق.

دۆلەت بولغاندىن كېيىن، ژەمىيەت بولغاندان كېيىن، پاھىشىۋازلىقنىڭ بولۇشى تەبىئىي ھال. ئاڭلىشىمچە، پاھىشەخانىلار ھەتتا مۇسۇلمان ئەرەب دۆلەتلىرىدىمۇ بار ئېكەن. ئۇنداق ژايلارنىڭ بىزنىڭ ۋەتەندىمۇ بولۇشى مۇمكىن؟ بىراق، مەن كۆرگەن، ئاڭلىغان ئەمەسمەن. ئاز- تولا ئاقچا ئۈچۈن ئەركەكلەرنىڭ лخىزمىتىدە╗ بولۇشقا تەييار چوكانلار ھەر شەھەردە يوق ئەمەس، بار. لېكىن، ناھايىتى ئاز، ناھايىتى مەخپىي...

- قەيسەرژان ئاكا، ژۈرۈڭ، ئۇ ياققا كىرەيلى؟ مەن سىزنى بەك خالايمەن. مېنى بىر قاندۇرۇڭ؟... - مەۋلۇدەنىڭ بۇ ئىلتىماسىغا نېمە دېيىشىمنى بىلمەس ئىدىم. ياق، دەي دېسەم، ئېچىقاپ كېتىۋاتقان بۇ چىرايلىق خېنىم؛ лبەستىڭىز، كۈچ- قۇۋىتىڭىز بولغىنى بىلەن ئەركەكلىكىڭىز يوقمۇ؟╗دەيدىغاندەكلا قىلىپ تۇراتتى. лنېمىشقا بولمىسۇن، بار!╗دېسەم، лبار بولسا، ئاشۇ ئەركەكلىكىڭىزنى، ژىگىتلىگىڭىزنى كۆرسەتمەمسىز قېنى؟╗دەپ، تېخىمۇ ئېغىر ئەھۋالدا قالدۇرۇشى تۇرغان گەپ.

- مەۋلۇدە، سىز بەك گۈزەل، چىرايلىقسىز. گۆزەللىگىڭىزگە ئاپىرىن! بىراق، مەن باشقا بىر ئەر كىشىنىڭ ئاستىدىن چىققان قىز بىلەن بىللە يېتىشنى خالىمايمەن!- دېدىم ئەينى مۇددىانى ئېيتىپ.

- دېمەك، سىزگە ئەر كىشى كۆرمىگەن قىز كېرەك ئېكەندە؟ تاشكەنتتە گۈزەل قىزلاردىن ئۇنداقلىرىنى تېپىشىڭىز بەك قىيىن. تاپقىنىڭىزدىمۇ سىزنىڭ 20 دوللىرىڭىزغا بۇ يەرگە كېلىشمەيدۇ ئۇلار!- دېگەن گەپنى قىلدى.

- مەۋلۇدە، كېلىڭ ئولتىرىڭ، گەپلىشەيلى؟- دەپ قىزنى ئولتىرىشقا مەژبۇرلىدىم.

قىز مەندىن ھېچ سادا چىقماسلىغىنى سەزدى، بىلدى ئەتىمالىم، گەپ- سۆزمۇ قىلماي، دومساراپ ئولتاردى.

- شۇنداق پەرى قىزنىڭ مۇنداق ئولتىرىشى ھېچ ياراشماس ئېكەن، - دەپ ئۇنىڭ كەيپىياتىنى كۆتۈرۈشكە تىرىشتىم.

- سىز ئېيتىۋاتقان گۈزەل، پەرىنىڭ سىزگە ياقماي قېلىۋاتقانلىغى ماڭا ئەلەم قىلىۋاتىدۇ، - دېدى مەۋلۇدە.

- ياق، ھەرگىز ئۇنداق دېمەڭ. سىز ماڭا ياقىسىز.

- يالغان گەپ قىلىۋاتىسىز. ئەگەر سىزگە ياققان بولسام، مېنىڭ كۆڭلۈمنى ئالغان، تەلىۋىمنى قاناەتلەندۈرگەن بولار ئېدىڭىز؟

- سىزدىن ئىلتىماس، مەندىن رەنژىمەڭ!

- چاي قۇيۇڭا ماڭا، بەك ئۇسساپ كەتتىم؟- دېدى بىر چاغدا قىز.

چەينەكتىكى سوۋۇپ قالغان چايدىن ئىككى پىيالىگە قۇيدۇم. بىر پىيالىنى ئۇنىڭغا سۇندۇم.

- رەھمەت!- دەپ پىيالىنى قولىغا ئالغان قىز گۈپلا قىلىپ ئىچىۋەتتىدە، ئۇھ دەپ ئېغىر نەپەس ئالدى. ئاندىن سىگارېتا ئېلىپ چەكتى.

- مەۋلۇدە، مۇشۇ ئىش بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقىنىڭىزغا قانچە ۋاقىت بولدى؟

- بىر ژىلچە بولدى.

- سىزنى بۇ ئىشقا كىم، نېمە مەژبۇر قىلدى؟

- يوقسىزچىلىق!

- ئەگەر سىزنى ئاشۇ يوقسىزچىلىقتىن قۇتۇلدۇرسام، بۇ يارىماس ئىشنى تاشلامسىز؟...

- نېمە؟- بىردىن تېتىكلەندى قىز. ئۇنىڭ چىرايىدا، كۆزلىرىدە تەسۋىرلەش قىيىن بولغان ھەيرانلىق، شۇنىڭ بىلەن بىللە مىننەتدارلىق، ئىشەنچ- ئۈمىد ئىپادىلىرى بىردىن ئەكس ئەتكەندەك بولدى.

- سىز ئىنستىتۇتنى پۈتۈرگىچە مەن سىزگە ياردەم قىلىپ تۇرىمەن. ھەر ئايدا 50 دوللار بېرەي!

- نېمە دەۋاتىسىز، قەيسەرژان ئاكا؟- قىزنىڭ كۆزلىرى چەكچەرەپ، ماڭا ھەيران بولۇپ تىكلەندى.

- ھە، ھەر ئايدا 50 دوللار بېرىپ تۇرىمەن. بىراق، بىر شەرت بىلەن!

- ۋاي، قەيسەرژان ئاكا، نېمە دەۋاتىسىز؟ بۇنداق سۆزنى، يالغاندىن بولسىمۇ лئىشنى╗پۈتۈرگىچە دېيىشنىڭ ئورنىغا، ئۇ лئىشنى╗قىلىشنىمۇ ئىستىمەي تۇرۇپ، مۇنداق گەپ قىلىشىڭىزغا ھەيرانمەن!... راست گەپ قىلىۋاتامسىز ياكى چاقچاق قىلىۋاتامسىز؟- دېدى ھەيران بولۇۋاتقانلىقىنى بىلدۈرۈپ.

- چاقچاق ئەمەس، راست سۆزىم! مەن ئەر كىشىمەن، ئەر كىشىلىك لەۋزىم بىلەن ئېيتىۋاتىمەن، - دېدىم ژىددىي قىياپەتتە.

- رەھمەت سىزگە، - دېدى قىز بىردىن ژانلىنىپ. - ھەر قانداق شەرتىڭىزگە رازىمەن، تەييارمەن!

- ئۇنداق بولسا، كېلىشتۇق. بۈگۈندىن باشلاپ سىز، بۇ ئەسكى ئىشلارنى تاشلايسىز، بۇ پاسكىنا يوللارغا قەدەم باسمايسىز!...

قىز پاڭڭىدە ژىغلاۋەتتى...

قىزنىڭ ئوچۇق تەنلىرى بىلىنە- بىلىنمەس تىتىرەتتى.

مەن ئاق پروستىنىنى ئېلىپ، ئۇنىڭ ئوچۇق تەنلىرىنى ياپتىم.

- ژىغلىماڭ، - دەپ قىزنىڭ ئىككى غولىدىن تۇتۇپ ئۆزۈمگە قاراتتىم. ئۇنىڭ كۆزلىرىدىن مەن ئالەمچە ھەسرەتنىڭ، شۇنىڭ بىلەن بىللە ئالەمچە ھەيرانلىق بىلەن مىننەتدارلىقنىڭ ئىپادىلىرىنى ئوچۇق- ئاشكارا كۆردىم.

- قەيسەرژان ئاكا، ئادەمنى دەرد قېرىتىدۇ، يوقسىزچىلىق قاقشىتىدۇ، دەپ بىكار ئېيتمىغان ئېكەن؟ ئاشۇ يوقسىزچىلىق مېنى مۇشۇ ئەسكى يوللارغا كىرىشكە مەژبۇرلىدى، - دەپ ئېغىر خورسىندى. - مەن ئەنژانلىق. ئاتا- ئانام ئەنژاندا تۇرىدۇ. بىز ئاىلىدە بەش بالا. مەن ئوتتۇرانچىسى. ئاتا- ئانام پېنسىيادىكى كىشىلەر. ئۆزىڭىز بىلىسىز، بىزدە بىر ئادەمنىڭ پېنسىيا ئاقچىسىغا بىر قاپ ئۇن كەلمەيدۇ. ئىككى ئاكام ئىشسىز. ھەر ژىلى باھار كېلىشى بىلەن قازاقىستانغا كېتىپ، ئالمۇتىدا كۈز چۈشكىچە ئادەملەرنىڭ ئۆيىنى ياسايدۇ. شۇنداقلا ھەر خىل ئىشلارنى قىلىپ، بىر ئاز ئاقچا تېپىپ كېلىدۇدە، يازىچە تاپقان ئاقچىسىنى قىش چىققۇچە يەپ تۈگۈتىدۇ. ياز كېلىشى بىلەن يەنە ئىش ئىزدەپ سەكپارە. مەكتەپتە ئوقۇۋاتقان بىر سىڭلىم بىلەن بىر ئىنىم بار. ئۇلارنىڭ كىيىم- كىچىگىگىمۇ، دەپتەر- قەلىمىگىمۇ ئاقچا كېرەك. ئاتا- ئانام ئاكىلىرىمنىڭ مىڭ بىر ماشاقەتلەر بىلەن تاپقان ئاقچىلىرىدىن ماڭا ئازدۇ- تولا ئەۋەتىپ تۇرغىنى بىلەن ئۇ ئاقچىلار نېمىگە يېتىدۇ دەيسىز؟...

قىزنىڭ بۇ سۆزلىرىنى ئاڭلاپ، ئۇنىڭغا ئىچىم ناھايىتى ئاغىرىدى. ئۇنى ئاياپ كەتتىم.

خىياللىرىم ژىراقلارغا قانات قاقتى.

دۇنىيادا نېمە قاتتىق دېسە؛ лيوقسىزچىلىق قاتتىق╗دەپ تولىمۇ توغرا ئېيتقان ئېكەن. ئاشۇ يوقسىزچىلىق مەن دېگەن ھەر قانداق ئادەمنى پۈكلەۋېتىدېكەن، ئۇشتۇۋېتىدېكەن. ھەر قانداق ئادەمنىڭ تەغدىرىنى ئۆزگەرتىۋېتىدېكەن. بۇنى مەن ئۆز ھاياتىمدىن كۆرگەنلىكىم، بېشىمدىن ئۆتكۈزگەنلىكىم ئۈچۈن ياخشى بىلىمەن.

قولىڭدا ئاقچا بولغىنىدا، بەزىدە، ئۇنىڭ قەدىرىگە ئۇنچىلىك يېتىپ كەتمەيدېكەنسەن. قولۇڭدا ئاقچا بولمىغىنىدا، بار ئاقچاڭدىن ئايرىلغىنىڭدا، ئاقچا دېگەننىڭ قەدىر- قىممىتى شۇنچىلىك بىلىنىدىكەنكېن، بىر سوم ئاقچىغا زار بولىسەن! ئاشۇ بىر سوم ئاقچىنى قانداق تېپىشنى ئويلايسەن. ياتساڭمۇ، ئولتارساڭمۇ، تۇرساڭمۇ، ماڭساڭمۇ كېچە- كۈندۈز خىيالىڭدا قانداق يول بىلەن، قانداق ئىش قىلىپ، نېمە ئىش قىلىپ ئاقچا تېپىشنىلا ئويلايسەن، خالاس.

مەن ئەينە شۇنداق ئەھۋالغا دۇچ بولغان، بېشىمغا كەلگەن.

مەكتەپنى تاماملاشقا ئاز قالغاندا ئاتام تۇيۇقسىزدىن ۋاپات بولۇپ، كېسەلچان ئانامنىڭ كېسىلى بىردىن ئېغىرلاشتى. ئايلاپ ئاغىرىقخانىدا يېتىپ داۋالاندى. مېنىڭ ئىنستىتۇتتا ئوقۇشۇم ئۈچۈن ژىغىپ قويغان ئاتام بىلەن ئانامنىڭ ئاقچىلىرى پاك- پاكىز تۈگىدى. سىرتتىن كىرىۋاتقان بىر تىيىن كىرىم بولمىغانلىقتىن، ئانامغا پېنسىيا دېگەن نەرسىمۇ بېرىلمىگەنلىكتىن نېمە قىلىشنى بىلمەي قالدىم. يانچۇغۇمدا بىر سوم ئاقچا يوق. بىرەر ژايغا كىرىپ ئىشلەي دېسەم، ئىشمۇ يوق.

شۇنداق كۈنلەر بولدىكېن، بىر ژىڭ گۆش ئېلىشقا ياكى بىر بوتۇلكا ماي بىلەن بىر پاچىكا چاي ئېلىشقا ئاقچا تاپالماي قالدىم. ئوغىرىلىق قىلىشنىڭ ياكى كېچىلەردە ئادەملەرنى بۇلاشنىڭ ئامالى يوق. ئۇنداق ئىشلاردىن ئاللانىڭ ئۆزى ساقلىسۇن، دەپ ئويلايمەن.

ئاخىرى بولمىغاندىن كېيىن، سودىگەر تونۇشلارنىڭ بىرسىدىن ئازراق قەرز ئاقچا ئالدىم. قەرز سوراشنىڭ قانچىلىك ئېغىر ئېكەنلىگىنى قەرز ئالغان ئادەمنىڭ ئۆزىلا بىلىدۇ، خالاس. ئاشۇ قەرز ئالغان ئاقچىنىڭ يېرىمىغا ئانامغا دورا- دەرمەك، يېرىمىغا ئاز- ئازدىن چاي- تۇز ئالدىم.

ئاڭغىچە مەكتەپنىمۇ تاماملىدىم. سىنىپداشلار بىلەن قوللىرىمىزغا ئوتتۇرا مەكتەپنى تاماملىغان شاھادەتنامىلارنى ئالدۇق. بىر سىنىپتا ئون ژىل بىللە ئوقۇغان سىنىپداشلار ئالىي مەكتەپلەرگە ياكى ھۈنەر مەكتەپلىرىدە ئوقۇش ئۈچۈن ژىراق- يېقىن شەھەرلەرگە كېتىشتى. بىر ئۆي بېشىمغا قالغان مەن باشتىن ئاخىر بەش دېگەن ئەلا باھا قويۇلغان شاھادەتنامىنى ساندۇقنىڭ ئاستىغا تاشلاپ قويدۇمدە، پۇل تېپىش ئۈچۈن، ئالغان قەرزلەرنى قايتۇرۇش ئۈچۈن بازارغا چىقىپ كەتتىم. بازاردا مەن ئېلىپ ساتمىغان ھېچ نەرسە قالمىدى. ھەتتا ئايال كىشىلەرنىڭ پايپىغىدىن تارتىپ، ئىشتان- تۇرىسىكلىرىغىچە كۆتۈرۈپ ژۈرۈپ، ۋارقىراپ ژۈرۈپ سېتىپ، بەش- ئون سوم تاپاتتىم...

лھەي، مەۋلۇدە قىز، مەنمۇ بىر چاغلاردا سىزگە ئوخشاش يوقسىزچىلىقلارنى باشتىن كەچۈرگەنمەن. ئۇ كۈنلەر ئارقىدا قالدى. ھازىر يانچۇغۇم تولغان ئاقچا. ئاشۇ ئاقچىنى نېمىگە، كىمگە خەجلەپ بېرىشنى بىلمەيمەن... ╗دېگەڭە ئوخشاش خىياللار بىلەن ئۇنىڭغا قارىدىم.

- يوقسىزچىلىق ئادەمنى ھەر خىل ياخشى- يامان ئىشلارنى قىلىشقا مەژبۇرلايدېكەن. ئاقچا دېگەن نەرسە مۇشۇنداق ئەسكى، پاسكىنا ئىشلارغا ئۈگىتىدىكەن، - دەپ ئۇلۇغ- كىچىك تىندى قىز. - ئەسكى ئىشلارنى قىلىپ كەلگەندىن كېيىن، خا ئىشىنىڭ، خا ئىشەنمەڭ قەلبىم ئازابلىنىدۇ. بۇ خورلۇقلارغا، دەپسەندىلىكلەرگە چىدىماي، بەزى كۈنلىرى تاڭ ئاتقىچە ژىغلاپ چىقىمەن. مۇسۇلمانچىلىقتىمۇ چوڭ گۇناھ ھېسابلىنىدىغان، ئەل- ژۇتنىڭ ئالدىدا شەرمەندىلىك، پاسكىنىچىلىق يوللار بىلەن ئاقچا تېپىپ، ئوچۇغى ژالاپلىق قىلىپ ژۈرگەنلىگىمىزنى بىلىپ قېلىشسا، مۇەللىملەر شۇ زامان ئىنستىتۇتتىن چىقىرىپ، قوغلايدۇ. شۇڭا مۇشۇنداق ژايلارغا ناھايىتى مەخپىي، قورقۇپ تۇرۇپ بېرىشقا مەژبۇرمىز...

مەن مەۋلۇدەنىڭ ئۆكسۈپ- ئۆكسۈپ ژىغلاپ تۇرۇپ ئېيتىۋاتقان بۇ سۆزلىرىنى ئاڭلىغاچ، ئۇنىڭ تېخى ھازىرلا ماڭا ئېيتقان سۆز- تەكلىپلىرى، خاھىشلىرى بىلەن ماڭا كۆرسەتكەن قىلىق، ھەرىكەتلىرىنى كۆز ئالدىمغا كەلتۈرۈپ، بىر قىزنىڭ بىر ۋاقىتتىكى بىر- بىرسىگە تامامەن ئوخشىماس ھالىتىگە ھەيران بولدۇم.

- سىز مېنى ئۇچىغا چىققان بۇزۇق، كوچىدا ژۈرگەن ژالاپ، شەرمەندە دەپ ئويلىدىڭىز؟- دېدى قىز سۆزىنى داۋام قىلىپ. - بۇنى مەن سىزنىڭ گەپ- سۆزلىرىڭىزدىن، ئۆزىڭىزنى مەندىن ئېلىپ قېچىشلىرىڭىزدىن سېزىپ، بىلىپ ئولتاردىم. مۇشۇ يەرگە كىرىپ سىزنى كۆرۈشۈم بىلەنلا، ئۆزۈم بىر تۈرلۈك بولۇپ قالغىنىمنى بىلمەيمەن. ھېچ كىمگە ئوخشىمايسىز. ماڭا بەك سىرلىق كۆرۈندىڭىز...

مەندە ھېچ قاچاندا مۇنداق ھالەت بولمىغان. سىزنى ياقتۇرۇپ قالدىممۇ ياكى ياخشى كۆرۈپ، سۆيۈپ قالدىممۇ، ئۇ تەرىپىنى بىلمەيمەن. راستىنى ئېيتسام، سىزنى ئۆزۈمگە قارىتىۋېلىشنى، مەھلىيا قىلىۋېلىشنى، ھەسەلدەك ئۆزۈمگە چاپلاۋېلىشنى، ئارقامدىن سايىدەك ئەگىشىپ ژۈرۈشىڭىزنى تولىمۇ خالاپ كەتتىم. лبۇ ژىگىتنى ئۆزۈمگە قارىتىۋېلىشىم كېرەك، ئۇنى ئۆزۈمنىڭ قىلىۋېلىشىم كېرەك. شۇ چاغدا مۇشۇ ژىگىتنىڭلا بولسام، بولدى، بەس! باشقىلارنىڭ ئاستىدا يېتىشتىن تويدۇم، زېرىكتىم. سەسكىنىمەن. قانداق قىلاي، ئامال يوق. ئەگەر بۇ ژىگىتنى ئۆزۈمگە قارىتىۋالسام، ماڭا ئاز- تولا ياردەم قىلىپ تۇرسىلا بولاتتى؟╗دەپ ئويلاپ، شېرىن خىياللارغا، ئارزۇلارغا بېرىگىنىم راست. مېنىڭ بۇ ئېيتقانلىرىمغا ئىشىنىش، ئىشەنمەسلىك ئۆز ئىختىيارىڭىزدا؟

قەيسەرژان ئاكا، مېنى ئەيىبكە بۇيىرىماڭ؟ چېكىدىن ئېشىپ كەتكەن سۆزلىرىم، چەمبەردىن چىقىپ كەتكەن تېتىقسىز قىلىقلىرىم ئۈچۈن سىزدىن كەچۈرۈم سورايمەن؟- دەپ مۆلدۈرلەپ قاراپ قالدى ماڭا.

قىزنىڭ بۇ سۆزلىرىگە ژاۋابەن مەنمۇ كۆڭلۈمدىكىنى يوشۇرماي ئوچۇق ئېيتتىم. ئەگەر مەۋلۇدەنى بۇنداق ژايدا ئەمەس، باشقا بىر يەردە ئۇچراتقىنىمدا، بۇ ھۆسنى ژاماللىق قىزنىڭ ماڭا تەلمۈرگەن كۆزلىرىنى، كۈلۈمسىرەپ بېقىشلىرىنى كۆرگىنىمدە، ئۇنىڭ лقەيسەرژان ئاكا!╗ دېگەن يېقىملىق ئاۋازىنى ئاڭلىغىنىمدا، ئۇنىڭغا چوقۇم ئاشىق بولۇپ قالىدىغانلىقىمنى ۋە مەندە شۇنداق سېزىم، تۇيغۇنىڭ پەيدا بولغانلىقىنى ئېيتىۋېدىم، مەۋلۇدە نېمىشكىدۇ مۇڭلىنىپ، ئېغىر خورسىندى.

قىزنىڭ بۇ ئېغىر خۇرسىنىشىدىن ئويلىمىغان، كۈتمىگەن يەردە، كۆز ئالدىدا پەيدا بولغان بەخت قۇشىغا قول ئۇزارتىپ، مانا تۇتىمەن، ئەينە تۇتىمەن دەپ تۇرغىنىدا، قاياقتىندۇ گۈرلا قىلىپ كەلگەن قارا بوراندىن قاچقان ئاشۇ بەخت قۇشىدىن ئايرىلىپ، ھاغدا قالغان، ئارماندا قالغان ئادەمنىڭ خورسىنىشىنى سەزگەندەك، بىلگەندەك بولدۇم.

- مەۋلۇدە، شۇنىڭ بىلەن كېلىشتۇق، - دېدىم مەن ئاساسى مەخسەتتىن سۆز قىلىپ. - بۈگۈندىن باشلاپ بۇ ئىشنى تاشلايسىز، تامامەن ئۇنتۇڭ! بۇنداق پاسكىنا ئىشلارنى سىز ھېچ قاچاندا قىلىپ كۆرمىگەن، خوپمۇ؟

- خوپ، قەيسەرژان ئاكا، - دېدى قىز ژىددىي قىياپەتتە.

- يەنە بىر شەرتىم بار؟

- قۇلۇغۇم سىزدە.

- بۈگۈندىن باشلاپ ئىچىشنى، چېكىشنى تاشلايسىز؟ شۇنى ئويلاڭ، كۆز ئالدىڭىزغا كەلتۈرۈڭ، سىز كەلگۈسى ئانا! ھەر قانداق ئانا ساغلام، ئەقىللىق بالا تۇغۇشنى ئارمان قىلىدۇ. شۇنداقمۇ؟

- ئەلۋەتتە، شۇنداق!

- ساغلام، ئەقىللىق بالا تۇغىمەن دېگەن ئانا ھاراق- شاراب، تاماكا دېگەنلەرنى قەت№ئىي ئېغىزىغا ئالماسلىغى كېرەك!

- ۋاي، قەيسەرژان ئاكا، سىز نېمىگە بۇنچىلىك ئەقىللىق ژىگىتسىز!- دەپ قىز مېنىڭ قوللىرىمنى ئالىقانلىرى ئارىسىغا ئېلىپ، ماڭا ئەژايىپ بىر رازىمەنلىك، مېھرىبانلىق بىلەن ئۇزاق باقتى.

- مەۋلۇدە، بۇ ئىككىنچى شەرتىمنى ئورۇنلاشقا قانداقسىز؟- دەپ كۆزلىرىگە تىك باقتىم.

- ئىچىش، چېكىش دېگەن نەرىسىلەرنى ئىلگىرى بىلمەتتىم. ھاراق، كۆن№ياك دېگەنلىرىنىڭ سېسىق پۇراقلىرىدىن، تاماكا دېگەننىڭ ئىسىدىن كۆڭلۈم ئايىنىپ، قۇسقۇم كېلىدىغان. مۇشۇ يولغا كىرگەندىن كېيىن، ئۇلارغا ئۆگەندىم. بۈگۈندىن باشلاپ، مۇشۇ ساات، مۇشۇ مىنۇتتىن باشلاپ بۇ نىژىسلارنى تاشلىدىم!- دېدى قىز قەت№ئىي تۈردە.

- ئۈچىنچى شەرتىم بار؟

- خوش، قەيسەرژان ئاكا، قۇلۇغۇم سىزدە. قانداق شەرت؟

- ئوقۇشنى ياخشى ئوقۇيسىز. ئىنستىتۇتنى ياخشى تاماملاپ، دىپلومنى ئېلىپ ئۆيگە قايتىسىز. ئاتا- ئانىڭىزنى، قېرىنداشلىرىڭىزنى خۇرسەنت قىلىسىز!

- ۋاي، ژېنىم قەيسەرژان ئاكا، - دەپ مەۋلۇدە ھاياژان ئىلىكىدە بوينۇمدىن مەككەم قۇچاغلاۋېلىپ، چوكۇلداپ سۆيۈپ كەتتى.

- مەۋلۇدە، بۈگۈندىن باشلاپ ئىككىمىز ئويناشلار ئەمەس، ئاكا- سىڭىل بولايلى. سىز بۇنىڭغا نېمە دەيسىز؟- دەپ سورىدىم.

- قەيسەرژان ئاكا، بۇ سۆزىڭىزنى مەن ژېنىم بىلەن قوبۇل قىلىمەن!- خۇشاللىقتىن قىزنىڭ كۆزلىرى ئوت بولۇپ ياندى. چەكسىز مىننەتدارلىقىنى ئىزھار قىلغۇسى، كۆرسەتكۈسى كەلگەندەك ئالىقانلىرىمغا سۆيۈپ، ئۈزلىرىگە ياقتى. - سىزگە ئوخشاش ئاكام بولسا، مەن ئەڭ بەختلىك قىزمەن! رەھمەت سىزگە، قەيسەرژان ئاكا!

- مانا، مەن ئۆزۈمگە ياخشى سىڭىل تاپتىم. سىز ئۆزىڭىزگە غەمخورچى ئاكا تاپتىڭىز. قانداق، توغرا ئېيتتىممۇ؟

- ئاشۇنداق شېرىن سۆزلەر چىققان ئاغىزىڭىزغا بىر سۆيەي؟- دەپ قىز ئالىقانلىرى بىلەن ئىككى مەڭزىمنى تۇتۇپ، لەۋلىرىمگە چوك- چوك قىلىپ بىر نەچچىنى سۆيدى ۋە شۇنداق دېدى. - قەيسەرژان ئاكا، سىزنى سۆيسەم، ئۆز سىڭلىم سۆيۈۋاتىدۇ، دەپ ھېس قىلىشىڭىزنى، ئويلىشىڭىزنى خالايمەن؟

- ياشاڭ، مېنىڭ چىرايلىق، ئەقىللىق سىڭلىم!- دەپ قىزنىڭ باشلىرىنى، چاچلىرىنى سىيپاپ، ئىككى مەڭزىگە سۆيۈپ قويدۇم.

- مېنىڭ ژېنىم ئاكام، ئالتۇن ئاكام!- دەپ مەۋلۇدە بوينۇمنى مەككەم قۇچاقلاپ تۇرۇپ، ژىغلاۋەتتى...

خېلىدىن كېيىن، شاراق قىلغان ئاۋاز بىلەن ئىشىكلەرنىڭ بىرىسى ئېچىلدى. ئالدىنى پروستىنا بىلەن ئوراۋالغان ئادىلژان ۋە ئاق پىشما قىز چىقىپ كەلدى. بۇ دۇنىيانىڭ، بۇ ھاياتنىڭ قىزىغىنى كۆرۈپ، لەززىتىنى راسا تويۇپ سۈرگەنلىكتىن بولسا كېرەك، ھەر ئىككىسىنىڭ كەيپىياتى چاغ، ئۈز- كۆزلىرى سەل- پەل قىزىرىپ كېتىپتۇ.

- پاھ، بۇلارنىڭ ئاشىق- مەشۇقلاردەك قۇچاغلىشىپ، سۆيۈشۈپ ئولتارغىنىنى قاراڭلار!- دەپ ۋارقىراپ سۆزلىدى ئادىلژان بىزنى ئىشارە قىلىپ. - قەيسەر ئاكا، قانداق ئېكەن؟

- ئەژايىپ زور!- دېدىم باشمالتىغىمنى كۆرسۈتىپ.

- ياشاڭ، ئاكا!- دەپ قويۇپ، ژۇيۇنۇشقا كىرىپ كەتتى.

ئۇلارنى كۈتۈپ تۇرغاندەكلا قالغان ئىشىكلەرمۇ ئېچىلىپ، شەھۋانىي نەپسىلىرىنى ئارامخۇدا قاندۇرۇشقان ژىگىت- قىزلارمۇ قاقاخلاپ كۈلۈشكىنىچە، ئۇلارنىڭ ئارقىسىدىن ساۇناغا كىرىپ كېتىشتى.

- مەۋلۇدە، ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدا بولغان گەپ- سۆزلەرنى، كېلىشىم- شەرتلەرنى، ئاكا- سىڭىل بولغانلىقىمىزنى ئىككىمىزدىن باشقا، ئۈستىمىزدە تۇرغان بىر ئاللاھدىن باشقا ھېچ كىم بىلمەسلىكى كېرەك؟ دوستلىرىڭىز سوراپ قالسىمۇ، лھە، سىلەر قىلغان ئىشنى بىزمۇ قىلدۇق╗دەپلا قويۇڭ، خالاس!- دەپ ئەسكەرتتىم.

- چۈشەندىم، ئاكا، - دەپ مەۋلۇدە ئۈستىدىكى پروستىنىنى قايتىدىن يېشىپ، ئوچۇق تېنىنى، ئوچۇق كۆكىرەكلىرىنى ماڭا كۆرسۈتىشتىن ئۇيالغاندەك، تەتۈر قاراپ، قايتىدىن ئوراپ، ئورنىدا ئولتاردى...

مەن يېپ- يېنىك بولۇپ قالغاندەك ئىدىم. ئۆزۈمنى ئېگىز ئاسماندا ئەركىن پەرۋاز قىلىۋاتقان بۈركۈتتەك ھېس قىلاتتىم. سەۋەب، غارنىڭ ئاستى كۆرۈنمەس قەھرىگە، قاراڭغۇ تۈۋىگە چۈشۈپ كېتىۋاتقان بىر گۈزەل پەرىنى، ئاژىز، مەسۇم ژاننى، بىر ئاتا- ئانىنىڭ ئارزۇلاپ ئۆستۈرۈۋاتقان كۆز نۇرى بولغان ئەزىز قىزىنى بىلىكىدىن تۇتۇۋېلىپ، ئۇنى ئۆلۈمدىن، نابۇت بولۇشتىن، شەرمەندە ھاياتتىن، مۇسۇلمان قىز- ئاياللىرىغا تامامەن يات، پاسكىنىچىلىق ئىشلاردىن قۇتۇلدۇرۇپ قالغانلىقىمدىن رازى ئىدىم، خۇشال ئىدىم.

ئەگەر مەۋلۇدە ماڭا بەرگەن ۋەدىسىدىلا تۇرىدىغان بولسا، مەن بۇ قىزنىڭ ئوقۇشىنى تاماملاپ، قولىغا دىپلوم ئېلىپ، ئۆيىگە، ئاتا- ئانىسىنىڭ ئالدىغا قايىتقىچە ئۇنى ئۆز غەمخورلۇغىمغا ئېلىشىم ئۈچۈن ئېيتقان سۆزىمدە تۇرىمەن. ئايدا 50 دوللار! بۇ مەن ئۈچۈن ئاقچا ئەمەس... ھاياتىڭدا كىچىككىنە بولسىمۇ بىر ياخشى، سوۋاپلىق ئىش قىلغانغا نېمە يەتسۇن! سەۋەب، مەنمۇ، ماڭا مېھرى چۈشۈپ قالغان ياخشى ئىنسانلارنىڭ ياخشىلىغىنى كۆرۈپ، ئۇلارنىڭ غەمخورلۇقىغا ئېرىشىپ، مۇشۇ كۈنلەرگە يەتتىمغۇ!... ئاشۇ ياخشى ئىنسانلار تۈۋى كۆرۈنمەس غارنىڭ ئاستىغا چۈشۈپ كېتىۋاتقان مېنى بىلىكىمدىن تۇتۇۋېلىپ، مېنى نابۇت بولۇشتىن ساقلاپ قالدى...

مېنىڭمۇ بۇ قىزغا مېھرىم چۈشۈپ قالغان ئېكەن، دېمەك، ئۇنىڭغا ياردەم قىلىش، ياخشىلىق قىلىش پەرىزىم ھەم قەرزىمدۇر! بۇ ھېساپلىق دۇنيا! بۇ دۇنىيادا، بولۇپمۇ، قولىڭدىن كېلىپ تۇرغاندا ئاللانىڭ ئاژىز بەندىلىرىگە ياردەم قىلىشتىن، ئۇلارغا غەمخور بولۇشتىن، ئۇلارنىڭ رازىلىقىنى ئېلىشتىن، ئۇلارنى خۇش قىلىشتىن ئارتۇق سوۋاپلىق ئىش، ئۇلۇغ ئىش بولمىسا كېرەك؟ بولمايدۇ ھەم!...

ساۇناغا كىرىپ كېتىشكەن ژىگىت- قىزلار بىر چاغدا چوقۇرىشىپ چىقىپ كېلىشتى. ئاق پروستىنىنى ژىگىتلەر بېلىدىن تۆۋەن، قىزلار كۆكىرىگىدىن تۆۋەن ئوراۋېلىشقان. ئۇلار ئۈستەلگە كېلىپ ئولتىرىشتى. ئادىلژان تاشقارقى ئىشىكنىڭ يېنىدىكى كنوپكىنى بېسىپ قويۇۋېدى، ھەيەل قىلماي كۈتكۈچى ژىگىت كىرىپ كەلدى.

- ئادىلژان ئاكا، خىزمەت؟- دەپ قولىنى قوشتۇرۇپ تۇردى.

- تاماق تەييار بولغان بولسا، ئېلىپ كىرىۋېرىڭ؟

- خوپ، ھازىر ئاكا!- دەپ چىقىپ كەتتى.

- قەيسەر ئاكا، مەۋلۇدە ياخشى خۇرسەنت قىلغاندۇ سىزنى؟- دەپ ئادىلژان يېنىمدا ئولتارغان قىزنى ئىشارە قىلدى.

- ئەلۋەتتە، ئادىلژان. سىزدىن مىننەتدارمەن!

- سىزلا خۇرسەنت بولغان بولسىڭىز، مەن خۇشال. مەن، مېنىڭ بۇ ئاغىنىلىرىم ھەر قاچان سىزنىڭ خىزمىتىڭىزگە تەييارمىز!...

مەۋلۇدە ماڭا لاپ ئېتىپ قارىدى. ئۇنىڭ بۇ قارىشىدىن، بۇ بايۋەچچە ژىگىتلەرنىڭ ئالدىدىكى ئىززەت- ھۆرمىتىمنىڭ چوڭلىغىغا ھەۋەسى، ماڭا ئىمراقلىغۇسى كېلىۋاتقانلىقىنى سېزىپ، كۆرۈپ، بىلگەندەك بولدۇم.

ئارىدىن كۆپ ئۆتمەي، كۈتكۈچى ژىگىت بىلەن يەنە بىر ياش ژىگىت ئىككىسى يوغان گۈللۈك چىنە لىگەنلەردە دوگىلاپ سېلىنغان، ئۈستىگە گۆشلەر بېسىلغان پولۇ ئېلىپ كىرىشتى.

- ھە، پولۇ كەلدى، پولۇ!- ئادىلژان ئورنىدىن تۇردى. - قېنى، ئورۇن بوشۇتىڭلار؟

ئىككى لىگەن پولۇنى قويىدىغان ژاي دەررۇ بوشىتىلدى.

ھۆ بىلەن گۈپۈلدەپ چىقىۋاتقان ئەژايىپ خۇش پۇراقلار دىماغلارغا ئۇرۇلۇشى بىلەن ئىشتەيلەر ئېچىلىپ كەتتى.

- ئەمدى چاي ئەكىرىۋەتسەڭلار بولدى؟- دېدى ئادىلژان كۈتكۈچى ژىگىتلەرگە.

- خوپ ئاكا، ھازىر!- دەپ ئۇلار بوش چەينەكلەرنى ئېلىپ چىقىپ كېتىشتى.

- قېنى بولمىسا مېھمانلار، مەرھەمەت!- دەپ ئادىلژان كۆپچىلىكنى پولۇغا تەكلىپ قىلدى.

- قېنى، قېنى، ئېلىڭ، ئېلىڭ!- بۇ سۆزنى ھەممە بىر- بىرسىگە قارىشىپ تەكرارلاشتى.

- قەيسەر ئاكا، قېنى ئۆزىڭىز باشلاپ بېرىڭ؟- دەپ ئادىلژان ئالىقىنىنى ئېچىپ، لېگەندىكى پولۇنى ئىشارە قىلدى.

- بىسمىللا، - دەپ لىگەڭە قول ئۇزاتتىم...

ئەژايىپ ئوخشىغان پولۇنى ھەممەيلەن ئىشتەي بىلەن يېيىشىپ، قوساقلار تويدى. ئاچچىق دەملەڭەن كۆك چايدىن ئىچىپ، ھۇزۇرلاندۇق. ئاندىن بىرەر سااتچە ھەر خىل قىزىق پاراڭلارنى قىلىشىپ، يۇمورلارنى ئېيتىشىپ، راسا كۈلۈشتۇق. كېيىن دەستىخانغا دۇگا قىلىپ، بۈگۈنكى زىياپەتنى ئۆز ئۈستىگە ئالغان ئادىلژانغا رەخمەتلەر ئېيتىلدى.

ئاق پىشما قىز ئادىلژاننىڭ قۇلۇغىغا نېمىدۇ بىر نەرسە دەپ پىچىرلىۋېدى، ئادىلژان؛

- بوپتۇ، بوپتۇ، شۇنداق قىلىڭلار!- دېدى.

ئاق پىشما قىز سۇمكىسىدىن سالافان خالتىلارنى چىقاردى. مەۋلۇدە ئىككىمىز چەتتە پاراڭلىشىپ تۇرغانلىقىمىزدىن، يېنىدىكى ئىككى دوستىغا بىردىن خالتىنى بەردىدە؛

- قىزلار، ئۈستەلدىكىلەرنى ئېلىۋالايلى؟- دېدى. قىزلار سەل خىژالەت بولۇشقاندەك قىلىۋېدى، ئادىلژان؛

- ئېلىۋېلىڭلار، بىكار قالامدۇ بۇ يەردە؟... ھەممىسى تازا، ئۆزىمىز يېگەن. ياتاققا ئاپىرىپ يەيسىلەر!- دېدى.

شۇنىڭدىن كېيىن قىزلار ئۈستەل ئۈستىدىكى نەرسىلەرنى سالافان خالتىلارغا سالدى. ئۈستەل ئۈستىدىكى شۇنچە ئېسىل يېمەكلىكلەر بىلەن مېۋە- چېۋىلەرنىڭ يېرىمىمۇ يېيىلمەي شۇ پېتىچە تۇراتتى.

- قىزلار بۇنى ناھايىتى توغرا قىلدى، - دېدىم مەن دوستلىرىنىڭ ئىشىدىن سەل خىژالەت بولغاندەك قىلغان مەۋلۇدەنى بۇ ئوڭايسىزلىقتىن قۇتۇلدۇرۇشقا تىرىشىپ. - ھەممىسى پاكىز، تازا، ئۆزىمىز يېگەن. بۇ يەردە قالسا، ژىغىپ ئاپچىقىپ تۆكۈشىمۇ مۇمكىن؟تاماقنى ئىسراپ قىلىشقا، خورلاشقا ھەرگىز بولمايدۇ. ياتاققا ئاپىرىپ، خولودىل№نىكقا سېلىپ قويساڭلار بولدى. قورساق ئاچقاندا يەيسىلەر.

مەۋلۇدە كۈلۈپ قويدى، خالاس.

ئابدىرىشىت بىلەن ئوسمانژان قىزلىرىنى ئۆزلىرى ئاپىرىپ قويماقچى بولدى. ئادىلژان بىلەن ئاق پىشما قىز، مەۋلۇدە تۆرتىمىز بىزنىڭ ماشىنىدا كەتمەكچى بولدۇق. بۈگۈنكى زىياپەتنىڭ ھېساب كىتاۋىنى قىلىش ئۈچۈن پەستە قالغان ئادىلژان بىلەن ئۇنىڭ يېنىدىن ئايرىلماي تۇرۇۋاتقان ئاق پىشما قىزنى مەۋلۇدە ئىككىمىز ماشىنىدا ئولتىرىپ كۈتۈپ تۇرۇش ئۈچۈن سىرتقا چىقتۇق.

- مەۋلۇدە، ژۈرۈڭ، ماشىنىدا ئولتىرىپ تۇرايلى؟- دەپ قىزنى ماشىنا ئىچىگە ئېلىپ كىردىم. بوردوچۇكنى ئېچىپ، كىچىككىنە سۇمكىنى ئالدىم. يانچۇققا سېلىپ ژۈرۈشكە قۇلايسىز ئۆزبەكنىڭ پاخال ئاقچىسىنى مەن دائىم ئاشۇ سۇمكامدا تۇتاتتىم. بىر كاللەك ئۇ ئاقچىلاردىن 50 دوللار مىقدارىدىكى ئۆزبېك سومىنى ساناپ ئالدىمدە، مەۋلۇدەگە بېرىۋېتىپ؛

- ۋەدە ۋەدە بويىچە بولسۇن. ئەگەر ۋەدىدە تۇرماي، يەنىلا قىڭغىر دەسسەپ ژۈرىدىغان بولسىڭىز...

- ياق، ياق، قەيسەرژان ئاكا، ھېچ قاچاندا، - دەپ سۆزىمنى بۆلۈۋەتتى مەۋلۇدە چۆچۈپ تۇرۇپ. - ماڭا ئىشىنىڭ، مەن ئۆلۈمگە رازىمەنكېن، ئۇنداق پاسكىنىچىلىق يوللارغا ئەمدى ھەرگىزمۇ ئاياق باسمايمەن!

- ناھايىتى ياخشى، مېنىڭ چىرايلىق سىڭلىم، ئەقىللىق سىڭلىم!- دەپ مەڭزىگە سىلاپ قويدۇم.

- مېنىڭ ئەقىللىق ئاكام، ئالتۇن ئاكام!- دەپ مەۋلۇدە مەڭزىمگە چوككىدە بىرنى سۆيۈپ قويدى.

- ئاقچىنى سۇمكىغا سېلىپ قويۇڭ، ئۇلار كۆرۈشمىسۇن؟- دېدىم قىزنىڭ قولىدىكى ئاقچىغا قاراپ.

- رەھمەت، ئاكا، - دەپ مەۋلۇدە ئاقچىنى سۇمكىسىغا دەررۇ سېلىۋەتتى.

ئاڭغىچە ئادىلژانلار چىقىپ كېلىشتى. ئۇلار دوستلىرى بىلەن خوشلىشىپ، ماشىنىغا كىرىپ ئولتىرىشتى.

- كەتتىقمۇ، قەيسەر ئاكا؟- دېدى ئارقا ئورۇندا ئاق پىشما قىزنى قۇچاقلاپ ئولتارغان ئادىلژان...

يېرىم سااتلارچە مېڭىپ، قىزلارنى ياتاقخانىسىغا ئاپىرىپ قويدۇق. خوشلىشىش ئالدىدا مەۋلۇدە مېنىڭ يانچۇق تېلېفونىمنىڭ نومېرىنى يېزىۋالدى ھەم ئۆزىنىڭكىنى يېزىپ بەردى.

- خوش، قەيسەرژان ئاكا، - دەپ مەۋلۇدە مەڭزىمگە بىرنى سۆيۈپ قويدى ۋە ئارقىسىغا بۇرۇلۇپ، - ئادىلژان ئاكا، سىزگە چوڭ رەھمەت. خوش!- دېدى-دە ، ماشىنىدىن چۈشۈپ قالدى.

ئازىراقلا ماڭغاندىن كېيىن ئادىلژان سۆز باشلىدى.

- قەيسەر ئاكا، قانداق، مەۋلۇدە ياقتىمۇ سىزگە؟- دەپ سورىدى.

- ياققاندا قانداق، بەك چىرايلىق قىز ئېكەن.

- ياخشى ئوينامدېكەن؟

- ئەژايىپ، قالتىس!

- ئەژايىپ، قالتىسلىقى كۆرۈنۈپ تۇرۇپتۇ. سىزمۇ ئۇنىڭغا بەك يېقىپ قالغان ئوخشايسىز؟

- شۇنداق بولۇشى مۇمكىن؟

- مۇمكىن ئەمەس، شۇنداق!

- سىزنىڭ ئاق پىشما قىزىڭىزمۇ بەك پەيزە، شوخ، ئوچۇق- يورۇق، چاقچاقچى قىز ئېكەن!

- يامان ئەمەس، ئىككى- ئۈچ قېتىم تاماشە قىلىشقا بولىدۇ.

- بۇ نېمە دېگىنىڭىز، ئادىلژان؟- دېدىم.

- ھەر كۈنى پولۇ يەۋەرسىڭىز، كېيىن لېگەڭە قارىغىڭىز كەلمەي قالىدۇ. بىر كۈنى پولۇ، بىر كۈنى مانتا، بىر كۈنى لەڭمەن، بىر كۈنى شورۋا دېگىنىدەك، بىر قىز بىلەنلا ئويناۋەرسىڭىز، بەرىبىر بىر كۈنى زېرىكىسىز. يۆتكەپ تۇرۇش كېرەك، قەيسەر ئاكا!- دەپ كۈلدى ئادىلژان.

- شۇنداقمۇ بولامدۇ؟

- بولغاندا قانداق. بۇ ئويۇننىڭ قىزىغى، لەززىتى، پەيزى شۇنىڭدا ئەمەسمۇ، قەيسەر ئاكا؟ بۇ تاشكەنتتە مەۋلۇدەدىنمۇ چىرايلىق، پەيزىلىرى بار. مەۋلۇدە سىزگە يېقىپ قالغان بولسا، ھازىرچە شۇنىڭ بىلەن تاماشە قىلىۋېرىڭ. زېرىككىنىڭىزدىن كېيىن، ئۇنىڭدىنمۇ چىرايلىق، پەيزىلىرى بىلەن ئوينىتىمەن سىزنى!

- ماڭا مەۋلۇدەدىن باشقىسى كېرەك ئەمەس. ئۇ قىز ماڭا بەك يېقىپ قالدى.

- سىزگىلا ياققان بولسا، مەيلى. زېرىككىچە ئۇنىڭ بىلەن تاماشە قىلىپ ژۈرۈۋەرسىڭىز بولىدۇ.

- ئۇنىڭدىن زېرىكمەيمەن، دەپ ئويلايمەن.

- بوپتۇ. ماڭا ئوخشاش بەرىبىر بىر كۈنى زېرىكىسىز. باشقىسى بىلەن ئوينىغىڭىز كېلىدۇ. شۇ چاغدا ماڭا ئېيتىپلا قويسىڭىز بولدى، مەۋلۇدەدىنمۇ ئېسىللىرى بىلەن تونۇشتۇرۇپ، ئوينىتىمەن سىزنى!

- رەھمەت سىزگە، ئادىلژان.

- بۇ تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردە يانچۇغىڭىزدا ئاقچىڭىزلا بولسا، بولدى، خالىغان ئويۇن- تاماشىڭىزنى قىلىپ ژۈرۈۋېرىسىز... تېخى بېژىرىم، ئەر زاتىنى كۆرۈپ باقمىغان ساق، گۈزەل قىزلاردىن بىرسىنى سىزنىڭ قوينىڭىزغا سالىمەن، بىرسىنى ئۆزۈمنىڭ قوينىغا ئالىمەن، چوڭ ئويۇن- تاماشىنى شۇ چاغدا قىلىمىز تېخى، قەيسەر ئاكا!- دېدى مەغرۇرلۇق بىلەن.

- بۇ دېگىنىڭىز توغرا. شۇڭا лپۇل بولسا، ژاڭگالدا شورۋا╗دەپ بىكار ئېيتمىغاندە! بىراق، ... - دېيىشىمگە، تامىغىمغا قاتتىق بىر نەرسە تۈرۈلگەندەك بولدى-دە، توختاپ قالدىم.

- نېمە بىراق؟- دەپ سورىدى ئادىلژان.

- سىز ئېيتىۋاتقان ئاشۇ بىژىرىم، تېخى ئەر كىشى كۆرمىگەن ساق قىزنىڭ ئىپەت- نومۇسىنى بۇلغاپ، ئۇنى بۇزۇپ قويسىڭىز، ئۇگال ئەمەسمۇ ئۇنىڭغا؟ كېيىن بەرىبىر سىز ئۇنى خوتۇن قىلىپ ئۆز ئىلكىڭىزگە ئالمايسىزغۇ؟...

مېنىڭ بۇ سۆزلىرىمگە ئادىلژان قاقاخلاپ كۈلۈپ كەتتى.

- ۋاي، قەيسەر ئاكا، ئەژايىپ ئىنسانسىزدە، ئەژايىپ!- دېدى بىر چاغدا كۈلكىدىن توختاپ. - ئۇ قىزنى سىز ئايىغىنىڭىز، سىزنىڭ ئىچىڭىز ئاغىرىغىنى بىلەن باشقىلار ئۇنى ئايىمايدۇ، باشقىلارنىڭ ئۇنىڭغا ئىچى ئاغىرىمايدۇ. پەيتى كەلگەندە، تارسسىدە ئۇرۇۋېتىدۇ. ئۇرغاندىمۇ سىزگە ئوخشاش، ماڭا ئوخشاش ياخشىلار ئەمەس، ئەڭ يامانلار ئۇرۇۋېتىدۇ!... شۇنىڭ ئۈچۈن، ئېپى كېلىپ قالسا، قاراپ ئولتىرماي ئۇرۇۋېتىش كېرەك، قەيسەر ئاكا؟...

ئاتىسىنىڭ دۆلىتىدە بۆرەكنىڭ ئىچىدىكى ماي مىسالى ياشاۋاتقان، ھاياتنىڭ ئىسسىق- سوغىنى باشتىن ئۆتكۈزۈپ، ژاپا- ماشاقىتىنى تارتىپ كۆرمىگەن، يوقسىزچىلىقنىڭ، ئېغىر تۇرمۇشنىڭ تەمىنى تېتىپ باقمىغان، پەقەتكىنە پۇل تېپىشتىن، پۇل ساناشتىن، ئويۇن- تاماشا، ئەيشى- ئىشىرەتتىن باشقىنى ئويلىمايدىغان، ئويلاشنىمۇ خالىمايدىغان ئادىلژاننىڭ بۇ خىل سۆزلىرىگە، ھاياتقا، تۇرمۇشقا تولىمۇ بېپەرۋالىغىغا ئانچىمۇ ھەيران بولۇپ كەتمەتتىم.

- ئالدىنىپ، ياكى بولمىسا ئاقچىغا قىزىقىپ، ئىپەت- نومۇسىنى بۇلغىغان، بىژىرىملىگىگە دەز كەتكەن ئاشۇ خىلدىكى قىزلار بەرىبىر بىر كۈنى ئەرگە تېگىدىغۇ. ئەرگە تەگكەندە، ئېرى лقېنى؟╗دەپ سورىسا، نېمە دەپ ژاۋاپ بېرىدۇ؟- دېدىم ئادىلژاننىڭ سۆزىگە ژاۋاپ تېرىقىسىدە. - مانا، سىز تېخى ئۆيلەنمىگەن ژىگىتسىز. ئاللاھ بۇيىرىسا، بىر كۈنى سىزنىڭ ئۆيلۈنۈش تويىڭىزنى ئوينايمىز. سىز ئۆيلۈنىسىز. ئۆيلەڭەن قىزىڭىزنى، نىكاھلاپ ئالغان ئاشۇ ژۈپتىڭىزنى سىز ئېيتقان يامان، ياخشىلارنىڭ بىرەرىسى ئۇرۇۋەتكەن بولسا، قانداق قىلىسىز؟

- شۇ كۈنىلا كۆتىگە تېپىپ، ئېشەككە تەتۈر مىندۈرۈپ قوغلاۋېتىمەن. شەرمەندە قىلىمەن!- دېدى ژىددىي قىياپەتتە.

- توختاڭ، ئۇكام. بۇ يەردە كىم ئەيىپلىك؟ ئاشۇ قىز ئەيىپلىكمۇ ياكى ئاشۇ ئاق كۆڭۈل، ساددە، ھەممىگە بىردەك ئىشىنىۋېرىدىغان، يامانلىق دېگەننى بىلمەيدىغان ياش قىزنى مەيلى ياخشى بولسۇن، مەيلى يامان بولسۇن، ھەر خىل يوللار بىلەن ئالداپ يولدىن چىقارغان، ئۇنى ئۇرۇۋەتكەن ئاشۇ ژىگىت ئەيىپلىكمۇ؟ مەن ئويلايمەن، پەقەت ئاشۇ ژىگىت ئەيىپلىك! شۇنىڭ ئۈچۈن، ئۇكام، بىرەۋگە، بولۇپمۇ، ئاللانىڭ ئاژىز بەندىلىرى ھېسابلانغان ئاشۇنداق قىزلارنىڭ ئىپەت- نومۇسىنى بۇلغايدىغان، ئۇلارنى بۇزىدىغان ئىشلارنى ھەرگىز قىلماڭ؟ ئايال كىشىنىڭ ئاھۇ- زارى، كۆز- يېشى يامان، ئۇكام!...

مېنىڭ سۆزلىرىم تەسىر قىلدىمۇ، بىلمەيمەن. باياتىن شاراقلاپ سۆزلەۋاتقان ئادىلژان شۈپ- شۈك بولۇپ قالدى. خېلىدىن كېيىن ئاستا ئۈن قاتتى؛

- قەيسەر ئاكا، مەن ئۇنداق ئىشلارنىڭ ئۇ تەرەپلىرىنى ھېچ ئويلىماپتىمەن. بەك توغرا گەپ قىلدىڭىز...

شۇ خىل گەپ- سۆزلەر بىلەن ئۆيگە كېلىپ قالغىنىمىزنىمۇ بىلمەي قاپتىمىز.

ئادىلژان دەرۋازىنى ئاچتى. مەن ماشىنىنى ھويلىغا ھايداپ كىرىپ، ئۆز ئورنىغا توختاتتىم...

داچىدىكى ئەيشى - ئىشىرەت

شۇنىڭ بىلەن كۈنلەرنى قوغلاپ ھەپتىلەر، ھەپتىلەرنى قوغلاپ ئايلار ئۆتۈپ، ژىللارغا ئۇلاشتى. ئاكا- سىڭىل بولۇشقان مەۋلۇدە ئىككىمىز بىر- بىرسىمىزگە شۇ قەدەر ئۆگىنىپ، سىرداش- مۇڭداش بولۇپ قالدۇقكېن، كۈن ئارىلاپ دېگۈدەك تېلېفون ئارقىلىق بولسىمۇ سۆزلىشىپ تۇرمىساق، ھەپتىدە بىر قېتىم كۆرۈشمىسەك، بىر- بىرسىمىزنى كۆرگۈمىز كېلەتتى، سېغىناتتۇق. بىزنىڭ سۆزلىرىمىز تۈگىمەس ئىدى. بىر- بىرسىمىزگە بەك ئامراق- ئىمىراق ئېدۇق. مەۋلۇدەنىڭ سۆزلىرىدىن دانا- دانىشمەنلىك بىلىنىپ تۇراتتى. ئۇنىڭ ئەقىل- پاراسەتلىك قىز ئېكەنلىگىگە قايىل ئىدىم.

بوش ۋاقىتلىرىمىز بىللە ئۆتەتتى. مەۋلۇدەنى بازارغا باشلاپ بېرىپ، باھاسىنىڭ قانچە بولۇشىدىن قەت№ئىي نەزەر، مەۋسۇملۇق بىر قۇر كىيىم- كېچەكلەرنى، ئاياق كىيىملىرىگىچە ئېلىپ بېرەتتىم. بۇنىڭدىن مەۋلۇدە بىردە خىژالەت بولغاندەك بولسا، بىردە تولىمۇ خۇشال بولۇپ كېتىدىغان. ھەر ئايدا 50 دوللار بېرىپ تۇرۇشقا ۋەدە قىلغىنىمغا قارىماي، ھەر قېتىم ئۇچراشقىنىمىزدا قىزنىڭ سۇمكىسىغا خېلى نۇرغۇن ئاقچا سېلىپ قوياتتىم. سەۋەب، ژىگىتلەرگە قارىغاندا، قىزلارنىڭ خىراژىتىنىڭ كۆپ بولۇشىنى ياخشى چۈشىنەتتىم. ئەڭ قىسقىسى، ئۇلارنىڭ كۈندىلىك قوللىنىدىغان، قوللانمىسا بولمايدىغان ئۇپا- ئەڭلىكلىرىگىمۇ خېلى ئاقچا كېرەك.

ھەر قېتىم كۆرۈشكەنلىرىمىزدە مەۋلۇدە بىر قوساقتىن چىققان قېرىندىشىنى ژىللاپ كۆرمىگەن ئادەملەردەك، مېنى كۆرۈشى بىلەن ھەر قانداق ژايدا лئاكا!╗دەپ ئۆزىنى ماڭا ئاتاتتى. بوينۇمغا ئېسىلىۋېلىپ، كىچىك قىزلاردەك ئەرىكىلەپ، مەڭىزلىرىمگە چوكۇلداپ سۆيۈپ كېتىدۇ.

- ئاكا، سىزنى سېغىنىپ كەتتىم؟... مېنىڭ ئاللاھ بەرگەن ژان ئاكام، ئالتۇن ئاكام!- دەپ چاچلىرىمدىن، ئۈزلىرىمدىن سىيپاپ ئەرىكىلەشلىرىدىن كېيىن، مەن ئىسسىق چايغا چۈشكەن قەنت مىسالى شۇررىدە ئېرىپ كېتەتتىم.

- مېنىڭ چىرايلىق سىڭلىم، ئەقىللىق سىڭلىم!- دەپ ئۇنى ئەركىلىتىپ، بۇرۇنىنى چىمداپ قوياتتىم.

مەۋلۇدە ماڭا بەرگەن ۋەدىسىدە تۇردى. مۇسۇلمان قىز- ئاياللىرى ئۈچۈن چوڭ گۇناھ ھېسابلىنىدىغان، كەچۈرۈپ بولمايدىغان، كۆرۈڭەن ئەر كىشىنىڭ ئاستىغا چۈشۈپ، ئاقچا تاپىدىغان پاھىشىۋازلىق ئىشلارنى، ئىچىش- چېكىشلەرنى بىر يولىلا تامامەن تاشلىدى. ھازىر ئۇ، قىز ۋاقتىدىكى پاك، ھايا- نومۇسلۇق، ئىمان- ئېتىقادلىق مەۋلۇدە ئىدى...

بۇنىڭدىن مەن بەك خۇشال ئىدىم. شۇنداق بىر گۈزەل قىزنى، يوقسۇزچىلىقتىن پاھىشىۋازلىق يولغا كىرىشكە مەژبۇر بولغان ئاللانىڭ بۇ ئاژىز بەندىسىنى ئاشۇ پاسكىنىچىلىق ئىشلاردىن قۇتۇلدۇرۇپ قالغانلىقىمدىن رازى ئىدىم.

ئىككىنچى بىر خوشاللىغىم، تىكەندەك يالغۇز مەن ژىتىم يە سىڭىلنىڭ، يە ھەدىنىڭ، يە ئاكا- ئىنىنىڭ نېمىلىكىنى، قانداق بولۇشىنى، بىر قوساقتىن چىققان قېرىنداشلارنىڭ بىر- بىرسىگە بولغان مېھرى- مۇھەببىتى، قەدىر- قىممىتى، كۆيۈمچانلىقى دېگەڭە ئوخشاش نەرسىلەرنىڭ قانداق بولۇشىنى بىلمەس ئىدىم. قېرىنداشنىڭ ئوتىنىڭ تەپتىنى، ئىسسىغىنى، قايسى دەرىژىدە كۆيدۈرۈپ، ياندۇرۇشىنىمۇ بىلمەس ئىدىم. سەۋەۋى، مەندە ئۇ نەرسىلەرنى بىلدۈرىدىغان قېرىنداش يوق ئىدى!

مەن ئاشۇ يوق نەرسەمنى تېپىۋالغان ئىدىم!...

مەۋلۇدەنىڭ مېنى كۆرۈشى بىلەن лئاكا!╗دەپ ژۈگۈرەپ كېلىپ، بوينۇمغا ئېسىلىپ؛ лئاللاھ بەرگەن ژان ئاكام، ئالتۇن ئاكام!... سىزنى سېغىنىپ كەتتىم؟!... ╗دېگەڭە ئوخشاش سۆزلەر بىلەن ئەركىلەشلىرىدىن قەلبىم، پۈتۈن ۋۇژۇدىمغا تەسۋىرلەپ يەتكۈزۈش قىيىن بولغان، مەندە ئىلگىرى- كېيىن بولۇپ كۆرۈلمىگەن بىر تۈرلۈك شېرىن، لەززەتلىك سېزىم ئېقىپ كىرىپ، ئەژايىپ بىر ھېس- تۇيغۇلارغا غەرق بولاتتىم...

بۇلار ئىشقى- مۇھەببەتتە پەيدا بولىدىغان سېزىم، ھېس- تۇيغۇلارغا تامامەن ئوخشىماس ئىدى!...

بەلكىم، قېرىنداشنىڭ ئوتى، مۇھەببىتى شۇنداق بولىدىغاندۇ؟

بۇنى مەن بىلمەس ئىدىم. سەۋەب، يەنە قايتىلايمەن، مەن قېرىنداش دېگەننىڭ ئوتىنى بىلمەس ئىدىم!

ئۇ يوق نەرسە، ھازىر مەندە بار! مەن بۇنىڭدىن خۇشال، رازى ئىدىم!

ئادىلژان ئاغىنىلىرى بىلەن مېنى بىر نەچچە قېتىم ساۇناغا تەكلىپ قىلدى. بېرىشقا ئۇنىمىدىم.

- ئەژايىپ زور، بىر- بىرسىدىن گۈزەل، ياش قىزلار!... ئۇلار بىلەن بۈگۈن يۈرەك قانغىچە بىر ئويناپ كېلەيلى؟- دېدى ئادىلژان بىر كۈنى.

- ئادىلژان، رەھمەت سىزگە. مەن بارالمايدىغان ئوخشايمەن.

- نېمىشقا، نېمىشقا بارالمايسىز؟

- كۆڭلۈم تارتمايدۇ.

- ھە، بولدى. سىزنىڭ كۆڭلۈڭىز نېمىگە تارتىۋاتقانلىغى، كىمگە تارتىۋاتقانلىغى چۈشىنىشلىك. سىزنىڭ كۆڭلۈڭىز پەقەت مەۋلۇدە خېنىمغىلا تارتىدۇ، شۇنداقمۇ؟

- شۇنداق. ئۇ ياخشى قىز. ماڭا بەك ياقىدۇ!- دەپ يالغان گەپ قىلىشقا مەژبۇر بولدۇم.

- بىرسىگىلا چاپلىشىۋالامسىز؟ يەڭگۈشلەپ تۇرۇش كېرەك، قەيسەر ئاكا!

- كۆپ يەڭگۈشلەۋەرسىمۇ بولماس؟

- قىزىق ژىگىتسىزدە، قەيسەر ئاكا. قانچە كۆپ يەڭگۈشلەپ تۇرسىڭىز، شۇنچە ياخشىدە! ئۇلارنىڭ بىر- بىرسىگە ئوخشىماس ژايلىرى كۆپ. مەسىلەن، ئويناشلىرى، ئوينىغان ۋاقىتتىكى قىلىقلىرى، ناز- خۇلىقلىرى دېگەندەك، بىر- بىرسىدىن ئېسىل، پەيزە، تامامەن پەرقلىنىپ تۇرىدىغان تەرەپلىرى كۆپ بولىدۇ... بۇ ھاياتنىڭ قىزىغى، پەيزى، بۇ ئويۇن- تاماشىنىڭ لەززىتى ئاشۇنداق يەڭگۈشلەپ تۇرۇشتىدە؟- دەپ كۈلدى ئادىلژان.

- كۆپ يەڭگۈشلەۋېرىپ، بىر كۈنى تارسلا قىلىپ، يامان كېسەللەرنى ژۇقتۇرىۋالسىڭىز، قانداق قىلىسىز؟

- ئۇ تەرىپىدىن خاتىرژەم بولۇڭ. ئۇنىڭدىن قوغدۇنۇشنىڭ يول، ئاماللىرى يېتىپ تۇرۇپتۇ...

- مۇنداق ئىشنى كۆپچىلىك بىلەن قىلىش بىر تۈرلۈك ئېكەن. ئەڭ ياخشىسى يالغۇز قىلغان، مەخپىي قىلغان ئەۋزەل ئوخشايدۇ؟

- ھە، دېمەك، ھەممە نەرسە چۈشىنىشلىك، - دېدى ئادىلژان. - مەۋلۇدە بېشىڭىزنى راسا ئايلاندۇرۇپ، سىزنى ئۆزىگە يېلىمدەك چاپلاۋالغان كۆرۈنىدۇ... ئۇنى توغىرلاپ ژۈرىدىغانسىزدۇ؟- دەپ سورىدى.

- ھە، ئەلۋەتتە. سېغىنغان چاغدا، يالغۇز، مەخپىي ھالدا، - دېدىم يالغان گەپ قىلىپ.

- ئۇنداق بولسا، مەيلى. زارىمىز بارۇ، زورىمىز يوق، قەيسەر ئاكا. - دېدى ئادىلژان مېنىڭ ساۇناغا بارماسلىغىمغا كۆزى ئوبدان يەتكەندىن كېيىن.

- مېنى چۈشەڭىنىڭىزگە رەھمەت، ئادىلژان، - دېدىم.

مېنىڭ غوژايىنىم ئەكرەمژان ئاكا بىلەن ئۇنىڭ بۇ كەنژە، ئويۇنچى ئوغۇلى ئادىلژان ئىككىسى بىر- بىرسىدىن قېلىشماي بەسلەشكەندەك، بۇ دۇنىيانىڭ قىزىغىنى كۆرۈپ، ھاياتنىڭ لەززىتىنى سۈرۈپ ژۈرمەكتە ئىدى.

مال- دۇنىياسى يېتەرلىك، ھېچ نەرسىدىن غەم- قايغۇ، تەشۋىشى يوق بۇ ئاتا- بالا ئۈچۈن دۇنىيانىڭ قىزىغى، ھاياتنىڭ لەززىتى ھېسابلانغان ئەيشى- ئىشىرەتتىن ئارتۇق ھېچ نەرسە يوق ھەم بولۇشىمۇ مۇمكىن ئەمەس! ھەر قانداق ئەركەكنىڭ كۆزى چۈشىدىغان، ئامما قولى يېتىۋەرمەيدىغان سەرۋىقامەتلىك گۈزەل ژاناننى قوينىڭغا سېلىپ بىر ياتساڭ، ئاتىنىڭ تەسەۋۋۇرىدا بىر ياشىرىپ، راھەتلىنىپ قالىسەن، بالىنىڭ نەزىرىدا بۇ ھاياتتا بۇنىڭدىن ئارتۇق قىزىق، پەيزە، راھەت، سېنى خۇش قىلىدىغان نەرسە يوق!

ياخشى- يامان ھەر قانداق ئىشلاردا بۇ دۇنىيانىڭ سورىغى بولىدىغانلىقىدىن بولسا كېرەك، лھېساپلىق دۇنيا╗دەپ قويۇشىدېكەن؟ مۇقەددەس قۇر№ئانۇ كەرىمىدىن ئوقۇغانمەن. ئاللاھتاالا ئۆز بەندىلىرىنى بايلىق ھەم نامراتلىقتا سىنايدېكەن. بىرلىرىگە ھېسابسىز مال- دۇنيا بەرسە، بىرلىرىنى بىر پارچە نانغا زار قىلىدېكەن!

ئاللاھتاالانىڭ ئاشۇ نامرات بەندىسى قانچە ژاپا تارتسىمۇ، ماشاقەت كۆرسىمۇ، قاراڭغۇ گۆردە ئەمەس، يەرنىڭ ئۈستىدە ژۈرگۈنىگە، تۆرت مۆچۈسى ساق يەر دەسسەپ ژۈرگۈنىگە، كۈننىڭ سېرىغىنى كۆرۈپ ياشاۋاتقىنىغا ئاللاھغا مىڭلارچە شۈكرى كەلتۈرىدېكەن!... ئەمدى راھەت- پاراغەتتە ياشاۋاتقىنى بولسا، مال- دۇنىياسى قانچە كۆپەيگەنسېرى، ئۇنىڭ كۆزى كىچىكلەپ، دۇنىياسىنى يەنىمۇ كۆپەيتسەم، ھەممىدىن ژۇقۇرى تۇرسام، دەپ ئارمان قىلىدېكەن! شۇ ئارقىلىق ئۇنىڭ كۆرەڭ- تەكەببۇرلىغى تېخىمۇ ئېشىپ، ھەممىنىڭ ئۆز ئەتراپىدا پەرۋانىدەك ژۈرۈشىنى، ئىتائەتمەن قۇللاردەك باش ئېگىپ تۇرۇشىنى، كۆڭلى نېمىگە تارىتسا، نېمىنى ئىستىسە، شۇ ئىش چوقۇم بەژىرىلىشى كېرەك، دەپ ئويلايدېكەن. بۇ ئىشلار چوقۇم شۇنداق بولۇشى كېرەك، ئۇنىڭسىز باشقا يول يوق، دەپ ھۆكۈم چىقىرىدېكەن. лئاللاھ مېنى شۇنداق ياراتتى. مەن بۇ دۇنىيادىن موشۇنداقلا ئۆتۈپ كېتىمەن╗دەپ ھېساپلايدېكەن!

بۇ يورۇق دۇنىيادا، بۇ ھاياتتا ياخشى ئەمەل قىلساڭمۇ، يامان ئىش قىلساڭمۇ، ھەممىنى ژۇقۇرىدىكى ئاللاھ كۆرۈپ تۇرىدۇ. лياخشى ئەمەللەرنى قىلساڭ، ئاللاھ سېنى مۇكاپاتلايدۇ، يامانلىق ئىشلارنى قىلساڭ، ئاللاھ سېنى ژازالايدۇ! ھەر قانداق ئىش ئۇ دۇنياغا قالمايدۇ. ياخشىلىقمۇ، يامانلىقمۇ مۇشۇ يورۇق دۇنىيادىلا تارازىغا سېلىنىپ، ھېساب- كىتاب قىلىنىپ پۈتىدۇ!╗دېيىشىدېكەن ئادەملەر!

ئەكرەمژان ئاكا مېنىڭ شاھىتلىقىمدا يامان بىر ئىش، ئەسكى بىر ئىش قىلغان ئىدى!...

ئاتمىش ياشلارغا تاقاپ قالغان بۇ كىشىنىڭ ئۆز مەخسىتىگە يېتىشى ئۈچۈن ئاشۇنداق رەزىللىككە بېرىشىنى ھېچ ئويلىمىغان ئېكەنمەن.

بىر كۈنى ئەتىگەندە ئەكرەمژان ئاكا ماڭا، چۈشتىن كېيىن بىر ئاغىنە ئىنىسىنىڭ داچىسىغا چىقىدىغانلىقىنى، يېمەك- ئىچمەك، ئۇ، بۇ نەرسىلەرنى ئېلىپ كېلىشىمنى ئېيتىپ، بىر كاللەك ئاقچا بەردى.

- گۆشنى ئالماڭ، يولدىن ئېلىۋالىمىز. ئىسسىقتا بۇزۇلۇپ قېلىشى مۇمكىن. باشقا نەرسىلەرنى ئالىۋېرىڭ؟- دېدى.

مەن лخوپ╗دەپ بازارغا كەتتىم.

лباينىڭ پۇلى، ئوچاقنىڭ كۈلى╗دېگەن ئېكەن. ئادەتتىكى ئادەملەرنىڭ قولى يەتمەيدىغان بازاردىكى يېمەكلىكلەرنىڭ ئەڭ سەرخىللىرىدىن ئاز- تولىدىن ئېلىپ، كوروبكىلارغا سالدىم. ھاراقنىڭ، كۆن№ياكنىڭ، ۋىنولارنىڭ ھەم ھەر خىل مېۋە سۇلىرىنىڭمۇ بايۋەچچىلەر ئىچىدىغان ئەڭ قىممەتلىرىدىن ئالدىم. ئۆيگە كەلدىم.

- ھەممىنى توغىرلىدىڭىزمۇ؟- دەپ سورىدى ئەكرەمژان ئاكا.

- ھە، ئۆتكەندىكىدەك نەرسىلەرنى ئالدىم. ئۇ ئاغىنە ئۇكىڭىز بىر خۇرسەنت بولىدۇ!- دېدىم ئالغان بازارلىقلارنى ئېيتىپ.

- ناھايىتى ياخشى، - دەپ كېرىلدى ئەكرەمژان ئاكا. - ھەدىڭىزنىڭ تامىقى تەييار بولۇپ قالدى. تاماق يەۋېلىپ، ئاندىن ماڭايلى!...

شەھەرنىڭ سىرتىدىكى، بوستانلىق ئىچىدىكى ئانچە چوڭ بولمىسىمۇ، چىرايلىق داچا- ئۆيگە ساات تۆرتلەر چامىسىدا يېتىپ باردۇق.

ئوتتۇز ياشنىڭ ئۈستىدىكى ئېگىز بويلۇق، ئىنچىكە بۇرۇتى ئۆزىگە بەك ياراشقان قارا قاش، ئاق ئۈزلۈك ژىگىت بىزنى ئىنتايىن خۇش- خويلۇق، چەكسىز ئىلتىپات بىلەن قارىشى ئالدى. ماشىنا باگاژىدىكى كوروبكىلارغا سېلىنغان نەرسىلەرنى ۋە يولدا ئېلىۋالغان ئارقا سان قوي گۆشىنى كۆرگىنىدىن كېيىن تېخىمۇ ئېچىلىپ كەتتى.

- ئەكرەمژان ئاكا، ئەژايىپ ئادەمسىزدە! مەرد- سېخىلىققا كەلگەندە، ھېچ كىمنى ئالدىڭىزغا ئۆتكۈزمەيسىز، - دەپ رازىمەنچىلىگىنى، خوشاللىغىنى بىلدۈردى ئىسمەتژان ئىسىملىك ئۇ ژىگىت. - ئاۋارە بوپسىز. سىزنى خىزمەتكە سېلىپ قويۇپتىمىز؟

- ئەرزىمەيدۇ، - دېگەن بايۋەچچە ئاكىمىز قولىنى كەينىگە قىلىپ ھويلا ئىچىدە ئۇ ياقتىن، بۇ ياققا مېڭىشقا باشلىدى.

- بىزنىڭ كەلگىنىمىزگىمۇ يېرىم سااتلارچە بولدى. تاكسى بىلەن چىقتۇق، - دېدى ئىسمەتژان ئاكا كوروبكىلاردىكى نەرسىلەرنى مەن بىلەن بىللە ئېلىۋېتىپ.

- مېھمانلىرىڭىز كۆرۈنمەيدىغۇ؟- سورىدى ئەكرەمژان ئاكا ئېتىراپىغا قارىغاندەك بولۇپ.

- بار، ئۆيدە، - دېگەن ئۇ ئىشىك تەرەپكە قاراپ ۋارقىرىدى. - قىزلار، ھاي قىزلار، بۇ ياققا چىقىڭلار؟!

ھەيەل قىلماي بىر- بىرسىدىن گۈزەل، ئىككى پەرى лئەسسالامۇەلەيكۈم!╗دەپ چىقىپ كېلىشتى...

مەن ئۇلارنىڭ گۆزەللىگى ئالدىدا لال بولدۇم. лپاھ، نېمە دېگەن چىرايلىق، گۈزەل پەرىلەر بۇلار!... مۇشۇنداق چىرايلىق قىزلارنى تۇغقان قانداق ئانىلاردۇ، ھە؟- دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - بۈگۈن بۇ ئاھۇ كۆزلەر بىلەن ئەيشى- ئىشىرەت قالتىس بولىدىغان ئوخشايدۇدە؟... ئاقچا دېگەن نېمە قىلمايدۇ، ھە!... ╗

قاقاقلىشىپ كۈلۈشكىنىچە ئۆينىڭ ئىچىدىن چىقىپ كەلگەن قىزلار ھە دېگەندە مېنى كۆرۈشى بىلەن بىر- بىرسىگە لاپ قارىشىۋالدىدە، лبايۋەچچە ئاكىمىز مۇشۇ ژىگىت ئېكەندە!╗دېگەندەك، مېنىڭ ئايىغىمدىن بېشىمغىچە بىر پەس ھەم قىزىقىش ھەم ھەۋەس بىلەن بېقىشتى. تەبەسسۈمگە تولغان چىرايى، كۈلۈپ تۇرغان كۆزلىرى تېخىمۇ گۈل- گۈل بولۇپ ئېچىلىپ كەتتى...

كېيىن، كېيىن ئۇلارنىڭ چېھرىسىدىكى ئۇ گۈل- گۈل ئىپادىلەر بىردىن ئۆچتى. ئۆچكىنى، ھويلا ئىچىدە قولىنى كەينىگە قىلىۋېلىپ ئۇ ياقتىن- بۇ ياققا مېڭىپ ژۈرگەن قوساقلىق، بېشىدىكى شالاڭ چاچلىرىنى قىرىپ چۈشۈرۈۋەتكەن ئەكرەمژان ئاكىنىڭ بىز تەرەپكە كېلىشى بىلەن، ئۇلارنى بۇ يەرگە ئېلىپ چىققان ئۆي ئىگىسى ئىسمەتژان ئاكىنىڭ؛

- مەن سىلەرگە ئېيتقان تاشكەنتتىكى نامدار ئەكرەمژان بايۋەچچە دېگەن ئاكىمىز مۇشۇ كىشى بولىدۇ!- دەپ تونۇشتۇرۇشى بولدى.

مەن قىزلارغا دەررۇ قارىدىم. ئۇلار بىر- بىرسىگە لاپ ئېتىپ قاراشتىدە، بۇ ئىككى گۆزەلنىڭ چىرايىدىكى قىزغىنلىق كەيپىياتنىڭ بىردىن ئۆچكەنلىكىنى شۇ زامان سەزدىم. سەزدىم ئەمەس، كۆردۈم...

سەمرىپ، قورساق سېلىپ كەتكەن، بېشىدىكى چېچىنى قىرىپ چۈشۈرۈۋەتكەن پاقشەك باش، كۆزلىرى ئاتنىڭ كۆزىدەك يوغان، قاپ- قارا بۇ ئادەم تونۇشۇشقا كەلگەن بۇ ياش، چىرايلىق، ھۆسنىدار قىزلارغا بىر كۆرۈشتىلا ياقماي قالغانلىقىنى بىردىن بايقىدىم، بىلدىم.

ئۆي ئىگىسى قىزلارنى ئەكرەمژان بايۋەچچىگە تونۇشتۇردى.

лبۇ يوغان قورساق بايۋەچچە خوتۇن- قىزلارغا تويمايدىغان ئادەم ئېكەندە؟- دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - بىر ئەمەس، ئىككى خوتۇنى، شۇنداق چىرايلىق، ياپ- ياش كىچىك خوتۇنى تۇرۇپمۇ ئويناش قىلغىنى قىلغان... مۇمكىن، ئۇنىڭ بۇ ئىشى توغىرىدۇ؟ تېپىۋاتقان ئاقچىنى قويىدىغان ژاي تاپالمايۋاتقاندىن كېيىن، ئۇنىڭ كىچىككىنە بىر قىسمىنى مۇشۇنداق ئويۇن- تاماشىلارغا خەشلەۋاتقىنى بەلكىم توغىرىدۇ؟ كونىلارنىڭ л... چىشىڭنىڭ بارىدا گۆش يە╗دېگىنى موشۇدۇ؟ بۈگۈن، بۇ خالى ژايدا، ئاشۇ ياپ- ياش چىرايلىق ئىككى قىزنىڭ بىرسىنى بۇ قېرى بايۋەچچە قوينىغا سالىدۇ... پاھ، ئاقچا دېگەن ئەژايىپ نەرسىكەندە؟!. . مۇمكىن، بۇ قىزلارمۇ مەۋلۇدەگە ئوخشاش ئاقچىغا زار بولۇپ، تېنىنى ئەرزىمەس ئاقچىغا سېتىشقا ئامالسىزدىن مەژبۇر بولۇپ ژۈرگەن بىر بېچارىلەردۇ؟... ╗

- قەيسەر، سىز قايتىۋېرىڭ!- ئەكرەمژان ئاكىنىڭ بۇ سۆزى خىياللىرىم ژىپىنى ئۈزۈپ تاشلىدى. - ساات توققۇز، ئونلاردا كەلسىڭىز بولدى؟- دېدى.

مەن лخوپ╗دېدىمدە، ماشىنىغا ئولتاردىم...

مۇنداق چاغلاردا مەن، يەنى باھار، ياز، كۈز پەسىللىرىدە فازېندىدىكى مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامنىڭ يېنىغا كېتەتتىم. قىش كۈنلىرىدە بولسا، ئۇلارنىڭ شەھەردىكى ئۆيىگە باراتتىم. مېنىڭ بارار ئۆيىم، قونار قوندىغىم شۇ ژايلار ئىدى. بۇ تاشكەنتتە مېنىڭ ئۇلاردىن باشقا يوقلاپ بارىدىغان، بىردەم- يېرىمدەم بولسىمۇ دىدارلىشىپ ئولتىرىدىغان يېقىنلىرىمدىن ھېچ كىمىم يوق. شۇڭا ماشىنىنى شۇ ياققا بۇراپ، ئۇلارنىڭ يېنىغا كېتەتتىم.

زىبىنىسا ئانام؛

- ۋاي، ئايلىنىپ كېتەي بالام، خۇش كەپسىز!- دەپ غولۇمنى قېقىپ، پېشانەمگە سۆيۈپ قارشى ئالاتتى.

مۇھەمەت تاغام؛

- ھە، قەيسەر ئوغۇلىم، كەلدىڭىزمۇ؟- دەپ باغرىغا باساتتى.

بۈگۈنمۇ شۇنداق بولدى.

- ۋاي، ئايلىنىپ كېتەي بالام، كەلمىگىنىڭزگە كۆپ بولۇپ كەتتىغۇ؟- دېدى زىبىنىسا ئانام.

- ئانا، ئۆتكەن ھەپتىدە كەلدىمغۇ، - دېدىم كۈلۈپ. - بىر ھەپتىدىن ئىككى كۈن ئۆتتى بۈگۈن.

- شۇنداقمۇ؟- دېدى زىبىنىسا ئانام تاغامغا قاراپ قويۇپ. - بىر ھەپتىڭىز بىر ئايچە بىلىنىپ كەتتى ماڭا!

- قەيسەر، ئوغۇلىم، كۆردىڭىزمۇ، كەلمىگىنىڭىزگە بىر ھەپتە ئىككى كۈن بولغان ئېكەن، ئانىڭىز ئۈچۈن بىر ئايدەك بىلىنىپتۇ؟- دېدى تاغام كۈلۈپ.

- رەھمەت، ئانا. مېنىڭ بۇ تاشكەنتتە سىلەردىن باشقا كىمىم بار دەيسىز؟ بوش ۋاقىت تاپساملا، سىلەرنىڭ يېنىڭلارغا كېلىشكە، سىز ئەزىزلىرىمنى كۆرۈشكە ئالدىرايمەن؟- ژۈرىگىمدىكى ھەق گەپنى ئېيتتىم.

- ئىشلەۋاتقان ئادەمنىڭ ۋاقتى بولۇۋەرمەيدۇدە، ئانىسى، - دېدى مۇھەمەت تاغام. - ئەكرەمژان دېگەن بۇ ئەزىمى تاشكەنتتەك شەھەردىكى چوڭ بايۋەچچىلەرنىڭ بىرسى! شۇنداق بولغاندىن كېيىن، ئۇنىڭ ئىشلىرىمۇ كۆپتە؟

- توغرا ئېيتىسىز، تاغا. ئەكرەمژان ئاكىمىزنىڭ بارمايدىغان ژايى، كىرمەيدىغان تۆشۈكى، سۆزلەشمەيدىغان ئادىمى يوق. سىلەرگە ئېيتتىمغۇ، ئۆتكەندە بىر قېتىم ئەنژانغا بېرىپ كەلدۇق. بىر- ئىككى قېتىم تېرمىز شەھىرىگە باردۇق. بۈگۈن خوژايىننى ئاغىنىلىرى مېھمانغا چاقىرغان ئېكەن. شۇ يەرگە ئاپىرىپ قويدۇم. ساات توققۇزلاردا كېلىڭ، دېگىنىدىن كېيىن، توغرا بۇ ياققا كەلدىم، - دەپ بوۋاي- مومايغا مەلۇمات بەرگەندەك بولدۇم.

- بوپتۇ، ئايلىنىپ كېتەي، بالام. يوللاردا ئاۋايلاپ مېڭىڭ، ياراتقان ئېگەم خېيىم- خەتەردىن، توغرا بالا- قازالاردىن ساقلىغاي!- دېدى زىبىنىسا ئانام مېھرىبانلىق بىلەن.

- ئاتا- ئانىڭىز تېچلىقتۇ؟ تېلېفون بىلەن سۆزلىشىپ تۇرىدىغانسىزدۇ؟- دەپ سورىدى مۇھەمەت تاغام.

- ھە، پات- پات سۆزلىشىپ تۇرۇۋاتىمەن. ھەممىسى تىنچلىق- ئامانلىق. سىلەرگە چوڭ- چوڭ دۇگايى سالاملارنى ئېيتىشىدۇ. лھازىرچە بۇ ياققا كېلىمەن دەپ ئويلىما. شۇ ياقتا ژۈرىۋەرگىن. ئۇ بايۋەچچە تېخىچە ئاچچىقىدىن قايتقىنى يوق!╗دېيىشىۋاتىدۇ. مېنىڭمۇ ئالمۇتىغا كەتكۈم يوق. تاشكەنتكە ئۈگۈنىپ قالدىم. ئىشىممۇ يامان ئەمەس. ئەكرەمژان ئاكىمىز ياخشى ئايلىق تۆلەۋاتىدا، - دەپ، ئاتا- ئانام ھەققىدە ھەر قېتىمقىدەك قىپ- قىزىللا يالغان گەپ قىلدىم. مۇشۇنداق يالغان گەپ قىلىشقا مەژبۇرمەن. يالغان گەپ قىلىمەندە، كېيىن лۋاقتى كەلگەندە ھەممىنى ئوچۇق ئېيتارمەن، راست گەپ قىلارمەن╗ دەپ، ئۆزۈمنى- ئۆزۈم يوپاتقاندەك بولىمەن، خالاس.

лئاللاھ دۆلەتنى ياشلىقتا ئەمەس، قېرىغاندا بەرگىن؟... قېرىغاندىكى ئالژىشتىن، مەينەتتىن، خورلۇقتىن ئۆزۈڭ ساقلىغىن!╗دەپ ئاللاھدىن سورىشىدۇ ئادەملەر! مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامغا دۆلەتنى ئاللاھ قېرىغىنىدا سېخىيلىق بىلەن بەرگەن... بۇ بوۋاي بىلەن موماينىڭ كىيىدىغانغا ئۇچىسى، يەيدىغانغا ئېغىزى يوق! ھەممە نەرسە يېتەرلىك، باياشايات. ئۈچ ئوغۇلى بىلەن بىر قىزى، بىر- بىرسىدىن ئېسىل كېلىنلىرى بىلەن كۈيوغۇلى بوۋاي بىلەن موماينىڭ ئەتراپىدا پەرۋانە، ئۇلارنى ئالىقىنىدا ئالما قىلىپ كۆتۈرۈۋاتقان. بىر- بىرسىدىن تاتلىق، ئوماق، ئەقىللىق، كۆيۈمچان نەۋىرلىرىچۇ؟ ئۇلارنىڭ ئۆزى بىر دۇنيا!...

قېرىغىنىدا چەكسىز بەخت، دۆلەتتە ياشاۋاتقان بۇ ئاتا- ئانىغا ھەۋەس قىلىمەن. بۇ ئەژايىپ بوۋاي- موماينىڭ تېنىنىڭ تازا بولۇپ، ئۇزاق ياشىشىنى، يۈز ياشقا كىرىشىنى ۋە ئۇنىڭدىنمۇ ئېشىپ كېتىشىنى ئاللاھدىن سورايمەن.

лئادەم قېرىغاندا كۆڭلى تولىمۇ نازۇكلىشىپ كېتىدۇ╗دەپ قويىدېكەن؟ توغرا ئېيتىلغان سۆز! سەۋەب، ئاشۇ نازۇك كۆڭۈل ئەرزىمەس، كىچىككىنە نەرسىدىن قېلىشى مۇمكىن؟ ئاشۇ نازۇك كۆڭۈلنى ئەرزىمەس، كىچىككىنە بىر نەرسىدىن ئېلىۋېلىش، چەكسىز رازىمەنلىك، خۇشاللىققا بۆلەۋېتىشمۇ مۇمكىن ئېكەن؟ بۇنى مەن مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامدىن كۆردۈم، بىلدىم، ئۇلارنى چەكسىز مىننەتدار قىلدىم، كۆڭلىنى ئالدىم، خۇشال قىلالىدىم...

بۇ ئىشىم ئۈچۈن ئۆزۈمدىن- ئۆزۈم رازى، خۇشال بولغان ئىدىم.

лقەيسەر، سەن ئەقىللىق ژىگىتسەن!╗دەپ، ئۆزۈمنى- ئۆزۈم ماختىدىم.

بۇ ئىش شۇنداق بولدى.

ئەكرەمژان بايۋەچچە مېنى ئۆزىگە ھەم قوغدىغۇچى ھەم شوفېر قىلىپ ئىشقا ئېلىشنى مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامدىن سورىدى. ئۇلار رازىلىق بېرىشتى. شۇنىڭ بىلەن مەن ئۇ بايۋەچچىنىڭ مۇھاپىزەتچىسى ھەم شوفېرى بولۇپ ئىشقا كىردىم. بىر ئاي توشتى دېگەن كۈنى ئەكرەمژان ئاكا ماڭا، مەن ئويلىغاندىنمۇ نۇرغۇن ئايلىق مائاش بەردى.

بىرىنچى ئايلىق مااشىمغا ئاتام ئورنىدىكى ئاتام مۇھەمەت تاغامغا، ئانام ئورنىدىكى ئانام زىبىنىسا ئانامغا سوغا ئالماقچى، ئۇلارنى خۇش قىلماقچى بولدۇم. قانداق سوغا ئېلىش كېرەك؟ بۇ مەن ئۈچۈن ناھايىتى چوڭ، قىيىن مەسىلە ئىدى. лنېمە ئالسام بولار؟╗دەپ ئويلايمەن. ئۇنى ئالايمۇ، بۇنى ئالايمۇ دەيمەن. بەرسىمۇ كۆڭلۈمگە ياقمايدۇ، توغرا كەلمەيدۇ. بىر كۈن كەچ كىرگىچە ئويلىدىم. لايىق ھېچ نەرسە تاپالمىدىم.

زىبىنىسا ئانامغا ئالتۇن ھالقا ياكى ئالتۇن ئۈزۈك ئالاي دېدىم. ياق، بولمايدۇ. زىبىنىسا ئانامنىڭ قۇلاقلىرىدا، بارماقلىرىدا نەچچە مىڭ دوللارلىق برىللانت كۆزلۈك ھالقا، ئۈزۈكلەر تۇرۇپتۇ. مۇھەمەت تاغامنىڭ ئۈستى- بېشىدىكى مېھماندارچىلىق كىيىم- كېچەكلىرى مەن دېگەن مىنىستىردا يوق. ئەڭ ئېسىل، ئەڭ قىممەت باھالىق كىيىملەر.

نېرى ئويلاپ، بېرى ئويلاپ، ئاخىر ئالىدىغان سوغامنى تاپتىم. بازارغا باردىم. زىبىنىسا ئانامغا بازاردىكى ئەڭ چىرايلىق، ئەڭ ئېسىل رومالدىن بىرىنى ئالدىم. زىبىنىسا ئانام ياقتۇرىدىغان ئاسمان رەڭنى تاللىدىم. مۇھەمەت تاغامغا دوپپا بازىرىدىكى ئەڭ چىرايلىق، ئەڭ قىممەت دېگەن دوپپىدىن بىرنى ئالدىم. مۇھەمەت تاغام ياقتۇرىدىغان بادام گۈللۈكنى تاللىدىم.

ئۇلارنىڭ ئالدىغاЧفازېندىغا ئۇچۇپ دېگۈدەك چىقتىم. بىرىنچى ئايلىق مااشىمنى ئالغانلىقىمنى، بىرىنچى مااشىمغا ئۇلارغا شۇ ئەرزىمەس سوغىلارنى ئېلىپ چىققانلىقىمنى ئېيتىپ، مۇھەمەت تاغامنىڭ بېشىغا دوپپىنى كىيدۈرۈپ، زىبىنىسا ئانامنىڭ بېشىغا رومالنى سېلىپ قويدۇم.

ۋاي، شۇ چاغدىكى بوۋاي- موماينىڭ خۇشال بولغانلىقىنى سورىما! ئۇنى تىل بىلەن يەتكۈزۈشكە تىلىم ئاژىزلىق قىلىدۇ، قەغەزگە چۈشۈرۈشكە قەلەم ئاژىزلىق قىلىدۇ.

مەن بۇ قەدىردانلىرىمنىڭ، ئەزىزلىرىمنىڭ ياشانغان چاغدىكى تولىمۇ نازۇكلىشىپ كېتىدىغان ئاشۇ كۆڭلىنى، كىچىك بالىلارنىڭكىدەك بولۇپ قالىدىغان سەبىي كۆڭلىنى ئاشۇنداق ئەرزىمەس، كىچىككىنە نەرسىلەر بىلەن ئالغان ئىدىم.

شۇنىڭدىن كېيىن مەن ئۇلار ئۈچۈن تېخىمۇ ئۇلۇغ ئىنسانغا ئايلاندىم. بوۋاي- موماي مېنى ئۆز پەرزەنتلىرىدەك ئەزىز كۆرۈپ كەتتى. ھەر قېتىمدا ئۇلارنىڭ ئالدىغا چىققىنىمدا، مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامنىڭ مېنى كۆرۈپ خوشاللىغى ئىچىگە سىغماي كېتىدۇ. زىبىنىسا ئانام؛ лۋاي، ئايلىنىپ كېتەي بالام، مونۇنى يەڭا، مونۇنى ئىچىۋېلىڭا؟╗دەپ، داستىخان ئۈستىنى تولتۇرۇۋېتىدۇ. مۇھەمەت تاغام ئىككىمىزنىڭ قىزىق پاراڭلىرىنى زىبىنىسا ئانام راھەتلىنىپ تىڭشاتتى. مەن بۇ ئەزىزلىرىمنىڭ كۆڭلىنى ئېلىش، ئۇلارنى خۇش قىلىش ئۈچۈن ياخشى، شېرىن سۆزلەرنى قىلىپ، كىتابلاردىن ئوقۇغان، ئاتامدىن ئاڭلىغان قىزىق، تەسىرلىك ھېكايىلەرنى ئوبرازلىق قىلىپ سۆزلەپ بېرىشقا تىرىشاتتىم...

- قەيسەر ئوغلۇم، بۈگۈن چىققىنىڭىز تولا ئوبدان بوپتۇ، - دېدى تاغام خۇشال بولۇپ. - ئانىسى، بۇ بالاڭ ياخشى كۆرىدىغان غاز گۆشى بېسىلغان پولۇ قىلغىن ئەمدى؟

- ئەلۋەتتە، باياتىن مەنمۇ شۇنداق ئويلاۋاتاتتىم، - دېدى زىبىنىسا ئانام.

- ئانا، سىزنى ئاۋارە قىلىپ قويىدىغان بولدۇم؟

- ئاۋارە بولىدىغان نېمىسى بار، ئايلىنىپ كېتەي؟

- ئانامنىڭ غاز گۆشى بېسىپ ئېيتىدىغان پولۇسىنى مەن پۈتۈن تاماقنىڭ شاھى دەپ ھېسابلايمەن!

مېنىڭ بۇ سۆزىمدىن زىبىنىسا ئانامنىڭ كۆڭلى كۆتۈرۈلۈپ كەتتى. ھەقىقەتەنمۇ زىبىنىسا ئانام تاماققا بەك ئۇستا ئايال. فازېندىدا ياش خىزمەتكار ئايالنىڭ بارلىقىغا قارىماي، زىبىنىسا ئانام تاماقنى ئۆزى قىلاتتى. زىبىنىسا ئانامنىڭ ئەتكەن تاماقلىرىنىڭ قايسى تۈرى بولمىسۇن، مەن مەرھۇم ئانام ئېيتىپ بېرىدىغان ئاشۇ تاماقلارنى ئانامنىڭ قولىدىن يېگەندەك، راھەتلىنىپ يەتتىم، يەپ- يەپ تويماتتىم.

بۇ كۈنى يەنە شۇنداق بولدى. زىبىنىسا ئانامنىڭ سېمىز غاز گۆشىنى باسقان پولۇسىنى ئىشتەي بىلەن راسا يېدىم...

بايۋەچچە خوژايىننىڭ دېگەن ۋاقتىدا داچا ئۆيگە باردىم. ئۇلار باراڭ ئاستىغا قويۇلغان ئۈستەلنى چۆرەدەپ ئولتىرىشقان ئېكەن.

- ھە، كەلدىڭىزمۇ؟- دېدى ئەكرەمژان ئاكا مېنى كۆرۈشى بىلەن.

- ھە، كەلدىم. قانداق، ياخشى ئولتىرىپسىلەرمۇ؟- دەپ سوراپ قويدۇم.

- ناھايىتى ياخشى. كېلىڭ ئۇكام، بۇ ياققا ئۆتۈڭ، - دەپ ئىسمەتژان ئاكا مېنى ئولتىرىشقا تەكلىپ قىلدى.

ئولتاردىم. يەيدىغان نەرىسىلەر يېيىلىپ، ئىچىلىدىغان نەرىسىلەر ئىچىلىپ بولغان ئوخشايدۇ. ئۈستەل ئۈستىدە بىر ۋازىدا ئۈزۈم، ئېغزى ئېچىلغان يېرىم كوروبكا شكولاد، يېرىم بوتۇلكا كۆن№ياك، يېرىم بوتۇلكا ھاراق. بۇلاردىن باشقا ئارتۇق ھېچ نەرسە يوق ئىدى. ھەممە ياق ژىغىشتۇرۇلۇپ، سەرەمژانلاشتۇرۇلۇپ بوپتۇ.

- ئامىنە، شوفېر ئاكىڭىزغا چاي ئېلىپ كېلىڭ؟!- دەپ ئىسمەتژان ئاكا قازان بېشىدا ئۇ، بۇ ئىشلارنى قىلىپ ژۈرگەن قىزغا مۇراژىەت قىلدى.

- ھازىر، ئىسمەتژان ئاكا، ھازىر، - شاراقلاپ سۆزلىدى قىز.

- ئىسمەتژان، قېنى كېلىڭ، ئىككىمىز بىر ئېلىپ قويايلى؟- دەپ ئەكرەمژان بايۋەچچە قەدەھنى قولىغا ئالدى. - بۈگۈن مېنىڭ ئىشتىيىم بەك ئېچىلىپ كەتكەنمۇ، ھەيرانمەن. ھاراق زادى ئالمايۋاتىدۇ؟

- كۆڭۈل خۇش بولغاندا شۇنداق بولىدۇ، ئەكرەمژان ئاكا، - دەپ ئۇ قەدەھنى قولىغا ئېلىپ ئورنىدىن تۇردى. - قېنى، ئېلىپ قويايلى؟

ئۇلار گۈپ- گۈپ قىلىپ ئىچىۋېتىشتى. ئۈزۈمدىن بىر- ئىككى تالدىن ئېغىزىغا سېلىشتى.

شۇ ئارىدا ئامىنە ئىسىملىك قىز چەينەكتە چاي ئېلىپ كەلدى.

- ئەكرەمژان ئاكا، چاي قۇيايمۇ؟- دەپ سورىدى ئۇ قىز.

- ياق، مەن بۈگۈن چاي ئەمەس، ھاراق ئىچىمەن. ئىسمەتژان، قېنى، قۇيۇڭ؟- دېدى.

- خوپ ئاكا، خوپ!- دەپ بايۋەچچىنىڭ ريۇمكىسىغا ھاراق، ئۆزىنىڭ ريۇمكىسىغا كۆن№ياك قۇيدى.

- قېنى ئاكا، چاي ئېلىڭ!- دەپ قىز ماڭا پىيالىدە چاي سۇندى.

- رەھمەت!- دەپ پىيالىنى ئالدىم.

چاي ئىچكەن بولۇپ، يەر ئاستىدىن ئوغۇرلىقچە بايۋەچچىگە ۋە ئۇنىڭ يېنىدا ئولتارغان قىزغا قاراپ قويىمەن.

ئەكرەمژان ئاكا خېلىلا كەيپە بولۇپ قاپتۇ. مونچىدىن ھېلى چىققان ئادەمدەك قىزىرىپ كەتكەن. تاقىر باشلىرىدىكى تەر تامچىلىرى پارقىراپ تۇراتتى. پۈتۈن سالمىغىنى ئاستىدىكى ئورۇندۇقنىڭ ئارقا سۈيەنچىگىگە تاشلىغان ھالدا ئولتارغان بۇ بايۋەچچە كالىدەك پۇشۇلداتتى.

ئىككى قىزنىڭ بىرسى يەنى ئامىنە ئىسىملىك قىز بەك ئېچىلىپ كېتىپتۇ. كېپىنەكتەك ئۇچۇپ، ئۇ- بۇ ئىشلار بىلەن مەشغۇل. ئارىلاپ- ئارىلاپ ئەكرەمژان ئاكىغا قارشى ئولتارغان ئۆي ئىگىسى ئىسمەتژان ئاكىنىڭ ئالدىغا كېلەتتى. تۇرۇپ- تۇرۇپلا ئۇنىڭ ئارقىسىغا ئۆتۈپ، ئۇنىڭ ئىككى بىلىكىدىن تۇتقاندەك قىلىپ، شوخ كۈلۈپ، ئەرىكىلەپ- نازىلىنىپ، ئىسمەتژان ئاكىنىڭ مەڭزىگە مەڭزىنى سۈرىكەپ، ئاىرىلاپ سۆيۈپمۇ قوياتتى.

лھە، دېمەك، بۇ خېنىم مۇشۇ كىشىنىڭ ئوينىشى ئېكەندە؟- دەپ ئويلىدىم. - ئېچىلىپ كەتكەن بۇ خېنىمنىڭ ئەرىكىلەشلىرىگە قارىغاندا، лئوقەت╗ياخشى بولغان ئوخشايدۇدە!... مونۇ چىرايلىققا نېمە بولغاندۇ؟- دەپ بايۋەچچىنىڭ يېنىدا ئولتارغان، باياتىن بېرى مەن بىر ئېغىز سۆزىنى، ئاۋازىنى ئاڭلىمىغان، ئالدىدىكى قەدەھنى قولىغىمۇ ئالماي، چىرايىنىمۇ ئاچماي، خاپا، رەنژىگەندەك تۇرغان قىزغا قارىدىم.

قىزنىڭ بۇ ئولتىرىشتىكى كۆرۈنۈشى، ئىشتانغا چىقىرىپ قويۇپ، ئانىسىغا ئېيتىشتىن قورقۇپ، بىرسى بىر نەرسە دېسە، پاڭڭىدە ئېتىلىپ، ژىغلاپ كېتىدىغان كىچىك بالىنى كۆز ئالدىڭغا بىردىن كەلتۈرەتتى.

بۇ قىزنىڭ بۇنىڭدىن بەش- ئالتە ساات ئىلگەركى كۆرۈنۈشىدىن بىرەر ئەسەرمۇ قالمىغان. قاپاقلىرى ئوتۇقاپ، كۆزلىرى قىزىرىپ كېتىپتۇ. بايا مەن كۆرگەن ھەر قانداق كىشىنى پاھ دېگۈزىدىغان، ئىللىق تەبەسسۈمگە تولۇپ- تاشقان چىرايى سولاشقان. بەرىگىدىن ئۈزۈلۈپ، ئاپتاپتا قېلىپ سولىشىشقا باشلىغان گۈل مىسالى بېشىنى ساڭگىلىتىپ، ژىم- ژىت ئولتىراتتى...

лبايۋەچچە بىلەن بۇ خېنىمغا نېمە بولغاندۇ؟- دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - بۇ بايۋەچچە ئاكىمىز ھاراقنى بۇنچىلىك كۆپ ئىچمەيدىغان... بۈگۈن نېمە بولدى ئۇنىڭغا؟ خۇشاللىقتىن ئىچىۋاتامدۇ ياكى خاپىچىلىقتىن؟ مۇنداق ژايلاردا، چوڭ- كىچىك سورۇنلاردا، مېھماندارچىلىقلاردا، زىياپەت- ئولتىرىشلاردا ئەكرەمژان ئاكىنىڭ بىرەر قېتىم خاپا بولۇپ، رەنژىگەنلىرىنى كۆرگەن ئەمەسمەن. دائىم خۇشال، بەختىيار! ھەممە ئۇنىڭغا خۇشامەت قىلىپ، ئالدىدا قول قوشتۇرۇپ تۇرغان. خېلى- خېلى تۈزۈك ئادەملەر ئاغىزلىرىدىن شۆلگەيلىرى ئاققىچە ئۇنى ماختاپ- مەدھىيىلەۋاتقان. مۇنداق چاغلاردا ئۇ، غادىيىپ- گېدەرەپ، تولىمۇ تەكەببۇرلىشىپ، ئەتراپىدىكىلەرنى ياقتۇرمىغاندەك، ئالدىغا سالام بېرىشكە كەلگەنلەرگە قولىنىڭ ئۇچىنىلا بېرىپ قويۇپ، بوينىنى غاز مىسالى سوزۇپ، ھەر يان قارىغاندەك تۇرۇۋالاتتى. ئەتراپىدىكىلەر ئۇنىڭ نەگە، كىمگە ۋە نېمە ئۈچۈن قاراۋاتقانلىغىنىمۇ بىلەلمەس ئىدى.

تۆرتىيلەندىن يەنى ئەركەك- ئۇرىغاچى ئىككى ژۈپتىن باشقا ھېچ كىم يوق بۇ ئازادىلىك ژايدىكى ئەيشى- ئىشىرەتتىن بۇ بايۋەچچە ئاكىمىز خاپا بولۇپ، رەنژىپ قالسا، شۇ زامان ماڭا تېلېفون بېرىپ، بۇ يەردىن ئاللىقاچان كېتىپ قالاتتى. دېمەك، ئۇ خاپا ئەمەس، خۇشال! خۇشاللىقتىن ئىچىۋاتقان بولسا كېرەك؟

دېمەك، بۇ ئەركەك خۇشال! ئەۋۇ ئۇرىغاچى نېمە ئۈچۈن خاپىدەك، بىر نەرسىدىن قاتتىق رەنژىگەندەك قىلىدۇ؟ ئۇ خېنىمغا نېمە بولغان؟ نېمە ئۈچۈن خاپا؟ بايۋەچچە ئاكىمىز ئۇنى رەنژىتىپ قويغانمۇ يە؟ ياق، مۇنداق ئويۇن- تاماشە ۋاقتىدا ئەكرەمژان بايۋەچچە قىز- چوكانلارنى ھېچ قاچاندا خاپا قىلغان ئەمەس. ئەكسىچە، ھەممە ئۇنىڭدىن بەك رازى، خۇشال بولۇپ كېتىشىدۇ. سەۋەب، بايۋەچچە ئاكىمىز بۇنداق ژايدا، بۇنداق л ئىشتىن╗ ئاقچا ئايىمايدۇ. بىرنىڭ ئورنىغا ئىككىنى، ئىككىنىڭ ئورنىغا تۆرتنى، تۆرتنىڭ ئورنىغا سەككىزنى بەرگىنى بەرگەن!...

بۇ سوئاللارغا مەن، قىزلارنى ئۆيلىرىگە ئاپىرىپ قويۇپ، ئاندىن ئىسمەتژان ئاكىنى ئۆيىگە ئېلىپ كېتىۋاتقاندا، ئارقىدا ئولتارغان ئەكرەمژان ئاكا بىلەن ئۇ ئىككىسىنىڭ ماشىنا ئىچىدە قىلغان سۆزلىرىدىن تولۇق ژاۋاپ ئالغاندەك بولدۇم.

ئۇلارنىڭ ھەر ئىككىسى خېلىلا كەيپە ئىدى. نېمە دەپ، نېمە ئېيتىۋاتقىنىنى بىلمەس ئىدى.

- ھە، ئەكرەمژان ئاكا، بۈگۈنكى تاماشىدىن خۇشال بولغانسىز؟- دەپ سورىدى بىر چاغدا ئىسمەتژان ئاكا.

- رەھمەت سىزگە. ئەر كىشى دېگەن سىزگە ئوخشاش ۋەدىدە تۇرۇشى كېرەك، - دېدى ئەكرەمژان ئاكا.

- بۇ ئىشتا ئامىنەخاننىڭ خىزمىتى چوڭ بولدى!

- شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ چىرايلىقىڭىزنىمۇ رازى قىلىپ قويدۇم.

- رەھمەت سىزگە، ئەكرەمژان ئاكا. ئامىنە سىزدىن بەك رازى بوپتۇ. лئەكرەمژان ئاكام تولىمۇ مەرد، سېخى ئادەم ئېكەن╗دەپ، سىزنى ماختاپ بەردى ماڭا.

- ھە، ئامىنە زور قىز ئېكەن. سىزنى بەك ياخشى كۆرىدىكەن؟

- ئۇ ئىككىمىزنىڭ ژۈرۈۋاتقىنىغىمۇ بەش- ئالتە ئاي بولۇپ قالدى. ئۆتكەن ژىلى ئەرگە تېگىپ، ئۇ ئېرى بىلەن كۆپمۇ تۇرماي ئاژىرىشىپ كەتكەن ئېكەن. ئەڭ ياخشى يېرى، بالىسى يوق... سىز ئېيتقاندەك، زور چوكان. ئۆزۈممۇ ياخشى كۆرىمەن ئۇنى. سىزگە ئوخشاش ئىككىنچى خوتۇنلۇققا ئېلىۋالايمېكىن، دەپ ژۈرۈۋاتىمەن؟

- بولىدىغان ئىش. ئىككىنچى خوتۇنلۇققا ئېلىۋالسىڭىزمۇ بولىدۇ.

- مەنمۇ شۇنداق ئويلاۋاتىمەن. ئۇنىڭ ماڭا يېقىۋاتقان يېرى، ئەكرەمژان ئاكا، شەھەرنىڭ مەركىزىدە ئىككى خانىلىق ئۆيى بار. ئۆزى يالغۇز تۇرىدۇ دەڭ!

- ئۇنداق بولسا، تېخىمۇ ياخشى ئېكەنغۇ؟تەييار خوتۇن، تەييار ئۆي!- دەپ قاقاخلاپ كۈلدى ئەكرەمژان ئاكا.

- ئۆتكەندە سىز ئېيتقاندىن كېيىن مەن ئۇنىڭغا؛лتېخى ئەر كىشى كۆرمىگەن بىژىرىم، چىرايلىق قىزدىن بىرنى تېپىڭ؟ بەك زور بىر بايۋەچچە ئاكىمىز بار، شۇنىڭغا تونۇشتۇرايلى... ئۇ قىزنى ئاكىمىز ياخشى رازى قىلىدۇ!╗دېۋىدىم، ئۆزىڭىز كۆردىڭىز، بەك گۆزەلدىن بىرنى ئېلىپ كەپتۇ، - دېدى ئىسمەتژان ئاكا.

- گۆزەللىگىدە گەپ يوق، - دېدى ئەكرەمژان ئاكا بىر- ئىككى قېتىم лھىق- ھىق╗قىلىپ كېكەرگەندىن كېيىن. - بۈگۈن بىر ياشىرىپ قالغاندەك بولدۇم.

- ئانىسىنىڭ سۈتى ئېغىزىدىن كەتمىگەن ياش، چىرايلىق قىزلار بىلەن ئويناپ ژۈرگەندىن كېيىن، ئەلۋەتتە، ياشىرىسىزدە، ئاكا!- دېدى ئۇ كۈلۈپ.

- ھە دېگەندە ئۇ قىزىڭىز؛ лۋاي، ئەكرەمژان ئاكا، سىز مېنىڭ دادامدىنمۇ چوڭ ئادەم ئېكەنسىز؟ مەن سىزدىن ئۇيۇلىمەن. مېنى قۇچاقلىماڭ، مېنى سۆيمەڭ!╗دەپ ئۆزىنى مېنىڭدىن ئېلىپ قاچتى. ماڭا يېقىن كېلەر تۈرى يوق. ئەگەر سىزنىڭ ئاشۇ دورىڭىز بولمىغىنىدا، ئۇ بەرمەتتى... سىز ئۇ دورىنى ئۇنىڭ ئىچىۋاتقان سوكىغا كۆرسەتمەي سېلىۋەتكىنىڭىزدىن كېيىنلا ئىش باشقىچە بولۇپ كەتتى.

- قىز- چوكانلار ئەمەس، ھەر قانداق ئاساۋ بايتالنى بىر پەستە ژۇگاچلىتىپ، ئۈستىگە مىنسىڭىزمۇ چىچاڭلىماس قىلىپ قويىدىغان ئۇ دورىنى تېپىش بەك قىيىنغا چۈشتى دەڭ، ئەكرەمژان ئاكا؟

- شۇ خىزمىتىڭىز ئۈچۈن ئەمدى، ئۆتكەندە ئېيتقان ئىشىڭىزنى بەژىرىپ بېرىمەن. خاتىرژەم بولۇڭ!- دەپ يەنە лھىق- ھىق╗كېكەردى ئەكرەمژان ئاكا.

- شۇ ئىشنى بەژىرىپ بەرسىڭىز مەن ئۈچۈن چوڭ ئىش، چوڭ ياخشىلىق قىلغان بولاتتىڭىز؟- دەپ يالۋۇردى ئۇ.

- خاتىرژەم بولۇڭ، - دېدى بايۋەچچە ئاكىمىز. - ئاساۋ تايچاقنى بىردىن ژۇگاچلىتىۋەتكەن ئاشۇ نەرسىنى ئېلىپ كېلىپ بەك ياخشى ئىش قىلغان ئېكەنسىز. بولمىسا، ئىككىمىز ئويلىغان ئىش بولماتتى؟

- ئۇنى بىلگەنمەن. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ دورىنى ئىزدەپ تاپقىچە خېلى ژاپا تارتتىم دەڭ!

- ھە دېگەندە توشقاندەك كۆرۈڭەن ئۇ قىزىڭىز، بىر سااتقا يەتمەيلا، مۆشۈكتەك ژۇگاچلاپ كەتتى. - دەپ كۈلدى ئەكرەمژان ئاكا. - ئەگەر سىز، ئالدىڭىزدا تۈگۈلۈنىپ ياتقان مۈشۈكنىڭ دۈمبىسىدىن ياخشىلاپ تۇرۇپ سىلىسىڭىز، ئۇ مۆشۈك قۇچۇغىڭىزغا چىقىپ ياتىدۇ. يەنىمۇ سىلىسىڭىز، سىزگە ئەركىلىگەندەك قىلىپ، بوينىڭىزغا ئېسىلىدۇ...

- ئاشۇ مۆشۈك بىر يېرىڭىزنى تاتىلاپ، مورىلاپ ئالمىغاندۇ؟- دەپ قاقاخلاپ كۈلدى ئىسمەتژان ئاكا.

- مورىلاپ تاتلىمىدىيۇ، بىراق باشقىچە ئىش بولدى...

- نېمە ئىش بولدى؟- ئەكرەمژان ئاكىنىڭ سۆزىنى بۆلۈۋەتتى ئۇ.

- سىز خېنىمىڭىزنى ئەكىرىپ كەتكەندىن كېيىن، مەن ھە دېگەندە ئاساۋلىق قىلغان ئۇ قىزنىڭ ئۇ يەر، بۇ يەرلىرىنى تۇتسام ژىم- ژىت. قارشىلىق قىلغىنىمۇ يوق. ئەمچەكلىرىنى مىژىغلاپ، مەڭىزلىرىگە، بويۇنلىرىغا سۆيسەممۇ ئۆزىنى مېنىڭدىن ئېلىپ قاچمىدى. лژۈرۈڭ، ئىچكىرى كىرەيلى؟╗دېسەم، ياق دېمەي، ئۆزىنى ماڭا تاپشۇرۇپلا قويدى دېمەمسىز، - دېدى بايۋەچچە ئاكىمىز.

- خوش، شۇنىڭدىن كېيىنچۇ؟- سورىدى ئىسمەتژان ئاكا.

- شۇنىڭدىن كېيىن ئىچكىرى ئۆيگە ئېلىپ كىرىپ، كروۋاتقا ياتقۇزدۇم!

- ئاندىن كېيىنچۇ؟

- سىزنىڭ ئامىنە خېنىمىڭىزنىڭ ۋارقىراپ، نازلىنىشلىرىنى ئاڭلاپ، ئىلھامىم كېلىپ كەتتى... ئۇنىڭ كىيىملىرىنى دەررۇ يەشتۈرۈشكە باشلىدىم. ئامىنەخان ئىككىڭلار زورلاپ ئىچكۈزگەن ئىككى- ئۈچ ريۇمكا كونياك بىلەن سىزنىڭ دورىڭىزنىڭ كۈچىدىن ئۇ قىز نېمە قىلىۋاتقىنىنى تامامەن بىلمەي قالدى. лئەكرەمژان ئاكا، نېمە قىلىۋاتىسىز؟ قويۇڭ، ئۇنداق قىلماڭ!╗دېگىنى بىلەن كۆزلىرىنى ئاچالمىدى، قارشىلىق كۆرسۈتەلمىدى.

- خوش، شۇنىڭ بىلەن نېمە بولدى؟

- نېمە بولاتتى، ئۇرۇۋەتتىم!- دەپ ئەكرەمژان ئاكا قاقاخلاپ كۈلدى.

- ياشاڭ!- دېدى ئىسمەتژان ئاكا، - ئارماندىن چىقتىم دەڭ؟

- ئېيتماڭ. بىر راھەتلىنىپ، ياشىرىپ قالغاندەك بولدۇم!

- قىزلىقى باردۇ؟

- بولغاندا قانداق، ئاق پروستىن قىپقىزىل قان بولۇپ كەتتى!... سىز، ۋەدىڭىزدە تۇردىڭىز، مولودېس!...

- ئاندىن كېيىنچۇ؟- دەپ سورىدى ئۇ.

- ئاندىن كېيىن ئۇخلاپ قاپتىمەن، - دەپ بايۋەچچە лھىق- ھىق╗ قىلىپ كېكەرگەندىن كېيىن شۇنداق دېدى. - بىر چاغدا ژىغىنىڭ ئاۋازىدىن ئوخىنىپ كەتتىم. قارىسام، ئۇ قىز كروۋاتتا ئولتىرىپ ژىغلاۋېتىپتۇ...

ئۇ ئىككىسىنىڭ شۇنىڭدىن كېيىنكى سۆزلىرىنىڭ ئاخىرسى قۇلىغىمغا كىرگىنى يوق.

лئىپلاسلار، ئەبلەخلەر!- دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - مونۇ گۇي، سولامچىنىڭ چوڭى ئېكەندە؟ كۆردۈڭمۇ بۇ گۇينىڭ ئۆز ئىشىنى پۈتۈرىشى ئۈچۈن ئانىسىنىڭ سۈتى ئېغىزىدىن كەتمىگەن ياپ- ياش بىر قىزنى ئالداپ كېلىپ، ئاللاھدىنمۇ قورىقماي قىلغان ئىشىنى!... - دەپ ئىسمەتژان ئىسىملىك بۇ سولامچىدىن ژىرگىنىپ، نەپرەتلەندىم. - ئېي، بايۋەچچە، بايۋەچچە، ئۆز قىزىڭدىنمۇ ياش قىزلارنىڭ ئىپەت- نومۇسىنى بۇزۇشقا، ئاللانىڭ بۇ ئاژىز بەندىسىنى شۇ خىلدا خورلاشقا قانداقمۇ بارغانسەن؟!... ئەگەر سېنىڭ قىزلىرىڭنى ئاشۇنداق قىلسا، قانداق قىلار ئېلدىڭ؟ بۇ قىزمۇ بىر ئاتا- ئانىنىڭ ئەزىز پەرزەنتىغۇ؟...

بۇ دۇنىيانىڭ سورىغى بولىدۇ، بايۋەچچە؟! مۇنداقلا ئۆتۈپ كېتىمەن دەپ ھەرگىز ئويلىما سەن؟... ئالدانغان، ئالدىنىپ خورلانغان، شۇ ياشقىچە ساقلاپ كەلگەن، ئۆز ئىگىسىگە تاپشۇرماقچى بولغان ئەڭ قىممەتلىك نەرسىسىنى بىر يولىلا يوقىتىپ، تۈگىمەس- پۈتمەس ھەسرەت، ئەلەم، ئازابقا قالغان ئاشۇ بېچارە قىزنىڭ كۆز يېشى، ئاھۇ- زارى خوتۇن- قىزغا تويمىغان سېنىمۇ، يېنىڭدا ئولتارغان ئەۋۇ ئىپلاس، خۇشامەتچى، سولامچى ئەبلەخنىمۇ بىر كۈنى بولمىسا بىر كۈنى تۇتىدۇ! بۇنىڭغا مەن چوقۇم ئىشىنىمەن. سەۋەب، سەن ئىپلاسلارنىڭ قىلغان ئاشۇ پاسكىنا ئىش- ھەرىكەتلىرىڭنى ئۈستىڭدە تۇرغان ئاللاھ كۆرۈپ تۇردى!... ئاللاھدىنمۇ قورىقماي ئاشۇ ئىشنى قىلغىنىڭنى قارا سەن ئىككىڭنىڭ؟!╗

ئەكرەمژان بايۋەچچە مېھماندارچىلىقتىن، مۇشۇنداق ئەيشى- ئىشىرەتلەردىن قايتقان كۈنلىرى ھەرگىز چوڭ ئۆيگە، چوڭ خوتۇنىنىڭ يېنىغا بارماتتى. كىچىك خوتۇنىنىڭ ئۆيىدە ياتاتتى.

ساات ئون ئىككىلەرگە يېقىن ئۆيگە كەلدۇق.

ماشىنىنى پولات دەرۋازىنىڭ ئالدىدا توختاتتىم. قارىسام، ئەكرەمژان ئاكا ئۇخلاپ قاپتۇ. ماشىنىدىن چۈشتۈم. دائىم ئۆزۈم بىلەن ئېلىپ ژۈرىدىغان ئاچقۇچ بىلەن يان قاپقىنىڭ قۇلۇپىنى ئاچتىمدە، ئىچكىرى كىرىپ، چوڭ قاپقىنى ئاچتىم. ھويلا ئىچى يوپ- يورۇق ئىدى. ماشىنىنى ھويلا ئىچىگە كىرگۈزۈپ، دەرۋازىنى ئىچىدىن ياپتىم.

- ئەكرەمژان ئاكا، ئۆيگە كەلدۇق!- دېدىم ئارقا ئىشىكنى ئېچىپ.

- ھە، كەلدۇقمۇ؟- دەپ ئۇ ئورنىدىن تەسلىكتە مىدىرلاپ، ماشىنىدىن چۈشتى. قارىسام، سەنتۈرۈلۈپ، ماڭالمايۋاتىدۇ. قولتۇغىدىن يۆلىدىم. ئۇ نېمىدۇ بىر نەرسىلەرنى دەپ، лھىق- ھىق╗كېكىرەتتى. نېمە دېمەكچى بولۇۋاتقانلىقىنى چۈشەنمەتتىم.

ئۆينىڭ تاشقارقى ئىشىكىنىڭ كنوپكىسىنى باستىم. خېلىدىن كېيىن قۇلۇپ شاراقلاپ، ئىشىك ئېچىلدى.

- خوتۇن، مەن كەلدىم!- دېدى ئەكرەمژان ئاكا قىزىرىپ كەتكەن كۆزلىرىنى بىردە ئېچىپ، بىردە يېپىپ، سەنتۈرۈلگەن ھالدا.

- ھە، كۆردۈم كەلگىنىڭىزنى، - دېگەن ئايالى غودۇڭشىدى. - نېمىگە بۇنچە ئىچىدېكىن؟

- ئەكرەمژان ئاكا، قېنى ئۆيگە كىرەيلى؟- دېدىم بوسۇغىدىن ئاتلىماي تۇرغان ئۇنىڭغا.

- خوپ، خوپ، - دەپ ئۇ قەدىمىنى تەسلىكتە يۆتكىدى.

مەن ئۇنىڭ قولتۇغىدىن مەككەم تۇتۇۋالغان ھالدى ئىچكىرىگە قەدەم باستىم. ئىشىكنىڭ بوسۇغىسىدا تۇرغان رازىيا خېنىمنىڭ كەپتەر كۆكسىدەك سىرتىغا تېپىپ تۇرغان يېرىمى ئوچۇق، يۇمشاق، ئالىقانغا سىغماس ئەمچەكلىرىگە مۈرەم تېگىپ كەتتى. شۇندا رازىيا خېنىم ئىپادىلەش قىيىن بولغان شۇنداق بىر كۆز بىلەن ماڭا كۈلۈمسىرىگەن ھالدا لاپ قىلىپ باقتى... ئۆزۈم بىر قىسمىلا بولۇپ، ئۇنىڭ كۆزلىرىدىن كۆزلىرىمنى ئېلىپ قاچتىم.

ئەكرەمژان ئاكىنى يۆلەشتۈرۈپ، ياتاق بۆلمىسىگە ئەكىرىپ ياتقۇزۇپ قويدۇم.

- بوپتۇ، مەن چىقاي، - دەپ ئارقامغا ياندىم.

- ئولتىرىڭ، چاي ئىچەيلى؟- دېدى رازىيا خېنىم ئەرىكىلىگەندەك، ناز- خۇلۇق بىلەن.

- رەھمەت، ئۆيگە چىقىپ ئىچەي، - دەپ چىقىپ كەتتىم...

بۇ كېچە ئۇزاققىچە كۆزلىرىمگە ئۇيقۇ كەلمىدى. ئەكرەمژان بايۋەچچە بىلەن ئىسمەتژان ئىسىملىك سولامچىنىڭ ماشىنىدا كېتىۋېتىپ بىر- بىرسىگە ئېيتقان سۆزلىرى خىيالىمدىن چىقار ئەمەس.

лبۇ زاماننىڭ ئادەملىرى نېمە بولۇپ كېتىۋاتقان، ھە؟ ئۆز مەخسىتىگە يېتىش ئۈچۈن نېمە دېگەن ۋىژدانسىزلىق، ئۇياتسىزلىق، ئىپلاسلىق ئىشلارنى قىلىدۇ؟... ئىنسانلارنىڭ تەقدىرى بىلەن ئويناش بۇنداق ئادەملەر ئۈچۈن ھېچ گەپ ئەمەس ئېكەندە؟- دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. - قاراپ تۇرۇپ بۈگۈن بۇ ئىككىسى ياپ- ياش بىر قىز بالىنىڭ ئىپەت- نومۇسىنى بۇلغىدى... ئۇ بېچارە قىز تۈگىمەس دەرد- ئەلەمگە قالدى. بۇ ئازابنى، بۇ خورلۇقنى ئۇ قىز ئەمدى بىر ئۆمۈر ئۇنتالمىسا كېرەك؟... شەرمەندىچىلىككە قالغان بۇ قىز دەرد- ھالىنى كىمگە ئېيتىدۇ، كىملەرگە شىكايەت قىلىدۇ؟ بۇ، بىرسىگە ئېيتىدىغان گەپ ئەمەس، شىكايەت قىلىدىغان ئىش ئەمەس ئاخىر؟!

л... ژىغلاپ توختىمىغاندان كېيىن، ئۈچ يۈز دوللارنى سۇمكىسىغا سېلىپ قويۇپ، تالاغا چىقىپ كەتتىم... ╗دەپ، ئېيتقان سۆزىگە نېمە دېگۈلۈك بۇ بايۋەچچىنىڭ؟ بۇنداق ئادەملەر ھەممە نەرسىنى ئاقچا بىلەنلا ھېساپلايدېكەندە؟

лئۈچ يۈز دوللار دېگەن ئاز ئاقچا ئەمەستە، ئەكرەمژان ئاكا. ياخشى رازى قىپسىز، ئۇ قىزنى... بۈگۈن ژىغىلغان بولسا، ئەندىكى نۆۋەتتە كۈلۈپ كېلىدىغان بولىدۇ... ╗دەپ ئېيتقان سولامچىنىڭ بۇ سۆزىنى قارا؟!

زامان بۇزۇلغانمۇ ياكى ئادەملەر بۇزۇلغانمۇ؟

زامان ئۆزگۈرىۋاتىدۇ، بۇزۇلۇۋاتىدۇ! زامانغا قاراپ ئادەملەرمۇ ئۆزگۈرىۋاتىدۇ، بۇزۇلۇۋاتىدۇ! بۇنى كۆرۈۋاتىمەن...

قەدىر- قىممەت، ئىززەت- ھۆرمەت، مېھرى- شەپقەت، ھايا- نومۇس دېگەنلەر نەگە كېتىۋاتىدۇ؟

بىرلىرى ژان بېقىشنىڭ كويىدا، بىرلىرى ئويۇن- تاماشە، ئەيشى- ئىشىرەتنىڭ ئويىدا!...

مانا زامان! بىرسىگە تار زامان، بىرسىگە كەڭ زامان! بىرسىگە مۇھتاژلىق زامان، بىرسىگە باياشايات زامان!

بىرسىنى ئاھ ئۇرغۇزۇپ، ژىغلىتىۋاتقان زامان، بىرسىنى شاد قىلىپ، كۈلدۈرۈۋاتقان زامان!...

بۇقا زەنژىرنى ئۈزدى

قىز- چوكانغا تويمايدىغان ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ بىر ئەمەس، ئىككى خوتۇنى بار. بۇنى ھەممە بىلىدۇ. بالا- ژاقىلىرىمۇ بىلىدۇ. ھەر ئىككى خوتۇنىمۇ بىلىدۇ. ئەڭ ياخشى يېرى، بۇ ئىككى خوتۇن بىر- بىرسىگە كۈندەشلىك قىلمايدۇ. ئاتمىشقا تاقاپ قالغان بۇ بايۋەچچىنىڭ كىچىك خوتۇنى ئۇنىڭ يېشىنىڭ يېرىمىدىنمۇ كىچىك. ئۇنىڭ ئۈستىگە كىچىك خوتۇنىنىڭ گۆزەللىگىچۇ!... ھەر قانداق ئەر كىشىنىڭ كۆزى چۈشىدۇ.

ئەكرەمژان بايۋەچچە بۇ چىرايلىق خېنىمىنى دوست- دۈشمەنلىرىنىڭ ئالدىدا ئۆزىنى كۆرسىتىش ئۈچۈن، ئەرلىك كۈچىنىڭ قايسى دەرىژىدە ئېكەنلىگىنى بىلدۈرۈپ قويۇش ئۈچۈن، دوستلىرىنىڭ ھەۋەسىنى كەلتۈرۈش ئۈچۈن، كۆرەلمەس، ئىچى تارلارنىڭ ھەسەت ئوتىدا تېخىمۇ كۆيۈشى ئۈچۈن ئالغان ئېكەندە!- دەپمۇ ئويلاپ قالاتتىم بەزىدە.

ئەكرەمژان بايۋەچچە بۇ ياش، گۈزەل خوتۇنىنى مېھماندارچىلىققا كىيىدىغان قىممەت باھالىق ئېسىل كوستيۇم ئورنىدا پايدىلىناتتى. چوڭ- كىچىك مېھماندارچىلىقلارغا، زىياپەتلەرگە، كۇرورت- ساناتورىيلەرگە، ژىراق- يېقىن چەت ئەللەرگە قىلىدىغان سەپەر- زىيارەتلىرىگە پەقەت كىچىك خوتۇنى بىلەنلا بارىدۇ.

رازىيا خېنىممۇ ھەممە ژەھەتتىن خېلى- خېلى قىز- ئاياللاردىن ئالايتەنلا پەرق قىلىپ تۇرىدىغان چوكانلاردىن ئىدى. ئۈستى- بېشىدىكى ئۆزىگە بەك يارىشىپ تۇرىدىغان ئېسىل كىيىم- كېچەكلىرى بىلەن قۇلاق، بارماقلىرىدىكى، بويۇنلىرىدىكى زىبۇ- زېنەتلەر بۇ خېنىمنىڭ سەرۋىقامىتى بىلەن ھۆسنى- ژامالىنى گۈل- گۈل قىلىپ ئېچىۋېتەتتى. رازىيا خېنىم مېڭىشتا، ئولتىرىشتا، تۇرۇشتا، سۆزلەشتە، سورۇن ئادەملىرى بىلەن بولغان سۆھبەتلەردىكى ئۆزىنى تۇتۇشلىرىدا، مۇئامىلە- سۆزلىرىدە خېلى- خېلى مىنىسترلارنىڭ خوتۇنلىرىدىن ئېشىپ چۈشسە چۈشۈدېكىن، كەم قالماتتى. شۇڭا ھەممە ئۇنىڭغا ھەۋەس، ھەم ھەسەت بىلەن بېقىشاتتى. مۇنداق چاغلاردا ئەكرەمژان بايۋەچچە، قولتۇق- بىلىكىدىن تۇتۇۋېلىپ، ئېرىدىن باشقىغا نەزەرمۇ ئاغدۇرمىغاندەك، غېرىپقا تەلمۈرگەن سەنەمدەك كۆرۈنۈشتە تۇرىدىغان رازىيا خېنىمدەك ياش، چىرايلىق چوكاننىڭ ئېرى بولغانلىقىدىن مەغرۇرلۇق، چەكسىز بەختلىك ئىپادىسىنى بىلدۈرەتتى. شۇنداق بولۇپ تۇرغۇلۇق، بۇ بايۋەچچىنىڭ كوچا- كويلاردا دانلاپ ژۈرگەن مىكىيانلار بىلەن پات- پاتلا تۇمشۇق سوقۇشتۇرۇپ ژۈرۈشلىرىگە ھەيران بولاتتىم. лبۇ قېرى غورازنىڭ يەيدىغان دانلىرىنى كوچىغا بەك كۆپ چېچىۋەتكەنمۇ نېمە؟╗دەپ ئويلاپمۇ قالاتتىم.

ھەر ھالدا، ھېچ نەرسە دەپ بولمايدېكەن؟ ئۆيدىكى غورازنىڭ قانداق بولۇشىدىن قەت№ئىي نەزەر، ئۆيدىكى مىكىيانغا قاراپ قويمىسا، ئۇنىڭ بىلەن تۇمشۇق سوقۇشتۇرۇپ، ۋاقتى- ۋاقتىدا بېسىپ تۇرمىسا، كوچىدىكى غورازلار كىرىپ، ئۇنى چوقۇلاپ، بېسىپ قويۇشىمۇ مۇمكىن ئېكەن؟... بۇنى مەن ئۆز بېشىمدىن ئۆتكۈزدىم.

كوچا- كويلاردىكى مىكىيانلار بىلەن تۇمشۇق سوقۇشتۇرۇپ، قانغىچە بېسىپ ھېرىپ قالىدىغان قېرى غوراز پات- پاتلا بۈگۈنكىدەك ئەھۋالدا ئۆيگە كېلەتتى. بۇنىڭدىن، يالغۇزچىلىقتىن زېرىكىپ، قىلىدىغان ئىش يوق ئىشى پۇشۇپ، سىقىلىپ كېتىدىغان ئۆيدىكى چىرايلىق، تېخى تۇخۇم تۇغمىغان ياش مىكىيان بىزار بولاتتى.

بۇ چىرايلىق، ياش مىكىياننىڭ بۇ بېزارلىغىنى مەن ئاخىرقى ۋاقىتلاردا ئوچۇق- ئاشكارا سېزىۋاتاتتىم، بىلىۋاتاتتىم، كۆرۈۋاتاتتىم...

بايا ئەكرەمژان بايۋەچچىنى قولتۇغىدىن يۆلەپ ئۆيگە ئېلىپ كىرىۋاتقىنىمدا، رازىيا خېنىمنىڭ دىڭگاراپ تۇرغان يېرىمى ئوچۇق، يۇمشاق ئەمچەكلىرى تېنىمغا تېگىپ كەتتى. تېگىپ كەتتى ئەمەس، رازىيا خېنىم ئۇ ئېسىل نەرسىسىنى كالتە يەڭ كۆينەكتىكى ئوچۇق بىلىكىمگە ئەتتەي تەگكۈزۈپ، چاپلاپ، سۈركىگەن ئىدى. شۇ خىل ھەرىكىتى ئارقىلىق ماڭا سىرلىق، مەنالىق، كۈلۈمسىرەپ باقتى. بۇنىڭدىن ژۈرىگىم ژىغلا قىلىپ، پۈتۈن تېنىمغا توك ئۆتكەندەك بولۇپ، ئاشۇ توك ئارقىلىق ۋۇژۇدىمغا ئەژايىپ بىر ئىللىق، شېرىن لەززەت ئېقىپ كىرگەندەك، ئۆزۈم بىر قىسمىلا بولۇپ قالغان ئىدىم...

رازىيا خېنىمنى بىرىنچى قېتىم فازېندىدا كۆرگىنىمدە، ئۇنىڭ كۈلۈپ تۇرغان ئاھۇ كۆزلىرى بىلەن كۆزلىرىم توقۇنۇشقاندا، ژۈرىگىم ژىغلا قىلىپ قالغان ئىدى... شۇ كۈندىن باشلاپ، ئۇ مېنىڭ خىيالىمغا سۈرەت بولۇپ چۈشۈپ قالغان ئىدى. ئۇنى كۆرگۈم كېلەتتى. ئۇنىڭ بىلەن سۆزلەشكۈم كېلەتتى.

كېيىن مېنىڭ ئىستەك، ئارمانلىرىم روياپقا چىققاندەك بولدى.

ئۇنىڭ قېرى ئېرى مېنى ئۆزىگە ھەم مۇھاپىزەتچى، ھەم شوفېر قىلىپ يېنىغا ئېلىۋالدى.

رازىيا خېنىمنى ھەر كۈنى بولمىسىمۇ، كۈن ئارىلاپ دېگۈدەك كۆرۈپ ژۈرىدىغان، ئوچۇق- يورۇق سۆزلىشىپ تۇرىدىغان، بىر دەستىخاندا ئولتىرىپ تاماقلىنىدىغان، بىر ھويلىدا ياشايدىغان بولۇپ قالدىم.

بىرەۋنىڭ ئىلىكىدىكى يەنى كېلىپ غوژايىنىمنىڭ نېكاھسىدىكى بۇ چوكانغا مەن بەزىلەرگە ئوخشاش ئاشىقىي- بېقارارلىقتىن تامامەن ژىراقمەن!...

لېكىن، ئۇنى مېنىڭ دائىم كۆرگۈم كېلىپلا تۇراتتى. سەۋەب، رازىيا خېنىم ژىراقتىكى رىزۋاڭۈلگە تولىمۇ ئوخشايدۇ. ھەتتا ئېتىمۇ ئوخشاپ كېتىدۇ. رازىيا! رىزۋاڭۈل!

رازىيا خېنىمنىڭ ژۇقارقى لېۋىدىن سەل ئۈستۈنىرەك ژايلاشقان، ئېغىز- ژاۋغىيىنىڭ ئۇدۇلىغا توغرا كېلىدىغان كۆمۈقوناق دېنى چوڭلۇقتىكى قاپ- قارا بىر تال مېڭى رىزۋاڭۈلنىڭكىگە ئوخشاش ئۆزىنىڭ سول تەرىپىدە ئىدى. رازىيا خېنىمنىڭ قاش- كىرپىكلىرى، ئېقىپ چۈشكەن بۇرۇنى، نېپىز لەۋلىرى بىلەن ئويماقتەك ئېغىزى رىزۋاڭۈلنىڭكىدىن ھېچ ئاينىماتتى. كىچىككىنە بىرلا ئوخشىمايدىغان يېرى، رازىيا خېنىمنىڭ كۆزلىرى مونچاقتەك قاپ- قارا. رىزۋاڭۈلنىڭ بىر ئاز كۆكۈچ ئىدى. رازىيا خېنىم قارا قۇمچاق، رىزۋاڭۈل ئاق سېرىق. پەرقى شۇ، خالاس.

лئادەم دېگەنمۇ شۇنداق ئوخشاپ كېتىدېكەن؟╗- دەپ ھەيرانمۇ بولاتتىم.

رىزۋاڭۈل ئىككىمىز بىر مەھەللىدە تۇغۇلۇپ- ئۆسۈپ چوڭ بولغان. بىر مەكتەپتە، بىر سىنىپتا ئوقۇدۇق. رىزۋاڭۈلنىڭ ئاتا- ئانىسى بىلەن مېنىڭ ئاتا- ئانام قەدىردان دوستلاردىن ئىدى. رىزۋاڭۈل ئىككىمىز سىنىپ بويىچىلا ئەمەس، مەكتەپ بويىچە ئەڭ ئەلاچى ئوقۇغۇچىلاردىن ئېدۇق. بۇنىڭدىن ئاتا- ئانىلىرىمىز بەك خۇشال ئىدى.

رىزۋاڭۈل دۆلەتمەن ئاىلىدە چوڭ بولدى. ئاتىسى غۇلژىدىكى باي سودىگەرلەرنىڭ بىرسى ئىدى. ئانىسى شەھەرلىك مائارىپ بۆلۈمىدە خىزمەت قىلاتتى. چوڭ ئاكىسى ئاتىسىنىڭ كەسپىنى ئىگىلىگەن. سودىگەر. كىچىك ئاكىسى ئوقۇمۇشلۇق بالا. بېژىندا ئالىي مەكتەپتە ئوقاتتى.

رىزۋاڭۈل ئىككىمىزنىڭ ئارزۇ- ئارمانلىرىمىز چوڭ ئىدى. ئۇ ئارزۇ- ئارمانلار چەت ئەللەرگە چىقىپ ئوقۇش! ھەر ئىككىمىزنىڭ تەسەۋۋۇرىمىز بويىچە چەت ئەللەرگە قارىغاندا، ژۇڭگودىكى ئالىي مەكتەپلەرنىڭ بىلىم بېرىش دەرىژىسى خېلىلا تۆۋەن. بىزنىڭ مەملىكەتنىڭ ئالىي مەكتەپلىرىدىكى ۋاقتىڭنى بېكاردىن- بېكارغا ئالىدىغان، مىيەڭنى ئېچىتىدىغان، بىر تىيىنغا پايدىسى يوق سىياسىي ئوقۇش دەرسلىرى ئىدى. بۇنى بىز ئاڭلىغان، بىلىمىز. شۇنىڭ ئۈچۈن ياپونىياگە ياكى ئامېرىكىغا چىقىپ ئوقۇشنى ئارمان قىلاتتۇق.

مەكتەپنى ئەلا باھادا تاماملىدۇق. رىزۋاڭۈل ياپونىياگە ئوقۇشقا چىقماقچى بولدى. لېكىن، ئۇنىڭ خوشاللىغى تولۇق ئەمەس ئىدى. تولۇق بولمىغانلىقى، تۇغۇلۇشىدىن، قاناتلىرى قېتىپ، ئۇچۇشقا باشلىغان چاغلىرىدىن تارتىپ، بىر- بىرسىدىن ئايرىلماي، كۆك ئاسماندا بىللە پەرۋاز قىلىپ ژۈرگەن، غەم- قايغۇ، تەشۋىشى يوق بىر ژۈپ قۇشنى قاياقتىندۇر كەلگەن قارا بوران بىر- بىرسىدىن ئايرىۋەتكەنلىك ئىدى...

بىر كۈنى رىزۋاڭۈل مېنىڭ بىلەن ئانامنى يوقلاپ ئاغىرىقخانىغا بىللە باردى. ئانام رىزۋاڭۈلگە تولىمۇ ئامراق بولىدىغان. رىزۋاڭۈلمۇ ئانامنى ئۆز ئانىسىدەك ئەزىز كۆرەتتى. بۇ كۈنى ئانام ئىككىسى ئانا- بالىدەك ئۇزاق مۇڭداشتى.

ئاغىرىقخانىدىن قايتقىنىمىزدا، ئىستىراھەت بېغىنى سەيلە قىلغاچ، باغ ئىچىنى ئۇزاق ئايلاندۇق. كېيىن چەتتىكى ئورۇندۇقلارنىڭ بىرسىگە بېرىپ ئولتىرىشتۇق.

- قەيسەر، راستىنى ئېيتسام، چەت ئەلگە ئوقۇشقا بىر تۇرۇپ چىققۇم كېلىدۇ، بىر تۇرۇپ چىققۇم كەلمەيۋاتىدۇ؟- دېدى بىر چادا رىزۋاڭۈل.

- نېمىشقا؟ ھەر ئىككىمىزنىڭ ئارزۇ- ئارمانلىرى چەت ئەلگە چىقىپ ئوقۇش، بىلىم ئېلىش ئېدىغۇ؟

- ئۇ دېگىنىڭىز توغرا. بىراق، يېنىمدا سىز يوق؟- مۇڭلانغاندەك بولدى قىز.

- ئاتام ۋاپات بولمىغىنىدا، ئانام بۇ دەرىژىدە كېسەلگە يولۇقماتتى. ھەر ئىككىمىز بىللە ئوقۇشقا چىقىپ كېتەتتۇق. تەقدىر شۇنداق ئېكەن. تەقدىرگە تەن بەرمەي نە چارە!

- شۇنداق، - ئېغىر خورسىندى رىزۋاڭۈل.

- سىزدە ھازىر بارلىق مۇمكىنچىلىك، شارائىت بولغاندىن كېيىن، چەت ئەلگە چىقىپ چوقۇم ئوقۇشىڭىز كېرەك! تەلىيىمگە ئانام ياخشى بولۇپ قالسا، كېلەر ژىلى مەنمۇ ئوقۇشقا چىقىشقا ھەرىكەت قىلىمەن!- دەپ رىزۋاڭۈلنى ئۈمۈتلەندۈردىم.

- ئىلاھىم، چوڭ ئاپام تېز ساقىيىپ كەتسۇن، - دېدى ئۇ. - سىزمۇ چوقۇم ئوقۇشىڭىز، ئالىي مەكتەپ پۈتۈرىشىڭىز كېرەك!

- ئەلۋەتتە. ئوقۇش ھەر ئىككىمىزنىڭ ئالدىمىزغا قويغان ئالىي مەخسەتلىرىمىزنىڭ بەرسىغۇ.

- ئۇ دېگىنىڭىز توغرا، - دېدى رىزۋاڭۈل. - ئىككىمىز بىللە بولغان بولساق، قانداق ياخشى بولاتتى؟

- بۇ ۋاقىتلىق ئايرىلىش. بىز مەڭگۈگە بىللە بولىمىز، رىزۋاڭۈل!- دەپ مەن ئۇنىڭ ئاپئاق، نازۇك قوللىرىدىن تۇتۇپ، قاتتىق قاچاقلىدىم.

- مەنمۇ شۇنداق ئويلايمەن!- دەپ رىزۋاڭۈل بېشىنى مەيدەمگە ئاستا قويدى.

شۇ قېتىمدا مەن، رىزۋاڭۈلگە بولغان ئىشقى- مۇھەببىتىمنى ئوچۇق ئىزھار قىلدىم.

- مەنمۇ سىزنى ياخشى كۆرىمەن، قەيسەر!- دەپ قۇلىغىمغا پىچىرلىدى ئۇ...

ئەتە يولغا ماڭىمىز، دېگەن كۈنى كەچتە ئىككىمىز ئۇچرىشىپ، خوشلاشتۇق. شۇ قېتىمدا رىزۋاڭۈلنىڭ بوينۇمغا ئېسىلىپ، كۆزلىرىگە لۆممىدە ياش ئالغانلىرى، مەڭىزلىرىمگە سۆيگەنلىرى، ئاندىن مېنىڭ چەكسىز بەخت، ھاياژان ئىلىكىدە، ئۇنىڭ نېپىز لەۋلىرىگە بىرىنچى قېتىم لەۋلىرىمنى باسقانلىرىمنى ئويلىسام، كۆز ئالدىمغا كەلتۈرسەم، قەلبىم، پۈتۈن ۋۇژۇدىم يېنىپ كەتكەندەك بولىدۇ... رىزۋاڭۈلنىڭ لەۋلىرى تەككەن مەڭىزلىرىم، لەۋلىرىم ھېلىكەم يېنىپ تۇرغاندەك، رىزۋاڭۈلنىڭ ئىسسىق لەۋلىرىنىڭ ئوتى، تەپتى ھازىرغىچە قىزدۇرۇپ، كۆيدۈرۈپ تۇرغاندەك، ئاشۇ لەۋلەرنىڭ شېرىن- شېكەر تەمى شۇ كۈڭىچە ئېغىزىمدىن كەتمەيۋاتقاندەك بىلىنەتتى...

خۇللاس، شۇنىڭ بىلەن رىزۋاڭۈل ياپونىياگە ئوقۇشقا چىقىپ كەتتى. بىز خەت يېزىشىپ تۇردۇق. كېيىن مېنى تۈرمىگە ئېلىپ كىرىپ كېتىشتى... تۈرمىدىن چىققاندىن كېيىن، بىر- ئىككى قېتىم خەت يازدىم. ژاۋاپ خەت ئالدىم. رىزۋاڭۈل ئاخىرقى خەتلىرىدە، ياپونىيادىكى ئوقۇشىنى تاماملىسا، ئامېرىكىغا چىقىپ ئوقۇشنى داۋاملاشتۇرۇش ئويى بار ئېكەنلىگىنى يازغان ئىدى.

مەن ۋەتەندىن ئايرىلغاندىن كېيىن، رىزۋاڭۈلگە خەت يازغىنىم يوق. سەۋەب، ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنغان مېنىڭ خەت يېزىشىم مۇمكىن ئەمەس ئىدى...

ئاللانىڭ قۇدرەت- كارامىتى بىلەن يوقتىن بار بولغان ئون سەككىز مىڭ ئالەمنىڭ بۇ يورۇق دۇنىيادىكى چەكسىز ھاياتنى лبەش كۈنلۈك ئالەم╗، лھېساپلىق دۇنيا╗، лھەممە نەرسە نىيەتكە يارىشا بولىدۇ╗ دەپ قويۇشىدېكەن ئادەملەر.

بۇ лبەش كۈنلۈك ئالەمدە╗ ژۇقۇرى مەنسەپ- ئەمەلدارلىقتىن، كۆپ دۇنيا، بايلىقتىن تەكەببۇرلىشىپ، مەن- مەنچىلىككە بېرىلىپ، كۆپ تاراقلاپ، ئۇچۇپ- قونار يېرىنى بىلمەي، كۈپۈرلىك سۆزلەپ، كۈپۈرلىك ئۆتكۈزۈپ قويۇشنى بەزىدە ئىككىنىڭ بىرسى بىلىۋەرمەيدېكەن!

بۇ лھېساپلىق دۇنىيادا╗ قىلغان ياخشىلىق بولسۇن، يامانلىق بولسۇن، ئۇ دۇنياغا كەتمەيلا، مۇشۇ يورۇق دۇنىيانىڭ ئۆزىدىلا تارازىغا سېلىنىپ، ھېساب- كىتاب قىلىنىپ بولۇشىنى ئىككىنىڭ بىرسى ئويلاپمۇ قويۇشمايدېكەن!

بۇ يورۇق دۇنىيادا лھەممە نەرسىنىڭ نىيەتكە يارىشا بولۇشىنى╗، نىيىتى ياخشىلار ياخشىلىقنى كۆرۈشىنى، نىيىتى يامانلار يامانلىقنى كۆرۈپ ئۆتۈشىنى ئىككىنىڭ بىرسى كۆز ئالدىغا كەلتۈرگۈسىمۇ كەلمەيدېكەن!

شۇنىڭ ئۈچۈن بەزىدە ئادەملەرنى лخام سۈت ئەمگەن ئىنسان╗دەپ قويىدېكەن!...

ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ، ئۆتكەندە ئىسمەتژان سولامچىنىڭ داچا ئۆيىدىكى ئەيشى- ئىشىرەت كۈنىدە توختىماي лھىق- ھىق╗ قىلىپ كېكىرىشلىرى بىكار ئەمەس ئېكەن. ئۇنىڭ ئاشقازىنىدا كېسەل پەيدا بوپتۇ. كېسەل بولغاندىمۇ، كېسەلنىڭ چوڭى. راك!

ئەكرەمژان بايۋەچچە تاشكەنتتىكى ئەڭ چوڭ ئاغىرىقخانىدا، ئەڭ داڭدار دېگەن پروفېسسور، دوختۇر- ۋراچلاردا داۋالاندى. بىر ئاز زامان ياخشى بولغاندەك قىلدى. كېيىن ئۇنىڭدا قان بېسىمى كېسىلى بىلەن قەنت كېسىلى بىردىنلا پەيدا بولدى.

تېنىڭ ساق بولمىسا، خان سارايلىرىدەك ئۆيلەردە تۇردىڭ نېمە، ئۆرۈلۈپ كېتەي دەپ تۇرغان مۇساپىر خانىدەك، ئەسكى ئۆيدە تۇردىڭ نېمە، بەرىبىر !

تېنىڭ ساق بولمىسا، كۈندە پولۇ- مانتا، قىزا- قارىتا يېدىڭ نېمە، قۇرۇق نان بىلەن قورساق تويدۇردىڭ نېمە، بەرىبىر!...

ساق تېنىڭدە كېسەل پەيدا بولۇپ، بېشىڭ ياستۇققا تەگدىمۇ، بولدى، سەن ئاشۇ كېسەلدىن قانداق قىلىپ قۇتۇلۇپ، ياخشى بولۇپ كېتىشنىلا ئويلىغىنىڭ ئويلىغان... بىرەر قېتىم ئاللانىڭ مۇبارەك ئىسمىنى ئېغىزىغا ئېلىپ قويمايدىغانلار، ئاشۇنداق ۋاقىتتا كېچە- كۈندۈز ئاللاھنىЧياراتقان ئىگىسىنى ئېغىزىدىن چۈشەرمەيدۇ. ئاللاھدىن شىپالىق تىلىگىنى تىلىگەن.

- ئېي، ئاللاھ، بۇ كېسەللەرگە ئۆزۈڭ شىپالىق بەرگەيسەن؟- دەپ كېچە- كۈندۈز ئاللاھغا يېلىنىپ، يالۋۇرغاندەك بولاتتى ئەكرەمژان بايۋەچچە. - پۇل تاپتىم، دۇنيا تاپتىم. ئاشۇ پۇللىرىمدىن ژىتىم- يېسىرلارغا، ناكا- مەژرۇھلارغا، يوقسۇل- گادايلارغا دائىم بېرىپ تۇردۇم. ئۇلارنىڭ دۇگاسىنى ئېلىپ تۇردۇم. قېنى، ئۇلارنىڭ دۇگاسى مېنى ساقلىغىنى؟...

- ئۇنداق دېمەڭ، دادىسى. يامان بولىدۇ، گۇناھ بولىدۇ، - دەتتى مۇنداق چاغلاردا چوڭ خوتۇنى. - بەرگەن سەدىقىنى مىننەت قىلىش، ئاللانىڭ ئالدىدا گۇناھ بولۇدېكەن؟ شۈكۈر قىلىش كېرەك، ھەممە نەرسىگە شۈكۈر كەلتۈرۈش كېرەك. ئاللانىڭ ئۆزى شىپالىق بېرىپ، سەللىمازا ساقىيىپ كېتىسىز تېخى!

- قېنىدى مۇشۇ كېسەللەردىن تېزىرەك قۇتۇلۇپ كەتسەم، - دەپ ئاھ ئۇراتتى ئەكرەمژان ئاكا.

بايۋەچچىنىڭ ئاھ ئۇرۇپ، ھەسرەت چېكىشلىرى بىكار ئەمەس ئىدى. ئاللاھ ئۆزى سالغان كېسەلگە ئۆزى شىپالىق بەرمىسە، بىكار ئېكەن؟... ئاللاھ ئۆزى سالغان كېسەلگە ئۆزى شىپالىق بېرىمەن دېسە، بىر دوللارلىق دورا بىلەن سەللىمازا ساقىيىپ كېتىسەن! شىپالىق بەرمىسە، يۈز مىڭ دوللارلىق دورىنى ئىچكىنىڭ بىلەنمۇ، بەرىبىر، بىر ئاز زامان ياخشى بولغاندەك قىلىسەندە، كېيىن ئۇ كېسەل بارا- بارا تېخىمۇ ئېغىرلاشقىنى ئېغىرلاشقان...

ئەكرەمژان بايۋەچچە خۇددى شۇنداق بولۇۋاتاتتى. ئۇنىڭ ئىلگەركى قان تېمىپ تۇرغان تاۋاقتەك يوغان، پارقىراپ تۇرغان ئۈزلىرى بارغانسېرى كىچىكلەپ، ئۈز ئۇستىخانلىرىدىكى گۆشلىرى قېچىشقا، ئالدىغا چىقىپ تۇرغان يوغان قوسىغى يېلى چىقىشقا باشلىغان پوڭزەكتەك، ئىچىگە تارتىلىشقا باشلىغان ئىدى. بۇ ھال ئۇنى تېخىمۇ چۆچۈتۈپ- قورقۇتۇپ، ۋاھىمىسىنى ئاشۇراتتى.

ئاشقازاندا پەيدا بولغان راك كېسىلىنى ئوپېراسىياسىز ساقايتىمىز، دېيىشكەن ئەڭ داڭدار پروفېسسورلار بىلەن دوختۇر- ۋراچلارنىڭ شۇنچە قىلغان داۋالىرى شىپا بولمىدى، نەتىژە چىقمىدى. ئەمدى ئوپېراسىيا قىلماي مۇمكىن ئەمەس ئىدى.

ئەكرەمژان بايۋەچچە ئوپېراسىيانى چەت ئەلگە بېرىپ قىلدۇرماقچى بولۇۋېدى، ئوقۇمۇشلۇق يېقىن دوستلىرى ئۇنىڭغا كۆڭۈللەشمىدى. лبىزنىڭ تىباباتچىلىگىمىزمۇ شۇ كۈنلەردە ھېچ بىر چەت ئەللەردىن قېلىشىدىغان يېرى يوق... قورىقماڭ، ئوپېراسىيانى مۇشۇ يەردە قىلدۇرىۋېرەيلى؟ كېسەلنى ئېلىپ تاشلايدۇ. ساقىيىپ كېتىسىز. قورقۇنۇچلىق ھېچ نەرسە يوق╗دېيىشكىنىدىن كېيىن، ئوپېراسىيا قىلدۇرۇشقا رازىلىق بەردى.

شۇنىڭ بىلەن ئوپېراسىيامۇ قىلىندى. ئەكرەمژان ئاكا بارغانسېرى ياخشى بولۇشقا باشلىدى. بىراق، ئۇ ئىلگەركى تاماقنىمۇ ياخشى يەيدىغان، ھاراقنىمۇ ياخشى ئىچىدىغان، ئويۇن- تاماشە، ئەيشى- ئىشىرەتنى چېكىدىن ئاشۇرۇپ قىلىدىغان، ھەر قانداق مىكىياننى بىر چوقۇش بىلەن كۆرۈڭەن يەردىلا باسىدىغان غورازلىغىدىن قالغان ئىدى...

лيامان كېسەل زەنژىردە باغلاقلىق تۇرغان بۇقىنىمۇ ژۇگاچلىتىۋېتىدۇ╗دەپ قويۇشىدېكەن؟ تېخى موشۇنىڭدىن بىر نەچچە ئاي ئىلگىرىلا زەنژىردە باغلاقلىق تۇرغان ئاشۇ بۇقا مىسالى ژۈرگەن بۇ بايۋەچچە ئاكىمىز قىشتىن كۆتۈرەم بولۇپ چىققان موزايغا ئوخشاپ قالغان ئىدى...

ئەكرەمژان ئاكىنىڭ ئىلتىماسى بىلەن ماڭا ئەمدى ئادىلژاننىڭ يېنىدا بولۇپ، ئۇ- بۇ ئىشلاردا ئۇنىڭغا ياردەملىشىپ ژۈرۈشكە توغرا كەلدى. مەن كېچە- كۈندۈز دېگۈدەك، ئادىلژان بىلەن بولاتتىم. بۇنىڭدىن ئەكرەمژان ئاكا خۇشال، خاتىرژەم ئىدى. ئۇ كىشىنىڭ يەنە بىر ئىلتىماسى بويىچە مەن лرازىيا ھەدەمنىڭ╗ھالىدىن پات- پات خەۋەر ئېلىپ تۇرۇشىم ھاژەت. نەرسە كېرەكلىكلىرىنى يەتكۈزۈپ، قورا- ژايغا كۆز- قۇلاق بولۇپ ژۈرۈشىممۇ كېرەك ئىدى. شۇڭا مەن بىر كۈن چوڭ ئۆيدىكى ياتاقخانامدا، بىر كۈن ئۇنىڭ كىچىك خوتۇنىنىڭ ئۆيىدىكى ياتاقخانامدا قونىمەن.

بىر كۈنى مېنىڭ ھاياتىمدا ئىلگىرى كېيىن بولمىغان بىر ئىش بولدى.

ئىشتىن قايتىپ كېلىپ، ياتاقخانا ئۆيىمدە رادىوپرېمنىك ئارقىلىق چەت ئەل رادىئو خەۋەرلىرىنى ئاڭلاپ ياتسام، يانچۇق تېلېفونىم ژىرىڭلاپ قالدى.

- ئاللو، - دېدىم تېلېفوننى قۇلىغىمغا يېقىپ.

- قەيسەرژان!- دېگەن ئايال كىشىنىڭ يېقىملىق، شوخ ئاۋازى ئاڭلاندى.

- ئەسسالامۇەلەيكۈم!- دەپ سالام بەردىم.

- ۋاەلەيكۈم ئەسسالام!

- كەچۈرىسىز، سىزنى تونالمىدىم. كىم بولىسىز؟- دەپ سورىدىم.

- تونۇماي قالدىڭىزمۇ؟ بۇ مەنغۇ!

- تونۇش ئاۋاز. بىراق، تونالمىدىم؟

- ھا- ھا- ھا!- دېگەن كۈلكە ئاۋازى كەلدى. - تونۇش ئاۋاز بولسا، نېمىشقا تونۇمايۋاتىسىز؟

- كەچۈرىسىز، ھېچ تونالمىدىم. بۇ كىم؟- تاقەتسىزلىنىپ سورىدىم.

- بۇ مەنغۇ!

- كىم؟

- رازىيا!

- كەچۈرىسىز، رازىيا خېنىم. تونۇماي قاپتىمەن؟

- ھېچ گەپ يوق. ئۆيگە كىرىڭا؟- دېدى-دە، تېلېفوننى ئۆچۈرۈۋەتتى.

лبۇ چىرايلىق خېنىم كەچتە نېمىگە چاقىرىۋاتىدۇ؟ نېمە ئىش چىقىپ قالدېكىنە؟╗دەپ ئويلىدىمدە، رازىيا خېنىمنىڭ ئالدىغا كىرىشكە ئالدىرىدىم...

رازىيا خېنىم مېنى ئادەتتىكىدىن تاشقىرى ئوچۇق- يورۇقلۇق بىلەن قارىشى ئالدى. ئەژايىپ ھۆسنى- ژاماللىق بۇ چوكان مېھماندارچىلىققا بارىدىغاندەك، چىرايلىق ياسىنىۋاپتۇ.

лبىرەر ژايغا بارماقچى ئوخشايدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن چاقىرتقان ئېكەندە؟╗دەپ ئويلىدىم. بىراق، شۇ زامانلا مېنىڭ بۇ ئوي- پەرەزىم ئەكسىچە بولۇپ چىقتى.

- قەيسەرژان، مەرھەمەت، ئىچكىرىگە!- دەپ، ئەژايىپ بىر خۇش- خويلۇق بىلەن مېھمانخانا ئۆيىگە تەكلىپ قىلدى.

يۇمشاق دىۋان بىلەن كرېسلولارنىڭ ئوتتۇرىسىغا قويۇلغان ئەينەك ئۈستەلچىنىڭ ئۈستىنى چىرايلىق ياساپ قويۇپتۇ. ئۇنىڭ ئۈستىدە مېۋە- چېۋە، تاتلىق- تۇرۇملاردىن باشقا بىر تەخسىدە توغرالغان گۆش، قېزىلار، بىر بوتۇلكا كۆن№ياك بىلەن ئىككى تال خرۇستال№ ريۇمكا ھەم ئۈستەلچىنىڭ بىر چېتىدە بىر چەينەك بىلەن ئىككى دانە پىيالە تۇراتتى.

- قېنى، قەيسەرژان، ژۇقۇرىغا ئۆتۈڭ!- دەپ مېنى دىۋانغا ئولتىرىشقا تەكلىپ قىلدى.

ئولتاردىم. ئۆزى ئوڭ تەرىپىمدىكى كرېسلوغا ژايلاشتى.

- تارتىنماڭ، قەيسەرژان، - دەپ رازىيا خېنىم چاي قۇيدى. - قېنى، چاي ئېلىڭ؟- دەپ پىيالىنى سۇندى.

- رەھمەت، - ئۇ سۇنغان پىيالىنى ئالدىم.

- مەن سىزنى نېمىگە چاقىردىم، بىلەمسىز؟- شوخ كۈلكە ئارىلاش كۈلۈمسىرەپ باقتى ماڭا.

- ياق، بىلمەيمەن.

- بۈگۈن مېنىڭ تۇغۇلغان كۈنىم! شۇنىڭ ئۈچۈن تۇغۇلغان كۈنىمنى سىز بىلەن نىشانلاي دەپ چاقىردىم!...

- شۇنداقمۇ؟- ئورنۇمدىن تۇرۇپ كېتىشكە ئازلا قالغىنىمنى ئۆزۈممۇ سەزمەي قالدىم. - ئابلا، بىلمەي قاپتىمەن. بىلگەن بولسام، مۇنداق قۇرۇق قول كىرمەس ئىدىم. سىزگە بىرەر سوغا ئېلىپ كىرەتتىمكەن!

- كىرگىنىڭىزنىڭ ئۆزى مەن ئۈچۈن سوغا!- ئۇ ئەژايىپ بىر يېقىملىق تەبەسسۇم ئەيلىدى.

- تۇغۇلغان كۈنىڭىز مۇبارەك بولسۇن! سىزگە ئۇزاق ئۆمۈر، سالامەتلىك، چەكسىز بەخت تىلەيمەن!

- رەھمەت!- رازىيا خېنىم شۇنداق كۈلۈمسىرىۋېدى، ئىككى مەڭزىدە پەيدا بولغان چىرايلىق زىناقلىرىدىن كېيىن، ئۇ كۆزلىرىمگە تېخىمۇ ئاي پەرىلەردەك كۆرۈندى.

- دېمەك، بۈگۈنكى كۈن ئۇلۇغ كۈن ئېكەندە؟ ئۇ بولسىمۇ، سىزگە ئوخشاش بىر گۈزەل پەرىنىڭ دۇنياغا كەلگەن كۈنى!

- سىز شۇنداق ئويلامسىز؟

- ئەلۋەتتە!

- رەھمەت، - تەبەسسۇم ئەيلىدى رازىيا خېنىم. - كۆپ ئاشۇرۇۋەتتىڭىز؟

- ئاشۇرۇۋەتكەنلىگىم ئەمەس، راست گېپىم!

- گېپىڭىز راست بولسا، قېنى، بوتۇلكىنى ئېچىڭ؟ سىز ئېيتقان ئاشۇ گۈزەل پەرىنىڭ دۇنياغا كەلگەنلىكىنى نىشانلايلى؟...

بوتۇلكىنى ئېچىپ، ئىككى قەدەھكە كۆن№ياك قۇيدۇم.

- قېنى ئەمدى ئۆزىڭىز بىر نەرسە ئېيتمامسىز؟- رازىيا خېنىم قەدەھنى قولىغا ئالدى.

مەنمۇ قەدەھنى قولۇمغا ئېلىپ، رازىيا خېنىمنى تۇغۇلغان كۈنى بىلەن چىرايلىق، شېرىن سۆزلەر ئارقىلىق تەبرىكلەپ، ئۇنىڭ تەڭدىشى يوق گۆزەللىگى ھەققىدە ئېيتىپ، ئۇنىڭ گۆزەللىگى ئالدىدا ئاسماندىكى ئاي بىلەن كۈننىڭ خىژالەت بولىدىغانلىقى مىسالى سۆزلىگەن سۆزلىرىمدىن بەك خۇشال، رازى بولغان بۇ چىرايلىق خېنىم ماڭا شۇنداق بىر سىرلىق، مىننەتدارلىق بىلەن تەبەسسۇم ئەيلىدېكىن، ئۇنىڭ ئوت بولۇپ يېنىۋاتقان كۆزلىرىگە قاراشقا بەرداشلىق بېرەلمەي، نەزەرىمنى قولۇمدىكى قەدەھكە ئاغدۇردۇم.

лپىچاق كاپقا ماڭىدۇ، ئايال كىشى لاپقا╗. بۇ سۆزنى مەن كۆپ قېتىم كىتابلاردىن ئوقۇغانمەن. ھەر قانداق قىز، چوكاننى ئۇنىڭ چىرايلىق، سەتلىكىدىن قەت№ئىي نەزەر، лسىز ئەژايىپ گۈزەل ئېكەنسىز، يېقىملىق ئېكەنسىز، كۆزگە ئىللىق كۆرۈنىدېكەنسىز... كۆزلىرىڭىز نېمە دېگەن چىرايلىق، ئوتتەك يېنىپ تۇرىدۇ. سۆزلىرىڭىز نېمە دېگەن شېرىن، ھەسەلدەك تېتىيدۇ. ئاۋازلىرىڭىز نېمە دېگەن يېقىملىق، ژۈرەكنى تىترىتىدۇ!- دەپ يالغاندىن بولسىمۇ ماختىساڭ، лمەن راستىنىلا شۇنداق ئوخشايمەن╗دەپ قېلىشى تەبىئىي ۋە ساڭا نىسبەتەن ھە دېگەندىكى قوپاللىقىنى بىردىن ئۆزگەرتىشى تۇرغان گەپ...

بىراق، رازىيا خېنىم ئۇنداقلاردىن ئەمەس. ئۇ ھەقىقەتەنمۇ سەرۋىقامەتلىك، ھۆسنى ژاماللىق چوكان ئىدى. بۇنى ئۇنىڭ ئۆزىمۇ ياخشى بىلىدۇ. شۇنىڭ ئۆزىدىمۇ، مېنىڭ ماختاشلىرىم بۇ گۈزەل خېنىمدا باشقىچە بىر تۈرلۈك ئۆزگىرىش پەيدا قىلغاندەك قىلدى... شۇ كۈڭىچە مەن سەزمىگەن، كۆرمىگەن، بىلمىگەن؛ سەزسەممۇ سەزمىگەندەك، كۆرسەممۇ كۆرمىگەندەك، ، بىلسەممۇ بىلمىگەندەك، پەقەتكىنە ھەر ئىككىمىزگىلا مەلۇم پىنھانىي سۆيگۈنى بۈگۈن، مۇشۇنداق پەيتتە ئېچىشنىڭ يولى شۇ ئارقىلىق بولۇشىغا ئىشەنچ ھاسىل قىلغان رازىيا خېنىم مېنىڭ ماختاشلىرىمدىن تولىمۇ خۇشال، رازى بولغان ھالدا قولىدىكى قەدەھنى مېنىڭ قولۇمدىكىگە ژىرىڭڭىدە قىلىپ بىرنى ئۇردىدە، ئۇنىڭدىكى كۆن№ياكنى ئاخىرسىغىچە سۈمۈرۈۋەتتى.

- ئىچمەمسىز قېنى!- دېدى ماڭا.

مەن شۇ ياشقا كەلگۈچە ھاراق- شاراب دېگەن نەرسىلەرنى ئىچىپ كۆرمىگەنلىگىمنى، ئومۇمەن ئىچمەسلىگىمنى ئېيتىۋېدىم، رازىيا خېنىم؛

- ئىچمىگەن بولسىڭىز، ئەمدى بىر قېتىم ئىچىپ قويۇڭ؟- دەپ يېلىنغاندەك بولدى.

نېمە دېيىشىمنى، يە ئىچىش، يە ئىچمەسلىگىمنى بىلمەس ئىدىم. ئىچمەي دېسەم، مەندىن رەنژىپ، خاپا بولىدىغان تۈرى بار. ئىچەي دېسەم، شۇ ياشقا كىرگىچە ئېغىزىمغا ئېلىپ باقمىغان نەرسە بۇ.

- ئەگەر مېنى ھۆرمەت قىلسىڭىز، ئىچىسىز؟ ھۆرمەت قىلمىسىڭىز، ئىچمەي قويۇڭ!- دەپ ئاچچىقلانغاندەك قىلدى.

مېنىڭ رازىيا خېنىمنى رەنژىتىپ، خاپا قىلىپ قويغۇم كەلمەتتى.

- بوپتۇ. ھاياتىمدا ئىچىپ باقمىغان بۇ نەرسىنى سىز ئۈچۈن ئىچسەم ئىچەي!- دېدىمدە، گۈپلا قىلىپ ئىچىۋەتتىم.

كۆن№ياكنىڭ پۇرىغى بىلەن بىللە كانىيىمدىن تارتىپ، ئۈچەي- قارىنلىرىمغىچە كۆيدۈرۈپ كىرگەندەك بولغان بۇ نەرسىدىن سەسكىنىپ، چىرايلىرىمنى پۈرۈشتۈرۈپ كەتكەن بولسام كېرەك، رازىيا خېنىم قاقاخلاپ كۈلگىنىچە؛

- زاكۇسكا قىلىڭ، زاكۇسكا؟- دېدى.

مەن توغىراقلىق گۆشتىن كىچىككىنە بىر كېسىمنى ئېلىپ ئېغىزىمغا سالدىم.

- قانداقكەن؟- دېدى رازىيا خېنىم ئەركىلىگەندەك قىلىپ.

- ئىچى- قارىنىمنى كۆيدۈرۈۋەتكەندەك بولدى، - دېدىم پىيالىدىكى چاينى سۈمۈرۈۋېتىپ.

- ئالدى بىلەن ئىچىڭىزنى كۆيدۈرىدۇ!- دېدى قاقاخلاپ كۈلۈپ.

- ئاندىن كېيىنچۇ؟- دېدىم مەنمۇ ئۇنىڭ كۈلكىسىگە قوشۇلۇپ.

- ئاندىن كېيىن سىزنى خۇش قىلىدۇ.

- خۇش قىلىدىغىنى ياخشى ئېكەن.

- خۇش بولغۇڭىز كېلەمدۇ؟

- ئەلۋەتتە! سىز بىلەن بىللە خۇش بولغۇم كېلىدۇ!

- شۇنداقمۇ؟

- شۇنداق!

- مۇشۇنداق خۇشاللىق كۈنلەردە ئاز- ئازدىن ئىچىپ قويسا، ھېچ زىيىنى يوق بۇنىڭ، - دەپ رازىيا خېنىم سۆزنى باشقا ياققا بۇراۋەتتى.

- سىزنىڭ خوشاللىغىڭىز ئۈچۈن ئىچتىم.

- رەھمەت سىزگە!- رازىيا خېنىم قەدەھلەرنى بۇ قېتىم ئۆزى تولتۇردى.

- قەيسەرژان، مەن سىزنى ھۆرمەت قىلىشىمنى، سىزدىن كۆز ئالماي، سىزگە تىكلىنىپ بېقىشلىرىمنى بىلەمسىز؟- دەپ مۇنايىم باقتى ماڭا.

- ياق، بىلمەيدېكەنمەن، - دېدىم ئۇنىڭ نېمە دېمەكچى ئېكەنلىگىنى بىلىشكە ئالدىراپ.

- سىز، مېنىڭ ھاياتىمدىكى ئەڭ ئەزىز ئادىمىمگە بەك ئوخشايسىز! شۇنىڭ ئۈچۈن سىزگە بەزىدە ئوچۇق، بەزىدە يوشۇرۇن قاراپ تويمايمەن. سىزگە قارىسام، قارىغۇم كېلىپلا تۇرىدۇ...

лتوۋا، بۇ خېنىم نېمە دەۋاتىدۇ؟ بۇ سۆزلەرنى مەن ئۇنىڭغا ئېيتىشىم كېرەك ئېدىغۇ... ئۇ راست سۆزلەۋاتامدۇ ياكى يالغانمۇ؟ رازىيانىڭ مېنىڭ رىزۋاڭۈلۈمگە تولىمۇ ئوخشايدىغانلىغى ھەق. ھەتتا ژۇقارقى لېۋىنىڭ ئۈستىدىكى ئەۋۇ قاپ- قارا مېڭىغىچە رىزۋاڭۈلگە ئوخشايدۇ. ئەمدى مېنىڭ، ئۇنىڭ ئۈچۈن ئەڭ ئەزىز بولغان كىشىسىگە ئوخشىشىم قانداق؟ بۇ يەردە مەن بىلمەيدىغان بىر گەپ بولۇشى مۇمكىن؟... лبىر خوتۇننىڭ ھېيلىسى، قىرىق ئېشەككە ژۈك╗دەپ قويۇشىدېكەن؟... ئۇنىڭ نېمە ئوي- مەقسىتى بار ئېكىن؟ بۇ سۆزلەرنى ئۇ بىكار ئېيتىۋاتقىنى يوق؟╗- شۇ خىل سواللار بىلەن مەن ئۇنىڭغا تىكلىنىپ قاراپ قاپتىمەن.

- قەيسەرژان، نېمە بولدىڭىز؟مېنى بىرىنچى قېتىم كۆرۈۋاتقاندەك قىلىسىزغۇ؟- رازىيا خېنىمنىڭ بۇ سۆزلىرى مېنى ئۇيقۇدىن ئويغۇتىۋەتكەندەك بولدى.

- كەچۈرىسىز، رازىيا خېنىم!

ئۇ كۈلۈپ قويدى.

- مەنمۇ سىزنىڭ ماڭا بىردە ئوچۇق، بىردە يوشۇرۇن مۇشۇنداق بېقىشلىرىڭىزنى، ماڭا تويماي قاراشلىرىڭىزنى بەك ياقتۇرىمەن، ياخشى كۆرىمەن! ماڭا سىز ئەمەس، مەن ئۈچۈن ئەزىز بولغان ئاشۇ ژىگىت قاراۋاتقاندەك قىلىدۇ...

ئۇنىڭ بۇ سۆزلىرىنىڭ قانچىلىك راست، قانچىلىك يالغان ئېكەنلىگىنى بىلەلمەي قالدىم. ئۇنىڭ مەن ئۈچۈن شۇ تاپتا ئانچىمۇ ھاژىتى يوق ئىدى.

- قېنى بولمىسا، بىر- بىرسىمىزگە تويماي، مۇشۇنداق قاراپ- بېقىشلىرىمىز ئۈچۈن ئىچىپ قويايلى!- دەپ قەدەھنى قولىغا ئالدى رازىيا خېنىم.

بىر- بىرسىگە ئۇرۇلغان خرۇستال№ قەدەھلەردىن ئەكس سادالار چىققاندەك بولدى...

قەدەھلەر ئۈچىنچى قېتىم ئۇرۇلدى.

ھاياتىمدا بىرەر قېتىممۇ ئىچىپ كۆرمىگەن بۇ كۆن№ياك دېگەن نەرسە ئەژايىپ ئىچىملىك ئېكەن؟... قانداق ياخشى! ئۆزى سېسىق، ئاچچىق بولغىنى بىلەن يېقىملىق، تاتلىق تەرەپلىرىمۇ بار ئېكەن...

شۇندا مېنىڭ قانلىرىم قىزىپ، ئۆزۈمنى ئەركىن، خاتىرژەم، ئىنتايىن خۇش كەيپىياتتا ھېس قىلىپ، بۇ گۈزەل ئايالنىڭ ئېرىنىڭ خىزمەتكارى ئېكەنلىگىمنى تامامەن ئۇنتۇغان ئىدىم.

رازىيا خېنىم كۆزلىرىمگە ئىلگەركىدىنمۇ چىرايلىق كۆرۈنۈشكە باشلىدى. ئۇنىڭ ياقىسى تۆۋەن ئېلىنغان ئويما ياقىلىق نېپىز ئاق كۆينىگى ۋە كۆڭلەك ئىچىدىكى ئەژايىپ نەرسىلەر... رازىيا خېنىمنى تېخىمۇ گۆزەللەشتۈرۈۋەتكەندەك ئىدى. ئۇنىڭ كۆتۈرۈلۈپ تۇرغان تىرسسىدەڭ، چىرايلىق بىر ژۈپ ئانارى بىردە ئوچۇق- ئاشكارا كۆرۈنسە، بىردە چەت- چۆرىسى كۆرۈنۈپ قالاتتى. ئاشۇ ئىككى ئانارىنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى ئويمان يەرنىڭ ئەژايىپ كۆرۈنۈشى مېنى سېھىرلاپ قويدىمۇ، بىلمەيمەن. ئاشۇ ئويمان يەرگە قارىسام قارىغۇم كېلىپلا تۇراتتى. قاراپ- قاراپ تويماتتىم. ئاشۇ يەرگە بۇرۇنىمنى تىقىپ، ئىنچىكە بۇرۇتىمنى سۈركەپ، سۆيگۈم كېلىپلا تۇراتتى...

شۇندا مەن ئۆزۈمنى ئۇنتۇغان ئىدىم. ھەممە نەرسىنى، ئۆزۈمنىڭ كىملىكىنىمۇ ئۇنتۇغان ئىدىم. نەدە تۇرۇۋاتقانلىغىمنى، كىمنىڭ ئۆيىدە، كىمنىڭ ئالدىدا ئولتىرىۋاتقانلىغىمنىمۇ تامامەن ئىلغا- پەرق قىلالماتتىم.

رازىيا خېنىم مېنىڭ شەھۋانىي ئىستەككە تولۇپ- تاشقان ئاشىقىي- بېقارارلىق بېقىشلىرىمدىن بىر نەرسىنى سەزدىمۇ، بىلمەيمەن. بىر چاغدا ئورنىدىن ئاستا تۇردى. نازۇك قامىتىنى، گۆزەللىگىنى نامايىش قىلغۇسى كەلگەندەك، مېنىڭدىكى شەھۋانىي ئىستەكنى تېخىمۇ ئۇلغايتقۇسى كەلگەندەك، ئالدىمدا ئېلاندەك توغۇنۇپ، ئۇ ياق- بۇ ياققا ماڭغاندەك قىلدى-دە، ئاندىن كەينىگە قايرىلىپ؛

- مەن ھازىر، - دەپ پىسىڭىدە بىرنى كۈلدىدە، ياتاقخانا بۆلمىسىگە كىرىپ كەتتى.

رازىيا خېنىم بۇ خىل نازۇ- كەرەشمە بىلەن مېنى تامامەن سېھىرلاپ، ژۈرىگىمگە بىر پارچە ئوتنى سالغاندەك بولدى. شۇندا ئاشۇ ئوت مەندە ئويغانغان شەھۋانىي ئىستەكنى، كۈچنى، ھېس- تۇيغۇنى نەچچە ھەسسە ئاشۇرۇۋەتكەن ئىدى...

ئۇنىڭ چىقىشىنى تاقەتسىزلىك بىلەن كۈتتىم.

بىر چاغدا رازىيا خېنىم كۈلۈمسىرىگەن ھالدا چىقىپ كەلدى.

- قەيسەرژان، يالغۇز زېرىكىپ قالمىغانسىز؟- دېدى ئەژايىپ بىر يېقىملىق ئاۋازدا.

- ياق، ھەرگىز. مەندە، بولۇپمۇ سىزگە نىسبەتەن زېرىكىش ئەمەس، خۇشتارلىق چەكسىز!

- شۇنداقمۇ؟

- ئەلۋەتتە، شۇنداق! سىزگە ئوخشاش گۈزەل، نازىنىن ژانانغا خۇشتارمەن! بۇ خۇشتارلىقىم سىزنى فازېندىدا بىرىنچى قېتىم كۆرگىنىمدىلا سىز سەزدىڭىزمۇ بىلمەيمەن، سىزنىڭ ماڭا كۈلۈمسىرەپ بېقىشلىرىڭىز قەلبىمدە ئىللىق سېزىم، تۇيغۇلار ئويغاتقان ئىدى؟

- دېمەك، شۇ چاغدىلا ماڭا ئاشىق بولۇپ قالغان ئېكەنسىزدە؟

- شۇنداق دېسىڭىزمۇ مەيلى. ماقۇل! بىراق... - گېلىمگە بىر نەرسە تۈرۈلگەندەك بولدى-دە، ئېغىزىمدىن باشقا سۆز چىقماي قويدى.

- نېمە بىراق؟- ئەركىلەپ سورىدى رازىيا خېنىم.

- سىز بىرەۋنىڭ ئىلىكىدىكى ئايالسىز. ئۇنىڭ ئۈستىگە غوژايىنىمنىڭ ئايالىسىز؟! ئامال يوق... كېلىڭا، يەنە بىرنى ئىچەيلى؟- دەپ قەدەھلەرنى تولتۇردىم.

- ۋاي، قەيسەرژان، سىز ياخشىغۇ؟ باياتىن ئىچكىنى ئۇنىماي، يالۋۇرۇپ ژۈرۈپ ئاران ئىچكۈزىۋېدىم. ياخشى، ياخشى. مەن چەكسىز خۇرسەن!

- سىز ئېيتقاندەك، ئادەمنى خۇش قىلىدىغان ئەژايىپ ياخشى نەرسە ئېكەنغۇ بۇ؟

- ھە، شۇنداق. بۇ ھاياتتا ئادەمنى خۇش قىلىدىغان ياخشى نەرسىلەر كۆپ، ژىگىت!- دەپ ماڭا مەنالىق كۈلۈمسىرەپ باقتى رازىيا خېنىم.

- سىز ئېيتىۋاتقان ھاياتتىكى ياخشى نەرسىلەرنىڭ دەسلەپكىسىنىڭ دېمىنى سىز ئارقىلىق تېتىدىم بۈگۈن؟

- بۇنىڭدىنمۇ ياخشى نەرسىلەرنىڭ تەمىنى تېتىغۇڭىز كېلىدىغاندۇ؟- خېنىم شوخ كۈلۈپ قەدەھلەرنى تولتۇردى...

رازىيا كۆزلىرىمگە تېخىمۇ چىرايلىق بولۇپ كېتىۋاتقاندەك كۆرۈنۈشكە باشلىدى. ياتاقخانا بۆلمىسىگە كىرىپ چىقىپ، باياتىن تۈرۈكلۈك تۇرغان چېچىنى قويۇۋەتكەن ئېكەن، يەلكىسىگە يېيىلىپ چۈشكەن دولقۇنسىمان، پارقىراپ تۇرغان قاپ- قارا چاچلىرى ئۇنىڭ ژىلۋىدارلىغىنى تېخىمۇ ئاشۇرۇپ، مېنى ئۆزىگە تامامەن مەپتۇن قىلىپ ئالغان ئىدى.

лقالماق ئېتى بوغۇز يېمەس، بوغۇز يېسە دوربا تېشەر╗دېگىنىدەك، ھە دېگەندە پۇرىغى سېسىق، ئۆزى ئاچچىق بىلىڭەن كۆن№ياكنىڭ سېسىق پۇرىغى دىمىغىمغا كىرمەس، ئاچچىقلىقى ھېچ بىلىنمەس ئىدى ماڭا. лھاراق- شاراب دېگەن نەرسىلەرنى شۇنىڭ ئۈچۈن ئادەملەر ئىچىدىكەندە، ئۇنىڭغا خۇمار ئېكەندە؟╗دەپ ئويلىدىم ۋە رازىيا خېنىم مېنى ئەمەس، مەن ئۇنى زورلاپ، يەنە بىر قەدەھ ئىچىۋەتتۇق.

مەن ئۆزۈمنى بەك ئەركىن، خاتىرژەم ھېس قىلاتتىم. خوشاللىغىم چەكسىز ئىدى. ئۆزۈمنى بەختىيار سېزەتتىم.

بوتۇلكىنىڭ ئىچىدە تىنچ تۇرغان ئۇ ئىچىملىك، بوتۇلكىدىن چىققاندىن كېيىن، ئادەمنى شىر قىلىۋېتىدىغىنىنى كۆردۈم. سەۋەب، شۇندا مەن ئۆزۈمنى شىردەك ھېس قىلىشقا باشلىغان ئىدىم...

بىر چاغدا رازىيا خېنىم ماگنىتوفوننى ياندۇردى. يېقىملىق مۇز√كا ئاستا ياڭرىدى. ئۇ ئالدىمغا كېلىپ، مېنى تانسىغا تەكلىپ قىلدى. ئورنۇمدىن ئىرغىپ تۇردىمدە، ئۇنىڭ ئالدىغا ئۆتتۈم...

مانا، مېنىڭ قوللىرىم ئۇنىڭ سەل- پەل تولغان ئىنچىكە بەللىرىدە. ئۇنىڭ ئاپئاق، يۇمشاق، ئىسسىق بىلەكلىرى مېنىڭ بوينۇمدا!...

بۇ چىرايلىق خېنىمنىڭ ئۆزىگە يېنىك گىرىم قىلىپ چىققانلىقى كۆرۈنۈپ تۇراتتى. ئادەمنىڭ سۆيگۈسى كېلىپلا تۇرىدىغان نېپىز لەۋلىرىنى سەل- پەل قىزغۇچ قىلىپ بوياپ ئاپتۇ. ئۇنىڭ بەدىنىدىن ئادەمنى مەستخۇش قىلىدىغان ئەژايىپ بىر خۇشبۇي پۇراق گۈپۈلدەپ كېلىپ تۇراتتى.

بۇ گۈزەل، نازىنىن چوكاننىڭ كۆزلىرىدىن مەستانىلىق، ئاشىقلىق نۇرلىرىنى كۆرگەندەك بولدۇم. كۆرگەندەك بولدۇمدە، ئۇنىڭ مۈرىسىدە يېيىلىپ تۇرغان دولقۇنسىمان چاچلىرىدىن، بىردە كۆتۈرۈلۈپ، بىردە چۈشۈپ تۇرغان يېرىم ئوچۇق كۆكرەكلىرىدىن، قىزغۇچ رەڭ ئالغان ئۈزلىرى بىلەن قالىغاچ قانىتىدەك قىيىلغان قاشلىرى ھەم ئۇزۇن كىرپىكلىرى ئاستىدىكى شەھلا كۆزلىرىدىن، ئالىچىدەك لەۋلىرى يوشۇرۇپ تۇرغان سەدەپتەك ئاق، ئۇششاق چىشلىرىدىن شەھۋانىي ھەۋەسىم بىردىن قوزغىلىپ، ئۇنى قاتتىق قۇچاقلاپ، سۆيگۈم تېخىمۇ كېلىپ كەتتى...

مەن خېلىلا ژۈر№ئەتلىك ئىدىم. ھېچ نەرسىنى ئويلىماس ئىدىم. رازىيا خېنىم ئاستا ئاڭلىنىۋاتقان يېقىملىق ناخشا- مۇز√كىغا تەڭكەش قىلغاندەك، مېنىڭ قۇچۇغىم ئىچىدە مىدىرلاپ، تولغۇناتتى. مەن ئۇنى بارغانسېرى ئۆزۈمگە تارتاتتىم. ئۇنىڭ лمانا مەن!╗دەپ تۇرغان ئەمچەكلىرى مەيدەمگە تېگىپ، چاپلاشقانلىرىدا، تومۇرلىرىمدىكى قانلىرىم تېخىمۇ قىزىپ، پۈتۈن بەدىنىمگە ئوت تۇتاشقاندەك بولاتتى...

بىر چاغدا رازىيا خېنىم ئۆزىنى ئۈزىمگە چاپلاپ؛

- قانداق؟- دەپ پىچىرلىدى.

- ئەژايىپ ياخشى!- دېگەن سۆزنى ئارانلا ئېيتتىم.

- مەن سىزگە ياقىمەنمۇ؟- دېدى ئەركىلەپ.

- ياققاندا قانداق. سىزنى بىر كۆرگەندىلا ياقتۇرۇپ قالغان ئىدىم! ئامما، سىزگە بۇنداق يېقىنلىشىشقا ھېچ پېتىنالماي ژۈرەتتىم؟- دېدىم مەنمۇ ئۇنىڭ قۇلىغىغا پىچىرلاپ.

- نېمىشقا؟

- سىزنىڭ ئېرىڭىز بار!

- بار بولسا نېمە بوپتۇ؟

- ئۇنىڭ سېزىپ قېلىشىدىن ئەنسىرەيمەن، قورقىمەن!

- ھېچ ئەنسىرىمەڭ، قورىقماڭ. ئۇنىڭغا سەزدۈرمەيمىز، بىلدۈرمەيمىز!

- شۇندىمۇ بەك ئېھتىيات قىلىشىمىز كېرەك، دەپ ئويلايمەن. سەۋەب، ئۇ ماڭا ئىشىنىدۇ... ئىككىمىزنىڭ بىر- بىرسىمىزنى ياقتۇرۇشىمىزنى، بىر- بىرسىمىزنى ياخشى كۆرۈشىمىزنى ھېچ ئويلىمايدۇ.

- ئۇ قېرى، ماڭا قارىغاندا كوچىدىكى بۇزۇق قىز- خوتۇنلارنى ئەۋزەل كۆرىدۇ!

- سىزگە ئوخشاش گۈزەل، ياش، ئەقىللىق، نازاكەتلىك ئايالى بار تۇرۇپمۇ ئويناش قىلىشىغا ھەيرانمەن؟

- ئۇ قىلغان ئىشنى مەن نېمىشقا قىلمايدېكەنمەن؟

- بۇ سۆزىڭىزگە قوشۇلىمەن.

- ئۇ مېنى خورلاۋاتىدۇ!

- سىزگە بەك ئىچىم ئاغرىيدۇ، سىزنى ئايايمەن.

- مەن ئەمدى ئۇنىڭغا ئوخشاش كوچىدىكى بۇزۇقلار، پاسكىنىلار بىلەن ئەمەس، سىزگە ئوخشاش قىران ژىگىت بىلەن، مېنى ياخشى كۆرىدىغان، سۆيۈدىغان ئاق كۆڭۈل، تازا، پاكىز ژىگىت بىلەن ئويناش قىلىمەن!

- بۇ راست سۆزىڭىزمۇ؟- ئۆز قۇلىغىمغا ئۆزۈم ئىشەنمەي قالدىم.

- ئەلۋەتتە، راست سۆزىم! سىز ماڭا ئىشەنمەمسىز؟

- ئىشىنىمەن!

- قەيسەر، ژېنىم، سىز ماڭا تولىمۇ ياقىسىز!- دەپ رازىيا مېنى چوكۇلداپ سۆيۈپ كەتتى...

مەن ئۇنى باغىرىمغا مەككەم باستىم.

- رازىيا، ژېنىم، تاتلىغىم، چىرايلىقىم مېنىڭ!... بۇ مېنىڭ ئوڭىممۇ يە چۈشىممۇ؟- چەكسىز ھاياژاندىن ئاۋازلىرىم تىترەپ چىقىپ كەتتى.

- چۈشىڭىز ئەمەس، ئوڭىڭىز ژېنىم! مېنىڭ شۇڭقارىم!...

- سىز مېنىڭ ھاياتىم، مېنىڭ خۇشاللىق- شاتلىغىم، مېنىڭ بەختىم!- دەپ، لەۋلىرىگە لەۋلىرىمنى باستىم...

- قەيسەر، ژېنىم، ياتاق ئۆيگە كىرەيلى؟- دېدى تىترەك ئاۋازدا قۇلىغىمغا.

مەن ئۇنى كىچىك بالىنى كۆتەرگەندەك، لىككىدە كۆتۈرۈۋالدىم. رازىيا بوينۇمنى مەككەم قۇچاقلاپ، ئەركىلەپ، نازلىنىپ، قۇلىغىمغا بىر نەرسىلەرنى پىچىرلاپ، شوخ كۈلگەندەك بولدى. ئامما مەن ئۇنىڭ نېمە سۆزلەرنى ئېيتىپ، ئەركىلەۋاتقانلىرىنى چۈشىنەلمەي قالدىم...

شۇنداق قىلىپ، ژۈر№ئەتلىك، ژۈرەكلىك بۇ چىرايلىق خېنىم، شۇ كۈڭىچە ژۈر№ئەتسىز، ژۈرەكسىز بولۇپ كەلگەن، ئامما كەينى- كەينىدىن ئىچىلگەن كۆن№ياكنىڭ تەسىر- كۈچىدىن ئىلگەركى ژۈر№ئەتسىزلىگىنى، ژۈرەكسىزلىگىنى يوقاتقان مېنى ئۆز ئىلكىگە تامامەن ئېلىۋالغاندى.

رازىيا خېنىمنى ياتاق ئۆي بۆلمىسىدىكى كەڭ كروۋاتقا ئەكىرىپ ياتقۇزدۇم.

ئۇ كۆز ئالدىمدىلا ئۈستىدىكى كىيىملىرىنى تېزلىك بىلەن يېشىپ، ئانا تۇغما يالىڭاچ بولۇۋالدى... مېنى كۈتتى...

ئانا تۇغما ھالەتتىكى رازىيانىڭ بىر قولىنى بېشىنىڭ ئاستىغا، بىر قولىنى ئوچۇق كۆكسىنىڭ ئۈستىگە قويغان ھالدا كۈلۈمسىرەپ يېتىشىنىڭ ئۆزى ئەژايىپ گۈزەل ئىدى. ئۇنىڭ بۇ كۆرۈنۈشى، ماھىر رەسسامنىڭ سىزغان تەڭداشسىز ئەسەرىنى كۆز ئالدىڭغا كەلتۈرەتتى. دۇنياغا مەشھۈر رەسساملارنىڭ، قىز- ئاياللارنىڭ يالىڭاچ بەدىنىنىڭ تەڭداشسىز گۆزەللىگىنى نامايىش قىلىش ئىستىكىدە- - ئارزۇسىدا سىزغان شۇ كۆرۈنۈشتىكى تالاي رەسىملىرىنى كۆرگەنمەنۇ، ئامما ئاشۇ گۆزەللىكنى تىرىك ھالدا بىرىنچى قېتىم كۆرۈشۈم ئىدى بۇ. مېنىڭ نەزەرىمدە، كۆكتىكى ئاي، ئاسماندىكى قۇياش مۇشۇ كروۋاتنىڭ ئۈستىگە چۈشكەندەك ئىدى... лپاھ، ئايال كىشىنىڭ شۇ كۆرۈنۈشى بەك گۈزەل ئېكەن؟╗دەپ ئويلاپ قالدىم. лئۇستا رەسسام بولغان بولسام، رازىيانىڭ شۇ قىياپەتتە يېتىشىنى ئۆز ئەينى بويىچە سىزىشقا بارلىق كۈچىمنى، ماھارىتىمنى، تالانت- قابىلىيىتىمنى سەرپ قىلغان بولار ئىدىم. تەڭداشسىز بىر ئەسەر يارىتار ئىدىم!╗دەپ ئارمانمۇ قىلىپ كەتتىم شۇندا.

ھەر قانداق ئەر كىشىنى لال قىلىپ، ئۇنىڭ شەھۋانىي نەپسىنى بىردىن قوزغاۋېتىدىغان رازىيانىڭ يالىڭاچ، قېلىپتا قۇيۇپ چىقارغاندەك چىرايلىق بەدىنى، ئالىقانغا سىغماس كۆكرەكلىرى بىلەن چىرايلىق يوتا- ساغىرلىرى лمانا مەن، مېنى سىلىمامسەن، مىژىغلىمامسەن، سۆيمەمسەن!╗دېگەندەك، كۆزلىرىمگە ئوت بولۇپ كۆرۈندى. كروۋات ئۈستىدە يالىڭاچ ياتقان رازىيانىڭ گۆزەللىگى، ئۇنىڭ بۇ ژىلۋىدارلىغى بىلەن بىرلىشىپ، مېنى ئاشىقىي- بېقارار قىلىپ، شەھۋانىي ئىستەكلىرىمنى، خاھىشلىرىمنى، ئارمانلىرىمنى، ھېس- تۇيغۇلىرىمنى تېخىمۇ بەتتەر ئويغۇتىۋەتكەندەك بولدى...

رازىيانىڭ ئۆزلۈكىدىنلا مېنىڭ كۆز ئالدىمدا كىيىملىرىنى يېشىپ، كروۋاتتا ئانا تۇغما ھالەتتە يالىڭاچ يېتىشىدىن، بۇ گۈزەل ژۇگاننىڭ مۇھەببەتكە، ئەر كىشىنىڭ ئەركىلىتىشلىرى بىلەن سۆيۈشلىرىگە، قۇچاقلاشلىرىغا، ژىنىسى ئىستەك- ھەۋەسىنى قاندۇرۇشىغا زار، تەشنا بولۇپ ژۈرگەنلىگىنى دەررۇ سەزدىم، بىلدىم. سەزگەنلىكىم، بىلگەنلىكىم ئۈچۈن، بۇ چىرايلىق خېنىمنى ھەقىقەتەنمۇ ياقتۇرىدىغانلىغىمنى، ياخشى كۆرۈدىغانلىغىمنى، سۆيۈدىغانلىغىمنى بىلدۈرۈش مەقسىتىدە ئۇنىڭ مەن ئۈچۈن مۇشۇ كۈڭىچە يېپىق بولۇپ كەلگەن قەلب دەرۋازىسىنى ئۆزۈمگە تېخىمۇ ئۇلۇغ ئېچىۋېتىش ئىستىكىدە ئۇنىڭغا مەژنۇنلارچە ئۇزاق تىكلەندىمدە؛

- ئاھ، مېنىڭ چىرايلىقىم، مېنىڭ ئارمىنىم!- دېدىمدە، تېزلىك بىلەن ئۈستى- بېشىمدىكى كىيىملىرىمنى يېشىپ، پېقىرتىپ تاشلاۋەتتىم.

مەنمۇ ئانا تۇغمىدەك يالىڭاچ بولدۇم.

ئۇ ماڭا قىزىقىش بىلەن، ھەۋەس بىلەن باقتى.

- كېلىڭ، ژېنىم؟!- دەپ قۇچۇغىنى ئاچتى.

مەن ئۆزۈمنى ئۇنىڭ ئۈستىگە ئاتتىم...

بىز ئىرماش، چىرماش بولۇپ، بىر تەڭە ئايلاندۇق...

راھەت- پاراغەت قۇچۇغىدا، ئارزۇ- ئىستەكلىرى ئەمەلگە ئاشقان، دۇنىيادىكى ئەڭ بەختلىك ئايال مىسالى ياتقان رازىيا خېنىم كۆكسۈمگە بېشىنى قويغان ھالدا مەيدەمدىكى ژۇڭ- تۈكلەرنى سىلاپ- تارتىپ ئوينىغاچ، ئۈزلىرىمنى سىيپاپ، چوڭقۇر مېھرى- مۇھەببەت بىلەن؛

- قانداق، ياخشى بولدىمۇ؟- دەپ سورىدى ئەركىلەپ.

- ئەژايىپ! ھاياتىمدا مۇنداق لەززەتنى بىرىنچى قېتىم تېتىشىم، ئېلىشىم!- دېدىم.

- ئىلگىرى قىز- ئاياللار بىلەن مۇنداق ئىشنى قىلمىغان ئېدىڭىزمۇ؟

- ياق، قىلىپ كۆرمىگەن ئىدىم. بۇ بىرىنچى قېتىمقىسى!...

رازىيا قاقاخلاپ كۈلۈپ كەتتى.

- نېمە بولدى، نېمىگە كۈلىسىز؟- سورىدىم ھەيران بولۇپ.

- ئاھ، مەن قانداق بەخىتلىكمەن!... مەن مۇنداق دەپ ھېچ ئويلىمىغان ئېكەنمەن...

- رازىيا، تاتلىغىم، نېمىنى ئويلىغان ئېدىڭىز؟- دەپ ئۇنىڭ ئۈزلىرىنى، چاچلىرىنى سىلاپ- سىيپاپ، ئەركىلىتىپ، چوك- چوك قىلىپ بىر نەچچىنى سۆيدۈم.

- دېمەك، سىزگە ئوخشاش سۇمباتلىق، كۈچ- قۇۋۋىتى ئورغۇپ تۇرغان، ئەقىللىق ژىگىتنىڭ قىزلىقىنى مەن ئاپتىمەندە؟... بۇنىڭدىن مەن چەكسىز خۇشال!- دەپ ئۇ مېنى قاتتىق قۇچاقلاپ ئالدى، چوكۇلداپ سۆيۈشكە باشلىدى.

- رازىيا، ژېنىم، بۇ نېمە دېگىنىڭىز؟- دەپ سورىدىم.

- سىزنىڭ قىزلىقىڭىزنى مەن ئاپتىمەن؟ شۇنىڭ ئۈچۈن خۇشالمەن، بەخىتلىكمەن!

- قىزلىق دېگەن قىزلاردىلا بولىدىغان نەرسە ئەمەسمۇ؟

- ژىگىتلەردىمۇ بولىدۇ!

- ئۇ قانداق؟

- ئۇنى بىلمەمسىز؟

- ياق، بىلمەيدېكەنمەن.

- سىز مۇشۇ ياشقا كىرگىچە قىز- ئاياللار بىلەن بىر ئورۇنغا كىرىپ، مۇشۇنداق ئىشنى قىلمىغان ئېكەنسىز؟ مانا بۈگۈن مەن بىلەن بىرىنچى قېتىم قىلدىڭىز. دېمەك، سىزنىڭ قىزلىقىڭىزنى تېخى ئەركەك كۆرمىگەن قىز ئەمەس، ماڭا ئوخشاش ژۇگان ئالدى!- دېدى قاقاخلاپ كۈلۈپ. - شۇنىڭ ئۈچۈن خۇشالمەن!

- شۇنداقمۇ؟

- ھە، شۇنداق، - دەپ ئۇ بۇرۇنىمنى چىمداپ قويۇپ، كىچىك بالىنى ئەركىلەتكەندەك قىلدى. - شۇنىڭ ئۈچۈنكەندە، بايا ئالدىرىماڭ- ئالدىرىماڭ دېگىنىمگە قارىماي، ئۆزىڭىزنى يوقىتىپ قويۇشقا تاسلا قالدىڭىز؟...

- توغرا ئېيتىسىز، بىرىنچى قېتىملىق ئىش بولغاندىن كېيىن، شۇنداق بولغاندۇ؟- ئۇنىڭ ئالدىدا سەل ئوڭايسىزلاندىم.

- ھېچ گەپ ئەمەس، بەك ياخشى بولدى!- رازىيا مېنىڭ ئۈستۈمگە چىقتى. دىڭگاراپ تۇرغان بولۇق، يۇمشاق ئەمچەكلىرىنى مەيدەمگە تەگكۈزۈپ، ئۇ ياق- بۇ ياققا سۈركىگەندەك قىلدى... ئۈزلىرىمنى ئىككى ئالىقىنى بىلەن سىيپاپ، نېپىز لەۋلىرىنى لەۋلىرىمگە باستى... مەن ئۇنى مەككەم قۇچاغلاۋالدىم...

лشۇ كۈڭىچە ساقلاپ كەلگەن лقىزلىقىمنى╗رازىياگە تاپشۇرغىنىم تولىمۇ ياخشى ئىش بوپتىدە؟... بۇ نازىنىن ژانان مېنى تېخىمۇ ياخشى كۆرۈپ كەتتى!... ئۇنى چەكسىز خۇشال قىپتىمەن، رازى قىپتىمەن، چەكسىز بەختكە بۆلەپتىمەن. بۇنى ئۇنىڭ ئۆزى ئېيتىۋاتىدۇ، ژاننى ئالىدىغان تاتلىق قىلىقلىرى، ئادەمنى ئۆزىگە ھەسەلدەك چاپلاۋالىدىغان ناز- خۇلۇقلىرى، ھەرىكەتلىرى بىلەن بىلدۈرۈۋاتىدۇ، كۆرسۈتىۋاتىدۇ!- دېگەن سۆزلەر خىيالىمدىن كەچتى. - توۋا، ھاياتتا مۇنداقمۇ ئىشلار بولىدېكەن؟ شۇ ياشقا كىرگىچە مەن лقىز بالىنىڭ قىزلىقى╗دېگەننى ئاڭلىغانمەن، ئۇنى بىلىمەن. ئامما، лئوغۇل بالىنىڭ قىزلىقى╗دېگەننى ئاڭلىماپتىمەن، ئۇنى بىلمەيدېكەنمەن؟ ھەر ھالدى، بۇ ئىككىسىنىڭ ئارىسىدا ئاسمان، يەر پەرق بار!- شۇندا ئىسمەتژان سولامچىنىڭ داچا ئۆيىدىكى ۋاقىە گۈپلا قىلىپ كۆز ئالدىمغا كەلدى. - تېخى ئانىسىنىڭ سۈتى ئېغىزىدىن كەتمىگەن ياپ- ياش، گۈلدەك چىرايلىق پاك بىر قىزنىڭ قىزلىقىنى ئەكرەمژان بايۋەچچە ئالدى. ئالغاندىمۇ، ئىپلاسلىق يول بىلەن ئالدى!... ╗

مېنىڭ лقىزلىقىمنى╗ئۇنىڭ خوتۇنى ئالدى!...

بۇ ئىككىسىنى سېلىشتۇرۇش ئەسلە مۇمكىن ئەمەس ئىدى.

مەن ھاياتىمدا بىرىنچى قېتىم ئايال زاتى بىلەن تۇغما يالىڭاچ ھالدا قۇچاغلىشىپ، ئىرماش- چىرماش بولۇپ، بىر تەڭە ئايلانغان ھالدا سۆيۈشۈشنىڭ، شۇ خىل سۆيۈشۈش ئارقىلىق يۈرەك تەشنالىقلىرى بىلەن ئوتلۇق ھىسسياتلارنى قاندۇرۇشنىڭ، بېسىشنىڭ قانداق بولۇشىنى، سۆيگۈ- مۇھەببەت شارابىدىن ئۇنىڭ تەمىنى، لەززىتىنى قانداق تېتىش كېرەكلىكىنى ئوبدان بىلگەندەك بولدۇم.

مەن شۇ ياشقا كىرگىچە ھاياتتا مۇشۇنداق لەززەتنىڭ، ھۆزۈر ھالاۋەتنىڭ، ئارامى بەخىشلىكنىڭ، گۆزەللىكنىڭ بولۇشىنى بىلمەس ئىدىم!...

مەن лقىزلىقىمنى╗ تاپشۇرۇش ۋاقتىدا ئۆزۈمنى تامامەن يوقىتىپ قويغان ئىدىم!...

مەن ئەژايىپ شېرىن لەززەتنىڭ، ئارامى بەخىشلىكنىڭ دەرىياسىغا غەرق بولۇپ، ئۆزۈمنى تامامەن ئۇنتۇغان ھالدا ئۆز ئەركىمنى رازىيا خېنىمغا پۈتۈنلەي تاپشۇرۇۋەتكەن ئىدىم!...

ماڭا قارىغاندا، ئازمۇ- كۆپمۇ بىلمەيمەن، ھەر ھالدا ئۆزىگە چۈشلۇق лتەژرىبىگە╗ئېگە رازىيا خېنىم ماڭا شۇ بىرىنچى كۈننىڭ ئۆزىدىلا خېلى نەرسىلەرنى ئۆگەتكەندەك بولدى.

ئىرماش- چىرماش بولۇپ، بىر تەڭە ئايلانغان ئىككىمىز كەڭ كروۋاتتا ئۇ يان- بۇ يان ئۆرۈلەتتۇق. رازىيا ئەركىلەپ، نازلىنىپ، ژاننى ئالىدىغان بىر- بىرسىگە ئوخشىماس ئەژايىپ تاتلىق قىلىق، ھەرىكەتلىرى بىلەن بىردە ئۈستۈمگە چىقىۋالسا، بىردە مەن ئۇنىڭ ئۈستىگە چىقىۋالاتتىم. ئۇنى قانچە قاتتىق قۇچاقلىسام، شۇنچە چاپلىشاتتى. تېخىمۇ قاتتىق قۇچاقلىشىمنى، باغرىمغا بارىنچە مەككەم، قاتتىق بېسىشىمنى ئىستەتتى، خالاتتى، تەكرار- تەكرار سوراتتى. ئاپئاق، تولۇق، سىپ- سىلىق ساغىر- قۇيرۇقلىرىنى توختىماي سىلىشىمنى، قاتتىق مىژىشلىرىمنى ئىڭراپ تۇرۇپ، قايتىلاپ- قايتىلاپ تەلەپ قىلاتتى. ئاستىمدا ئېلاندەك تولغۇنۇپ، ئىڭراتتى. تۇرۇپ- تۇرۇپلا؛

- ھە، مۇشۇنداق... قاتتىق قۇچاقلاڭ، قاتتىق مىژىڭ؟... ماڭا ياخشى، ماڭا ياقىدۇ!... - دەتتى ئىڭراپ تۇرۇپ.

مەن قاتتىق قوللىرىم ئارقىلىق ئۇنىڭ پاختىدەك يۇمشاق، نازۇك، سىلىق بەدەنلىرىنى، قۇيرۇق- ساغىرلىرىنى، تېخى بوۋاقنىڭ ئېغىزى تەگمىگەن ئەمچەكلىرىنى ئاغرىتىپ قويۇشىمدىن ئەنسىرەپ، سىلىق سىيپاپ، مىژىپ- سىقىپ ئويناتتىم. ئۇنىڭ سۆزلىرىدىن، يېنىپ- يېنىپ سوراشلىرىدىن كېيىن، بۇ ھەرىكەتلىرىمنى تېخىمۇ تېزلىتىپ، ئۆزگەرتىپ، قاتتىق- قاتتىق مىژىغلاتتىم. ئۇ كۆزلىرىنى ژۇمۇۋالغان ھالدا تولغىنىپ، نازلىنىپ، ئەركىلەپ، يېقىملىق ئاۋازدا ئىڭراتتى. بىراق، лبولدى قىلىڭ، ئاغىرتىۋەتتىڭىز؟╗دېيىشنىڭ ئورنىغا лمۇشۇنداق، مۇشۇنداق... ئاھ، قانداق ياخشى، قانداق راھەت!... ياشاڭ، ژىگىت، مەن رازى!... ╗دەپ ئىڭراتتى...

باياقى شېرىن مىنۇتلار يەنە قايتىلاندى. بۇ قېتىمقىسى، بىرىنچى قېتىمقىدەك تېزلىك بىلەن ئەمەس، ئۆزۈمنى تۇتۇۋېلىشىم، ئۇنىڭ ئۈستىگە رازىيانىڭ лكۆرسەتمىلىرى╗ بويىچە، ئۇنىڭ ئۆزى بولدى دېگۈچە ئۇزاق داۋام قىلدى...

بۇ قېتىمقىسى ئەژايىپ پەيزە بولدى. ھەر ئىككىمىز چىلىق- چىلىق تەرلەپ كېتىشتۇق.

مەن يېپ- يېنىك بولۇپ قالغان ئىدىم...

رازىيا مېنىڭ ئەرلىك ژاسارىتىمگە قايىل قالدى!

- سىز ھەقىقىي ژىگىت ئېكەنسىز، ھەقىقىي ئەر ئېكەنسىز؟... مەن شۇنچىلىك راھەتلەندىم!- دېدى رازىيا قۇلىغىمغا پىچىرلاپ.

- مەنمۇ شۇنداق راھەتلەندىم، ژېنىم!- دېدىم ئۇنىڭ قۇلىغىغا.

- سىز مېنى راستىنىلا ياخشى كۆرەمسىز، قەيسەر؟- دېدى بىر چاغدا رازىيا ئەركىلەپ.

- ياخشى كۆرىمەن!- دېدىم ئۇنىڭ يۇمشاق، سىلىق يەلكىلىرىنى سىلاپ تۇرۇپ. - سىلەر ئەمەتژان ئاكامنىڭ فازېندىسىغا چىققىنىڭلاردا، مەن ئۇنىڭ ئوغۇلىنى مەشىقلەندۈرىۋاتقىنىمدا، بىزنىڭ ئويۇنىمىزنى كۆرۈپ، تاماشە قىلدىڭلار، راستمۇ؟ بىلەمىسىز، شۇ چاغدا سىزنىڭ كۆزىڭىز بىلەن مېنىڭ كۆزىم چېلىقىشقاندا، ژۈرىگىمگە بىر پارچە ئوت تۇتاشقاندەك بولغان ئىدى.

- ئېسىمدا. شۇ چاغدا مەن سىزنىڭ ئەژايىپ سپورچى، كارتېس ژىگىت ئېكەنلىگىڭىزنى كۆرۈپ، سىزنىڭ كېلىشكەن قامىتىڭىز بىلەن سۇمباتىڭىزغا ئاشىق بولۇپ قالغان ئىدىم.

- راستىنلىمۇ؟- ئۇنىڭ ئاھۇ كۆزلىرىگە تىك باقتىم.

- ھە، راست گېپىم.

- بىلەمسىز، رازىيا، ئەشۇنىڭدىن كېيىن سىز خىيالىمدىن چىقماس بولدىڭىز؟ سىزنى كۆرگۈم كېلەتتى، سېغىناتتىم.

- سىزنىڭ ژۈرىگىڭىزگە تۇتاشقان ئوت مېنىڭمۇ قەلبىمدە يانغان ئىدى، - دېدى ئۇ.

- بۇ ھاياتتا ئەژايىپ ئىشلار بولۇدېكەن! سىزنىڭ ئېرىڭىزنىڭ مۇھاپىزەتچىسى ھەم شوفېرى بولۇپ قېلىشىمنى كىم ئويلىغان دەيسىز؟

- غوژايىننىڭ سىزنى ئۆزىگە مۇھاپىزەتچى ھەم شوفېر قىلىپ ئېلىشىنىڭ تەشەببۇسكارى كىم دەپ ئويلايسىز؟

- ئۇ تەرىپى ماڭا نامەلۇم؟

- ئۇنىڭ تەشەبۇسكارى سىزنىڭ قوينىڭىزدا ياتقان رازىيا خېنىمىڭىز!...

- شۇنداقمۇ؟- ھەيران بولۇپ، ئۇنىڭ سۆزىنى بۆلۈۋەتتىم.

- ھە، شۇنداق!- دېدى مەغرۇرلۇق بىلەن رازىيا.

- رەھمەت سىزگە، مېنىڭ ئەقىللىق چىرايلىقىم!- دەپ ئۇنى قاتتىق قۇچاقلاپ، بىر نەچچىنى سۆيدۈم.

- بىر كۈنى غوژايىن ئۆزىگە ئوخشاش بىر پۇلدار بايۋەچچىنى بىرلىرىنىڭ پىچاقلاپ كەتكەنلىكىنى، ئۇ ئادەمنىڭ ئۆلگەنلىكىنى ئېيتىپ قالدى، - دەپ باشلىدى سۆزىنى رازىيا. - بۇ سۆزنى ئاڭلاپ مەن ئۇنىڭغا лھازىر زامان يامان. ئادەمنىڭ قۇشقاچ قاتارلىق قىممىتى قالمىدى. ئاقچا ئۈچۈن ئادەملەر ھەر بالا ئىشلارغا بارىدۇ. ئاللانىڭ ئۆزى лساقلانساڭ، ساقلايمەن╗ دېگەن ئېكەن. سىزنىڭ بۇ تاشكەنتتىكى باي، پۇلدار ئادەم ئېكەنلىگىڭىزنى ھەممە بىلىشىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۆزىڭىزنى قورغايدىغان ياخشى بىر مۇھاپىزەتچىنى يېنىڭىزدا تۇتۇشىڭىز كېرەك؟╗دېۋىدىم، ئۇ خۇشال بولۇپ كەتتى.

- رازىيا، سەن ئەقىللىق خوتۇنسەندە؟ كۆردۈڭمۇ، مەن مۇشۇ تەرىپىنى ئويلىماپتىمەن. بولمىسا، مەن بىلەن ئۈزەڭگە سوقۇشتۇرۇپ ژۈرگەن بىر نەچچە بايۋەچچىلەرنىڭ يېنىدا بىردىن مۇھاپىزەتچىلىرى بار ئېكەنلىگىنى بىلىمەن، كۆرۈپ ژۈرىمەن. شۇنى بىلىپ، كۆرۈپ ژۈرۈپ مەن ئەخمەقنىڭ مۇشۇ كۈڭىچە ئۆزۈمنى قورغايدىغان بىر مۇھاپىزەتچى تۇتماي ژۈرگىنىمنى قارا؟ يارايسەن خوتۇن، ئەقىلىڭگە بارىكاللا!- دەپ مېنى ماختىغاندەك قىلدى.

- лياماننى ئېيتماي، ياخشى يوق╗، دېگەن ئېكەن. ئەگەر ھەر قانداق بىر ژايدا ئىككى- ئۈچى سىزنى ئوتتۇرىغا ئېلىۋېلىپ، مونۇ يوغان قارىنىڭىزغا پىچاقنى تەڭلەپ تۇرسۇنچۇ، شۇ چاغدا كۆرىسىز ئۆزىڭىزنىڭ قانچىلىك بايۋەچچە ئېكەنلىگىڭىزنى؟- دېۋىدىم، چۆچۈپ كەتتى.

- ناھايىتى توغرا گەپ قىلدىڭ، خوتۇن. ئاشۇ پىچاقنى پورسلا قىلىپ تىقىۋەتسە، ئىشنىڭ تۈگىگىنى شۇ دەۋەر.

- ئۇ چاغدا شۇنچە مال- دۇنىيارىڭىزمۇ، ياش، چىرايلىق خوتۇنىڭىزمۇ قالىدۇ!

- ۋاي خوتۇن، ئۇنداق گەپ قىلما؟ ئۇ كۈندىن ئاللانىڭ ئۆزى ساقلىسۇن؟!- دەپ تېخىمۇ بەتتەر قورقۇپ كەتتى.

- شۇنىڭ ئۈچۈن ئېيتىۋاتىمەن بۇ سۆزلەرنى سىزگە؟ лساقلىقتا خورلۇق يوق╗دېگەن ئېكەن، - دېدىم.

- مۇھاپىزەتچىلىككىمۇ كۆرۈڭەن ئادەم يارىمايدۇ دېگىن؟

- ئەلۋەتتە. سىزنى قورغاش ئۈچۈن ئۆزىنى ئۆلۈمگە تىكىدىغان ژىگىت كېرەك!

- ئۇ دېگىنىڭ توغرا. مۇھاپىزەتچى دېگەننىڭ قانداق بولۇشىنى كىنولاردىن كۆرۈپ ژۈرىمىزغۇ؟ ئۇنداق ژىگىت ھېچ كىمدىن، ھېچ نەرسىدىن، ھەتتا ئۆلۈمدىنمۇ قورىقمايدىغان ژۈرەكلىك بولۇشى كېرەك دېگىنە؟- دېۋىدى، مەن ئۇنىڭغا؛

- ھە، شۇنداق ژىگىتتىن بىرنى تېپىشىڭىز كېرەك! يېنىدا مۇھاپىزەتچىلىرى بار بايۋەچچىلەردىن سوراپ، بىلىپ كۆرمەمسىز؟- دېۋىدىم، ئۇ؛

- ياق، بۇنى ئۇلاردىن سوراشقا قەت№ئىي بولمايدۇ. - دېدى.

- ئۇنداق بولسا، ئۆزىڭىز تېپىڭ. مىللىونلاپ ئاقچا تېپىشنى بىلىسىزۇ، مۇھاپىزەتچى تېپىشنى بىلمەمسىز؟- دېدىم ئەتتەي.

- تېپىش كېرەك، دەررۇ تېپىش كېرەك!- دەپ ئويلىنىشقا باشلىدى.

- ئۇلارنىڭ ستاۋكىلىرىمۇ ژۇقۇرى بولۇشى كېرەك؟- دېدىم.

- گەپ ئاقچىدا ئەمەس، خوتۇن. ستاۋكىسى قانچە بولسا، مەيلىدى، بېرەتتىم. بىراق، سېنىڭ بىلەن مەن ئويلىغاندەك بولسىلا بولاتتى.

- دوست- بۇرادەرلىرىڭىزدىن سوراشتۇرۇپ تاپمامسىز. مېنىڭچە، سىزنىڭ مۇھاپىزەتچىڭىز سپورتتا چىنىققان يەنى بوكسېر، كاراتېس بولۇشى كېرەك.

- بەك ئەقىللىق خوتۇنسەندە، ماڭا بۈگۈن ئەژايىپ ياخشى مەسلىھەت بېرىۋاتىسەن؟

- سىز مېنىڭ ئېرىم بولغىنىڭىزدىن كېيىن، سىزگە مەسلىھەت بەرمەي، كىمگە بېرىشىم كېرەك؟ سىز ئامان بولسىڭىز، مەنمۇ ئامان. سىزنىڭ دۆلىتىڭىزدە باياشايات ياشايمەن دېگەن سۆز... - دېگەڭە ئوخشاش گەپلەرنى قىلدىم.

شۇنىڭ بىلەن ئارىدىن بىر نەچچە كۈن ئۆتۈپ، يەنە مۇشۇ ھەقتە سورىدىم.

- نەچچە كۈندىن بۇ يانقى ئوي- خىيالىم شۇنىڭدىلا بولۇۋاتىدۇ، خوتۇن. - دېدى ئۇ. - كۆڭلۈمگە ياققىدەك بىرسى تېپىلمايۋاتىدۇ قارا. تونۇش- بىلىشلەر بىر نەچچە سپورتچى ژىگىتلەرنى كۆرسەتتى. بەرسىمۇ كۆڭلۈمگە ياقمىدى. ئۇلارنىڭ سەن ئېيتقان ستاۋكىسىنىمۇ سوراپ، بىلدىم. ئايلىقى مىڭ دوللاردىن ژۇقۇرى ئېكەن. مېنىڭ كۆڭلۈمدىكىدەك ژىگىت بولسا، مېنى قورغىسا، ئاىلەمنى قورغىسا ئايلىقىنى ئىككى ھەسسە ئاشۇرۇپ تۆلەتتىم!- دېگەن گەپنى قىلدى.

شۇنىڭدىن كېيىنلا مەن سىز توغرىلىق سۆز ئاچتىم.

- مەنمۇ نەچچە كۈندىن بېرى شۇنىلا ئويلاپ ژۈرىۋاتىمەن، - دېدىم. - ئېسىڭىزدىمۇ، ئەمەتژاننىڭ فازېندىسىدىكى ھېلىقى ئالمۇتىلىق كاراتېس ئۇيغۇر بالا؟ ئۆزىڭىز نەچچە قېتىم ئېيتتىڭىزغۇ، ئەمەتژاننىڭ ئوغۇلى ئەلىشېرنى چېمپىون قىلىپ چىقاردا دەپ.

- ھە، توغرا. ئەلىشېرنى چېمپىون قىلىپ تەربىيىلەپ چىققانلىقىنى ساڭا نەچچە قېتىم ئېيتقانمەن، - دېدى.

- ئاشۇ بالا ھازىر نەدە؟ ئالمۇتىغا كەتتىمۇ ياكى مۇشۇ تاشكەنتتىمۇ؟- دەپ سورىدىم.

- ئەمەتژاننىڭ فازېندىسىدا ئېكەن. ئۆتكەندە فازېندىغا چىققاندا شۇ يەردە كۆرگەنمەن. ئۇ بالا مۇھەمەت ئاكىنىڭ ئالمۇتىدىكى تۇققۇنىنىڭ بالىسى ئېكەنغۇ؟ ئۆزى ماشىنىمۇ ھايدايدېكەن. ئەمەتژاننىڭ فازېندىسىدىكى بارلىق ئىشلىرىنى دېگۈدەك مۇھەمەت ئاكا بىلەن شۇ بالا ئىشلەۋېتىپتۇ ھازىر، دېمەسمۇ...

- قەيسەر، ئىشىنەمسىز، شۇ سۆزنى ئاڭلاپ شۇنچىلىك خۇشال بولۇپ كەتتىم. سىزنى كۆرىدىغان بولدۇم دەپ، ئۈمۈتلەندىم. غوژايىنغا ئېيتتىم؛

- ئاشۇ بالا بولمامدۇ؟

- ۋاھ، بولغاندا قانداق!- دەپ غوژايىن پېشانىسىگە بىرنى ئۇردىدە، ئورنىدىن تۇرۇپ كەتتى. - مەن ئەخمەقنى قارا، ئالدىمدا ژۈرگەن تۆگىنى كۆرمەي، تۆگە مىنىۋېلىپ تۆگە ئىزدەپ ژۈرۈپتىمەن. ياشا، خوتۇن، ئەقىلىڭگە بارىكاللا! بولدى، تاپتىم. ماڭا كېرىگىمۇ ئاشۇنداق ژىگىتنىڭ ئۆزى! ئەژايىپ كاراتېس ژىگىت. مەن دېگەن ئۈچ- تۆرتىنى كۆز ژۇمۇپ- ئاچقىچە ئۇرۇپ ياتقۇزۇۋېتىدۇ. ئەگەر ئۇ ژىگىتنىلا ئۆزۈمگە مۇھاپىزەتچى قىلىۋالسام، ھېچ نەرسىدىن قورىقماي، ئىشەشلىك ژۈرۈۋېرىمەن. ئاىلەمدىنمۇ، سىلەردىنمۇ خاتىرژەم بولىمەن!... - دەپ سايراپ كەتتى.

- تېخى ئۇ بالا نېمە دەيدۇ؟- دېۋىدىم، ئۇ؛

- ئەمەتژانغا ئەتىلا ئېيتىمەن. ئەمەتژاندىن، مۇھەمەت ئاكىدىن سورايمەن. ئۇلار مېنىڭ سۆزىمنى يەردە قويمايدۇ، دەپ ئويلايمەن.

- كۆپ ئالدىرىمىسىلا، غوژايىن. ئۇ بالا ماقۇل دېسىغۇ ياخشى، ئەگەر ياق دەپ قالسىچۇ؟ شۇ تەرەپلىرىنىمۇ ئويلاش كېرەك؟

- مېنىڭچە ياق دېمەيدۇ. ستاۋكىسىنى ئىككى ھەسسە قىلىپ تۆلەيمەن. بەرىبىر فازېندىدىمۇ ژۈرۈپتىغۇ، مېنىڭچە كېلىشىدۇ؟- دېدى.

- قەيسەر، سىزنى غوژايىن ئۆزىگە مۇھاپىزەتچى ھەم شوفېر قىلىپ يېنىغا ئېلىۋېلىشى شۇنداق بولغان، - دەپ رازىيا ماڭا كۈلۈمسىرەپ باقتى.

- رەھمەت سىزگە، مېنىڭ چىرايلىقىم، مېنىڭ ئەقىللىغىم!- دېدىمدە، ئۇنى باغرىمغا قاتتىق باستىم.

بىز قايتىدىنلا ئىرماش- چىرماش بولۇپ، ياڭلىۋاشتىن يەنە بىر تەڭە ئايلاندۇق...

رازىيا خېنىم ئىككىمىز ئەر- خوتۇنلاردەك بىللە ژۇيۇنۇپ، چايقىنىپ چىقىپ، ئىچ كىيىملىرىمىز بىلەنلا دىۋاندا يانمۇ- يان ئولتىرىپ، چاي ئىچكەچ پاراڭلاشتۇق.

- رازىيا، ژېنىم، مەن سىزدىن بىر نەرسىنى سوراپ، بىلمەكچى ئىدىم؟- دېدىم، مېنى قىزىقتۇرىدىغان نەرسىنى بىلمەكچى بولۇپ.

- سوراڭ، مېنىڭ شۇڭقارىم!

- سىزنى خاپا قىلىپ قويۇمەنمېكىن، دەپ قورقۇمەن.

- سىز ئادەملەر تۈگۈل، چۈمۈلىنى رەنژىتىپ، خاپا قىلىدىغان ژىگىت ئەمەسسىز. سىزنىڭ ئەژايىپ ئىنسان ئېكەنلىگىڭىزنى ھەممە بىلىدۇ. شۇڭا سىزنى ھەممە بەك ھۆرمەتلىشىدۇ. سىزنىڭ ئالىي ژاناپ پەزىلەتلىرىڭىزگە ئۆزۈم ھەيران قالىمەن. سىزگە ھەۋەس قىلىمەن، ژېنىم!

- كۆپ ماختاۋەتتىڭىز. ئادەتتىكى بىر ئۇيغۇر ژىگىتىمەن، خالاس.

- ياق، سىز ھېچ كىمگە ئوخشىمايسىز. سىزدە ھېچ كىمگە ئوخشىماس خىسلەتلەر كۆپ. سىز ئارقىلىق مەن ئۇيغۇر خەلقىنىمۇ ياخشى كۆرۈپ قالدىم. ئۇيغۇرلارنىڭ سىزگە ئوخشاش ئەژايىپ زور ژىگىتلىرىنىڭ بارلىقىنى مانا ئەمدى تېخىمۇ ياخشى بىلدىم، كۆردۈم!

- رەھمەت، مېنىڭ چىرايلىقىم، مېنىڭ ئەقىللىغىم!- دەپ ئۇنى قاتتىق قۇچاقلىدىم.

- نېمە سورىماقچى ئېدىڭىز، قەدىرلىكىم؟- دەپ كۆزلىرىمگە تەلمۈردى رازىيا.

- دېمەك، كېلىشتۇق، سىز مەندىن رەنژىمەيسىز، خاپا بولمايسىزغۇ؟- دەپ يەنە بىر قېتىم سوراۋالدىم.

- ياق، سىزدىن ھېچ قاچاندا رەنژىمەيمەن، خاپا بولمايمەن، مېنىڭ تاتلىق شۇڭقارىم!- دەپ كۈلۈمسىرىگەن ھالدا مۈرەمگە بېشىنى قويدى.

- سىز گۆزەللىكتە، ئەقىل- پاراسەتتە تەڭدىشى يوق بىر پەرىزات. شۇنداق بىر نازاكەتلىك، لاتاپەتلىك، يېتۈك ئەقىل- ئىدرەكلىك قىزنىڭ ئۆز يېشىدىن ئىككى ھەسسە چوڭ، يوغان قورساق، تاقىر باش، سەت بىر ئادەمنىڭ ئايالى بولۇپ قالغىنىغا، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئىككىنچى خوتۇنى بولۇپ قالغىنىغا ھەيرانمەن!...

رازىيا ئۇلۇغ- كىچىك ئۇھ دەپ ئېغىر نەپەس ئالدى. شۇان ئۇنىڭ كۈلۈپ، چاقناپ تۇرغان كۆزلىرىدە لۆممە ياش پەيدا بولدى.

- مەنمۇ سىزگە ئوخشاش ئۆزۈمگە ياراشقان سۇمباتلىق، ئەقىل- پاراسەتلىك، ژاسارەتلىك ژىگىتنىڭ ئايالى بولۇشىنى، ئۇنىڭدىن چىرايلىق، ئەقىللىق پەرزەنتلەر كۆرۈشنى ئارزۇ قىلاتتىم، ئارمان قىلاتتىم. ئەپسۇس، بۇ تەڭشەلمىگەن دۇنىيادا كۆپىنچە ۋاقىتتا ئارزۇ- ئارمانلىرىڭىز ئەمەلگە ئاشماي، بۇ ھاياتتىن بىر ئۆمۈر ھەسرەت چېكىپ ئۆتىدىغان كۈنلەر نۇرغۇن بولىدېكەن...

رازىيانىڭ بۇ سۆزلىرى شۇ كېچە، شۇ ساات، شۇ مىنۇتلاردا مەن ئۈچۈن تامامەن ئۇنتۇلغان خاتىرىلىرىمنى گۈپلا قىلىپ ئويىمغا كەلتۈردى، كۆز ئالدىمغا كەلتۈردى...

رازىيانىڭ چەكسىز ھەسرەت، ئەلەم بىلەن ئېيتقان ھېكايىسىنى دىققەت بىلەن تىڭشىدىم.

ئەكرەمژان بايۋەچچە رازىيانى بىر كۆرۈپلا، ئۇنىڭغا ئاشىقىي- بېقارار بولغان ئېكەن. بۇنداق ئاشىقىي- بېقارارلىق كۆپىنچە ۋاقىتتا مال- دۇنىيانىڭ، بايلىقنىڭ كۆپلۈكىدىن ئۆزىدىن- ئۆزى پەيدا بولۇشىنى ئىككىنىڭ بىرسى يوققا چىقىرالمىسا كېرەك؟ ئۆزىگە ئەمەس، بايلىقىغا ئىشەڭەن ئەكرەمژان بايۋەچچە лئۆلسەممۇ، تىرىلسەممۇ ئۇنى ئىككىنچى خوتۇنلۇققا ئالىمەن. ئۇنىڭدىن ئاقچا ئايىمايمەن. ئۇنى ماڭا كەلتۈرۈشنىڭ، ماڭا خوتۇن بولۇشىنىڭ يولىنى تېپىڭلار!╗دەپ ، ياش ئاغىنىلىرىدىن ئىككىسىگە ئېيتىپتۇ. ئاقچا ئۈچۈن ۋىژدانىنى ساتىدىغان، ھارام نىيىتىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇشى ئۈچۈن ئاللاھدىنمۇ قورىقماي، پەسكەشلىك، ئىپلاسلىق ئىشلارغا بارىدىغان ئەبلەخ ئادەملەرنىڭ ئويلاپ تاپمايدىغىنى يوق ئېكەن. ئاشۇ بۇرادەرلىرى رازىيا بىلەن سۆزلىشىپ كۆرسە، قىز يېقىن كېلەر ئەمەس. ژەرەندەك سەكىرەپ قىچىپتۇ.

شۇنداق كۈنلەرنىڭ بىرسىدە رازىيا ئۆزىدىن تۆرت- بەش ياش چوڭ ئەكرەمژان ئىسىملىك ئېگىز بويلۇق، سۇمباتلىق ژىگىت بىلەن تونۇشۇپ قالدى. ئۇ ژىگىت ئۆزىنىڭ رازىياگە ئاشىق ئېكەنلىگىنى، ئۇنى سۆيىدىغانلىغىنى ئېيتىپ، مۇھەببەت ئىزھار قىلدى. رازىيا ئۆزىگە ئاشىقىي- بېقارار بولۇپ ژۈرگەن بۇ ژىگىتنىڭ مۇھەببىتىنى قوبۇل قىلدى. ئۇلار بىر ئايچە ئاشىق- مەشۇقلاردەك ژۈرۈشتى. ئۆزىنى چوڭ بىر رېستوراننىڭ غوژايىنى، دەپ تونۇشتۇرغان ئۇ ژىگىت رازىيانى ئاشۇ رېستورانغا بىر نەچچە قېتىم ئاپىرىپ، راسا مېھمان قىلدى. رېستوران كۈتكۈچىلىرى ئۇ ژىگىتنى лۋاي غوژايىن دېسە، ۋاي غوژايىن╗ دەپ، ئۇنىڭ ئەتراپىدا پەرۋانە بولۇشاتتى.

ئاشىق ژىگىت ئەكرەمژان قىزنىڭ ئۇنىمىغىنىغا قارىماي قىممەت باھالىق كىيىم- كېچەكلەرنى، زىبۇ- زىنەتلەرنى سوغا قىلاتتى. رازىيانىڭ نەزىرىدە، ئەكرەمژان تولىمۇ سىلىق- سىپايە، مەدەنىيەتلىك، گەپ- سۆزلىرى ژايىدا، خۇش چاقچاق ژىگىت ئىدى. лمۇنداق ژىگىتگە ئايال بولساڭ، نېمە ئارمان╗دەپ ئويلاتتى رازىيا.

بىر كۈنى ئۇ ژىگىت رازىيانى ئاشۇ رېستورانغا كەچكە پەيت ئېلىپ باردى. ئۇلار ئۇزاق ئولتىرىشتى. رازىيانىڭ ئۇنىمىغىنىغا قويماي، زورلاپ كۆن№ياك ئىچكۈزدى. ھەر ئىككىسى خېلىلا قىزىپ قېلىشتى. ساات ئونلاردا قايتىشتى. ماشىنىدا كېلىۋېتىپ ژىگىت قىزغا شۇنداق دېدى؛

- رازىيا، بۈگۈن مەن سىزنى مۇشۇ تاپتا ئېلىپ قاچتىم!

- ۋاي ئۆلەي، نېمە دەۋاتىسىز؟- دەپ چۆچۈپ كەتتى رازىيا.

- راست گېپىم. مەن ھەممە ئىشنى ئورۇنلاشتۇرۇپ قويدۇم. ھازىر بىر تۇققۇنىمىزنىڭ ئۆيىگە بارىمىز. نىكاھ قىلىدىغان موللاممۇ شۇ يەردە!- دېدى ژىگىت قەت№ئىي تۈردە.

- ئەگەر مېنى راستىنىلا ياخشى كۆرسىڭىز، توي قىلىپ قوشۇلمايمىزمۇ؟- دەپ يېلىنىشقا باشلىدى قىز.

- توينى قىلىمىز. سىز ئويلىغاندىن نەچچە ھەسسە ئاشۇرۇپ توي ئۆتكۈزىمىز. بۈگۈن مېنىڭ ئۆيلۈنىشىم شەرت! بىزنىڭ نېكاھىمىز بۈگۈن قىيىلىشى كېرەك!- دېدى ژىگىت.

- نېمىگە بۇنچىلىك ئالدىراش؟- دېدى قىز ژىگىتنى بۇ قارارىدىن ياندۇرۇشقا تىرىشىپ.

- ئۇنى سىزگە كېيىن ئېيتىپ بېرىمەن. بۈگۈن ۋاقتى ئەمەس!...

خۇللاس، شۇنىڭ بىلەن ئۇ ژىگىت رازىيانى بىر ئۆيگە ئېلىپ كەلدى. ئۆي ئىگىسى ئايال лقەدىمىڭىز ياراشسۇن، مۇبارەك بولسۇن!╗دەپ قىزنىڭ بېشىغا رومال سېلىپ قويدى.

نىكاھ ئوقۇلۇشنىڭ ئالدىدا ژىگىت قىزغا شۇنداق دېدى؛

- رازىيا، موللام سىزنى زورلاپ ئېلىپ كەلگەن بولۇشىڭىز مۇمكىن، دەپ نېھاكنى ئوقۇغىنى ئۇنىمايۋاتىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن سىز лئەكرەمژانغا ئۆز رازىلىقىم بىلەن تەگدىم╗ دېگەن مەنادا تىل خەت يېزىپ بېرىشىڭىزنى سوراۋاتىدۇ؟- دەپ يالۋۇرۇپ تۇرۇۋالدى.

رازىيا ئۆزىنىڭ ئەكرەمژاننى ياخشى كۆرىدىغانلىقىنى ۋە ئۇنىڭ ھالال ژۈپتى بولۇشقا رازى ئېكەنلىگىنى بىلدۈرگەن تىل خەت يېزىپ بەردى.

شۇنىڭ بىلەن نېكاھمۇ ئوقۇلدى. ئىش پۈتتى. مېھمانلار بىلەن ئۆي ئېگىلىرىمۇ ئۇلارغا ئۆينى ئوڭچە- چوڭچە قالدۇرۇپ كېتىشتى. ياتاقخانا بۆلمىسىدىكى كروۋاتنىڭ بىر چېتىدە، شەيتاننىڭ ۋەس- ۋەسىگە كىرىپ، قىلىپ قويغان بۇ ئىشىدىن پۇشايمان قىلىپ، خىيال سۈرۈپ ئورتارغان رازىيا ئېرىنىڭ كىرىشىنى كۈتتى.

بىر چاغدا ياش ئەكرەمژان ئەمەس، قېرى ئەكرەمژان بايۋەچچە خۇشال كىرىپ كەلدى. ئۇنى كۆرگەن قىز؛

- ۋاي، ئەكرەمژان ئاكا، بۇ يەرگە نېمىگە كىرىۋاتىسىز؟- دېدى-دە، چۆچۈپ- قورقۇپ ئورنىدىن تۇرۇپ كەتتى.

- نېمىگە كىرىۋاتىسىز دېگىنىڭىز نېمىسى؟ ھازىر نېكاھلاپ ئالغان ئايالىم بولغان سىزنىڭ يېنىڭىزغا كىرىۋاتىمەن!...

- نېمە؟!- چانىغىدىن چىقىپ كەتكۈدەك چەكچەرەپ كەتتى قىزنىڭ كۆزلىرى.

- ھە، ئەمدى سىز مېنىڭ ھالال ژۈپتىم، نېكاھلىق ئايالىم! موللامنىڭ ئوقۇغان نېكاھسىدا лئەسقەرژاننىڭ ئوغۇلى ئەكرەمژانغا ئىككى دۇنيا ھالال ژۈپتىلىككە ئۆز رازىلىقىڭىز بىلەن تەگدىڭىزمۇ؟╗دەپ سورىغىنىدا، лھە، تەگدىم!╗دەپ ئېيتتىڭىزغۇ؟ ۋەسسالام، ئىش پۈتتى، مېنىڭ چىرايلىقىم!... تېخى лئەكرەمژانغا ئۆز رازىلىقىم بىلەن تەگدىم!╗دەپ يېزىپ بەرگەن تىل خېتىڭىزمۇ بار مېنىڭدە؟...

رازىيا شۇ چاغدىلا ئۆزىنىڭ ئالدانغانلىقىنى، ئالدامچى مەككارنىڭ تورىغا چۈشكەنلىكىنى بىراقلا بىلگەن ئىدى، خالاس.

بۇ خورلۇققا، بۇ ھاقارەتكە، بۇ ئازابقا چىدىماي بېچارە قىز ھۆكۈرەپ ژىغلاۋەتتى...

شۇنداق قىلىپ، ئەكرەمژان بايۋەچچە ئاقچىنىڭ كۈچى بىلەن قويغان بۇ سەھنە ئويۇنىدىن كېيىن، قولىنى قانچە ئۇزۇتۇپمۇ يەتكۈزەلمىگەن گۈلنى ئاسانلا ئۈزۈپ ئاپتۇ.

شۇنداق قىلىپ، گۆزەللىكتە خېلى- خېلى قىزلارنى ئالدىغا ئۆتكۈزمەيدىغان، ئەقىل- پاراسەتتىمۇ ئۈستۈن تۇرىدىغان ياش، چىرايلىق قىز رازىيا ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ ئىككىنچى خوتۇنى بولۇپ قالغان ئېكەن!...

- سىزگە ئاشىقىي- بېقارار بولۇپ، ئاشۇنداق يوللار بىلەن سىزنى قولغا چۈشۈرۈۋالغان بۇ بايۋەچچىنىڭ سىزگە ئوخشاش ياش، گۈزەل، ئەقىللىق ئايالى بار تۇرغۇلۇقمۇ، كوچىغا قاراپ ژۈرگىنىگە ھەيرانمەن؟- دېدىم رازىيانىڭ ژۇقۇرىدىكى ھېكايىسىنى ئاڭلىغىنىمدىن كېيىن.

- ئۇ ئەزەلدىن بۇزۇق، خوتۇنغا تويمايدىغان ئادەم، - دېدى رازىيا. - مەن ئۇنىڭ نەلەردە ئوتلاپ، نەلەردە سۇلاپ ژۈرگەنلىرىنى بىلىمەن. بىراق، بۇ ھەقتە سۆز قىلغۇم كەلمەيدۇ. بىلەمسىز، ئۇنىڭ يېنىدا يېتىشتىن ژىرگىنىمەن!...

بۇ دۇنىيادا نېمە دېگەن پەسكەش، ئەبلەخ ئادەملەر بار، ھە؟ ئاللاھ ئەزىز ياراتقان بەندىلەرنىڭ تەغىرى بىلەن ئويناش، ئۇلارنى نابۇت قىلىش، بىر ئۆمۈر ھەسرەت چەكتۈرۈپ، ئاھ ئۇرغۇزۇش بۇنداق ئادەملەر ئۈچۈن ھېچ گەپ ئەمەس ئېكەندە؟ ياق، بۇ بەرىبىر ھېساپلىق دۇنيا! ھەممە نەرسىنىڭ سورىغى بار، ھېساۋى بار؟!...

- قەيسەر، ئالتۇنۇم، مەن بۈگۈن قايتىدىن تۇغۇلغاندەك بولدۇم، - رازىيانىڭ بۇ سۆزلىرى خىياللىرىم ژىپىنى ئۈزۈۋەتتى. - مەن سىزگە ئوخشاش ژىگىتنىڭ مۇھەببىتىگە ئېرىشكەنلىكىمدىن بەخىتلىكمەن، چەكسىز خۇشالمەن!...

شۇندا مەن ئۇنىڭ ئويناق كۆزلىرىدىن مۇھەببەت ئۇچقۇنلىرىنى، يالقۇنلىرىنى ئوچۇق- ئاشكارا كۆرگەندەك بولدۇم. ئۇنىڭ مۇھەببەتكە زار قەلبىدىكى ئۇچقۇننى يالقۇنغا ئايلاندۇرغانلىقىمدىن، ئۇنىڭ ئەر كىشىنىڭ ئەركىلىتىشلىرى بىلەن سۆيۈشلىرىگە خۇمارلىقىنى باستۇرغانلىقىمدىن، ئۇنىڭ ژىنىسى ئىستىگىنى، خاھىشىنى، شەھۋانىي ھەۋەس، تەشنالىقىنى قاندۇرغانلىقىمدىن رازى ئىدىم، خۇشال ئىدىم.

قايسى بىر كىتابتىن ئوقۇغان تۆۋەندىكى مونۇ بىر مىسرالار قۇلىغىم تۈۋىدە قوڭغۇراقتەك ژىرىڭلىغاندەك بولدى؛

ئەر- ئاياللاردا باردۇر ئىككى نەپىس،

بىرسى ئۈستىدە، بىرسى ئاستىدادۇر.

ئۇنى قاناەتلەندۈرۈپ تۇرماسلىق،

بىلىڭكى، ھەر كىم ئۈچۈن گۇناھتۇر.

شۇڭا مەن، شۇ ساات، شۇ مىنۇتلاردا مۇھەببەتكە زار رازىيا ئىككىمىزنىڭ ئارزۇ- تىلەكلىرىمىز ئەمەلگە ئاشقان شۇ ئىشنى قىلغانلىقىمىز، ئاللانىڭ ئالدىدا چوڭ گۇناھ دەپ ھېسابلىمىدىم. سەۋەب، مۇھەببەتتە ئالدانغان، ئالدىنىپ خورلانغان، خورلىنىش شۇ كۈڭىچە داۋاملىشىۋاتقان، سۆيگۈ- مۇھەببەتتىن كۆڭلى سۇ ئىچمىگەن، قانچە پاراۋەن تۇرمۇشتا ياشىشىدىن قەت№ئىي نەزەر، كۈنلىرى ھەسرەت چېكىش، ئاھ ئۇرۇش بىلەن ئۆتۈۋاتقان ئاللانىڭ بىر ئاژىز بەندىسىنىڭ يېرىم، سۇنۇق كۆڭلىنى ئېلىۋاتقانلىغىم، ئۇنىڭ ئىستەك- خاھىشلىرىنى ئورۇنلاپ، رازى قىلىۋاتقانلىغىم، ئۇنى خۇشاللىققا چۆمدۈرىۋاتقانلىغىم مەن ئۈچۈن ھېچ گۇناھ دەپ ئويلىمىدىم. شۇڭا مەن بۇ يولغا قەدەم باسقان ئىدىم...

رازىيانىڭ ژۇقۇرىدىكى ھېكايىسىدىن كېيىن، مەۋلۇدە توغرىسىدا ساۇنادىكى ئىشلارنى ئېيتىپ بېرىۋېدىم، رازىيا ئۈچۈن مەن تېخىمۇ قەدىرلىك، ئەزىز، پەرىشتە سۈپەت ژىگىتكە ئايلاندىم.

- ھازىرغىچە ئۇ قىزغا ياردەم بېرىۋاتامسىز؟- دەپ سورىدى مېنىڭ ھېكايەمدىن قاتتىق تەسىرلەڭەن رازىيا.

- ھە، ئەلۋەتتە. ئەر كىشى دېگەن بىر سۆزلەش كېرەك، ۋەدىدە تۇرۇش كېرەك! ئۇ قىزنىڭ ئوقۇشىنى پۈتۈرىشىگە ئاز قالدى. قولىغا دىپلومىنى ئالغاندىن كېيىن، ئۆزۈم ئۇنى ئەنژانغا، ئاتا- ئانىسىنىڭ يېنىغا ئەۋەتىۋېتىمەن!

- ۋاي، قەيسەر ژېنىم! نېمە دېگەن ئېسىل، بېباھا ژىگىتسىز؟ بۇ دۇنىيادا سىزگە ئوخشاش ئالىيژاناپ ئىنسانلارنىڭمۇ بولۇشىغا ھەيرانمەن؟

- ياخشى ئىنسانلارمۇ كۆپ، يامان ئىنسانلارمۇ كۆپ، مېنىڭ چىرايلىقىم!

- مەن سىزگە قايىلمەن، ياشاڭ! مەن سىزنى بىر كۆرۈشتىلا ئاشىق بولغانلىقىم بىكار ئەمەس ئېكەن؟- دەپ ئۇ مېنىڭ بوينۇمغا ئېسىلدى...

مەن رازىيانىڭ ئەقىلنى لال قىلىدىغان ئاھۇ كۆزلىرىدىكى چاقنىغان چەكسىز مۇھەببەتنىڭ نۇرلىرىنى، پۈتۈن ۋۇژۇدىدىن تۆكۈلۈپ تۇرغان سەمىمىيلىك بىلەن مېھرىۋانلىقنى، مۇلايىملىق ھەم لاتاپەتنى ئوچۇق كۆرگەچ، ئۇنىڭغا تېخىمۇ ئىمراقلىغىم كېلىپ، باغرىمغا مەككەم باستىم...

ئۇ ئەركىلەتتى، نازلىناتتى، پىچىرلاتتى، ئىڭراتتى، شوخ كۈلەتتى. مەن ئۆز ئىشقى- مۇھەببىتىمنى بىلدۈرۈش ئۈچۈن ئۇنى چىڭ قۇچاقلاپ، ئوتتەك قىزىق، نېپىز لەۋلىرىگە لەۋلىرىمنى باساتتىم. بىر- بىرسىگە چۈپلەشكەن لەۋلەرنى بىردە ئۇ، بىردە مەن ئۇزاق شوراتتۇق...

مەن رازىيانىڭ ماڭا بولغان، شۇ كۈڭىچە پىنھانىي، بۈگۈن ئوچۇق- ئاشكارا بولغان ئوتلۇق مۇھەببىتىدىن ھۆزۈرلىنىپ، لەززەت دەرىياسىغا شۇڭغۇپ كىرىپ كېتەتتىم!

مەن ئۆز غوژايىنىمنىڭ ئايالى بولغان رازىيا خېنىم بىلەن ئەمەس، مېنىڭ بىرىنچى مۇھەببىتىم، ئەزىزىم، قىممەتلىكىم، ھازىر مەندىن تولىمۇ ژىراقتىكى رىزۋاڭۈل بىلەن مۇھەببەت دەرىياسىدا ئۈزۈپ ژۈرگەندەك ھېس قىلاتتىم ئۆزۈمنى...

رازىيا بەزەن ماڭا رىزۋاڭۈل بولۇپ كۆرۈنەتتى... رىزۋاڭۈلنىڭ ژۇقارقى لېۋىنىڭ ئۈستىدىكى ئۆزىگە بەك ياراشقان چىرايلىق، قاپ- قارا مېڭىغا سۆيۈپ تويماتتىم!

ئۇ ماڭا ئەركىلەتتى. مەن ئۇنى ئەركىلىتەتتىم... بۇ خان سارايلىرىدەك كەڭ- تاشا، قىممەت باھالىق ژىھازلار بىلەن تولغان ئۆيلەردە بىز ئىككىمىزدىن باشقا ھېچ كىم بولمىسىمۇ، بىر- بىرسىمىزنىڭ قۇلىغىغا پىچىرلاپ سۆزلىشەتتۇق. بىر- بىرسىمىزنى سۆيۈپ تويماتتۇق.

بۇ كېچىنى رازىيا ئىككىمىز قىپ- يالىڭاچ بولۇۋېلىپ، ئىرمىشىپ- چىرمىشىپ، ئوت بولۇپ يانغان ژىنىسى ئىستىگىمىزنى، شەھۋانىي نەپسىمىزنى بولۇشىچە قاندۇرۇپ، بۇ ھاياتنىڭ لەززىتىدىن راھەتلىنىپ ئاتقۇزدۇق. تاڭ ئاتقىچە ئۇخلىماي، ئىشقىي- مەھەببەتنىڭ پەيزىنى سۈردۇق.

شۇنىڭ بىلەن كۈنلەر خۇشال، خوراملىقتا ئۆتۈشكە باشلىدى.

شۇ كۈڭىچە ئالتۇن قەپەس ئىچىدىكى سايرىماي، سايرىغۇسى كەلمەي، دائىم بېشىنى ساڭگىلىتىپ تۇرىدىغان بۇلبۇل ئاشۇ قەپەستىن بىر ياخشىنىڭ سەۋەۋى بىلەن ئۇچۇپ چىقىپ كەتتى!...

شۇ كۈڭىچە دەرد- ئەلىمىنى سىرتىغا چىقىرالماي ھەسرەت چېكىپ، ئىچىدىن ئاھ ئۇرۇپ، قەلبەن ئازابلىنىپ ژۈرگەن رازىيانىڭ تاشقى قىياپىتىدە، ئىچكى دۇنىياسىدا چوڭ ئۆزگىرىش يۈز بەردى!...

شۇ كۈڭىچە رازىيا قانچە ھۆسنى- ژاماللىق بولسىمۇ، بەرىبىر چىرايى سولغۇن ئىدى...

شۇ كۈڭىچە رازىيانىڭ كىشىلەر بىلەن ئوچۇق- يورۇق سۆزلىشىپ، مۇڭداشقۇسى، قاقاخلاپ كۈلگۈسى كەلمەتتى. كەم گەپ ئىدى...

بۈگۈنكى رازىيانىڭ تۈنۈگۈنكى رازىياگە ئوخشىماس كۆپ تەرەپلىرىنى بىردىن بايقىدىم.

رازىيانىڭ سولغۇن چىرايى كۈندىن- كۈڭە گۈلدەك ئېچىلىپ، ھۆسنىگە ھۆسن قوشۇلغاندەك بولدى. كەم گەپ، دائىم خىيال سۈرۈپ ژۈرىدىغان رازىيا توختىماي سۆزلەيدىغان، شاراخلاپ كۈلۈپ، ئۆزىنى بەختىيار ھېس قىلىشقا باشلىدى.

مەن رازىيانى، رازىيا مېنى كۆرۈشى بىلەن، ھەر ئىككىمىزدە شۇ زامان بىردىن ئويغىنىدىغان، ئويغىنىش بىلەن تەڭ چاك- چاك بولۇپ كېتىدىغان شەھۋانىي نەپسىمىزنى قاندۇرۇشقا ئالدىرايدىغان بولۇپ قالدۇق.

بىز ھەر كۈنى بولمىسىمۇ، ئىككى- ئۈچ كۈندە بىر قېتىم كېچىلىك ژەننەتنىڭ ھۆزۈرىنى كۆرۈپ، پەيزىسىنى سۈرۈشكە ئۈگۈنىپ قالغان ئېدۇق...

ھەر قانداق ئەر كىشىنىڭ قىزىقىشىنى قوزغاپ، ھەۋەسىنى كەلتۈرۈپ، شەھۋانىي نەپسىنى ئويغىتىدىغان رازىيانىڭ گۆزەللىگىگە گۆزەللىك قوشۇلغاندەك، ئۇنىڭ سىلىق، يېقىملىق ئاۋازى تېخىمۇ مۇنايىملىشىپ كەتكەندەك، ئەركىلەپ، نازلانغاندەك قىلغان ھەرىكەتلىرى، سىرلىق بېقىشلىرى ئىلگەركىدىنمۇ تاتلىق بولۇپ كەتكەندەك سېزىلەتتى ماڭا.

كېسەلچان بولۇپ، ئوپېراسىيا قىلىنغان ئەكرەمژان بايۋەچچىنىڭ پات- پاتلا ئاغىرىقخانىلاردا ئايلاپ يېتىشلىرى بىلەن ئاغىرىقخانىدىن چىققاندىن كېيىنمۇ كىچىك خوتۇنىنىڭ ئۆيىدە ئەمەس، چوڭ خوتۇنىنىڭ، بالا- ژاقىلىرىنىڭ يېنىدا كۆپرەك بولۇشى رازىيا ئۈچۈنمۇ، مەن ئۈچۈنمۇ بەك ياخشى ئىدى.

بايۋەچچىنىڭ ياش، چىرايلىق كىچىك خوتۇنىنىڭ ئەڭ مۇھىم ھاژىتىدىن ئۇنىڭ خىزمەتكارى تولۇپ- تاشقان كۈچ- غەيرىتىنى ئايىماي چىقىپ كەلمەكتە ئىدى!...

شۇنداق قىلىپ، خېلى- خېلىسىنىڭ قولى يەتمەي، قوينىغا سېلىشى ئارمانغا ئايلانغان رازىيا خېنىم ئارمانى بارۇ، بىراق دەرمانى يوق غوژايىننىڭ كۆرۈنۈشتىكى ھەقىقىي ھالال ژۈپتى بولغىنى بىلەن، ئارمانىمۇ بار، دەرمانىمۇ بار خىزمەتكارنىڭ ھۆزۈرىنى كۆرىدىغان، پەيزىسىنى سۈرىدىغان، ئۇزاق كېچىلەرنى راھەت قۇچۇغىدا ئاتقۇزىدىغان يوتقان ئىچىدىكى ئايالىغا ئايلىنىپ قالغان ئىدى.

رازىيا خېنىم ئۈچۈن نېكاھلىق قېرى، ھېچ نەرسىگە يارىماس بولۇپ قالغان كېسەلچان ئېرىدىن كۆرە، نېكاھسىز ياش خىزمەتكار ئارتۇق ئىدى، قەدىرلىك ئىدى، ئەزىز ئىدى!...

شۇ كۈنلەردە، كۆرۈنۈشتە مەندەك بەختلىك ژىگىت يوق ئىدى. لېكىن، مەن ئارامىمنى يوقاتتىم، قەلبەن ئازابقا ئۇچرىغان ئىدىم.

ئۆزۈمنى بەختلىك ھېس قىلىشىم، تۇغۇلۇپ ئۆسكەن ئانا ۋەتىنى ژىراقتا قالغان، ياقا ژۇتلاردا سەرسان- سەرگەندانلىقتا مۇساپىر بولۇپ ژۈرگەن بىر ژىتىمەكنىڭ تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردىكى بىرسى ئىشەنسە، بىرسى ئىشەنمەيدىغان شاھ ھاياتىم ئىدى!

ئارامىمنى يوقىتىپ، قەلبەن ئازابقا ئۇچىرغانلىغىم، تۇز كورلىغىم، ئاش ئاتقانغا مۇشت ئاتقانلىقىم، ئۆزۈم تۇز- دەم تارتىپ كېلىۋاتقان ئاق دەستىخانغا تۈكۈرگەنلىكىم ئىدى!...

مەن ئىشنىڭ مۇنداق بولۇپ كېتىشىنى ھېچ ئويلىمىغان، تەسەۋۋۇرمۇ قىلالماس ئىدىم. رازىيا خېنىمنى ياخشى كۆرۈپ قالغانلىقىم بىر ئۆزەمگىلا مەلۇم بولغانلىقتىن، بۇ ياخشى كۆرۈش، ياقتۇرۇپ قېلىش مەڭگۈ سىر بويىچە ژۈرىگىمدىلا قالىدۇ، ئۇنى ئاشكارىلاش ھېچ مۇمكىن ئەمەس، دەپ ئويلاتتىم ھەم شۇنداق دەپ ھېساپلاتتىم.

ئامما، ئويلاش باشقا ئېكەنۇ، ئەمەلگە ئاشىدىغان، ئاشمايدىغان ئىش باشقا ئېكەن!

پۈتۈن ۋۇژۇدىمدا تولۇپ- تاشقان ياشلىقنىڭ ئوتلۇق ھارارىتى بىلەن كۈچ- قۇدرىتىگە، ژىنىسى ئىستەككە تولغان شەھۋانىي نەپىسنى قاندۇرۇشقا رازىيا خېنىم زورلاپ ئىچكۈزگەن، ھاياتىمدا بىرىنچى قېتىم ئېغىزىمغا ئالغان ئاشۇ بىر نەچچە قەدەھ كۆن№ياك بىر پارچە ئوت بولۇپ تۇتاشقاندەك بولدى-دە، ئۇنىڭدىن كېيىن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم ئېگە بولالماي قالغان ئىدىم...

ئەكرەمژان ئاكا مېنى بەك ياخشى كۆرەتتى، ئىززەتلەتتى، قەدىرلەتتى. ماڭا تولىمۇ ئىشىنەتتى. مەۋلۇدە قىزنى مەن بىلەن كۆرگىنىدە، лياشاڭ ئۇكام، گۈزەل، ئەقىللىق قىزنى تېپىپسىز. ئۇ قىز سىزنى بەك ياخشى كۆرۈدېكەن!... مەن سىزگە قايىل. مەۋلۇدە ئوقۇشنى تامام قىلسۇن. شۇنىڭدىن كېيىن تويۇڭلارنى ئۆزۈم ئۆتكۈزۈپ بېرىمەن. تويۇڭلاردا سىلەرگە ئىككى ياكى بولمىسا ئۈچ خانىلىق ئۆينىڭ ئاچقۇچىنى سوغا قىلىمەن!╗دېگەڭە ئوخشاش سۆزلەرنى دائىم قىلاتتى. مەۋلۇدە قىزنى مەن ئۇنىڭغا лژۈرۈۋاتقان قىزىم╗، دەپ يالغان ئېيتقان ئىدىم.

ئەكرەمژان ئاكا ھالال بىلەن ھارامنى، ئەخلاق بىلەن ئەخلاقسىزلىقنى، ياخشىلىق بىلەن يامانلىقنى، ئىزگۈلىك بىلەن رەزىللىكنى، سادىقلىق بىلەن ساختىلىقنى، ۋاپادارلىق بىلەن خىيانەتكارلىقنى ياخشى پەرق قىلالايدىغان مېنى، ئۆزىنىڭ كىچىك خوتۇنىغا كۆز قىسىپ، قانات سۆرەيدۇ دەپ، ھەرگىز ئويلىماتتى. ئويلاش بۇ ياقتا تۇرسۇن، تەسەۋۋۇرمۇ قىلالماتتى. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ ئاخىرقى ۋاقىتلاردا ماڭا پات- پاتلا؛ лھەدىڭىز يالغۇز قالدى. بۈگۈن شۇ ئۆيگە بېرىڭ، يالغۇز قورقىدۇ╗دەپ، مېنى كىچىك خوتۇنىنىڭ ئۆيىگە ئەۋەتىۋېتەتتى. قوتاندىكى يالغۇز قوزىنىڭ يېنىغا بۆرىنى سولاپ قويغانلىقىنى بىلمەس ئىدى!

ھازىر نېمە بولدى؟

مەن ئۇ ئادەمگە خىيانەت قىلدىم!...

лغۇنژۇن كۆز قىسمىسا، بۇقا زەنژىرنى ئۈزمەيدۇ╗دەپ قويۇشىدېكەن ئادەملەر! ئەگەر ئاشۇ غۇنژۇن كۆز قىسمىغان بولسا، باغلاقتىكى بۇقا زەنژىرنى ھېچ قاچاندا ئۈزمىگەن بولار ئىدى!... بۇ يەردە كىم ئەيىپلىك؟ غۇنژۇن ئەيىپلىكمۇ ياكى بۇقا ئەيىپلىكمۇ؟ ياكى بولمىسا، ئاشۇ غۇنژۇننىڭ ئىگىسى ئەيىپلىكمۇ؟

مېنىڭچە، غۇنژۇنمۇ ئەيىپلىك ئەمەس، بۇقىمۇ ئەيپلىك ئەمەس! ئەيىبنىڭ ھەممىسى غۇنژۇننىڭ ئېگىسىدە؟!

ئەگەر ئۇ ئاشىقىي- بېقارار بولۇپ، ناھايىتى ئۇستىلىق، مەككارلىق بىلەن، ئۇنىڭ كۆز يېشىدىنمۇ، ئاھۇ- زارىدىنمۇ قورىقماي قولغا چۈشەرگەن ئاشۇ غۇنژۇننى بۇ قەدەر خورلىمىغان بولسا، ئۆيدىكى بۇ پاك، تازا، ھالال غۇنژىندىن تالا- تۈزدىكى лئوتنىڭ ئۇچىنى يەپ، سۇنىڭ سۈزۈگىنى ئىچىپ╗ ژۈرگەن، كۆرۈڭەن ئادەم مىنىپ، يېغىر قىلىۋەتكەن غۇنژۇنلارنى ئەزىز كۆرمىگەن بولسا، ئۆيدىكى غۇنژۇننىڭ ھاژىتىدىن ۋاقتى- ۋاقتىدا چىقىپ تۇرغان بولسا، غۇنژۇن بۇقىغا كۆز قىسمىغان، بۇ ئىشلار بولمىغان بولار ئىدى، دەپ ئويلايمەن...

ھاياتىدا ياخشى كۆرگەن ئادىمى ئارمان بولۇپ قالغان، دوستلىرىغا ئوخشاش ئۆز خىلى، ئۆز تەڭتۇشى بىلەن بىللە بولالمىغان، بىر ياستۇققا باش قويالمىغان، ھەم باياشايات ھاياتتا ھەم خورلۇق ۋە ھاقارەتتە ياشاۋاتقان، ئەركىن ژۈرۈشتىن، يېرىم، سۇنۇق كۆڭلىنى خۇشال- خوراملىقتا، ئازادىلىكتە كۆتۈرۈشتىن مەھرۇم قەپەستىكى قۇشقا ئايلانغان، ياشلىقى، ياشلىقتىكى ئىستەك- ئارزۇلىرى ئەمەلگە ئاشماي، كۇمپەي- كۇم بولغان، بەزى كېچىلەردە ژىنىسى ئىستەك- تەشنالىقى چاكىلداپ كېتىپ، ئۇزاق كېچىلەرنى ئارامسىزلىقتا، ئۇيقۇسىزلىقتا ئاھ ئۇرۇش، ھەسرەت چېكىشلەر بىلەن ئاتقۇزۇپ كېلىۋاتقان شۇ غۇنژۇن ياخشى كۆرۈپ قالغان، ياقتۇرۇپ قالغان بۇقىغا كۆز قىسماي، كىم كۆز قىسسۇن؟!

بوتۇلكىنىڭ ئىچىدە تىنچ تۇرغىنى بىلەن، ئۇنىڭ ئىچىدىن چىققاندان كېيىن كۈچىنى كۆرسۈتىدىغان، قورقانچاقنى باتۇر، ژۈر№ئەتسىزنى ژۈر№ئەتلىك قىلىۋېتىدىغان، قارىغۇنىڭ كۆزىنى ئېچىۋېتىدىغان، گاداينى باي، ژۇگاچ- مۆمۈننى شوخ، ئۇيالچاقنى خىر قىلىۋېتىدىغان، قىسقىسى، ئىنساننىڭ ئىنسانىيلىغىنى يوقىتىدىغان ئاشۇ نەرسىنىڭ ئۆزى ئاچچىق بولغىنى بىلەن лكۈچ- قۇدرىتى╗ تاتلىق بولغانلىقتىن بولسا كېرەك، ئۆز كارامىتىنى كۆرسەتتى!...

باغلاقتا تۇرغان بۇقا بىر سىلكىنىش بىلەن، ئۆزىنى ئۇنتۇغان ھالدا، زەنژىرنى ئۈزۈپ تاشلىدى!...

خوش، شۇنىڭ بىلەن بۇ يەردە كىم ئەيىپلىك؟

غۇنژۇن ئەيىپلىكمۇ، بۇقا ئەيىپلىكمۇ ياكى غۇنژۇننىڭ ئىگىسى ئەيىپلىكمۇ؟

بۇنىڭدىن ئۆزىڭىز خۇلاسە چىقىرىڭ؟!

كىمنى ئەيىبلەيسىز؛غۇنژۇننىمۇ، بۇقىنىمۇ ياكى غۇنژۇننىڭ ئېگىسىنىمۇ؟ ئىختىيار ئۆزىڭىزدە!

بىر كۈنى رازىيا ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدا شۇنداق سۆز باشلىنىپ قالدى.

- قەيسەر ژېنىم، سىزنىڭ ھېچ نەرسىدىن، ھېچ كىمدىن قورىقماس باتۇر ژىگىت ئېكەنلىگىڭىزنى، سىزنىڭ ئۆتكەندە ئادىلژاننىڭ قارىنىغا پىچاق تەڭلەپ، ئۇ بالىنى قورقۇتۇپ، ئاقچا تەلەپ قىلغان ئۈچ خۇلىگاننىڭ كۆز ژۇمۇپ ئاچقىچە ئېغزى- بۇرۇنىنى قانغا بۇلغاۋەتكەنلىگىڭىزنى، ئۇنىڭدىن كېيىن ئادىلژاننىڭ بازاردىكى ئىدارىسىگە كىرگەن باش كېسەر ئىككى رېكېتېرنىڭ قانداق ژاژىسىنى بەرگەنلىكىڭىزنى خوژايىن ماڭا ئېغزى- ئاغزىغا تەگمەي سۆزلەپ بەرگەن ئىدى، - دەپ باشلىدى سۆزىنى رازىيا. - ئاشۇ سۆزلەرنى ئاڭلاپ مەن سىزگە تېخىمۇ ئاشىق بولۇپ كەتكەن ئىدىم. سىزنىڭ مۇھەببىتىڭىزگە ئېرىشىشنى ئارمان قىلىپ، مۇشۇ كۈنلەرنى كېچە- كۈندۈز ئاللاھدىن تىلىگەن ئىدىم!

- ئاشۇ تىلەكلىرىڭىز، ئارزۇ- ئارمانلىرىڭىز ئاللانىڭ قۇلىغىغا يېتىپتۇ مانا! ئىككىمىز ئەر- خوتۇنلاردەك بىر ياستۇققا باش قويدۇق. مەنمۇ مۇشۇ كۈنلەرنى ئارمان قىلغان ئىدىم، - دېدىم.

- قەيسەر، سىز ئەژايىپ ژىگىتسىز! سىزنىڭ مۇھەببىتىڭىزگە ئېرىشكەنلىكىمدىن چەكسىز بەخىتلىكمەن!... بىلەمسىز، مەن سىزنىڭ ئۆزىڭىزگە قانچىلىك ئاشىق بولسام، سىزنىڭ ئادەمنى ئېرىتىۋېتىدىغان شېرىن سۆزلىرىڭىزگە شۇنچىلىك تەشنامەن؟ سىز يازغۇچى بولىدىغان ژىگىت ئېكەنسىز؟ ئۆتكەندە ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخى ھەققىدە ئېيتىپ بەرگەنلىرىڭىزنى ئاڭلاپ ھەيران قالدىم. ئۇنداق سۆزلەرنى مەن بىرىنچى قېتىم ئاڭلىشىم ئىدى. ئەگەر سىز ئىشقىي- مۇھەببەت ھەققىدە كىتاب يازسىڭىز، مۇھەببەتكە زار ياشلار ئىزدەپ ژۈرۈپ ئوقۇيدىغان كىتاب بولاتتى؟

- سىز شۇنداق ئويلامسىز، مېنىڭ ئەقىللىغىم؟

- ئەلۋەتتە!

- ئۇنداق بولسا، سىز ھەققىدە، ئۆزۈم ھەققىدە، ئىككىمىزنىڭ پىنھانىي سۆيگۈ- مۇھەببىتىمىز ھەققىدە رومان يېزىشىم كېرەك ئېكەن؟!- دېدىم كۈلۈپ.

- ئاشۇنداق بىر رومان يېزىڭا، ژېنىم!

- ئۇ روماننىڭ ئاخىرسى پاژىيە بولۇپ كېتەمدېكىن، دەپ ئەنسىرەيمەن؟

- ھېچ ئەنسىرىمەڭ، ياخشى باشلانغان روماننىڭ ئاخىرسىمۇ ياخشى تامام بولىدۇ!

- ھەر ھالدا، ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدىكى بۇ روماننىڭ ئاخىرسىنىڭ پاژىيەلىك ئاياقلىشىشىدىن ئاللانىڭ ئۆزى ساقلىسۇن دەڭ!- دېدىم كۆڭلىمدىكى ھەر خىل ياخشى- يامان ئويلاردىن سۆز ئېچىپ.

رازىيا مېنىڭ نېمە دېمەكچى بولۇۋاتقانلىغىمنى بىردىن چۈشەندى.

- نېمىدىن ئەنسىرەيسىز، نېمىدىن قورقۇسىز؟- دېدى ژىددىي قىياپەتتە.

- سىز بىرەۋنىڭ ئىلىكىدىكى، نېكاھسىدىكى، ئۇنىڭ ئۈستىگە غوژايىنىمنىڭ ئايالىسىز! ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدىكى بۇ مەخپىي، يوشۇرۇن ئىشلار بىر كۈنى پاش بولۇپ قالسا، ئاللانىڭ ئۇرغىنى شۇ دەۋېرىڭ؟!- دېدىم تەشۋىش، ئەندىشىلىرىمنى يوشۇرماي ئوچۇق ئېيتىپ.

- كۆپ ۋايىم قىلماڭ، ژېنىم، - دېدى رازىيا. - ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدىكى بۇ ئىشلارنى ئىككىمىزدىن باشقا ھېچ كىم بىلمەيدۇ. بىلگۈزمەيمىز ھەم. بىر- بىرسىمىزگە ئىلگىرى قانداق مۇناسىۋەتتە ژۈرسەك، كۆرۈنۈشتە شۇ مۇناسىۋەت داۋاملىشىۋېرىدىغان بولىدۇ؟!

- بۇ ئېيتقانلىرىڭىزغا يۈز پاىز قوشۇلىمەن، مېنىڭ ئەقىللىغىم!- ئۇنى قاتتىق قۇچاقلىدىم...

شۇنداق قىلىپ، رازىيا مېنى خېلىلا خاتىرژەم، ژۈرەكلىك قىلىپ قويدى.

ئاللاھتىن تىلىگەن تىلەك

كۈنلەر شادۇ- خوراملىق ئىچىدىكى راھەت پاراغەتتە ئۆتۈشكە باشلىدى.

بىر كۈنى چەت ئەل رادىولىرىدىن يەنى ئامېرىكىنىڭ پايتەختى ۋاشىڭتوندىن ئۇيغۇرچە بېرىلىدىغان лئەركىن ئازىيا╗ رادىوسى بىلەن лئازادلىق╗، лبى- بى- سى╗ رادىئو ستانسىيالىرىدىن مېنىڭ ھايات- تەغدىرىمگە مۇناسىۋەتلىك دەھشەتلىك بىر خەۋەرنى ئاڭلىدىمدە، ئارامىمنى يوقاتتىم. ئاتام رەمىتىنىڭ؛лئوغلۇم، شۇنى ياخشى بىل، سېنىڭ ھاياتىڭ تولىمۇ مۇرەككەپ، چىگىش!... ئەقىل- پاراسەت بىلەن ئىش تۇتمىساڭ، نابۇت بولۇپ كېتىسەن؟!... ╗دېگەن غايىبانە ئاگاھلاندۇرۇشى قۇلىغىم تۈۋىدە كېچە- كۈندىز قوڭغۇراقتەك ژىرىڭلاپ تۇرۇۋالدى.

ژۇقۇرىدىكى چەت ئەل رادىولىرى تەكرار- تەكرار ئاڭلاتقان ئۇ خەۋەرلەردە ۋەتەن دەپ ۋەتەندىن ئايرىلغان، ياقا ژۇتلاردا سەرسان- سەرگاندانلىق ھاياتنى بېشىدىن كەچۈرگەن، قايسى ئەلدە بولمىسۇن، ئۇ ئەلنىڭ ساقچىلىرى بىلەن شۇ ژايلاردا مەخپىي ژۈرگەن خىتاي ئەنچۋەنتۇڭى /دۆلەت خەۋىپسىزلىغى ئىدارىسى/ ئادەملىرىنىڭ قولىغا چۈشۈپ قېلىشتىن ئەنسىرەپ، قورقۇپ، مۆكۈپ- قېچىپ ژۈرۈپ، ئاخىرى مىڭ بىر ماشاقەتلەر بىلەن كانادىغا چىقىپ كەتكەن ۋە شۇ ئەلدە سىياسىي پاناھلىق ئېلىپ، كانادا پۇقراسى ئاتالغان ھۈسەيىن ژېلىل دېگەن ئۇيغۇرنىڭ قولغا ئېلىنغانلىقى خەۋەر قىلىنغان ئىدى. كانادا پۇقراسى ھۈسەيىن ژېلىل ئاىلىسى بىلەن ئۆزبەكستاننىڭ تاشكەنت شەھىرىگە كەلگەن ئېكەن. ئۇنى ئۆزبەكستان پولىسېيلىرى بىلەن مىللىي بىخەتەرلىك كومىتېتىنىڭ ئادەملىرى قولغا ئاپتۇ. ھۈسەيىن ژېلىلنىڭ؛

- مەن ئۆزبەكستان قانۇنىغا خىلاپلىق كېلىدىغان، قانۇننى بۇزىدىغان ھېچ قانداق گۇناھ ئۆتكۈزگىنىم، تەرتىپ بۇزغۇنىم يوق. مەن كانادا پۇقراسى!... ئۆزبەكستانغا ئاىلەمنى ئېلىپ، تۇغقان يوقلاش مۇناسىۋىتى بىلەن كەلگەن ئېدۇق. مانا ھۆژژەتلىرىم!... - دېگىنىگە قارىماي تۈرمىگە سولاپتۇ.

رادىولاردا بېرىلگەن خەۋەرلەر بويىچە، ئۆزبەكستان تەرەپ كانادا پۇقراسى ھۈسەيىن ژېلىلنى؛лئۆزبەكستان ئۆكتىچى ئىسلام پارتىياسى ھەم تېررورلۇق تەشكىلاتلارغا باغلاپ، ئۆزبەكستاندا يۈز بەرگەن تېررورۇق ھەرىكەتلەرگە قاتناشقانلىقىدا╗ ئەيىبلەپ، خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بېرىۋېتىپتۇ. كانادا ھۆكۈمىتى قانچە قىلىپمۇ، ئۆز پۇقراسى بولغان ھۈسەيىن ژېلىلنى كانادىغا قايتۇرۇپ ئېلىپ كېلەلمەپتۇ. ھۈسەيىن ژېلىل خىتايدا مۇددەتسىز تۈرمە ژازاسىغا ھۆكۈم قىلىنىپتۇ...

مانا ساڭا، بېچارە ئۇيغۇر!

ئۆز قېرىندىشىڭ سېنى ئوتقاЧدوزاققا تاشلاۋاتسا، دۈشمىنىڭدىن نېمە كۈتۈش مۇمكىن؟!...

лكوزا كۈندە سۇنمايدۇ، كۈنىدە سۇنىدۇ╗دېگەن ئېكەن. ۋەتەندىشىم ھۈسەيىن ژېلىلنىڭ بېشىغا كەلگەن بۇ قارا كۈن، ئەتە مېنىڭ بېشىمغا كېلىشى تۇرغان گەپ؟!...

- نېمە قىلىشىم كېرەك؟- دەپ ئويلايمەن بېشىمنىڭ ئىچىمۇ قېتىپ، تىشىمۇ قېتىپ. - ئەگەر مېنىڭ خىتايدىن قېچىپ كەلگەن سىياسىي مەھبۇس ئېكەنلىگىمنى بىلىپ قالىدىغان بولسا، ئۇ چاغدا مېنىڭ ھالىمغا ۋاي!...

ماڭا باش پاناھلىق قىلغان مۇھەمەت تاغام بىلەن، ماڭا ئۆزبەكستان پۇقراسى دېگەن ژا پاسپورت ھەم ماشىنا ژۈرگۈزۈش گۇۋاھنامىسىنى سېتىپ ئېلىپ بەرگەن ئەمەتژان ئاكام بىلەن، مېنى ئۆزىگە مۇھاپىزەتچى ھەم شوفېر قىلىپ يېنىدا ئېلىپ ژۈرگەن، خىتاي ئۈچۈن چوڭ ژىنايەتچى يەنى ئۆلۈم ژازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغان مەن ئۇيغۇرنى يوشۇرۇپ ژۈرگەنلىگى ئۈچۈن ئەكرەمژان ئاكىمۇ ژاۋاپقا تارتىلىپ، ژازالىنىشى مۇمكىن!

ئۇ چاغدا، بۇ كىشىلەر ئۈچۈن ئۆز پەرزەنتىدەك ئەزىز بولۇپ كەلگەن مەن، شۇ زامان بۇلارنىڭ دۈشمىنىگە ئايلىنىمەن دېگەن سۆز. ئۇلارنىڭ مېنىڭ ئۈزلىرىمگە تۈكۈرۈشى تۇرغان گەپ؟ چوقۇم تۈكۈرىدۇ! بۇنىڭ ئۈچۈن ئۇلارنى ئەيىبلەشكە بولمايدۇ، ھەققىممۇ يوق. ئۇلار ھەقلىق. سەۋەب، مەن ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئالداپ كەلدىم، ئۇلارنىڭ ئالدىدا يالغان گەپ قىلىپ كەلدىم.

- ھەي ھارامزەدە، ئاتاڭدەك ئادەمنى ئالدىغىچە، راست گەپ قىلساڭ بولماتتىمۇ؟- دېسە، مۇھەمەت تاغامغا نېمە دەيمەن. ئۇنىڭ ئۆزىگە قانداق قارايمەن؟

- ھەي ئۇكام، مەن سىزگە ئۆز قېرىندىشىمغا ئىشەڭەندەك ئىشەڭەن ئېكەنمەن. سىزگە ئىشەڭەنلىگىمدىن دۆلەت قانۇنىغا خىلاپلىق ئىش قىلدىم... بۇ ژىنايىتىم ئۈچۈن مېنى تۈرمىگە ئولتارغۇزۇشى مۇمكىن، - دېسە، ئەمەتژان ئاكامغا نېمە دەپ ژاۋاپ بېرىشىم مۇمكىن؟

- سەن دۈشمەن ئېكەنسەن! خىتاي دۆلىتىنىڭ دۈشمىنى ئېكەنسەن؟... سېنى دەپ، سەن ئالدامچىنى دەپ، مانا ئەمدى تۈگىمەس بالاغا قالدىم!... بۇ بالادىن قانداقمۇ قۇتۇلارمەن ئەمدى؟- دەپ ئەكرەمژان بايۋەچچە كۆزلىرىنى ئالايتسا، ئۇنىڭ كۆزلىرىگە قانداقمۇ قارايمەن؟

- قەيسەر، سىز ئۆزىڭىزنى باشقىچە تونۇشتۇرغان ئېدىڭىزغۇ؟... سىزمۇ يالغان گەپ قىلىپ، شۇنچە ئادەملەرنى ئەخمەق قىلىپ كەلگىنىڭىز نېمىسى؟ باشتىلا ھەممىنى ئوچۇق ئېيتقان بولسىڭىز بولماتتىمۇ؟ ئاخىر سىز، چوڭ بىر ژىنايەت ئۆتكۈزگەن ياكى ئادەم ئۆلتۈرگەن قاتىل ئەمەس ئېكەنسىزغۇ؟ سىز ۋەتەن دەپ ۋەتىنىڭىزدىن ئايرىلغان ژىگىت ئېكەنسىز! مەن سىزنى ئەيىبلەشتىن ژىراقمەن. ھاياتىڭىزنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن يالغان گەپ قىلىشقا، شۇ يولغا قەدەم بېسىشقا مەژبۇر بوپسىز. مەن سىزنى ئەيىبلەشتىن ژىراقمەن. سىزنىڭ شۇنچە ئېغىر كۈنلەرنى بېشىڭىزدىن ئۆتكۈزۈپمۇ، ئۆزىڭىزنى يوقاتماي، نابۇت قىلماي كېلىۋاتقىنىڭىزغا ئاپىرىن!...

رازىيادىن باشقىلىرى ئاچچىق ھەسرىتىدە مۇنداق سۆزلەرنى ئېيتماسلىغىغىمۇ ئىشەنچىم كامىل ئىدى.

- يا ئاللاھ، ئۆزۈڭ ساقلىغايسەن، ئۇ قارا كۈنلەردىن؟!- دەپ ئاللاھدىن نىژاتلىق تىلەيمەن. - ئېھ، ئاللاھ، ئوتنىڭ ئىچىدە پاختىنى ساقلىغاندەك، مۇشۇ كۈڭىچە ساقلاپ كەلدىڭ مېنى؟ ئەمدى يەنىمۇ ساقلىغايسەن؟ سېنىڭدىن باشقا پانارىم يوق، مەن بېچارە ژىتىمنىڭ؟!

лتاغارنىڭ ئىچىدە بېگىزنى قانچە قىلىپمۇ يوشۇرالمايسەن!╗، лقىڭغىر ئىشنىڭ قىيسىغى قىرىق ژىلدىن كېيىن بولسىمۇ، بەرىبىر بىر كۈنى چىقىدۇ!╗دېگەن ھاياتىي، ئەقىلانە- دانا سۆزلەرنى يەنە بىر قېتىم ئېسىمغا ئالدىم. سەۋەب، شۇ كۈنلەردىكى شاھ ھاياتىمنى مەن چەكسىز قۇملۇق چۆلدىكى ژىراقتىن دېڭىز بولۇپ، پارقىراپ كۆرۈنىدىغان، قانچە ماڭساڭمۇ يېتەلمەيدىغان سەرراپقا قىياس قىلاتتىم. قىياس قىلغانلىقىم ئۈچۈن، چەكسىز بارخاندا تامچە سۇغا تەشنا، زار بولۇپ ژىراقتىن كۆرۈڭەن ئاشۇ лدېڭىزغا╗يېتىشنى ئارمان قىلىپ، بىراق يېتەلمەي قۇملۇق چۆل ئىچىدە بۈگۈنمۇ، ئەتىمۇ نابۇت بولۇپ كېتىدىغان يولۇۋچىدەك، ھېس قىلاتتىم ئۆزۈمنى...

лبۇ دۇنيا سىناق ۋە ئىمتىھان دۇنىياسى!╗دەپ قويۇشىدېكەن؟

مەن ئويلايمەن، ئىنسان بالىسىنىڭ بېشىغا كۈلپەت چۈشكەندە، قارا كۈن كەلگەندە، ئويلىمىغان، كۈتمىگەن يەردىن كېسەلگە ئۇچراپ، بېشى ياستۇققا يەتكەندە، ئۆتكەن كۈنلىرىنى، بۇ ھاياتتا قىلغان ياخشى- يامان ئىشلىرىنى، ئىنسانچىلىقتا ئۆتكۈزگەن خاتالىقلىرىنى، سەۋەنلىكلىرىنى بىر- بىرلەپ كۆز ئالدىدىن ئۆتكۈزۈشى تۇرغان گەپ. ھۈسەيىن ژېلىل ھەققىدە ئاڭلىغىنىمدىن كېيىن، مەنمۇ شۇنداق بولدۇم.

ئويلاپ قارىسام، شۇ كۈڭىچە يامان ئىش، يامان ئەمەللەرنى قىلماپتىمەن. بىراق، رازىيا بىلەن بولغان، ھېلىمۇ داۋاملىشىۋاتقان ئىشلاردىن ۋىژدانىم ئازابلىناتتى، قەلبەن ئازابلىناتتىم. ئامما لېكىن، شۇنىڭ ئۆزىدىمۇ؛лبۇ ئىش گۇناھ ئەمەسقۇ؟ خورلانغان، خورلىنىۋاتقان، مېنىڭ مۇھەببىتىمگە زار، تەشنا ئاللانىڭ بىر ئاژىز بەندىسىنىڭ ھاژىتىدىن چىقىۋاتقانلىغىم، ئۇنىڭ كۆڭلىنى ئېلىۋاتقانلىغىم، ئۇنى رازى قىلىۋاتقانلىغىم، خۇشال- شاتلىققا بۆلەۋاتقانلىغىم گۇناھ بولمىسا كېرەك؟╗دەپ ئويلاتتىم. ئويلىغىنىم ئۈچۈن بۇ يولدىن ئايىغىمنى تارتماي كېلىۋاتاتتىم.

лبۇ سىناق، ئىمتىھان دۇنىياسىدا╗ ژانابىي ئاللاھ مېنى سىناپ، مېنىڭدىن ئىمتىھان ئېلىۋاتقان بولۇشى مۇمكىن؟- دەپ ئويلىدىم.

лئېسىڭنىڭ بارىدا، ئېلىڭنى تاپ!╗دەپ بىكار ئېيتمىغان!

مۇمكىن، лبۇ سىناق، ئىمتىھان دۇنىياسىدا╗ خاتالىققا يول قويدۇم، ئاشۇ ۋەتەندىشىمنىڭ قارا تەقدىرى، بۇ ماڭا ئاللانىڭ بىر بېشارىتىدۇر؟... ئەمدى مەن ئۈچۈن تاشكەنتتە تۇرۇش خەتەرلىك!... كۆڭلىم بىر نەرسىدىن ئەنسىرىگەندەك قىلاتتى. مەن ئۇنى رازىيا ئىككىمىزنىڭ ئارىسىدا بولغان، بولۇۋاتقان ئىشتىن دەپ ئويلىغان بولساممۇ، ئۇنى ئۆزۈمچە چوڭ گۇناھ دەپ ھېساپلىغىم كەلمەتتى. ھەر ھالدا مەن ياخشى ئىش قىلمىغان ئوخشايمەن؟ лبۇ سىناق، ئىمتىھان دۇنىياسىدىن╗ ئۆتەلمىگەن، خاتا ئىش قىلغاندەك سېزىۋاتىمەن ئۆزۈمنى! بۇ ئۆتكۈزگەن خاتالىقىم ئۈچۈن، ئاللاھ، سېنىڭ ئالدىڭدا گۇناھكارمەن! ئاشۇ خاتالىقىمنى، گۇناھىمنى ئۆزۈڭ كەچۈرگەيسەن، ئاللاھ؟!... ئەمدى مەن ئۈچۈن بۇ شەھەردىن دەررۇ كېتىشتىن باشقا يول يوق. بېغەملىك قىلىپ، بېپەرۋالىق قىلىپ، كېيىن پۇشايماننى ئالىدىغان قاچا تاپالماي قالماي يەنە؟!

بۇ قېتىم ماڭا يەنە يالغان سۆزلەشكە، يالغان ھېكايە توقۇشقا توغرا كەلدى. باشقا ئامال يوق. ھازىرچە راست گەپنى ئېيتىش ئەسلا مۇمكىن ئەمەس ئىدى.

يالغان گەپ قىلىش ئاللانىڭ ئالدىدا چوڭ گۇناھ ئېكەنلىگىنى ياخشى بىلىمەن. بىراق، ھاياتىم خەتەر ئاستىدا تۇرۇۋاتىدۇ، ئۆزۈم نابۇت بولۇش ئالدىدا تۇرۇۋاتىمەن!... مۇشۇ يەردىكى مەن ئۈچۈن ئەزىز ئىنسانلارغا يالغان ئېيتماي راست گەپ قىلسام، كىم بىلىدۇ، خام سۈت ئەمگەن ئىنسانمىز، مېنىڭ قاچقۇن ئېكەنلىگىم، خىتايدىن قېچىپ چىققان، ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنغان سىياسىي مەھبۇس ئېكەنلىگىم بىر يەردە بولمىسا، بىر يەردە بىرەرسىنىڭ ئېغىزىدىن چىقىپ كەتسە، ئۇ سۆز ئېغىزدىن ئېغىزغا ئۆتۈپ، يېتىدىغان يەرگە يېتىپ قالسا، ئىشنىڭ پۈتكىنى شۇ؟!... ئۇنداق بولمايدۇ، بولۇشى مۇمكىن ئەمەس، دەپ ھېچ كىم ھۆددىسىگە ئالالمىسا كېرەك؟ سەۋەب، بۈگۈنكى كۈندە، بۈگۈنكى زاماندا ياخشى، يامان بولسۇن، كۆپچىلىك ئادەملەر ئايىغىدا ئەمەس، ئېغىزىدا ماڭىدىغان، ماڭغاندىمۇ ژۈگۈرەپ ماڭىدىغان ھالغا كېلىشكەن. بۇنى ھەممە ياخشى بىلىشىدۇ.

ژانابىي ئاللانىڭ ئۆزى مۇقەددەس قۇر№ئانۇ كەرىمىدە؛ лھۇببۇل ۋەتەن مىنەل ئىمان!╗ /ۋەتەننى سۆيۈش ئىماننىڭ ژۈملىسىدىن!/دەپ ئېيتقان. مەن ۋەتەننى سۆيگەنلىكىم ئۈچۈن ۋەتەن دەپ ۋەتەندىن ئايرىلغان مىڭلارنىڭ بىرسىمەن، خالاس! شۇنىڭ ئۈچۈن يالغان سۆزلىسەم ئاللانىڭ ئالدىدا گۇناھ بولماس، دەپ ئويلىدىم ۋە بۇ يالغان سۆزلىگىنىم ئۈچۈن ئاللاھدىن كېچە- كۈندۈز كەچۈرۈم سورىدىم. ئىشلىرمنىڭ ئوڭۇشلۇق بولۇشى ئۈچۈن، يوللىرىمنى ئوچۇق، كەڭ بولۇشى ئۈچۈن ئاللاھدىن نىژاتلىق تىلىدىم.

بۇ ئىشنى مەن كۆپ كېچىكتۈرگۈم كەلمىدى. فازېندىغاЧژاڭزىغا چىقىپ، مۇھەمەت تاغام بىلەن زىبىنىسا ئانامغا، ئاندىن شەھەردىكى ئەمەتژان ئاكامغا، ئۇلاردىن كېيىن، ئۆيىدە كېسەل بولۇپ ياتقان ئەكرەمژان ئاكىغا كۆڭلۈمنىڭ بېارام بولۇپ ژۈرگەنلىگىنى ئېيتتىم.

مەن ئۇلارغا، ئالمۇتىدىن تېلېفون كەلگەنلىكىنى، ئاتامنىڭ تۇيۇقسىز قاتتىق ئاغرىپ يېتىپ قالغانلىقىنى، مېنىڭ تېز يېتىپ كېلىشىم كېرەكلىكىنى سورىغانلىقىنى ئېيتىۋېدىم، ئۇلارنىڭ ھەممىسىلا بىر كىشىدەك؛ лئۇنداق بولسا، كېچىكمەي تېز بېرىڭ؟... تەلىيىڭلارغا ئاتاڭلار ياخشى بولۇپ قالسۇن. ئاللانىڭ ئۆزى شىپالىق بەرسۇن! ئاتىڭىزنى دەررۇ داۋالىتىڭ؟... ╗دېيىشىپ، ئۇلارنىڭ ھەر بىرسى بىر كاللەكتىن ئاقچا سۇنۇشتى. лمەندە ژىغىپ تۇرۇۋاتقان خېلى ئاقچا بار. رەھمەت سىلەرگە، ھاژىتى يوق╗دېسەم، زادى ئۇنۇشمىدى...

ئۆزبەكستاندا ياشاش مەن ئۈچۈن ئەمدى خەتەرلىك بولغانلىقتىن، قازاقىستانغا دەررۇ كېتىشىم كېرەك! مېنىڭ نەچچە ۋاقىتتىن بۇ يان بۇ يەردىن كۆرگۈنىم، بايقىغىنىم، سەزگىنىم ئۆزبەكستانغا قارىغاندا، قازاقىستان دېموكراتىك دۆلەت ئېكەن. قازاقستاننىڭ ئالمۇتا شەھىرىدە ئووننىڭ /بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى/ قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە ئالىي كومىسسارىاتى پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقىنى بىلگەنلىكىمدىن، ۋە بۇ ھەقتە چەت ئەل رادىولىرىدىن خەۋەرلەرنى ئاڭلاپ تۇرغانلىقىمدىن ئالمۇتىغا بېرىپلا ئوون نىڭ ئاشۇ ئىدارىسىگە بېرىپ، ئۇلارغا ئۆزۈمنىڭ نېمە ئۈچۈن ۋەتەندىن ئايرىلغانلىقىمنى ئېيتىمەن، ئۈچىنچى بىر دۆلەتتىن ماڭا سىياسىي باش پاناھلىق بېرىشىنى تەلەپ قىلىمەن!...

مېنىڭ قارارىم ئەينە شۇ ئىدى. بۇنىڭدىن باشقا مەن ئۈچۈن نىژاتلىقنىڭ ھېچ قانداق يولى يوق ئىدى.

ئۆزبەكستاندىكى شاھ ھاياتىم تاماملىنىپ، تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردىن بىر يولىلا خوشلىشىپ، ئالمۇتىغا مېڭىشنىڭ ئالدىدا رازىيا خېنىم بىلەن ئانا تۇغما يالىڭاچ بولۇۋېلىپ، ھەر ئىككىمىز ئىشقىي- مۇھەببەتنىڭ مەستانىسىغا ئايلانغان ھالدا، كېچىلىك ژەننەتنىڭ پەيزىسىنى تاڭ ئاتقىچە ئاخىرقى قېتىم سۈرۈشۈپ، ژىنىسى ئىستەكلەرنىڭ خاھىشلىرىنى راسا قاندۇرغاندەك بولۇشتۇق.

شەھۋانىي نەپسى، ئىشقىي- مۇھەببىتى چەكسىز رازىيا مېنىڭ ژۇڭلۇق مەيدەمگە ئۆزىنى يېقىۋېلىپ، يۇمشاق، ئىسسىق، نازۇك بارماقلىرىЧئالىقانلىرى بىلەن قوساقلىرىمنى سىلىغان ھالدا؛

- ئەمدى قاچان كېلىسىز، ژېنىم؟- دېدى ئەژايىپ بىر مېھرىبانلىق بىلەن.

- ئاتامنى داۋالىتىمەن. ياخشى بولۇپ قالغاندىن كېيىن قايتىپ كېلىمەن!- دېدىم ئۇنىڭ سىلىق، ئاپئاق دۈمبىلىرىنى سىلاپ تۇرۇپ.

- ئاتىڭىز تېزرەك ياخشى بولۇپ، سەللىمازا سارقىپ كەتسۇن، ئىلاھىم! بۇنى مەن كېچە- كۈندۈز ئاللاھدىن سورايمەن!

- ئېيتقىنىڭىز كەلسۇن، چىرايلىقىم مېنىڭ!

- مەن ئاللاھدىن چىن ئېتىقادىم بىلەن سورىسام، سورىغىنىم ئىژابەت بولىدۇ، - دېدى ئۇ ئەركىلەپ. - سىزنى كېچە- كۈندۈز ئويلاتتىم. بەزى كېچىلەردە تاڭ ئاتقىچە ژىغلاپ چىقاتتىم. سىزنىڭ ژۈرىگىڭىزدىمۇ مېنى ئازابلاپ كېلىۋاتقان ئىشقىي- مۇھەببەت ئوتىنىڭ يېنىشىنى، سىزنىڭ مۇھەببىتىڭىزگە ئېرىشىشنى ئارمان قىلاتتى، ئاللاھدىن سوراتتىم!... قۇدىرىتى ئۇلۇغ ياراتقان ئېگەم مېنىڭ تىلىگىمنى ئىژابەت قىلدى!... بۇنىڭ ئۈچۈن ئاللاھغا مىڭ- مىڭ رەھمەت ئېيتىمەن، شۈكرى كەلتۈرىمەن! ئەمدى مەن سىزنىڭ ئاتىڭىزنىڭ تېزىرەك ئورنىدىن تۇرۇپ، ياخشى بولۇپ كېتىشىنى كېچە- كۈندۈز ئاللاھدىن سورايمەن؟!...

лئېھ، رازىيا! مېنىڭ ئاتام ئاللىقاچان قارا يەرنىڭ ئاستىغا كىرىپ كەتكەن! ئۇنىڭ ئارقىسىدىن ئاناممۇ ئۇ دۇنىيالىق بولۇپ كەتكەن! مەن، ژان كۆيەر ھېچ كىمى- - قاياشى يوق تىكەندەك يالغۇز ژىتىم، مۇساپىرمەن!...

مەن قازاقستانلىقمۇ ئەمەس، ئالمۇتىلىقمۇ ئەمەس! مېنىڭ ۋەتىنىم چېگارىنىڭ ئۇ قېتىدىكى ئۇيغۇر ۋەتىنىنىڭ گۈزەل غۇلژا شەھىرى. مەن كىندىك قېنىم تامغان ئاشۇ ئەزىز دىيارىمدىنمۇ ئايرىلغان بىر بېچارىمەن!...

مەن شۇنچە كەڭ، باي، گۆھەر زىمىنىمغا پاتماي، ياقا ژۇتلاردا مۇساپىر بولۇپ ژۈرگەن بىر غېرىپمەن!...

سىز بۇلارنىڭ بىرسىنىمۇ بىلمەيسىز؟ مېنىڭ دوزاقتىن بەتتەر خىتاينىڭ تۈرمە- زىندانلىرىدا تارتقان ئازاب- ئوقۇبەتلىرىمدىن تامامەن بېخەۋەرسىز؟ مەيلى، ھازىرچە مېنىڭ بېشىمدىن ئۆتكەن ئېغىر قىسمەتلەرنى بىلمەي قويغىنىڭىزمۇ ياخشى! سىزگە ۋەدە قىلغان، كېلەچەكتە يازماقچى بولغان رومانىمدىن مېنىڭ كىملىكىمنى ئوقۇپ بىلەرسىز؟ مەن ئامان بولساملا، ئاشۇ رومانىمنى بىر كۈنى يازىمەن!... ╗.

- قەيسەر، سىز مېنى ياخشى كۆرەمسىز؟- دەپ كېيىك بالىسىدەك مۆلدۈرلەپ باققان رازىيا خىللىرىمنى بۆلۈۋەتتى.

- سىزنى بىرىنچى قېتىم كۆرگەندىلا ياخشى كۆرۈپ قالغان ئىدىم، دەپ ئېيتتىمغۇ سىزگە، ژېنىم!

- مەن سىزگە تاڭ ئاتقىچە ئۇيقۇ بەرمەي، زېرىكتۈرۈپ قويمايدىغانمەن؟

- ياق، ئەسلا! مەنمۇ سىزگە تويمايمەن!

- بۇ راست سۆزىڭىزمۇ؟

- ئەلۋەتتە، راست سۆزىم. ئۇنداق بولغىنى، سىز مېنىڭ лقىزلىقىمنى╗ ئالدىڭىز، лقىزلىقىمنى╗ سىزگە تاپشۇرغانمەن!- دېدىم چاقچاق ئارىلاش.

- ۋاي، ژېنىم قەيسەر، سىز ئەژايىپ ژىگىتسىز؟!- دەپ رازىيا ماڭا يېنىپ- يېنىپ ئالەمچە سۆيگۈ بىلەن تىكلەندى. - مەن سىزنى ھېچ كىمگە تەڭ قىلمايمەن، ژېنىمدىن ئارتۇق ياخشى كۆرىمەن!... سىز مېنى نېمە قىلىپ قويدىڭىزكېنتاڭ، بىلمەيمەن؟ سىزنى بىر كۈن كۆرمىسەم كۆرگۈم كېلىدىغان، سېغىنىدىغان بولۇپ قالدىم! كېچە- كۈندۈز كۆز ئالدىمدىن نېرى كەتمەيسىز، خىيالىمدىن چىقمايسىز! مۇشۇ كۈڭىچە مەن بىرەر ئادەمنى سىزنى ياخشى كۆرگەندەك كۆرمىگەن، سىزنى سۆيگەندەك سۆيمىگەن ئىدىم؟ ئىشقىي- مۇھەببەت دېگەن نەرسىنىڭ قانداق بولىدىغانلىقىنى سىزدىن كۆرۈپ، بىلىۋاتىمەن؟ سىزگە ئوخشاش ئەژايىپ ژىگىتنىڭ ئاشنىسى بولغانلىقىمدىن ئۆزۈمنى بەختلىك ھېس قىلىمەن!

سىز، مېنى ئۆزىڭىزگە ئۆگىتىپ قويۇپ، مېنى تاشلاپ كېتىۋاتىسىز. مەن ئەمدى سىزنىڭ كېلىشىڭىزنى تاقەتسىزلىك بىلەن، تەشنالىق بىلەن كۈتىدىغان بولدۇم!

- مېنىڭمۇ ژۈرىگىمدىكى ئىشقىي- مۇھەببەت ئوتى يالقۇنغا ئايلاندى. ئۆزىڭىز چۈشىنىسىز، مەن بارمىسام بولمايدۇ؟...

- ئەلۋەتتە، ژېنىم!- دەپ سۆزىمنى كېسىۋەتتى رازىيا. - دەررۇ بېرىشىڭىز كېرەك. كېسەل بولۇپ قالغان ئاتىڭىزنى داۋالىتىپ، ساقايتىشىڭىز لازىم. بۇ سىزنىڭ پەرزەنتلىك بورچىڭىز، پەرىزىڭىز ھەم قەرزىڭىز! بۇ دۇنىيادا ئاتا- ئانىدىن ئۇلۇغ، ئاتا- ئانىدىن ئەزىز ھېچ نەرسە يوق ھەم بولۇشىمۇ مۇمكىن ئەمەس؟! ئاتا- ئانىنىڭ قەدىر- قىممىتىنى، ئۇلار تىرىك ۋاقتىدا بىلىش كېرەك، دەپ ئويلايمەن. سىزنىڭ تەلىيىڭىزگە، مېنىڭ تەلىيىمگە ئاتىڭىز تېزرەك ياخشى بولۇپ، ئورنىدىن تۇرۇپ كەتسۇن، ئىلاھىم!...

تاشقى كۆرۈنۈشىدە سەرۋىقامەتلىك، ھۆسنى- ژاماللىق، گەپ- سۆزلىرىدە ئەقىلۇ- پاراسەتلىك، مۇھەببەتتە ساڭا ئاشىقۇ- بېقارارلىغىنى بىلدۈرۈپ تۇرغان، كۆرسىتىپ تۇرغان مۇنداق ژۇگاننى ياخشى كۆرمەي، سۆيمەي، ئۆزۈڭگە ئويناش قىلىۋالماي قانداق چىدايسەن؟!...

лخوتۇن كىشى دېگەن ئۆچكە يېغى، بىر پەستە شۇررىدە ئېرىيدۇ، بىر پەستە دەررۇ قاتىدۇ╗دەپ قويۇشىدېكەن!

خوتۇن كىشى قوينىڭدا ياتقاندا، سەن ئۇنىڭ شەھۋانىي نەپسىنى بولدى دېگۈچە قاندۇرساڭ، ئۇ شۇررىدە ئېرىپ، ئۇنىڭ ئىنچىكە تىللىرى چىقىپ كېتىدېكەن... شۇندا ئىشقىي- مۇھەببەتنىڭ ئەژايىپ شېرىن سۆزلىرى بىلەن، ئەركىلەش- نازلىرى بىلەن، ژاننى راھەتلەندۈرىدىغان خىلمۇ- خىل ھەرىكەتلىرى بىلەن سېنى ئۆزىگە ژىگدىنىڭ ھېلىمىدەك چاپلاپ ئالغۇسى كېلىدېكەن... شۇندا سەن ئۇنىڭ ئۆزى ئۈچۈن، ئۆزى پەقەت سەن ئۈچۈن يارالغاندەك مەزمۇندا قۇلۇغىڭغا پىچىرلاشلىرىدىن كېيىن، ئۆزۈڭنى تامامەن ئۇنتۇيسەن، ھەتتا ئۆزەڭمۇ ئۆچكە يېغى مىسالى شۇررىدە ئېرىپ كېتىسەن!...

ھاياتتا بەزەن شۇنداق قىز- چوكانلارمۇ بولىدېكەن. ئەگەر سەن ئەرزىمىگەن نەرسە بىلەن ئۇنى خاپا قىلىپ قويساڭ، تامام، ئۆچكە يېغى بىر پەستە دەررۇ قاتىدۇ. قاتتىمۇ، بولدى، ۋەسسالام! ئۇنىڭ سېنى كۆرىدىغان كۆزى قالماي قالىدۇ. سەن ئۇنىڭ ئۈچۈن يات ئادەمگە ئايلىنىسەن. ھەتتا سېنى كۆرمىگەن، تونۇمايدۇ!... ئومۇمەن، سېنى تامامەن ئۇنتۇيدۇ، ئەستىن چىقىرىدۇ.

كېيىن نېمە بولىدۇ؟ باشقا بىر ئەر كىشىنىڭ قوينىغا كىرگىنىدە، ساڭا ئەركىلىگەندەك، ئۇنىڭغا ئەركىلەيدۇ، نازلىنىدۇ، چىرايلىق ھەرىكەتلەرنى قىلىدۇ. ژۈرەكنى ئېرىتىۋېتىدىغان شېرىن- شېكەر سۆزلەرنى ئېيتىدۇ!...

بۇنى مەن قايسى بىر روماندىن ئوقۇغانمەن.

بىراق، مەن رازىيا خېنىمنى ئۇ خىلدىكى ئاياللارغا ئوخشاتقۇم، ئۇلارنىڭ قاتارىغا قوشقۇم كەلمەيدۇ. ئۇ ئۆزىنىڭ شۇ قەدەر ژىلۋىدار، ھۆسنىدار، مەپتۇنكار ژۇگان بولغىنىغا قارىماي، كۆز ئېچىپ كۆرگەن قېرى ئېرىدىن باشقا ئەر كىشىنىڭ قوينىغا كىرمىگەنلىكىنى، ئاشۇ قېرى ئېرىغا ئامالسىزدىن خوتۇن بولۇپ ژۈرگەنلىكتىن، ئەر- ئايال ئارىسىدا بولىدىغان ھەقىقىي ئىشقىي- مۇھەببەتنىڭ لەززىتىنى پەقەت مېنىڭدىنلا سۈرۈۋاتقانلىغىنى ھەر قېتىم قۇلىغىمغا پىچىرلاپ، قەسەم ئىچەتتى...

ئاشۇ بىرىنچى كېچىدە رازىيانىڭ ماڭا بولغان پىنھانى سۆيگۈ- مۇھەببىتى، ئاشىقۇ- بېقارارلىغى بىردىنلا لاپ قىلىپ يانغان يالقۇنغا ئايلانغان ئىدى!...

ئاشۇ يالقۇن ئەمدى قاچان ئۆچەركىن؟

ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى بىلەن ئۇ يالقۇن بەرىبىر بىر كۈنى بولمىسا، بىر كۈنى ئۆچىدۇ! ئۆچكەندىمۇ تامامەن ئۆچۈپ كەتمەسلىكى مۇمكىن؟ ھەر ھالدا، بىر چاغلاردىكىدەك پىنھانىيلىغى بىلەن پىلدىرلاپ يېنىپ، كۆيدۈرۈپ تۇرۇشى تۇرغان گەپ!...

بۇ، ئىككىنىڭ بىرسىدە بولۇپ تۇرىدىغان ئەھۋال!

كۈننىڭ ھەددىن تاشقىرى ئىسسىشى نەتىژىسىدە يۈز بەرگەن قۇرغاقچىلىقنىڭ ئاقىۋىتىدىن ئورمانلاقنىڭ بىر چېتىگە ئوت كەتتى! ئوت شۇ كۆيگىنىچە كۆيگەن بولسا، مۇمكىن پۈتۈن ئورمان كۈلگە ئايلىنىپ كېتىشىمۇ تۇرغان گەپ ئىدى. ئامما، ئاسماندا تۇيۇقسىزدىن قارا بۇلۇت پەيدا بولدى-دە، قاتتىق چاقماق چېقىپ، يامغۇر چېلەكلەپ قۇيغاندەك قۇيۇۋەتتى. ئەتراپنى قاپساپ كېلىۋاتقان ئوت ئۆچتى. ئۆچمەي ئامال يوق، قانداق قىلسۇن!...

ئورمانلىققا تۇتاشقان بۇ ئوت، رازىيا ئىككىمىزنىڭ قەلبىگە تۇتاشقان سۆيگۈ- مۇھەببەت ئوتى ئىدى!

ئاشۇ ئوتنىڭ ئۆچۈشىنى ياخشى بىلگەنلىكىمدىن، بۇ ئاخىرقى كېچىدە رازىيانىڭ كۆڭلىنى تېخىمۇ كۆپرەك ئېلىشقا تىرىشاتتىم. مەن رازىيا ئۈچۈن قانچىلىك ئەزىز ئىنسانغا ئايلانغان بولسام، رازىيامۇ مەن ئۈچۈن شۇنچىلىك قىممەتلىك ئىدى. سەۋەب، ئەركەك بىلەن ئۇرغاچىنىڭЧئىككى تەننىڭ، ئىككى ژاننىڭ بىر- بىرسىگە بولغان مۇھەببىتىدىن پەيدا بولىدىغان ھۆزۈر- ھالاۋەتنىڭ، شېرىن- شېكەر لەززەتنىڭ تەمىنى بىرىنچى بولۇپ تاتقۇزغانلىغىدىنمۇ، بىلمەيمەن، رازىيا مەن ئۈچۈن بەك ئەزىز ئىدى!...

شۇڭا ھەر ئىككىمىز ئىرماش- چىرماش بولۇۋېلىپ، يوشۇرۇن، مەخپىي ئويناشنىڭ ئەژايىپ پەيزىسىنى راسا سۈرۈپ، راھەتلىنىپ، تاڭنى ئاتقۇزدۇق.

بۇ ئەژايىپ كېچىنىڭ ئاخىرقى كېچە ئېكەنلىگىنى مەن بىلگىنىم بىلەن رازىيا خېنىم بىلمەس ئىدى!...

شۇنىڭ بىلەن مەن، ئەزىمى تاشكەنت شەھىرىدىكى شاھ ھاياتىم بىلەن بىر يولىلا خوشلىشىپ، ئالمۇتىغا ئامان- ئېسەن قايتىپ كېلىۋالدىم.

شاۋكەت ئاكام بىلەن ئايالى مېنى ئۆز قېرىندىشىدەك قۇچاق ئېچىپ قارىشى ئالدى.

مەن موشۇنىڭدىن نەچچە ژىل ئىلگىرى تۇداخۇن ئاكام بىلەن بۇ ئۆيدىن تاشكەنتكە كەتكىنىمدىن تارتىپ، بۈگۈنكى كۈڭىچە بولغان ئىشلارنى سۆزلەپ بېرىۋېدىم، شاۋكەت ئاكام؛

- ئالمۇتىغا قايتىپ كەلگىنىڭىز بەك توغرا بوپتۇ، ئۇكام. ھېلىمۇ مۇشۇ كۈڭىچە ئاللانىڭ ئۆزى ساقلاپ كېلىۋېتىپتۇ سىزنى!

- лئېسىڭنىڭ بارىدا ئېلىڭنى تاپ!╗دېگەن ئېكەن، - دېدىم مەنمۇ شاۋكەت ئاكامنىڭ سۆزىگە قوشۇمچە قىلىپ. - ئۈچىنچى بىر ئەلدىن سىياسىي پاناھلىق ئالماي، شۇ ئەلگە كېتىۋالماي ماڭا خاتىرژەملىك يوق ئېكەن ، ئاكا؟

- توغرا ئېيتىسىز، ئۇكام، - دەپ سۆزگە ئارىلاشتى ھەدىمىز. - ئۆزىڭىز كۆرگەن ھاشىم ئاىلىسى بىلەن گوللاندىياگە تىنچ- ئامان كېتىۋالدى. سىزنىڭ يولىڭىز ئوچۇق ژىگىت ئېكەنسىز، ئاللاھ بۇيرۇسا، سىزمۇ ئۆزىڭىز ئارمان قىلغان ئامېرىكىغا كېتىۋالىسىز، ئۇكام!

- ئىلاھىم، ئېيتقىنىڭىز كەلسۇن، ھەدە، - دېدىم. - مېنىڭ ئارمىنىممۇ شۇ. ئۇنىڭدىن باشقا يول يوق ماڭا؟

- ئەمدى بىز بىلەن مۇشۇ ئۆيدە تۇرۇۋېرىڭ، ئۇكام؟- دەپ مېنىڭ ئويۇمدىكى گەپنى قىلدى شاۋكەت ئاكام. - ھاشىم ئولتارغان ئەۋۇ ئۆيمۇ بوش تۇرۇپتۇ. خالىسىڭىز شۇ ئۆيدە، بولمىسا چوڭ ئۆيدە بىز بىلەن تۇرۇۋېرىڭ!

- ماڭا باش پانا بولۇۋاتقىنىڭلار ئۈچۈن سىلەرگە مىڭلارچە رەھمەت، ئاكا، ھەدە!- دەپ مىننەتدارلىقىمنى بىلدۈردىم.

- تاشكەنتكە كېتىش ئالدىدا تاشلاپ كەتكەن ئۈچ مىڭ دوللار ئاقچىڭىزمۇ تۇرۇپتۇ. ھەدىڭىز ساقلاپ قويغان، - دېدى شاۋكەت ئاكام.

شاۋكەت ئاكام ئېيتىۋاتقان ئۇ ئاقچا، مېنىڭ تۈرمىدىن چىققاندىن كېيىن، تۈرمىدە تونۇشۇپ، دوستلاشقان ۋاڭ ژۇن ئاغىنەم بىلەن غۇلژىدىكى ئۇلارنىڭ شىركىتىدە ئىشلەپ تاپقان ھەم ۋاڭ ژۇن ئاغىنەم؛ лساڭا كۆپ ئاقچا كېرەك بولىدۇ╗دەپ، بەرگەن ئاقچىلار ئىدى.

- تۇرۇۋەرسۇن. ھازىرچە ماڭا ئاقچا ھاژەت ئەمەس. تاشكەنتتىكى بايۋەچچە ئاكىمىزنىڭ قولىدا ئىشلەپ، خېلى ئاقچا تېپىپ كەلدىم. ئاللاھ ئاشۇ ئاقچىلارنى خەشلەشكە بۇيرۇسۇن، ئاكا، ھەدە!...

شۇنىڭ بىلەن مېنىڭ ئالمۇتىدىكى ھاياتىم باشلاندى.

ئووننىڭ ئالمۇتىدىكى قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە ئالىي كومىسسارىاتىغا باردىم. ئۇ ئىدارىنىڭ مەست№ئۇللىرى مېنى قوبۇل قىلدى. مەن بىلەن سۆھبەت ئېلىپ باردى. مەن، مېنى غۇلژىدا قايسى ۋاقىتتا قولغا ئالغانلىقىنى، توغرا بىر ژىل خىتاي تۈرمىلىرىدە قانداق ئۇسۇللار بىلەن قىيناپ، ئازاپلىغانلىغىنى، تۈرمىدىن قويۇپ بېرىلگەندىن كېيىن، ئارىدىن كۆپ ئۆتمەي مېنى قايتىدىن قولغا ئېلىش بۇيرۇغى چۈشۈرىلگەنلىگىنى، ھەتتا مېنى ئىزدەش، تۇتۇش ئېلان قەغەزلىرى ھەممە ژايلارغا چاپلانغانلىقىنى ئۆز ئەينى بويىچە، بىر ئېغىزمۇ يالغان ئارىلاشتۇرماي ئېيتتىم. مېنىڭ ھەقىقەتەنمۇ سىياسىي مەھبۇس، قاچقۇن ئېكەنلىگىمنى ئىسپاتلايدىغان، مېنى تۇتۇش، قارشىلىق كۆرسەتسە، ژۇڭگونىڭ ھەر قانداق يېرىدە ئېتىپ تاشلاش بويىچە چۈشۈرىلگەن بۇيرۇق يېزىلغان تۇتۇش ئېلان قەغىزىنى كۆرسەتتىم. ژاي- ژايلارغا چاپلانغان بۇ قەغەزنى ماڭا تۇداخۇن ئاكام يوشۇرۇن ئېلىپ چىقىپ؛ лساڭا كېرەك بولۇپ قالىدۇ. بۇ ناھايىتى مۇھىم ھۆژژەت╗ دەپ بەرگەن ئىدى. مەن ئۇ قەغەزنى ھېچ كىمگە كۆرسەتمەي، ژۈرىگىمگە يوشۇرغاندەك ساقلاپ كەلگەن ئىدىم.

شۇنىڭدىن كېيىن مەن ھەر خىل يوللار بىلەن يوشۇرۇن ھالدا قېچىپ، قازاقىستانغا چىققانلىقىمنى، ئامما، بۇ يەردە تۇرۇش مۇمكىن بولمىغانلىقتىن، سەۋەۋى، خىتاي ئەنچۋەنتۇڭنىڭ ئادەملىرى مېنى ئىزدەپ ئالمۇتىغا چىققانلىقىدىن خەۋەر تېپىپ، شۇ زامان ئۆزبەكستانغا قېچىپ كەتكەنلىكىمنى، ئۆزبەكستاننىڭ ژىراق بىر قىشلىقىدا، كىشىلەرنىڭ قولىدا ئىشلەپ، ئېغىر ھايات كەچۈرۈپ ژۈرگەنلىگىمنى، كېيىن ئۆزبەكستان پولىسېيلىرى بىلەن مىللىي بىخەتەرلىك كومىتېتى خادىملىرى تاشكەنتكە تۇغقان يوقلاش بىلەن كەلگەن ئەسلى شەرقىي تۇركستانلىق كانادا پۇقراسى ھۈسەيىن ژېلىلنى قولغا ئالغانلىقىنى، كېيىن ئۇنى خىتايغا ئۆتكۈزۈپ بەرگەنلىكىنى، خىتاي ھۆكۈمىتى ھۈسەيىن ژېلىلنى مۇددەتسىز تۈرمە ژازاسىغا ھۆكۈم قىلغانلىقىنى ئاڭلىغىنىمدىن كېيىن، ئۆزۈمنىڭمۇ قولغا چۈشۈپ قېلىشىمدىن قورقۇپ، ئالمۇتىغا قېچىپ كەلگەنلىكىمنى، ھازىر ھاياتىم خەتەر ئاستىدا ئېكەنلىگىنى، قولۇمدا ھېچ قانداق ھۆژژەتنىڭ يوقلىغىنى ئېيتىپ، ئازراق يالغان ئارىلاشتۇرۇپ سۆزلەشكە مەژبۇر بولدۇم. بۇنىڭسىز ھېچ مۇمكىن ئەمەس ئىدى. بۇنى مەن ياخشى بىلىۋالغان ئىدىم. شۇنىڭ ئۈچۈن ماڭا ئۈچىنچى بىر ئەلگە چىقىپ كېتىشكە سىياسىي پاناھلىق بېرىشىنى ئۆتۈنۈپ سورىدىم.

ئۇلار مېنىڭ ئېيتقانلىرىمنى قەغەزگە چۈشۈرۈپ، ئووننىڭ قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە ئالىي كومىسسارىاتى نامىغا ئەرىزە يېزىشىمنى ئېيتتى. مەن شۇ يەردىلا ئەرىزىنى يېزىپ بەردىم.

شۇنىڭدىن كېيىن كۆپ ئۆتمەي ئۇلار ماڭا ئووننىڭ نامىدىن лپانا ئىزدىگۈچى شەخس╗ دېگەن قەغەز يېزىپ بەردى. بۇ ھۆژژەتنى ئايدا بىر قېتىم بېرىپ، ئۇزارتىپ تۇرۇش كېرەك ئېكەن.

بۇ ئىدارىنىڭ قانۇنى بويىچە قاچاقنى ئۇ يەردىكىلەر رەسمىي تۆرت قېتىم قوبۇل قىلىدېكەن. بىرىنچى قېتىمقىسىدا ئەرىزەمنى قوبۇل قىلدى. ئارىدىن ئىككى ئاي ئۆتۈپ، ئىككىنچى قېتىم باردىم. بۇ قېتىم ئۇ ئىدارىنىڭ مەست№ئۇللىرى بىلەن ئۈزمۇ- ئۈز سۆزلىشىشنى ئۇلار ئىنتېر№ۋىيۇ دەپ قويۇدېكەن. مەندىن بىر نەچچە قېتىم ئىنتېر№ۋيۇ ئالغاندىن كېيىنلا قاچاقنىڭ ئىشىنى - - دېلوسىنى ئاچىدېكەن.

ئارىدىن بىر نەچچە ئاي ئۆتكەندىن كېيىن، ئۈچىنچى قېتىملىق قوبۇل قىلىشتا ئۇلار قاچاقنىڭ ئىشىنى- - دېلوسىنى ياپىدېكەندە، ئۇ دېلونى ئووننىڭ شتاب كۋارتىرىسى ئورۇنلاشقان ژېنېۋادىكى خەلق ئارا قاچاقلار باشقارمىسى مەركىزىگە يوللايدېكەن.

تۆتىنچى قېتىملىق قوبۇل قىلىشتا بولسا، بىر بىلەن ئۈچ ژىلنىڭ ئارىسىدا ژېنېۋادىن كېلىدىغان قارارنى ئۇقتۇرىدېكەن. قارار ئىككى تۈرلۈك بولۇدېكەن. بىرىنچىسى، مۇساپىرنىڭ ھەقىقىي قاچاق ئېكەنلىگىنى ئىخرار قىلىش. ئىككىنچىسى، ئىنكار قىلىش!

بەختى ئوڭدىن كەلگەن مۇساپىر قاچاق ستاتۇسىنى- - گۇۋاھنامىسىنى ئالغاندىن كېيىن، ئىلتىماسىغا بولا ئۇنىڭغا ئۈچ تۈرلۈك يول كۆرسۈتىلىدېكەن. بىرىنچىسى، ئۆز ۋەتىنىگە قايتىپ كېتىش. ئىككىنچىسى، قازاقىستاندا قېلىش. ئۈچىنچىسى، ئۈچىنچى بىر دۆلەتكە چىقىپ كېتىش. قاچاق مۇشۇ ئۈچ يولنىڭ قايسىنى تاللىغانلىقى ھەققىدە ئەرىزە يېزىشى كېرەك ئېكەن.

شۇنىڭ بىلەن قاچاقنىڭ كىم ئېكەنلىگىنى تونۇشتۇرىدىغان بارلىق ھۆژژەتلەر ئووننىڭ قاچاقلارنى قوبۇل قىلىش دۆلەتلىرىگە ئەۋەتىلىدېكەن. شۇ دۆلەتلەرنىڭ بىرسىدىن ۋەكىللەر كېلىدېكەن. ئۇ ۋەكىل قاچاقتىن ئىنتېر№ۋيۇ ئالىدېكەن. ۋەكىل ئۇ قاچاقنى ئۆز دۆلىتىگە قوبۇل قىلىشنى لايىق كۆرسە، بولدى، ئارمىنىڭغا يەتتىم دەۋەرگىن!

قاچاق دوختۇرلارنىڭ تەكشۈرۈشىدىن ئۆتكەندىن كېيىن؛ лئېھ، ئاللاھ، يولۇمنى ئوچۇق قىلغانلىقىڭ ئۈچۈن مىڭلارچە شۈكرى! بۇ ئوڭىممۇ ياكى چۈشۈممۇ؟╗دەپ كۆزلىرىگە ياش ئالىدېكەن. قانچە ۋاقىتتىن بۇيان مۆكۈپ- قېچىپ، ئىشتنىڭ كۈنىنى كۆرۈپ ياشىغان دوزاخ كۈنلىرىنى، ئازاب- ئوقۇبەتلىرىنى شۇ زامان ئۇنتۇيدېكەن. ئۆزىگە سىياسىي باش پاناھلىق بەرگەن ئۈچىنچى بىر دۆلەتكە كېتىشكە ئالدىرايدېكەن!...

ئاللاھ ئەزىز ياراتقان بەندىسىنى، خار قىلالامس ھېچ كىشى!

بۇنى مەن ئۆز ھاياتىمدىن ئوچۇق كۆردۈم. ئاتا- ئانامنىڭ مېھرى- مۇھەببىتىگە تويۇپ ئۆتمەي، ئۇ ئەزىزلىرىمدىن مەڭگۈگە ژۇدا بولغىنىمنى ئاز كۆرگەندەك، ئانا ۋەتىنىدىن، تۇغۇلۇپ- ئۆسكەن ئەزىز ژۇتىدىن ئايرىلغان، ياقا ژۇتلارغا قاڭقىپ چىقىپ كەتكەن مەن ژىتىم، مۇساپىرنىڭ يولىنى ياراتقان ئېگەم ئاللاھ ھەر قاچان ئوچۇق قىلىپ كەلگەنلىكىدىن، ياخشى ئىنسانلار بىلەن يولۇقتۇرۇپ، ئۇلارنىڭ غەمخورلۇقىغا، مۇھەببىتىگە ئېرىشتۈرگەنلىكىدىن ئاللاھغا مىڭ- مىڭ شۈكرى ئېيتىمەن!

مېنىڭ خىتاي تۈرمىلىرىدە تارتقان ئازابلىرىمنى، ئۇ دوزاقلاردىكى قارا كۈنلىرىمنى ئېيتمىغاننىڭ ئۆزىدە، ياقا ژۇتلاردا مىڭلىغان ۋەتەنداشلىرىم تارتقان ئېغىر كۈنلەرنى كۆرگىنىم يوق!

نەچچە ژىل تاشكەنتتەك ئەزىمى شەھەردە شاھ ھاياتتا ياشىدىم. تاشكەنتتىن قايتىپ كېلىپمۇ، ئالمۇتىدا كوچىدا قالغان بەندە ئەمەسمەن. مۇساپىر بېچارىدەك بوينۇمنى قىسىپ قالغىنىم، بەش تەڭگىگە زار بولغىنىم يوق!

شاۋكەت ئاكامنىڭ ئۆيىدە ئۆز ئۆيىمدىكىدەك ياشىدىم.

قۇدرىتى ئۇلۇغ ئاللاھ يولۇمنى ئوچۇق قىلىپ، توپ- توغرا بىر يېرىم ژىل بولدى دېگەندە، كېچە- كۈندۈز ئاللاھدىن سوراپ كەلگەن، ئارمان قىلىپ كەلگەن، دۇنىيادىكى ئەڭ دېموكراتىك ھۈر دۆلەت بولغان ئامېرىكا دۆلىتى ماڭا سىياسىي باش پاناھلىق بېرىشتى!...

خۇشاللىقتىن ژىغلاۋېتىشكە تاس قالدىم.

بۇ مېنىڭ ھاياتىمدىكى مەڭگۈ ئۇنتۇلماس كۈن بولدى!...

بىر يېرىم ژىل ۋاقتىمنى بوشقا ئۆتكۈزگىنىم يوق. بۈگۈنكى زاماندا دۇنيا تىلى ھېسابلانغان ئىڭلىز تىلىنى ياخشى ئۆگىنىش مەقسىتىدە بەش- ئالتە ئاي ئىڭلىز تىلى كۇرسىدا ئوقۇدىم. ئاندىن بىر ئىڭلىز تىلى مۇەللىمىنى تېپىپ، دېگەن ئاقچىسىنى تۆلەپ، ئۇنىڭدىن دەرس ئالدىم. كېچە- كۈندۈز تىرىشىپ ئۆگەندىم. شاۋكەت ئاكامنىڭ ئامېرىكا- قازاقىستان بىرلەشمە شىركىتىدە ئىشلەيدىغان ئوغۇلى ھەم ئىڭلىز تىلىنى ياخشى بىلىدىغان كەنژە قىزىمۇ ماڭا كۆپ ياردەم قىلدى. بارا- بارا مەن ئۇلار بىلەن ئىڭلىزچە سۆزلىشىدىغان دەرىژىگە يەتتىم.

ئووننىڭ قاچاقلار مەسىلىلىرى بويىچە ئالىي كومىسسارىاتىدىكى ئاخىرقى قوبۇل قىلىشتا ئامېرىكا دۆلىتىدىن كەلگەن ۋەكىل بىلەن بولغان ئىنتېر№ۋيۇ ۋاقتىدا، مەن ئامېرىكىلىق ئۇ كىشى بىلەن ئىڭلىز تىلىدا سۆزلەشتىم. ئۇ كىشى مېنىڭ ئىڭلىز تىلىدا ئەركىن سۆزلەۋاتقىنىمنى كۆرۈپ؛

- ئىڭلىز تىلىنى قاچان ئۆگەندىڭىز؟- دەپ سورىدى.

مەن ئىڭلىز تىلىنى غۇلژىدا ۋاقىتلىرىمدا ئاز- ماز بىلسەممۇ، ئاخىرقى بىر يېرىم ژىلنىڭ ئىچىدە ئوقۇپ، ئۈگەڭەنلىگىمنى ئېيتقىنىمدا، ئۇ ۋەكىل؛

- يارايسىز. ھەممىلا قاچاقلار سىزگە ئوخشاش تىرىشچان بولسا، قانداق ياخشى ئىدى!- دەپ مېنىڭ قولۇمنى قىستى ۋە شۇنداق دېدى. - بىزنىڭ دۆلەتكە سىزگە ئوخشاش ژىگىتلەر كېرەك! ئامېرىكا دۆلىتى سىزنى قوبۇل قىلىپ خاتالاشمىغان ئېكەن!

- مېنىڭ ئارزۇ- ئارمىنىم ئامېرىكىغا چىقىپ ئوقۇش ئىدى؟- دېۋىدىم، ئۇ كىشى؛

- سىز ئامېرىكىدا چوقۇم ئوقۇيسىز! سىزنىڭ بۇ ئارمىنىڭىزنىڭ ئەمەلگە ئېشىشىغا ئۆزۈم ياردەمدە بولىمەن!- دەپ قولۇمنى قاتتىق قىستى...

مەن سۈرۈشتۈرۈپ ژۈرۈپ، ياپونىيادە ئوقۇۋاتقان رىزۋاڭۈلنىڭ موشۇنىڭدىن بىر- ئىككى ئاي ئىلگىرىلا ئامېرىكىغا ئوقۇشقا چىقىپ كەتكەنلىكىنى بىلگەن ئىدىم. лرىزۋاڭۈل، ئىككىمىزنىڭ ئارزۇ- ئارمانلىرىمىز ئەمەلگە ئاشىدىغان كۈنلەر ئاز قېلىۋاتىدۇ. ئاللاھ بۇيرۇسا، ئاز كۈنلەردىن كېيىن مەنمۇ ئامېرىكىدا بولىمەن! سىزنى ئىزدەپ تاپىمەن! ئېھ، ئاللاھ، ئاشۇ كۈنلەرگە تېزرەك، ساق- سالامەت يەتكۈزەرسەن؟!╗دەپ ئاللاھدىن شۇنى سوراشقا باشلىدىم.

تاشكەنتتىن قايىپ كەلگەندىن كېيىن، ئەمەتژان ئاكامغا، ئەكرەمژان ئاكىغا ۋە رازىياگە بىر نەچچە قېتىم تېلېفون قىلدىم. лكېسەل ئاتامنى╗ داۋالىتىۋاتقانلىغىمنى، ئۇنىڭ بىر ئاز ياخشى بولۇۋاتقانلىقىنى، ھازىرچە تاشكەنتكە بارالماسلىغىمنى ئېيتتىم. رازىيا مېنى بەك سېغىنغانلىقىنى، مېنى ھېچ ئۇنتالمايۋاتقانلىغىنى زارلاپ ئېيتاتتى. بايۋەچچە ئاكىمىز مۇمكىن قەدەر مېنىڭ تېزىرەك تاشكەنتكە قايتىپ كېلىشىمنى، مېنىڭ يوقلىغىمدىن پايدىلانغان ھېلىقى مۇتەھەملەرنىڭ ئادىلژاننى تولىمۇ بوزەك قىلىپ كېتىۋاتقانلىقىنى، مېنىڭ يوقلىغىم ئۆزلىرىگە بەك بىلىنىۋاتقانلىغىنى ئېيتىپ، نەچچە قېتىم ئۆزى تېلېفون قىلىپ، يېلىنىپ يالۋۇردى. مەن ئەكرەمژان بايۋەچچىنى خاتىرژەم قىلىپ قويۇش ئۈچۈن تاشكەنتكە چوقۇم بارىدىغانلىغىمنى، بارغاندىن كېيىن ئۇ نوچى، گاڭگۇڭلارنىڭ ژاژىسىنى بېرىدىغانلىغىمنى ئېيتىپ قوياتتىم، خالاس.

٭ ٭ ٭

تاقەتسىزلىك بىلەن ئارزۇلاپ كۈتكەن كۈنمۇ كەلدى!...

ئالمۇتاЧفرانكفورتЧۋاشىڭتون مارشرۇتى بويىچە ئۇچىدىغان چوڭ سامولېتنىڭ ئىچىدە ئولتىرىمەن. лبۇ چۈشۈممۇ ياكى ئوڭىممۇ؟╗دەيمەن ئۆزۈمگە- ئۆزۈم. خوشاللىغىمنىڭ چېكى يوق ئىدى. شۇ چاغدىكى خۇشاللىق ھېسياتلىرىمنى يەتكۈزۈشكە تىلىم ئاژىزلىق قىلىدۇ. ئۆزۈمنى دۇنياغا يېڭىدىن كۆز ئاچقاندەك، دۇنىيادىكى ئەڭ بەختلىك ئادەمدەك ھېس قىلاتتىم...

سامولېت ماتورى گۈكۈرەپ ئوت ئالدى.

دېرىزىدىن سىرتقا قارايمەن. ئاسمان بىلەن بوي تالاشقاندەك تۇرغان ئالىتاغنىڭ چوققىلىرىدىكى ئاق قارلارنى سۆيۈپ ئۆتۈۋاتقان پارچە- پارچە بۇلۇتلار شەرىققە قاراپ ئۈزۈپ كېتىۋاتقاندەك كۆرۈنەتتى. ئاسماندىكى تولۇن ئاي بۇلۇتلار ئارىسىغا بىردە كىرىپ، بىردە چىقىپ تۇراتتى.

مېنىڭ ۋەتىنىم تەرەپكە بىر- بىرسىنى قوغلاشقاندەك ئۈزۈپ كېتىۋاتقان ئاشۇ پارچە- پارچە بۇلۇتلارغا قاراپ، ئىچىمدىن خىتاب قىلىمەن؛

- ئېي، ئەركىن بۇلۇتلار! ۋەتىنىمگە مېنىڭدىن سالام ئېيتىڭلار؟! سېنىڭ ئوغۇلىڭ ئوكېاننىڭ ئۇ تەرىپىدىكى ھۈر دۆلەتЧئامېرىكىغا ئۇچۇپ كېتىۋاتىدۇ، دەپ ئېيتىڭلار؟!...

ۋەتەن! مەن سېنىڭ قوينۇڭغا قايتىمەن!... بىز قايتىمىز، غالىبىيەت بىلەن قايتىمىز، مۇستەقىللىق بايرىقىنى كۆتۈرۈپ قايتىمىز!...

ئاھ، ۋەتەن! مەن سېنى شۇنچىلىك سېغىندىم!

كىچىككىنە خالتىغا سېلىۋالغان، ئەڭگۈشتەدەك ساقلاپ كېلىۋاتقان ۋەتەننىڭ بىر ئوچۇم توپىسىنى يانچۇغىمدىن ئالدىمدە، تويماي پۇرىدىم. مەن ۋەتەننى سېغىنغاندا دائىم شۇنداق قىلاتتىم.

ئاھ، ۋەتىنىم، خاسىيەتلىك گۆھەر زېمىنىم! سەن قانچە ئەزىز بولساڭ، ئۇلۇغ بولساڭ، مۇقەددەس بولساڭ، توپاڭمۇ خۇددى شۇنداق؟!

نېمە دېگەن يېقىملىق پۇرايسەن؟ بۇ دۇنىيادا سېنىڭدەك خۇش ھىد بېرىدىغان ھېچ نەرسە بولمىسا كېرەك؟ بولمايدۇ ھەم!...

مەن بىلىمەن، ئوكېاننىڭ ئۇ تەرىپىدىكى سېنىڭ ئوغۇل، قىزلىرىڭ سېنى بىر ھىدلاپ- پۇراشقا زار، تەشنا!

ئۇلار يۈرەك تەشنالىقلىرىنى كىچىككىنە بولسىمۇ قاندۇرسۇن، باسسۇن دەپ، ژۈرىگىمنىڭ قېتىدا ساقلاپ كېلىۋاتقان سېنى ئېلىپ كېتىۋاتىمەن!...

سامولېت كۆككە كۆتۈرۈلدى.

- خەير خوش، ئانا ۋەتەن، ئەزىز ۋەتەن!...

ئۆپكەم ئۆرلەپ كەتتى. ئىچ- ئىچىمدىن ھۆپۈلدەپ چىققان ئاچچىق پۇخاندىن ۋارقىراپ ژىغلاۋېتىشكە ئازلا قالدىم...

2008- ژىل، ئالمۇتا.

مۇندەرىژە

1- قىسىم

ئۈچىنچى باغلاقتا ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

بارماق كويزىسى ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

خونەنلىك ژىگىت ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

تۈرمىدىكى ئىسلاھات ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ئاچچىق پۇغان ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

سۇ تۈرمىسىدە ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ۋەيلۇن دوزىغىدىكى دوست ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

قانلىق ئىنتىقام ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ژۇدالىق ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

قايمۇقۇش ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ۋاڭ ژۇن قەسەم يادى ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

2- قىسىم

مۇساپىر دەردى ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ئىز قوغلاش ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ئېغىر قىسمەتلەر، سەرگۈزەشتلەر ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

توختاژىنىڭ ئاھۇ- زارى ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ئىشقىي- مۇھەببەت ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

مۇھاپىزەتتە تاپقان بەخت ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

دۇنىيانىڭ قىزىغى، ھاياتنىڭ لەززىتى ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

داچىدىكى ئەيشى- ئىشرەت ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

بۇقا زەنژىرىنى ئۈزدى ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .

ئاللاھتىن تىلىگەن تىلەك ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . .